საერთაშორისო ადამიანის უფლებათა დამცველი ორგანიზაცია „Amnesty International“ 2020 წელს გამოქვეყნებულ ანგარიშში იემენის შესახებ წერს, რომ იემენში კონფლიქტი გრძელდება ახალი და განახლებული საბრძოლო კერებით ადენში, დჰალეში, ჰაიაჰში, სადასა და ტაიზში, პროვინციებში, რომლებიც გადაჭიმულია ქვეყნის სამხრეთიდან ჩრდილოეთის მიმართულებით. საერთაშორისოდ აღიარებული მთავრობა და პრეზიდენტი აბდ რაბუ მანსურ ჰადი საუდის არაბეთისა და არაბთა გაერთიანებული საამიროების ხელმძღვანელობით მოქმედი კოალიციის მხარდაჭერით სარგებლობს, თუმცა, ამავდროულად, მისი ძალაუფლება გამოწვევების წინაშეა ქვეყნის სამხრეთ ნაწილში, სადაც სეპარატისტული ძალები, არაბთა გაერთიანებული საამიროების მხარდაჭერილი სამხრეთის გარდამავალი საბჭო და მისი სამხედრო ფრთა – უსაფრთხოების ქამარი, გასული წლის აგვისტოდან მოყოლებული, ეფექტურად აკონტროლებენ ადენს, აბიანს და შაბვას. რამდენიმედღიანი შეტაკებები პრეზიდენტის მომხრე ძალებსა და უსაფრთხოების ქამრის ძალებს შორის გამოიწვია პრეზიდენტის სასახლესთან 2019 წლის 7 აგვისტოს მომხდარმა ინციდენტმა. პრეზიდენტის სასახლესთან ატყდა სროლა მაშინ, როდესაც ათასობით ადამიანი ამბოხებული ჰუტების მიერ სამხედრო აღლუმზე განხორციელებული ავია იერიშების შედეგად დაღუპული სამხედროების დაკრძალვის ცერემონიას ესწრებოდა. ამბოხებული ჰუტები აკონტროლებენ დედაქალაქ სანას და იემენის ჩრდილოეთის დიდ ნაწილს.

2019 წლის ოქტომბერში არაბთა გაერთიანებულმა საამიროებმა განაცხადეს, რომ ჯარები გაყავდათ ადენიდან. განცხადებაში ნათქვამი იყო, რომ მათ თავიანთი როლი ადენის გათავისუფლებასა და სტაბილურობის უზრუნველყოფაში უკვე შეასრულეს. ამასთან, მათი თქმით, ტერორისტულ ორგანიზაციებთან საბრძოლველად, ისინი წარმომადგენლობას ტოვებდნენ რამდენიმე პროვინციაში. საუდის არაბეთი საკუთარ თავზე იღებს იემენის სამხრეთში ყველა კოალიციური ძალის და იემენის დასავლეთში მიმდინარე სამხედრო ოპერაციების კონტროლს.

კონფლიქტში ჩართული ყველა მხარე უხეშად არღვევს საერთაშორისო ჰუმანიტარული სამართლის ნორმებს. ჰუტების ძალები, რომლებიც ქვეყნის დიდ ნაწილს აკონტროლებენ, ახორციელებენ განურჩეველ ავია იერიშებს საცხოვრებელ ტერიტორიებზე იემენში და ასევე განურჩევ სარაკეტო იერიშებს საუდის არაბეთის მიმართულებით. კოალიციური ძალები კვლავ ბომბავენ სამოქალაქო ინფრასტრუქტურას და ახორციელებენ განურჩეველ თავდასხმებს, რაც იწვევს ასობით სამოქალაქო პირის სიკვდილის თუ დაშავებას. კონფლიქტის მონაწილე ყველა მხარე ზღუდავს გამოხატვის თავისუფლებას, მიმართავს რა თვითნებურ დაკავებებს, იძულებით გაუჩინარებებს, წამებას და სხვა არა-ადამიანურ მოპყრობას. სამიზნეებს, მათ შორის, წარმოადგენენ ჟურნალისტები, ადამიანის უფლებათა აქტივისტები და ბაჰაიზმის მიმდევარი საზოგადოება. ბავშვებზე სექსუალური ძალადობა დაუსჯელად ხდება. კონფლიქტს კვლავ მძიმე გავლენა აქვს შეზღუდული შესაძლებლობების მქონე პირებზე. გაჭიანურებული კონფლიქტი კიდევ უფრო ამწვავებს ქალთა და გოგონათა მიმართ არსებულ დისკრიმინაციულ გარემოს.[1]

საერთაშორისო ადამიანის უფლებათა დამცველი ორგანიზაცია „Human Rights Watch“ 2020 წელს გამოქვეყნებულ ანგარიშში იემენის შესახებ წერს, რომ ქვეყანაში მიმდინარე კონფლიქტი იწვევს ყველაზე მასშტაბურ ჰუმანიტარულ კრიზისს მსოფლიოში. მონაწილეები მხარეების მიერ ათასობით მშვიდობიანი იემენელი მოკლული ან დაშავებულია. „Yemen Data Project“-ის მონაცემებით, 2015 წლის შემდეგ, 18 ათასამდე სამოქალაქო პირია მოკლული ან დაშავებული; საჰაერო თავდასხმების შედეგად მოკლულთა მეოთხედი ქალი და ბავშვია. 20 მილიონზე მეტი ადამიანი იემენში მოწყვლადია სურსათის უსაფრთხოების კუთხით. მათგან 10 მილიონი შიმშილის საფრთხის წინაშეა. ქვეყნის ეკონომიკა, რომელიც კონფლიქტამდეც მძიმე მდგომარეობაში იყო, განსაკუთრებით დაზიანებულია კონფლიქტის შედეგად. ასობით ათასი ოჯახი მდგრადი შემოსავლის წყაროს გარეშეა დარჩენილი და ბევრი საჯარო მოხელე, უკვე წლებია, რეგულარულად ვერ იღებს ყოველთვიურ ანაზღაურებას. ქვეყნის მოშლილი ეკონომიკა ამწვავებს ჰუმანიტარულ კრიზისს.[2]

საერთაშორისო ადამიანის უფლებათა დამცველი ორგანიზაცია „კონფლიქტურ პირობებში მყოფი სამოქალაქო პირების ცენტრი“ 2020 წელს გამოქვეყნებულ ანგარიშში იემენის შესახებ წერს, რომ წლების განმავლობაში მიმდინარე კონფლიქტის შედეგად, მშვიდობიანი მოსახლეობა იბრძვის გადარჩენისთვის, ისინი მუდმივად აწყდებიან სიკვდილს, დაზიანებებსა თუ საკუთარი სახლების განადგურებას საჰაერო იერიშების, დაბომბვების, სნაიპერების თავდასხმების, ნაღმებისა თუ იძულებითი გაუჩინარებებისა და წამების შედეგად. საომარი მოქმედებები მძიმე დარტყმას აყენებს ქვეყნის ეკონომიკას და ამწვავებს ჰუმანიტარულ მდგომარეობას ქვეყანაში. გაეროს მტკიცებით, იემენში, მოსახლების თითქმის 80% საჭიროებს მხარდაჭერას და დაცვას; ამასთან, იემენის ორი მესამედი უკვე შიმშილის ზღვარზეა. 2019 წლის ნოემბრის მონაცემებით, 3.3 მილიონი პირი კვლავ იძულებით გადაადგილებულია. ACLED-ის მონაცემებით, 2015 წლიდან მოყოლებული, პირდაპირ ძალადობას 100 ათასი ადამიანი ემსხვერპლა. დიდია არაპირდაპირი ფატალური შედეგების რიცხვი, რომელსაც კონფლიქტის თანმდევი შიმშილობა და დაავადებები იწვევს.

როგორც ჰუტი ამბოხებულები, ასევე ხელისუფლების მომხრე ძალები იყენებენ აალებად იარაღს, რომელიც ეფექტურია ფართო ტერიტორიაზე. ისინი აზიანებენ სახლებს, სამედიცინო დაწესებულებებს, სკოლებს და სხვა სამოქალაქო ინფრასტრუქტურას, რაც ბევრი ადამიანის იძულებით გადაადგილებას, ასევე, სიკვდილსა და დაშავებებს იწვევს.[3]

2019 წლის ივნისის მდგომარეობით იემენში არსებული ფრონტის ხაზები.

2019 წლის ივნისის მდგომარეობით იემენში არსებული მთავარი საბრძოლო ფრონტები.[4]

[1] AI – Amnesty International: Human rights in the Middle East and North Africa: Review of 2019; Yemen, 18 February 2020

 (accessed on 10 March 2020)

[2] HRW – Human Rights Watch: World Report 2020 – Yemen, 14 January 2020

 (accessed on 10 March 2020)

[3] Center for Civilians in Conflict (formerly: CIVIC – Campaign for Innocent Victims in Conflict): “We did not know if we would die from Bullets or Hunger”; Civilian Harm and Local Protection Measures in Yemen, January 2020

 (accessed on 10 March 2020)

[4] European Council on Foreign Relations; Mapping Yemen Conflict; available at: https://www.ecfr.eu/mena/yemen# [accessed 10 March 2020]

გაერთიანებული სამეფოს საგარეო საქმეთა და თანამეგობრობის ოფისმა 2019 წლის 4 სექტემბერს გამოაქვეყნა განახლებული რუქა, სადაც აღწერილია  მოგზაურთათვის იემენში მოგზაურობის მიზანშეწონილობასთან დაკავშირებული რჩევები. რუქაზე წითლად აღნიშნულია ზონა, სადაც ტურისტებს ურჩევენ საერთოდ არ იმოგზაურონ;  ყვითლად აღნიშნულია ზონა, სადაც ტურისტებს ურჩევენ იმოგზაურონ მხოლოდ განსაკუთრებული აუცილებლობის შემთხვევაში; მწვანე ფრად აღნიშნულია ზონა, სადაც მოგზაურობა ნებადართულია რჩევების გათვალისწინებით.

საგარეო საქმეთა და თანამეგობრობის ოფისი ბრიტანელ მოქალაქეებს ურჩევს, კატეგორიულად თავი შეიკავონ იემენში ნებისმიერი ტიპის მოგზაურობისგან. ოფისის მიხედვით, იემენში უსაფრთხოების კუთხით სიტუაცია კვლავაც არასტაბილურია, შეიარაღებული შეტაკებები მთელი ქვეყნის მასშტაბით, ისევ გრძელდება, რაც აზიანებს ქვეყანაში არსებულ ისედაც მძიმე ჰუმანიტარულ სიტუაციას. ქვეყანაში საკვებზე, სასმელად ვარგის წყალსა, საწვავსა და მედიკამენტებზე წვდომა საკმაოდ შეუზღუდულია. ამას გარდა, იემენში არსებობს განურჩეველ სროლებსა თუ დაბომბვებში მოხვედრის მაღალი რისკი.[1]

საერთაშორისო არასამთავრობო ორგანიზაცია Freedom House იემენის შესახებ 2019 წლის თებერვალში გამოქვეყნებულ ყოველწლიურ ანგარიშში (საანგარიშო პერიოდი 2018 წელი) წერდა, რომ “ქვეყანა ფაქტობრივად განადგურებულია 2015 წელს დაწყებული სამოქალაქო ომის შედეგად, როდესაც სამხედრო კოალიცია საუდის არაბეთის არაბეთის მეთაურობით ჩაერია, რათა დახმარებოდა პრეზიდენტ ჰადისა აჯანყებულ ჰუსიტების წინააღმდეგ ბრძოლაში. სამოქალაქო მოსახლეობამ განიცადა უშუალო ძალადობა ორივე მხარის მიერ განხორციელებული მოქმედებებით, აგრეთვე, ქვეყანაში მძვინვარებს შიმშილი და სხვადასხვა დაავადებები, რომელიც გამოწვეულია ვაჭრობისა და ჰუმანიტარული დახმარების შეფერხების შედეგად.“

2018 წლის სექტემბერში, პრეზიდენტ ჰადის მთავრობასა და აჯანყებულ ჰისტებს შორის  ჟენავაში მიმდინარე მოლაპარაკებები დაზავების შესახებ ჩაიშალა, რადგან ჰუსიტების დელეგაცია მოლაპარაკებებზე არ გამოცხადდა. დეკემბერში, მიიღწა შეთანხმება, რომ მხარეებს შორის მომხდარიყო ცეცხლის შეწყვეტა საპორტო ქალაქ ჰოდეიდაჰის მიმდებარე რეგიონზე, თუმცა, სამწუხაროდ, შეთანხმების დადებიდან მალევე, ქალაქის შიგნით შეტაკებები განახლდა.

იემენში არსებული ჰუმანიტარული კრიზისი 2018 წელს მნიშვნელოვნად გაუარესდა. გაეროს მონაცემებით, დეკემბერის მდგომარეობით, ქვეყანაში 20 მილიონი ადამიანი შიმშილობდა.[2]

საერთაშორისო არასამთავრობო ორგანიზაცია Amnesty International-ის 2019 წელს გამოქვეყნებული ანგარიშის (საანგარიშო პერიოდი 2018 წელი) მიხედვით, იემენში კვლავაც აქტიურად მიმდინარეობს სამოქალაქო ომი სამთავრობო ძალებსა და ჰუსიტ აჯანყებულებს შორის. ორგანიზაციის შეფასებით, აღნიშნულ შეიარაღებულ კონფლიქტში მონაწილე ყველა მხარე ჩადიოდა ომის დანაშაულს და, ასევე, ადგილიჰქონდა საერთაშორისო სამართლით გათვალისწინებულ სხვა ტიპის დარღვევებს. აჯანაყებული ჰუსიტები, რომლებიც აკონტროლობდნენ ქვეყნის ტერიტორიის უდიდეს ნაწილს, ახორციელებდნენ განურჩეველ დაბომბვებს საუდის არაბეთის სამხედრო ძალების წინააღმდეგ, რასაც, ხშირად,  სამოქალაქო დანაკარგები ახლდა თან. ამას გარდა, საერთაშორისო სამხედრო კოალიცია საუდის არაბეთის მეთაურობით, თავის მხრივ, აგრძელებდა სამოქალაქო პოზიციების დაბომბვას, რასაც ასევე შეეწირნენ სამოქალაქო პირები. კონფლიქტის მონაწილე ყველა მხარე ჩადიოდა სხვადასხვა ტიპის უკანონო მმედებას, მაგალითად – თვითნებური დაპატიმრებები, იძულებითი გაუჩინარებები, წამება და ა.შ. საუდის არაბეთი მნიშვნელოვან შეზღუდვებს აწესებდა ქვეყანაში საკვების და ჰუმანიტარული დახმარების შეტანის კუთხით, ხოლო აჯანყებული ჰუსიტები, თავის მხრიც, ზღუდავდნენ ზემოხსენებული ტვირთის მიწოდებას, რაც მნიშვნელოვნად აუარესებდა ქვეყანაში არსებულ, ისედაც მძიმე ჰუმანიტარულ მდგოამრეობას.[3]

ა.შ.შ. სახელმწიფო დეპარტამანტი იემენის შესახებ 2019 წლის მარტში გამოქვეყნებულ ყოველწლიურ ანგარიშში წერდა, რომ ქვეყანაში 2014 წელს დაწყებული საომარი მოქმედებები კვლავაც აქტიურად მიმდინარეობს და სამოქალაქო სამსახურები ვერ ახორციელებდნენ ეფექტურ კონტროლს უსაფრთხოების ძალებზე. აჯანყებულ ჰუსიტები აკონტროლებდნენ ქვეყნის ეროვნული უსაფრთხოების ძალების უდიდეს ნაწილს და ზოგიერთ ყოფილ სახელმწიფო უწყებას. ადამიანის უფლებათა კუთხით, იემენში არსებული პრობლემები მოიცავდა: უკანონო ან თვითნებურ მკვლელობებს, მათ შორის პოლიტიკურ მკვლელობებს; იძულებითი გაუჩინარებებების ფაქტებს; წამებას; თვითნებური დაპატიმრებისა და დაკავებების შემთხვევებს; საპატიმროებში არსებულ მკაცრი და სიცოცხლისთვის საშიშ პირობებს, ბავშვების იძულებით რეკრუტირებას და ა.შ.[4]

[1] UK Foreign and Commonwealth Office – Foreign Travel Advice – Yemen; published 4 September 2019; available at https://www.gov.uk/foreign-travel-advice/yemen [accessed 11 October 2019]

[2] Freedom House – Freedom in the World 2019 – Yemen; published 4 February 2019; available at

[accessed 11 October 2019]

[3] Amnesty International – HUMAN RIGHTS IN THE MIDDLE EAST AND NORTH AFRICA: REVIEW OF 2018 (Yemen); published 26 February 2019; available at

[accessed 11 October 2019]

[4] Country Report on Human Rights Practices 2018 – Yemen; published 13 March 2019 available at

[accessed 10 October 2019]

მედია საშუალება „Al Jazeera“ 2018 წლის 26 მარტს გამოქვეყნებულ სტატიაში წერს, რომ 3 წლის განმავლობაში, მსოფლიოში ყველაზე ღარიბ არაბულ ქვეყანაში – იემენში, მიმდინარეობს სისხლიანი სამოქალაქო ომი აჯანყებულ ჰუტებსა და სამთავრობო ძალებს შორის. 2014 წლის სექტემბერში, ჰუტებმა საკუთარ კონტროლს დაუქვემდებარეს იემენის დედაქალაქი – სანაა და განაგრძეს წინსვლა ქვეყნის სიდიდით მეორე ქალაქ ადენის მიმართულებით. ამის საპასუხოდ, არაბულმა სახელმწიფოებმა, საუდის არაბეთის მეთაურობით, წამოიწყეს სამხედრო კამპანია, რათა დაემარცხებინათ ჰუტები და აღედგინათ იემენის მთავრობა. კონფლიქტი დღემდე მიმდინარეობს.

გამოცემა წერს, რომ 2018 წლის 26 მარტის მდგომარეობით, შეიარაღებულ დაპირისპირებებს, სულ მცირე 10 000 ადამიანის სიცოცხლე ემსხვერპლა, ხოლო დაშავდა დაახლოებით 40 000. ზუსტი რიცხვის დასახელება რთულია, თუმცა არასამთავრობო ორგანიზაცია „Save the Children“-ის ცნობით, 2017 წლისთვის, დაახლოებით, 50 000 ბავშვი დაიღუპა შიმშილისა და სხვადასხვა დაავადების გამო.

გაეროს ადამიანის უფლებათა უმაღლესი კომისრის ოფისის ინფორმაციით, სამოქალაქო დანაკარგთა 2/3 გამოწვეულ იქნა არაბული კოალიციის საჰაერო დაბომბვების შედეგად. ხოლო, ჰუტი მეამბოხეები პასუხისმგებელნი არიან მასობრივ სამოქალაქო მსხვერპლზე იემენის სიდიდით მესამე ქალაქ ტა’იზ-ზე მათ მიერ განხორციელებული ალყის გამო.

გაეროს ჰუმანიტარული საკითხების კოორდინირების ოფისის ინფორმაციით, 3 მილიონი ადამიანი იძულებით გადაადგილდა ქვეყნის შიგნით, ხოლო 280 000 პირმა თავშესაფარი ითხოვა უცხო ქვეყანაში, მათ შორის – ჯიბუტსა და სომალიში.

ქვეყანაში მიმდინარე სამოქალაქო ომით გამოწვეულმა ქაოსმა საშუალება მისცა ისეთ ტერორისტულ ორგანიზაციებს, როგორიცაა Al-Qaeda და ISIL, გაეფართოებინათ საკუთარ კონტროლს დაქვემდებარებული ტერიტორიები და, ასევე, განეხორციელებინათ ტერორისტული თავდასხმები. მაგალითად, 2015 წლის მარტში, ISIL-ის თვითმკვლელმა ტერორისტებმა თავი აიფეთქეს სანაში მდებარე ზაიდი შიიტების ორ მეჩეთში, რასაც 140 ადამიანის სიცოცხლე ემსხვერპლა.[1]

გაერთიანებული სამეფოს საგარეო საქმეთა ოფისი იემენის შესახებ 2019 წლის იანვარში გამოქვეყნებულ ანგარიშში წერს, რომ ქვეყანაში  მიმდინარე ჰუმანიტარული და უსაფრთხოების კუთხით სიტუაცია იმდენად მძიმეა, რომ წარმოადგენს განურჩეველი ძალადობის შედეგად პირის სიცოცხლის ხელყოფის რეალურ რისკს.

ვრცელდებოდა ცნობები კონფლიქტის მონაწილე ყველა მხარის მიერ განხორციელებული განურჩეველი და უკანანო ძალადობის, მათ შორის, საერთაშორისო კონვენციებით აკრძალული კლასტერული ტიპის ბომბებისა და სახმელეთო ნაღმების გამოყენების შესახებ. ამას გარდა, ხორციელედებოდა განგრძობადი თავდასხმები სამოქალაქო პირებზე, საავადმყოფოებზე, სკოლებზე და ა.შ.

ზემოხსენებულ ანგარიშში აღნიშნულია, რომ სამონიტორინგო ჯგუფის – Armed Conflict Location and Event Data Project (ACLED) მიხედვით, 2016 წლის სექტემბრიდან 2018 წლის სექტემბრამდე პერიოდში, ზოგადი დანაკარგების რიცხვი თანმიმდევრულად იზრდებოდა. გაეროს ლტოლვილთა უმაღლესი კომისარიატის (UNHCR) მონაცემებით,  2015 წლის მარტიდან 2018 წლის 9 აგვისტოს ჩათვლით, შეიარაღებული კონფლიქტის შედეგად  დაფიქსირდა 17 062 სამოქალაქო დანაკარგი (6592 გარდაცვლილი, ხოლო – 10 470 დაშავებული პირი). დანაკარების 61 პროცენტზე მეტი გამოწვეული იყო საუდის არაბეთის სამხედრო ძალების მიერ განხორციელებული საჰაერო დარტყმების შედეგად.

სამოქალაქო დანაკარგების კუთხით გეოგრაფიული მდგომარეობა განსხვავებულია. ზოგადად, ქვეყანაში ყველაზე მასშტაბური ძალადობა ფიქსირდება დასავლეთი იემენში, რომელსაც მოსდევს ტა’იზ-ის პროვინცია, ჩრდილოეთის ტომობრივი მიწები და სამხრეთი იემენი. განსაკუთრებით მძიმე სიტუაცია ქალაქ ჰუდეიდაჰში.

იემენის აღმოსავლეთი ნაწილი ყველაზე ნაკლებად კონფლიქტური რეგიონია და სხვებთან შედარებით, იქ ზოგადი ძალადობის დაბალი მაჩვენებელი ფიქსირდება. ასევე, შედარებით ნაკლები ძალადობაა ადენის პროვინციაში.

რაც შეეხება შიდა გადაადგილების ალტერნატივას, ანგარიშის მიხედვით, იემენში გადაადგილება მკაცრად შეზღუდულია  ერთი მხრივ, ქვეყნის თითქმის ყველა რეგიონში მიმდინარე შეიარაღებული კონფლიქტის, ხოლო მეორე მხრივ – ზოგადად, მთლიან ქვეყანაში საწვავის დეფიციტის შედეგად.

წყაროები ხშირად მოიხსენიებენ ქვეყნის ორ ძირითად ნაწილს სამხრეთი იემენისა და ჩრდილოეთი იემენის სახელწოდებით (იხ. რუკაზე: ჩრდილოეთი იემენი – ყვითლად; სამხრეთი – წითლად).

ანგარიშის მიხედვით, სამხრეთი იემენის რეგიონში სამხედრო მოქმედებებს აწარმოებს არაბთა გაერთიანებული ემირატების შეიარაღებული ძალები. 2018 წლის იანვრიდან მოყოლებული, მათ ინტენსიური მოქმედებები წამოიწყეს აღნიშნულ რეგიონში ტერორისტული ორგანიზაცია „არაბეთის ნახევარკუნძულის ალ-ქაიდას“ (AQAP) და ამბოხებული ჰუტების  წინააღმდეგ.

რაც შეეხება ე.წ. ჩრდილოეთი იემენს, ანგარიშში მითითებულია, რომ 2018 წლის 12 ივნისს სამხედრო კოალიციამ საუდის არაბეთის მეთაურობით, წამოიწყო „ოპერაცია ოქროს გამარჯვება“, რათა დაეკავებინა ჰუტების მიერ კონტროლირებადი მნიშვნელოვანი საპორტო ქალაქი ალ ჰუდეიდაჰი. კოალიციამ მოახერხა ქალაქის აეროპორტის დაკავება, ხოლო ჰუტებმა ქალაქის გარშემო განალაგეს სახმელეთო ნაღმები და სხვადასხვა ტიპის ბარიკადები.

23 ივნისს შეტაკებები დროებით შეწყდა და გაეროს გენ. მდივანის სპეციალურ დესპანს საშუალება მიეცა, გაემართა მოლაპარაკებები ცეცხლის შეწყვეტის შესახებ. აგვისტოში კვლავ განახლდა ბრძოლები, ამჯერად ქალაქის გარშემო დასახლებებში.

გაერთიანებული სამეფოს თემთა პალატის 2018 წლის ოქტომბრის მოხსენებით ბარათში მითითებულია, რომ „საბრძოლო მოქმედებების ინტენსივობა განსაკუთრებით გაიზარდა ივნისში ჰუდეიდაჰზე განხორციელებული სამხედრო კამპანიის შემდეგ. ივლისში, პოლიტიკური მიზეზების გამო, შეიარაღებული დაპირისპირება დროებით შეწყდა, თუმცა კვლავ განახლდა აგვისტოში მცირე შეტაკებებით, ხოლო სექტემბერში უკვე  სრულმასშატაბიანი ბრძოლებით.“

2018 წლის ნოემბერის პირველი ორი კვირის განმავლობაში, ჰოდეიდაჰზე განხორციელდა სულ მცირე 200 საჰაერო დარტყმა.

მედია საშუალება The Guardian 2018 წლის 13 დეკემბრის გამოშვებაში წერს იემენში, საპორტო ქალაქ ჰუდეიდაჰში ცეცხლის შეწყვეტის შესახებ შეთანხმებაზე. გაეროს გენერალური მდივნის, ანტონიო გუტიერესის განცხადებით, შვედეთში გამართული სამშვიდობო მოლაპარაკებების შედეგად, შეიარაღებული კონფლიქტის მონაწილე მხარეები შეთანხმდნენ ცეცხლის შეწყვეტაზე და მათ მიეცათ 21 დღიანი ვადა, რომ ქალაქიდან გაეყვანათ ჯარები. ამას გარდა, გუტიერესის განცხადებით, შეთანხმება ასევე ითვალისწინებს ქალაქში გაეროს დაქვემდებარებული ნეიტრალური სამხედრო შენაერთების განლაგებასა და ჰუმანიტარული კორიდორების უზრუნველყოფას.[2]

რაც შეეხება დანაკარგების და სამოქალაქო მსხვერპლის კუთხით სიტუაციას, გაეროს ჰუმანიტარულ საკითხთა კოორდინირების ოფისის მიხედვით, 2018 წლის 1 ოქტომბრის სიტუაციით, „მიმდინარე კონფლიქტის ფონზე, სამოქალაქო დანაკარგები სახეზეა. კონფლიქტის ყველა მხარე უგულებელყოფს საერთაშორისო ჰუმანიტარულ  და ადამიანის უფლებათა სამართალს, და, ასევე, ხელს უშლის და აფერხებს ჰუმანიტარული დახმარების დროულად მიწოდებას“.

სამონიტორინგო ჯგუფის – Armed Conflict Location and Event Data Project (ACLED)-ის ინფორმაციით, 2018 წლის ივნისიდან აგვისტოს ჩათვლით პერიოდში, უშუალოდ ქალაქ ჰოდეიდაჰში სამოქალაქო დანაკარგების რიცხვი მთელი ქვეყნის მასშტაბით სამოქალაქო მსხვერპლის 51 %-ს უტოლდება. აღნიშნული სამი თვის პერიოდში, ჰოდეიდაჰში დაიღუპა სულ მცირე 349 სამოქალაქო, ხოლო მთლიანად იემენში – 685.

იგივე ორგანიზაცია ავრცელებს რუკას, სადაც აღნიშნულია 2018 წლის ნოემბრის მდგომარეობით დანაკარგების მაჩვენებელი რეგიონების მიხედვით (მუქ ლურჯად – ყველაზე ნაკლები დანაკარგების მქონე რეგიონები, სტაფილოსფრად და მუქ ნარინჯისფრად – ყველაზე მაღალი).

გადაადგილების თავისუფლების კუთხით სიტუაცია, ა.შ.შ. სახელმწიფო დეპარტამენტის 2017 წლის ანგარიშის მიხედვით, შემდეგია: „მიუხედავად იმისა, რომ კანონის მიხედვით ქვეყნის შიგნით და საზღვარგარეთ გადაადგილება, ასევე, რეპატრიაცია და ემიგრაცია თავისუფალია, კონფლიქტის ყველა მხარე, რუტინულად აწესებდა მკაცრ აკრძალვებსა და შეზღუდვებს როგორც პირთა, ასევე, საქონლისა  და ჰუმანიტარული ტვირთის გადაადგილების კუთხით.[3]

შეჯამება

ზემოხსენებულ წყაროთა ერთობლიობის მიერ მოწოდებულ ინფორმაციაზე დაყრდნობით, შესაძლებელია დავასკვნათ, რომ იემენში 2015 წელს დაწყებული სამოქალაქო ომი დღემდე, მეტნაკლებად მთლიანი ქვეყნის მასშტაბით მიმდინარეობს. საანგარიშო პერიოდის მანძილზე, განსაკუთრებით მძიმე სიტუაცია ფიქსირდებოდა საპორტო ქალაქ ჰუდეიდაჰში, სადაც უკანასკნელი თვეების მანძილზე 3 ფართომასშტაბიანი ბრძოლა გაიმართა, ასობით ადამიანის სიცოცხლე ემსხვერპლა. თუმცა, გაეროს გენერალურმა მდივანმა გასული წლის 13 დეკემბერს აღნიშნული ქალაქის გარშემო ცეცხლის შეწყვეტის შეთანხმებას მიაღწია, რაც უდავოდ სერიოზული წინგადადგმული ნაბიჯია.

[1] Al Jazeera, Article “key Facts about war in Yemen” of 26 March 2018, available at https://www.aljazeera.com/news/2016/06/key-facts-war-yemen-160607112342462.html [accessed 16 January 2019]

[2] The Guardian – Article: Yemen: ceasefire agreed for port city of Hodeidah, 13 December 2018, available at https://www.theguardian.com/world/2018/dec/13/yemen-ceasefire-agreed-for-vital-port-city-of-hodeidah [accessed 18 January 2019]

[3] UK Foreign Office – Country Policy and Information Note Yemen: Security and humanitarian situation available at

[accessed 18 January 2019]

მედია საშუალება „Al Jazeera“ 2018 წლის 26 მარტს გამოქვეყნებულ სტატიაში წერს, რომ 3 წლის განმავლობაში, მსოფლიოში ყველაზე ღარიბ არაბულ ქვეყანაში – იემენში, მიმდინარეობს სისხლიანი სამოქალაქო ომი აჯანყებულ ჰუტებსა და სამთავრობო ძალებს შორის. 2014 წლის სექტემბერში, ჰუტებმა საკუთარ კონტროლს დაუქვემდებარეს იემენის დედაქალაქი – სანაა და განაგრძეს წინსვლა ქვეყნის სიდიდით მეორე ქალაქ ადენის მიმართულებით. ამის საპასუხოდ, არაბულმა სახელმწიფოებმა, საუდის არაბეთის მეთაურობით, წამოიწყეს სამხედრო კამპანია, რათა დაემარცხებინათ ჰუტები და აღედგინათ იემენის მთავრობა. კონფლიქტი დღემდე მიმდინარეობს.

გამოცემა წერს, რომ 2018 წლის 26 მარტის მდგომარეობით, შეიარაღებულ დაპირისპირებებს, სულ მცირე 10 000 ადამიანის სიცოცხლე ემსხვერპლა, ხოლო დაშავდა დაახლოებით 40 000. ზუსტი რიცხვის დასახელება რთულია, თუმცა არასამთავრობო ორგანიზაცია „Save the Children“-ის ცნობით, 2017 წლისთვის, დაახლოებით, 50 000 ბავშვი დაიღუპა შიმშილისა და სხვადასხვა დაავადების გამო.

გაეროს ადამიანის უფლებათა უმაღლესი კომისრის ოფისის ინფორმაციით, სამოქალაქო დანაკარგთა 2/3 გამოწვეულ იქნა არაბული კოალიციის საჰაერო დაბომბვების შედეგად. ხოლო, ჰუტი მეამბოხეები პასუხისმგებელნი არიან მასობრივ სამოქალაქო მსხვერპლზე იემენის სიდიდით მესამე ქალაქ ტაიზზე მათ მიერ განხორციელებული ალყის გამო.

გაეროს ჰუმანიტარული საკითხების კოორდინირების ოფისის ინფორმაციით, 3 მილიონი ადამიანი იძულებით გადაადგილდა ქვეყნის შიგნით, ხოლო 280 000 პირმა თავშესაფარი ითხოვა უცხო ქვეყანაში, მათ შორის – ჯიბუტსა და სომალიში.

ქვეყანაში მიმდინარე სამოქალაქო ომით გამოწვეულმა ქაოსმა საშუალება მისცა ისეთ ტერორისტულ ორგანიზაციებს, როგორიცაა Al-Qaeda და ISIL, გაეფართოებინათ საკუთარ კონტროლს დაქვემდებარებული ტერიტორიები და, ასევე, განეხორციელებინათ ტერორისტული თავდასხმები. მაგალითად, 2015 წლის მარტში, ISIL-ის თვითმკვლელმა ტერორისტებმა თავი აიფეთქეს სანაში მდებარე ზაიდი შიიტების ორ მეჩეთში, რასაც 140 ადამიანის სიცოცხლე ემსხვერპლა.[1]

გაეროს უშიშროების საბჭო თავის ივნისის ყოველთვიურ ანგარიშში წერს იემენში 2018 წლის მაისის ჩათვლით განვითარებულ მოვლენებზე. ანგარიშის მიხედვით, იემენში, აჯანყებულ ჰუტებსა და ადგილობრივ მთავრობას შორის 4 წლის წინ დაწყებული ომი, კვლავაც აქტიურად მიმდინარეობს.

ჰუტების ცნობით, 23 აპრილს, კოალიციის ავია დარტყმების შედეგად, გარდაიცვალა სალეჰ ალი ალ-სამმადი, მათი უზენაესი პოლიტიკური საბჭოს ლიდერი. მისი სიკვდილი, საერთაშორისო დონეზე, აღქმული იქნა, როგორც სერიოზული დარტყმა სამშვიდობო მოლაპარაკებების პროცესზე, გამომდინარე იქიდან, რომ სწორედ ის იყო მშვიდობისა და კონფლიქტის დიალოგის გზით გადაწყვეტის ყველაზე აქტიური მომხრე. კოალიციამ მისი დაკრძალვის წინა და უშუალოდ დაკრძალვის დღესაც (რომელიც იმართებოდა დედაქალაქში), გააგრძელა იემენის დედაქალაქის დაბომბვა. ჰუტებმა, საპასუხოდ, კოალიციის წინააღმდეგ გამოიყენეს 8 ბალისტიკური რაკეტა.

აპრილსა და მაისში, საგრძნობლად გაიზარდა ჰუტების სარაკეტო თავდასხმები საუდის არაბეთის პოზიციებზე. 23 აპრილის მიმართვაში, გაეროს გენერალურმა მდივანმა დაგმო ქალაქ ჰაიჯაჰში ქორწილის დროს და ქალაქ ტაიზში სამოქალაქო მანქანებზე განხორციელებული ავია დარტყმები, რომელთაც 50 ადამიანის სიცოცხლე ემსხვერპლა.

ომის შედეგად, იემენის ჰუმანიტარული კრიზისი რჩება მსოფლიოში ყველაზე დიდ ჰუმანიტარულ კრიზისად. 22 მილიონ ადამიანზე მეტს სჭირდება გადაუდებელი ჰუმანიტარული დახმარება, ხოლო 8.4 მილიონი საკვების გარეშეა დარჩენილი. საბჭოს 17 აპრილის შეხვედრაზე, ჰუმანიტარულ საკითხებში გენერალური მდივნის მოადგილემ გამოთქვა შეშფოთება იმ შეზღუდვებთან დაკავშირებით, რის გამოც ფერხდება იემენში ჰუმანიტარული და კომერციული დახმარებების შეტანა. მან განსაკუთრებული ყურადღება გაამახვილა საზღვაო გზით კომერციული ტვირთის მიწოდებაზე ჰოდეიდაჰისა და სალეეფის პორტებში, ასევე, ყურადღება გაამახვილა ზემოხსენებული ტვირთის მნიშვნელობაზე იემენში, გამომდინარე იქიდან, რომ, ომამდე, იემენში არსებული საკვების, საწვავისა და მედიკამენტების 90% პროცენტი სწორედ საზღვაო იმპორტით ხდებოდა.

გაეროს ჰუმანიტარული საკითხების კოორდინირების ოფისის (OCHA) ცნობით, მაისის დასაწყისში, წითელი ზღვის სანაპირო ზოლზე კოალიციის ძალების მასშტაბური შეტევის შედეგად,  ჰოდეიდაჰის სამხრეთიდან იემენის სამხრეთ ნაწილში იძულებით გადაადგილდა 100 000-მდე პირი.

ასევე, დაპირისპირებები გრძელდებოდა იემენის მთავრობასა და არაბთა გაერთიანებული საამიროების წარმომადგენლებს შორის, განსაკუთრებით, კუნძულ სოკოსტრასთან დაკავშირებით, სადაც საამიროების საწინააღმდეგო საპროტესტო დემონსტრაციები ტარდებოდა. სიტუაცია გაუარესდა მას შემდეგ, რაც საამიროებმა, მთავრობის ნებართვის გარეშე,  განათავსა 2 ტანკი, ჯავშანმანქანები და სულ მცირე 100 ჯარისკაცი. 14 მაისს, საუდის არაბეთის ჩარევისა და მოლაპარაკებების შემდეგ, დაპირისპირება დასრულდა და ემირატების ჯარები ჩანაცვლდა საუდის არაბეთის  სამხედროებით.

11 მაისის ბრიფინგზე, გაეროს ადამიანის უფლებათა უმაღლესი კომისრის ოფისის სპიკერმა განაცხადა, რომ 2018 წლის განმავლობაში, აპრილი ყველაზე სისხლიანი თვე გამოდგა სამოქალაქო მოსახლეობისთვის. დაიღუპა 236, ხოლო დაშავდა – 238 ადამიანი, რაც წინა თვის მონაცემებთან შედარებით, გაორმაგებული მაჩვენებელია. მძიმე მდგომარეობა გაგრძელდა მაისის პირველ კვირაში, სახეზე იყო 6 გარდაცვლილი და 57 დაშავებული პირი.[2]

[1] Al Jazeera, Article “key Facts about war in Yemen” of 26 March 2018, available at https://www.aljazeera.com/news/2016/06/key-facts-war-yemen-160607112342462.html [accessed 23 July 2018]

[2]  UN Security Council, Security Council Report “June 2018 Monthly Forecast”, available at https://www.securitycouncilreport.org/monthly-forecast/2018-06/yemen_34.php [accessed 23 July 2018]