აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტი 2022 წელს გამოქვეყნებულ ანგარიშში [საანგარიშო პერიოდი 2021 წელი] იორდანიის შესახებ წერს, რომ პალესტინური წარმოშობის იორდანიის ზოგიერთი ბინადარი, მაგალითად ისინი, ვისაც შემოკლებით „ექს-გაზელებად“ მოიხსენიებენ, არ ფლობენ იორდანიის მოქალაქეობას. ასეთი მოსახლეობის რაოდენობა 175 ათასამდეა; მათი განსახლების მიზნით, ხელისუფლება გასცემს რეგისტრაციის ბარათებს, რომლებიც აღნიშნულ ჯგუფს აძლევს მუდმივი ბინადრობის უფლებას. აღნიშნული ბარათები, ასევე, წარმოადგენს მათ პირად საიდენტიფიკაციო დოკუმენტს და იორდანიის დროებით პასპორტს ეროვნული საიდენტიფიკაციო ნომრის გარეშე. ეროვნული საიდენტიფიკაციო ნომრის გარეშე, პალესტინელი ლტოლვილებს გაზის სექტორიდან არ აქვთ წვდომა ეროვნული მხარდაჭერის პროგრამებზე და გამორიცხულნი არიან ჯანდაცვისა და სოციალური მხარდაჭერის სერვისის ძირითადი ასპექტებიდან; აღნიშნულ ჯგუფს აქვს წვდომა გაეროს პალესტინელი ლტოლვილების მხარდაჭერის ორგანიზაციის [UNRWA] სერვისებზე.

იორდანიაში პალესტინელთა ოთხი ძირითადი კატეგორია ცხოვრობს, გარდა სირიიდან ლტოლვილი პალესტინელებისა. აღნიშნული პირებიდან ბევრი აწყდება რაიმე ფორმის დისკრიმინაციულ მოპყრობას. პალესტინელები და მათი შვილები, ვინც იორდანიასა და იორდანიის მიერ კონტროლირებად დასავლეთ ნაპირზე ჩავიდა 1948 წლის არაბებისა და ისრაელის ომის შემდეგ, ფლობენ იორდანიის სრულ მოქალაქეობას. იგივე დებულებები ვრცელდება პალესტინელებზე, ვინც ქვეყანაში ჩავიდა 1967 წლის ომის შემდეგ თუ მათ არ ჰქონდათ ბინადრობის ნებართვა დასავლეთ ნაპირზე. პალესტინელები და მათი შვილები, ვინც ფლობდნენ ბინადრობის ნებართვას დასავლეთ ნაპირზე და 1967 წლის ომის შემდეგ ჩავიდნენ იორდანიაში, არ ფლობენ მოქალაქეობას; ისინი ფლობენ დროებით სამგზავრო დოკუმენტს ეროვნული საიდენტიფიკაციო ნომრის გარეშე, რომელიც მათზე გაიცემა იმ შემთხვევაში თუ ისინი არ ფლობენ პალესტინის ხელისუფლების სამგზავრო დოკუმენტს. მათ აქვთ წვდომა ზოგიერთ სახელმწიფო სერვისზე; ისინი იხდიან დაუზღვეველი უცხოელებისთვის დადგენილი თანხის 80%-ს ჯანდაცვის დაწესებულებებში და არა მოქალაქეებისთვის დადგენილ თანხას საგანმანათლებლო და სასწავლო ინსტიტუციებში. 1967 წლის შემდეგ გაზიდან ლტოლვილები არ ფლობენ მოქალაქეობას და იორდანიის ხელისუფლება მათთვის გასცემს დროებით სამგზავრო დოკუმენტს ეროვნული საიდენტიფიკაციო ნომრის გარეშე. აღნიშნულ ლტოლვილებს არ აქვთ წვდომა სამთავრობო სერვისებზე და თითქმის სრულად არიან დამოკიდებულნი UNRWA-ის დახმარებაზე. პალესტინური წარმოშობის იორდანელები ნაკლებად წარმოდგენილნი არიან სამთავრობო და შეიარაღებული ძალების ყველა დონეზე; ასევე პარლამენტში და მაღალ პოზიციებზე მთავრობასა და შეიარაღებულ ძალებში; ისევე როგორც სახელმწიფო უნივერსიტეტებში მიღების კუთხით. მათ აქვთ შეზღუდული წვდომა საუნივერსიტეტო სტიპენდიებზე, თუმცა კარგად არიან წარმოდგენილნი კერძო სექტორში. აივ ინფიცირებული პალესტინელი ლტოლვილებს ეპყრობიან ისე, როგორც მოქალაქეებს და უფლებას აძლევენ დარჩეს ქვეყანაში.[1]

საერთაშორისო ორგანიზაცია „Freedom House“ 2022 წელს გამოქვეყნებულ ანგარიშში [საანგარიშო პერიოდი 2021 წელი] იორდანიის შესახებ წერს, რომ პალესტინური წარმოშბის იორდანელები, რომლებიც მოქალაქეები არიან, მოქალაქეობის ან დოკუმენტების თვითნებურად ჩამორთმევის რისკის წინაშე დგანან. ისინი ხშირად გამორიცხულნი არიან დასაქმებიდან საჯარო სექტორსა და უსაფრთხოების ძალებში [აღნიშნული სფეროებში აღმოსავლეთ ნაპირის ტომები დომინირებენ]. პალესტინური წარმოშობის მოქალაქეები, რომლებიც ურბანულ ზონებში ცხოვრობენ, მოსახლეობის უმრავლესობას ქმნიან, მაგრამ მაინც ნაკლებად წარმოდგენილნი არიან პოლიტიკურ პროცესებში.[2]

[1] აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტი; ყოველწლიური ანგარიში ადამიანის უფლებების დაცვის პრაქტიკის შესახებ იორდანიაში – 2021 წელი; გამოქვეყნებულია 2022 წლის 12 აპრილს; ხელმისაწვდომია ბმულზე:

[ნანახია 2022 წლის 19 ივნისს]

[2] საერთაშორისო ორგანიზაცია „Freedom House“; ყოველწლიური ანგარიში პოლიტიკური უფლებებისა და სამოქალაქო თავისუფლებების შესახებ იორდანიაში – 2021 წელი; გამოქვეყნებულია 2022 წლის 28 თებერვალს; ხელმისაწვდომია ბმულზე:

[ნანახია 2022 წლის 19 ივნისს]

აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტის მიერ 2021 წელს გამოქვეყნებულ ანგარიშში იორდანიაში ადამიანის უფლებების შესახებ წერია, რომ იმის მიუხედავად, რომ ქვეყანაში ნებაყოფლობით ერთსქესიანი სექსუალური ურთიერთობა მოზრდილებში უკანონო არ არის, გავრცელებულია LGBTI თემის წარმომადგენლების მიმართ საზოგადოებრივი დისკრიმინაცია. აღნიშნული თემის წარმომადგენლები გამხდარან ძალადობის, მათ შორის გაუპატიურების, მსხვერპლნი. გარდა ამისა, ხელისუფლებას შეუძლია LGBTI თემის წარმომადგენლების დაპატიმრება საზოგადოებრივი წესრიგისა ან მორალური სტანდარტების დარღვევისთვის.

ანგარიშის მიხედვით, ტრანსგენდერი პირები არიან განსაკუთრებით დაუცველები ძალადობის, მათ შორის სექსუალური ძალადობის, მიმართ. LGBTI თემის წარმომადგენლები აცხადებენ, რომ მათ მიმართ არსებობს დისკრიმინაცია დასაქმების, საცხოვრებელის, განათლებისა და საჯარო მომსახურების სფეროებში.

იორდანიის კანონი არ კრძალავს დისკრიმინაციას LGBTI თემის წარმომადგენლების მიმართ. ამის მიუხედავად, ანგარიშში მითითებულია, რომ ზოგიერთ შემთხვევაში სახეზე იყო ხელისუფლების მხრიდან სათანადო რეაგირებაც.

აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტი ასევე წერს, რომ LGBTI თემის სხვა წარმომადგენლები თავს იკავებენ სამართლებრივ სისტემაში ჩართვისგან, რაც გამოწვეულია შიშით, რომ მათი სექსუალური ორიენტაცია ან გენდერული იდენტობა პოლიციის მხრიდან მტრულ რეაქციას გამოიწვევდა ან გამოყენებული იქნებოდა მათი ან მათი ოჯახების საჯაროდ შერცხვენისთვის.

აღსანიშნავია ისიც, რომ მედიის კომისიამ ქვეყანაში აკრძალა წიგნები, რომლებიც შეიცავდა ინფორმაციას LGBTI თემის შესახებ.

ანგარიშში ასევე მითითებულია, რომ LGBTI თემის წარმომადგენლები ტოვებდნენ ქვეყანას იმის შიშით, რომ მათი ოჯახი მათ გენდერული იდენტობის გამო მოკლავდა.^[1]

“Human Rights Watch”-ის მიერ 2022 წელს გამოქვეყნებულ ანგარიშში იორდანიაში ადამიანის უფლებების შესახებ წერია, რომ ქვეყანაში არ არსებობს კანონი, რომელიც ექსპლიციტურად სჯის ერთსქესიან ურთიერთობებს. იორდანიის სისხლის სამართლის კოდექსი შეიცავს ბუნდოვან ნორმას „ამორალურობის“ შესახებ, რომლის გამოყენებაც შესაძლებელია სექსუალური და გენდერული უმცირესობების შევიწროებისთვის.

გარდა ამისა ანგარიშში წერია, რომ LGBTI თემის წარმომადგენლები, რომლებიც აივ დადებითი პირები არიან, ექვემდებარებიან დისკრიმინაციას სამედიცინო სფეროში, ყოველგვარი სამართლებრივი დაცვის გარეშე.^[2]

“Freedom House”-ის მიერ 2021 წელს გამოქვეყნებულ ანგარიშში იორდანიაში ადამიანის უფლებების შესახებ წერია, რომ LGBTI თემის წარმომადგენლების მიმართ დისკრიმინაცია გავრცელებულია და მოიცავს ძალადობის საფრთხეს, მიუხედავად იმისა, რომ ქვეყნის კანონმდებლობით ნებაყოფლობითი ერთსქესიანი ურთიერთობა კონკრეტულად აკრძალული არ არის. აღსანიშნავია ის ფაქტიც, რომ ხელისუფლებამ უარყო იმ არასამთავრობო ორგანიზაციათა რეგისტრაცია, რომლებიც მხარს უჭერენ LGBTI თემის უფლებებს.^[3]

[1] აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტი – ანგარიში ადამიანის უფლებების შესახებ – იორდანია; გამოქვეყნებულია 2021 წლის 30 მარტს; ხელმისაწვდომია ბმულზე:

[ნანახია 2022 წლის 4 მარტს]

[2] Human Rights Watch – ანგარიში ადამიანის უფლებების შესახებ – იორდანია; გამოქვეყნებულია 2022 წლის 13 იანვარს; ხელმისაწვდომია ბმულზე:

[ნანახია 2022 წლის 4 მარტს]

[3] Freedom House – ანგარიში პოლიტიკური უფლებებისა და სამოქალაქო თავისუფლებების შესახებ – იორდანია; გამოქვეყნებულია 2021 წლის 3 მარტს; ხელმისაწვდომია ბმულზე:

[ნანახია 2022 წლის 4 მარტს]

მედია საშუალება „France 24“ 2011 წლის 22 იანვარს გამოქვეყნებულ სტატიაში წერდა, რომ ათასობით იორდანელი შეიკრიბა მთავრობის გადადგომის მოთხოვნით. ხალხი უკმაყოფილო იყო ფასების ზრდითა და დემოკრატიული რეფორმების ნაკლებობით. დედაქალაქ ამანში 5 ათასზე მეტი ადამიანი გამოვიდა ქუჩაში. ოპოზიციური მოძრაობები, ვინც საპროტესტო აქციას ორგანიზება გაუწია, იფიცებოდნენ, რომ არ გაჩერდებოდნენ, ვიდრე პრემიერი სამირ რიფაი და მისი მთავრობა არ გადადგებოდა.

ფასების ზრდით გამოწვეული უკმაყოფილების საპასუხოდ, იორდანიის ხელისუფლებამ სიტუაციის დამშვიდება სცადა, მათ შორის, გამოაცხადა 125 მილიონი აშშ დოლარის ოდენობის თანხის გამოყოფის შესახებ, რომელიც მიმართული იქნებოდა საბაზისო პროდუქტებისა და საწვავის სუბსიდირებისკენ. პრემიერმა, ასევე, გამოცხადა, საჯარო მოხელეებისთვის ხელფასების გაზრდის შესახებ.

„ისინი ხალხს ატყუებენ“, – ამბობდა ერთერთი დემონსტრანტი, „მუსლიმი ძმების“ წევრი, სუჰაირ ასააფი – „მათ რაღაცები შეამცირეს, მაგრამ სხვა რაღაცები კიდევ უფრო მეტად გაზარდეს“. ოპოზიციური ჯგუფები ითხოვდნენ რეფორმებს, რომ მოსახლეობას თავად აერჩია პრემიერი და კაბინეტი, ნავცლად იმისა, რომ ისინი მეფეს დაენიშნა. ჰამზა მანსური, იმ დროს იორდანიის უმსხვილესი ოპოზიციური ჯგუფი „ისლამური მოქმედების ფრონტის“ [მუსლიმი ძმების პოლიტიკური ფრთა] თავმჯდომარე მეფეს მოუწოდებდა, ძალაუფლების ყველა შტოსთვის მიენიჭებინა დამოუკიდებლობა.[1]

მედია საშუალება „The Guardian“ 2018 წლის 3 იანვარს გამოქვეყნებულ სტატიაში წერდა, რომ ათასობით იორდანელი, ამანში, პრემიერის ოფისთან, ახალი საშემოსავლო გადასახადის სისტემისა და ფასების ზრდის გასაპროტესტებლად შეიკრიბა. საპროტესტო აქციას წინ უძღოდა მთავრობის გადაწყვეტილება [რომელსაც მხარს უჭერდა საერთაშორისო სავალუტო ფონდიც] დასაქმებულებისთვის გადასახადის მინიმუმ 5%-ით, ხოლო კომპანიებისთვის 20-40%-ით გაზრდის თაობაზე. დემონსტრანტები პრემიერის გადადგომას ითხოვდნენ; მეფე აბდულა მეორემ პარლამენტს, ახალ საგადასახო სისტემასთან დაკავშირებით, ყოვლისმომცველი და საფუძვლიანი ეროვნული დიალოგისკენ მოუწოდა. მისი თქმით, არ იყო სამართლიანი, ფინანსური რეფორმის მთლიანი ტვირთის მხოლოდ მოქალაქეებზე დაკისრება. პარლამენტარების უმრავლესობამ პირობა დადო, რომ მთავრობის მიერ წარმოდგენილ კანონის ახალი საგადასახადო სისტემის შემოღების შესახებ, მხარს არ დაუჭერდა.[2]

მედია საშუალება „Al Jazeera“ 2018 წლის 4 ივნისს გამოქვეყნებულ სტატიაში წერდა, რომ ეკონომიკური პოლიტიკის წინააღმდეგ მიმართული საპროტესტო აქციების შედეგად, იორდანიის პრემიერი ჰანი ალ-მულკიმ პოსტი დატოვა. საპროტესტო აქციები ორგანიზებული იყო „ჰირაკ შაბაბის“ სახელით ცნობილი დამოუკიდებელი ჯგუფის, იგივე ახალგაზრდული მოძრაობის და ასევე იორდანიის 33 სხვადასხვა პროფესიული ასოციაციისა და სამოქალაქო სექტორის წარმოამდგენლების მიერ. მათ შორის იყვნენ იორდანიის ინჟინერთა ასოციაცია და მასწავლებელთა სინდიკატი – ორი უმსხვილესი ჯგუფი იორდანიაში; მათი წევრების დაახლოებითი რაოდენობა 300 ათასს აჭარბებდა. პრემიერის გადადგომის მიუხედავად, რაც აშკარად, უკმაყოფილო ხალხის დამშვიდებისკენ მიმართული ნაბიჯი იყო, დემონსტრანტები აცხადებდნენ, რომ არ დაიშლებოდნენ, ვიდრე ახალი საგადასახადო სისტემა საბოლოოდ არ ჩავარდებოდა და ასევე, არ გატარდებოდა ეკონომიკური და სოციალური რეფორმები.[3]

საერთაშორისო ადამიანის უფლებათა დამცველი ორგანიზაცია „Human Rights Watch“ 2020 წელს გამოქვეყნებულ ანგარიშში [საანგარიშო პერიოდი 2019 წელი] იორდანიის შესახებ წერდა, რომ 2019 წლის სექტემბერში მთავრობის ეკონომიკური პოლიტიკით უკმაყოფილო იორდანელების პროტესტი იზრდებოდა; მასობრივი საჯარო პროტესტი დაიწყეს მასწავლებლებმა და სექტემბერში ერთ-თვიანი გაფიცვა დაიწყო. მასწავლებლები ხელფასის 50%-ით ზრდას ითხოვდნენ [რასაც მთავრობა მათ 2014 წელს ჰპირდებოდა]. საბოლოოდ, მასწავლებლები 35-75 პროცენტით ზრდას დათანხმდნენ [მასწავლებლის რანგის შესაბამისად]. პროტესტის ზრდის პარალელურად, ხელისუფლება აპატიმრებდა პოლიტიკურ და ანტი-კორუფციულ აქტივისტებს.[4]

წარმოშობის ქვეყნის შესახებ ინფორმაციის მოპოვების განყოფილების მიერ შესწავლილ წყაროებზე არსებული ინფორმაციის მიხედვით, 1999 წელს, იორდანიაში არ გამართულა ფართო მასშტაბიანი, ისეთი მნიშვნელობის საპროტესტო აქციები, რომლებიც მასობრივი მედია საშუალებებისა თუ სხვა წყაროების ყურადღების ცენტრში მოექცეოდა. რაც შეეხება 2003 წელს, 15-16 თებერვალს, მთელი მსოფლიოს მასშტაბით გაიმართა აქციები ერაყში მიმდინარე მოვლენების გასაპროტესტებლად. დემოსნტრაცია გაიმართა, მათ შორის, იორდანიაშიც. მედია საშუალება „BBC“ წერდა, რომ 6-დან 10 მილიონამდე ადამიანი გავიდა ქუჩებში 60-ზე მეტ ქვეყანაში.[5] პროტესტისა და ერაყში მიმდინარე მოვლენების პარალელურად, იორდანიის პრემიერი ავრცელებდა მოწოდებებს, რომ აუცილებელი იყო ძალისხმევის გაძლიერება და ერაყში არსებული ვითარების დიპლომატიური გადაწყვეტის გზების გამონახვა.[6]

წარმოშობის ქვეყნის შესახებ ინფორმაციის მოპოვების განყოფილების მიერ შესწავლილ წყაროებზე არსებული ინფორმაციის მიხედვით, ნაჰედ ჰათარი [Nahed Hattar] იორდანელი მწერალი და პოლიტიკური აქტივისტი იყო. ის 2016 წლის სექტემბერში, ამანში, სასამართლოს შენობის წინ მოკლეს. მას ისლამის შეურაცხყოფას ედავებოდნენ, სოციალურ ქსელში გამოქვეყნებული, დაჯგუფება „ისლამური სახელმწიფოს“ თემატიკის კარიტურის [კარიკატურის სათაური იყო „დაეშის ღმერთი“] გამო. ჰათარი აგვისტოში დააპატიმრეს და გირაოს სანაცვლოდ გაათავისუფლეს. სასამართლოს შენობასთან მისვლისას კი მას სამჯერ ესროლეს თავის არეში. მთავრობამ მკვლელობა დაგმო და მომხდარს „საზიზღარი“ დანაშაული უწოდა.[7]

საერთაშორისო ადამიანის უფლებათა დამცველი ორგანიზაცია „Amnesty International“ 2021 წელს გამოქვეყნებულ ანგარიშში [საანგარიშო პერიოდი 2020 წელი] იორდანიის შესახებ წერს, რომ ხელისუფლება განაგრძობს გამოხატვის თავისუფლებისა და მშვიდობიანი შეკრების უფლებების შეზღუდვებს. გრძელდება ჟურნალისტებისა და აქტივისტების დარბევები.[8]

აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტი 2021 წელს გამოქვეყნებულ ანგარიშში [საანგარიშო პერიოდი 2020 წელი] იორდანიის შესახებ წერს, რომ კონსტიტუციით გარანტირებულია მშვიდობიანი შეკრების უფლება, მაგრამ ხელისუფლება ზოგჯერ აღნიშნულ უფლებას ზღუდავს. უსაფრთხოების ძალები იცავენ წესრიგს ხელისუფლების მიერ სანქცირებულ მიტინგებზე. ქვეყანაში უკვე წლებია იმართება საპროტესტო აქციები ეკონომიკური პოლიტიკის, კორუფციისა და მთავრობის არაეფექტიანობის გამო.[9]

წარმოშობის ქვეყნის შესახებ ინფორმაციის მოპოვების განყოფილების მიერ შესწავლილ წყაროებზე არ მოიძებნა ინფორმაცია კონკრეტული შემთხვევების შესახებ, როდესაც სამხედრო წარსულის პირი, იმიტომ რომ ის ყოფილი სამხედროა და მონაწილეობას იღებდა დემონსტრაციებში, გახდა დევნის, შევიწროვებისა თუ დისკრიმინაციის მსხვერპლი.

[1] მედია საშუალება „France 24“; ათასობით იორდანელი მთავრობის გადადგომის მოთხოვნით შეიკრიბა; გამოქვეყნებულია 2011 წლის 22 იანვარს; ხელმისაწვდომია ბმულზე: https://www.france24.com/en/20110122-thousands-call-government-step-down-rallies-amman-protests-jordan-reform-prices-rifai [ნანახია 2021 წლის 15 ნოემბერს]

[2] მედია საშუალება „The Guardian“; იორდანია: ათასობით დემონსტრანტი შეიკრიბა გამკაცრებული საგადასახადო პოლიტიკის წინააღმდეგ; გამოქვეყნებულია 2018 წლის 3 ივნისს; ხელმისაწვდომია ბმულზე: https://www.theguardian.com/world/2018/jun/03/jordan-amman-protest-imf-austerity-measures [ნანახია 2021 წლის 15 ნოემბერს]

[3] მედია საშუალება „Al Jazeera“; პროტესტი იორდანიაში: რა უნდა ვიცოდეთ; გამოქვეყნებულია 2018 წლის 4 ივნისს; ხელმისაწვდომია ბმულზე: https://www.aljazeera.com/economy/2018/6/4/jordan-protests-what-you-should-know [ნანახია 2021 წლის 15 ნოემბერს]

[4] საერთაშორისო ადამიანის უფლებათა დამცველი ორგანიზაცია „Human Rights Watch“; იორდანია – 2019 წლის მოვლენები; გამოქვეყნებულია 2020 წელს; ხელმისაწვდომია ბმულზე: https://www.hrw.org/world-report/2020/country-chapters/jordan# [ნანახია 2021 წლის 15 ნოემბერს]

[5] მედია საშუალება „BBC“; მილიონები უერთდებიან გლობალურ პროტესტს ომის წინააღმდეგ; გამოქვეყნებულია 2003 წლის 17 თებერვალს; ხელმისაწვდომია ბმულზე: http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/2765215.stm [ნანახია 2021 წლის 15 ნოემბერს]

[6] მედია საშუალება „The New York Times“; ერი ომის ზღვარზე: ამანი; პროტესტი გრძელდება, რამეთუ იორდანია იცავს აშშ-ის ყოფნას მოსაზღვრე რეგიონში; ავტორი: იან ფიშერი; გამოქვეყნებულია 2003 წლის 24 მარტს; ხელმისაწვდომია ბმულზე: https://www.nytimes.com/2003/03/24/world/nation-war-amman-protests-continue-jordan-defends-us-presence-border-region.html [ნანახია 2021 წლის 15 ნოემბერს]

[7] მედია საშუალება „The Guardian“; იორდანელი მწერალი სასამართლოში გამოცხადებისას მოკლეს; გამოქვეყნებულია 2016 წლის 25 სექტემბერს; ხელმისაწვდომია ბმულზე: https://www.theguardian.com/world/2016/sep/25/jordanian-writer-shot-dead-trial-insulting-islam-nahed-hattar [ნანახია 2021 წლის 15 ნოემბერს]

[8] საერთაშორისო ადამიანის უფლებათა დამცველი ორგანიზაცია „Amnesty International“; ყოველწლიური ანგარიში ადამიანის უფლებების დაცვის პრაქტიკის შესახებ იორდანიაში – 2020 წელი; გამოქვეყნებულია 2021 წლის 7 აპრილს; ხელმისაწვდომია ბმულზე:

[ნანახია 2021 წლის 15 ნოემბერს]

[9] აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტი; ყოველწლიური ანგარიში ადამიანის უფლებების დაცვის პრაქტიკის შესახებ იორდანიაში – 2020 წელი; გამოქვეყნებულია 2021 წლის 30 მარტს; ხელმისაწვდომია ბმულზე:

[ნანახია 2021 წლის 15 ნოემბერს]

ვალის გაუსტუმრებლობის საკითხი – წარმოშობის ქვეყნის შესახებ ინფორმაციის მოპოვების განყოფილების მიერ შესწავლილი წყაროების მიხედვით, იორდანიაში ვალის გაუსტუმრებლობა ისჯება სისხლისსამართლებრივი წესით და სასჯელის სახით, ითვალისწინებს პატიმრობასაც.  კერძოდ, არასამთავრობო ორგანიზაცია Human Rights Watch 2021 წლის მარტში გამოქვეყნებულ სპეციალურ ანგარიშში იორდანიის შესახებ წერდა, რომ იორდანია ერთ-ერთია იმ ქვეყნებს შორის, სადაც ჯერ კიდევ არსებობს ვალის გადაუხდელობის გამო პირთა დაპატიმრების პრაქტიკა. სულ მცირე რაოდენობის ვალის გადაუხდელობაც კი შესაძლოა 90 დღემდე პატიმრობით დასრულდეს, ხოლო – ყალბი ჩეკის გამოწერის შემთხვევაში – 1 წლამდე თავისუფლების აღკვეთით.  სასამართლოები რუტინულად, ყოველგვარი პროცესის გამართვის გარეშე უსჯიდნენ პირებს სასჯელებს. კანონი არ ითვალისწინებს არანაირ გამონაკლისს, რის გამოც მოვალე შესაძლოა ვერ ახერხებდეს ვალის დაბრუნებას და საპატიმრო ვადის მოხდის შემდეგ, ვალი კვლავაც რჩება. 2019 წლის მონაცემებით, იორდანიის საპატიმროებში მყოფ პირთა 16 % (2 630 პირი) სასჯელს სწორედ ვალის გადაუხდების გამო იხდიდა.

რაც შეეხება კონკრეტულად კანონმდებლობას, ანგარიშის მიხედვით, პირი ვალის გადაუხდელობის გამო პატიმრობას შესაძლოა დაექვემდებაროს 2 რეგულაციის საფუძველზე. პირველი არის იორდანიის აღსრულების შესახებ კანონის 22-ე მუხლი, რომელიც არეგულირებს სასამართლოების მიერ ვალებთან დაკავშირებული საქმეების აღსრულების საკითხს. აღნიშნული კანონი საშუალებას აძლევს კრედიტორებს, სასამართლოს მოსთხოვონ ვალის გადახდის უუნარო პირის დაკავება. კანონის მიხედვით, გადახდის უუნარო პირი, წლის განმავლობაში შესაძლოა დაკავებულ იქნას 90 დღემდე ვადით, თითოეული ვალის შემთხვევაში. შესაბამისად, თუ პირს გააჩნია 4 გადაუხდელი ვალი, ის შესაძლოა მთლიანი წლის განმავლობაში იქნეს დაპატიმრებული. ამას გარდა, აღსანიშნავია, რომ პატიმრობა არ ითვალისწინებს ვალის გადახდის ვალდებულების მოშლას და კრედიტორს შეუძლია, მომდევნო წელს კვლავ მოითხოვოს პირის დაპატიმრება, მიუხედავად იმისა, რომ მას შესაძლოა უკვე მოხდილი ჰქონდეს ამის გამო სასჯელი.

რაც შეეხება მეორე კანონს, რომლის საფუძველზეც პირი შესაძლოა პატიმრობას დაექვემდებაროს, ესეა იორდანიის სისხლის სამართლის კოდექსის 421-ე მუხლი, რომელიც აწესებს სისხლისსამართლებრივ პასუხისმგებლობას საბანკო ჩეკის გამოწერისთვის მაშინ, როდესაც ბანკის ანგარიშზე პირს არასაკმარისი თანხა გააჩნია. ამ შემთხვევაში, სანქციის სახით გათვალისწინებულია 1 წლამდე ვადით თავისუფლების აღკვეთა. სასჯელის მოხდის შემდგომ, თუ პირი ვერ გადაიხდის ჩეკით გათვალისწინებულ თანხას, ის შესაძლოა დაექვემდებაროს 90 დღით პატიმრობას ზემოხსენებული  „იორდანიის აღსრულების შესახებ“ კანონის 22-ე მუხლის საფუძველზე. რამდენიმე გადაუხდელი ვალის არსებობის შემთხვევაში, კრედიტორს შეუძლია შუამდგომლობით მიმართოს მოსამართლეს და მოითხოვოს სასჯელთა შეკრება. Human Rights Watch გაესაუბრა ერთ-ერთ პირს, რომელსაც 6 „ყალბი“ ჩეკის გამოწერის გამო, სასჯელის სახით 42 თვით თავისუფლების აღკვეთა მიუსაჯეს.

იუსტიციის სამინისტრომ და ადვოკატებმა ორგანიზაციას განუცხადეს, რომ მოსამართლე საკუთარი დისკრეციის ფარგლებში უფლებამოსილია, გადაავადოს სასჯელი ან მიმართოს უფრო ნაკლებად მკაცრ სასჯელს (მაგ. მოგზაურობის შეზღუდვა ან ქონების დაყადაღება). მიუხედავად იუსტიციის სამინისტროს წარმომადგენელთა მტკიცებისა, რომ მოსამართლეები იძიებდნენ მოვალის პირად გარემოებებს, ვიდრე სასჯელის სახით პატიმრობას შეუფარდებდნენ, Human Rights Watch-ის მიერ გამოკითხული 11 პირიდან 10 აცხადებდა, რომ მოსამართლემ მათ პატიმრობა პირველივე ცდაზე, ყოველგვარი სხვა, უფრო მსუბუქი ზომის განხილვის გარეშე მიუსაჯა. [1]

2. საპატიმრო პირობები

ა.შ.შ. სახელმწიფო დეპარტამენტი იორდანიაში ადამიანის უფლებათა კუთხით არსებული სიტუაციის შესახებ 2021 წლის მარტში გამოქვეყნებულ ანგარიშში წერდა, რომ ქვეყანაში მოქმედ 18 საპატიმროში არსებული პირობები განსხვავებული იყო. ძველ ციხეებში პირობები გაუარესებული იყო, მაშინ როდესაც ახალი საპატიმროები თავსებადი იყო საერთაშორისო სტანდარტებთან. არასამთავრობო ორგანიზაციები აცხადებდნენ, რომ ზოგიერთ ციხეში სახეზე იყო ისეთი პრობლემები, როგორიცაა: გადავსებულობა, შეზღუდული წვდომა ჯანდაცვაზე, პატიმართა არაადექვატური წვდომა სამართლებრივ დახმარებაზე და პატიმართა და მათი ოჯახის წევრთა შეზღუდული სოციალური დაცვა. საჯარო უსაფრთხოების დირექტორატმა (ადგილობრივი შინაგან საქმეთა სამინისტრო) გახსნა 1050 პირის ტევადობის ახალი ქაფქაფას საპატიმრო, რათა მიეღო პატიმრები გადავსებული ციხეებიდან.

დირექტორატი ასევე დგამდა ნაბიჯებს, რათა მონიტორინგი ეწარმოებინა დაკავების ცენტრებზე და უზრუნველეყო მათი თავსებადობა დაკავების კუთხით შემუშავებულ პოლიტიკასთან. ამასთანავე, 2019 წლის ბოლოდან მოყოლებული, იყენებდა ელექტრონულ ბაზებს, სადაც ინახებოდა ინფორმაცია ყველა დაკავებულისა და საქმის შესახებ. დირექტორატის მიხედვით, 2019 წლის ოქტომბრიდან 2020 წლის სექტემბრის ჩათვლით პერიოდში, მათთან შევიდა 39 საჩივარი ციხეებში და სარეაბილიტაციო ცენტრებში პირთა წამებისა თუ არასათანადო მოპყრობის სავარაუდო შემთხვევების შესახებ. საერთაშორისო და ადგილობრივი არასამთავრობოები აცხადებდნენ, რომ ისლამისტი პატიმრები ციხეებში ექვემდებარებოდნენ შედარებით მკაცრ პირობებს.  ქალთა საპატიმროებში, ზოგადად, გაცილებით უკეთესი პირობები იყო, ვიდრე მამაკაცთა დაწესებულებათა უმრავლესობაში.

მიუხედავად იმისა, რომ ელემენტარული ჯანდაცვითი სერვისები ხელმისაწვდომი იყო ყველა გამოსასწორებელ დაწესებულებაში, სამედიცინო მუშაკები ჩიოდნენ, რომ ქვეყნის მასშტაბით საპატიმროებში არ იყო ადექვატური სამედიცინო მოწყობილობები, მარაგები და საკმარისი რაოდენობის სტაფი. სამედიცინო განყოფილებათა უმრავლესობას არ გააჩნდა სათანადო შესაძლებლობა, ჩაეტარებინა სისხლის ანალიზები და  რენტგენული კვლევა. როდესაც პატიმრის კონდიცია იყო ზედმეტად მძიმე, ექიმები იძლეოდნენ რეკომენდაციას მისი ადგილობრივ საავადმყოფოში გადაყვანის შესახებ.

პროკურორები ახორციელებდნენ დაკავებულთა მდგომარეობაზე მონიტორინგს. 2019 წლის ოქტომბრიდან 2020 წლის სექტემბრის ჩათვლით პერიოდში, სახელმწიფო უსაფრთხოების დირექტორატის შესაბამისმა სამსახურმა ციხეებში როგორც ადგილობრივ, ისე – საერთაშორისო დამკვირვებლებთან ერთად  519 ვიზიტი განახორციელა. ზოგიერთ შემთხვევაში, როგორც COVID-19 პანდემიამდე, ასევე  – უშუალოდ პანდემიისას, ხელისუფლება მკაცრად ზღუდავდა პატიმრებთან ვიზიტორის დაშვებას.

მარტში, ორ გამოსასწორებელ დაწესებულებაში ბუნტს ჰქონდა ადგილი მას შემდეგ, რაც ხელისუფლებამ გამოაცხადა, რომ გადადებდა სასამართლოში გამოცხადების პროცედურებს (რის გამოც გახანგრძლივდებოდა ზოგიერთი პირის დაკავება) და გააუქმებდა ოჯახის ვიზიტებს ციხეებში, რის საფუძვლადაც COVID-19 პანდემიის გავრცელების საწინააღმდეგო ზომებს ასახელებდა. განვითარებული მოვლენების შედეგად, Bab al-Hawa-ს ციხეში 2 პირი დაიღუპა.

შესაბამისი სამსახურები ზოგჯერ არ ატყობინებდნენ დაკავებულის ადგილსამყოფელის შესახებ ინფორმაციას მათ ოჯახებს ან უგვიანებდნენ აღნიშნულ ინფორმაციაზე წვდომას 24 საათიდან 10 დღემდე პერიოდით. საჯარო უსაფრთხოების დირექტორატმა შეიმუშავა ელექტრონული არქივის ახალი სისტემა, რათა გადაეწყვიტა აღნიშნული პრობლემა.

ხელისუფლება ნებას რთავდა ზოგიერთ ადგილობრივ და საერთაშორისო უფლებადამცველ დამკვირვებლებსა და ადვოკატებს, განეხორციელებინათ ციხეებში ვიზიტები და ჩაეტარებინათ კერძო გასაუბრებები. წითელი ჯვრის საერთაშორისო კომიტეტს გააჩნდა ფართო წვდომა ქვეყნის ყველა ციხეში დაკავებულ თუ დაპატიმრებულ პირებთან ვიზიტებზე.

ანგარიშში ასევე საუბარია იორდანიის ხელისუფლების მიერ განხორციელებულ გაუმჯობესებებზე პენიტენციურ სექტორში. კერძოდ, საჯარო უსაფრთხოების დირექტორატმა გაარემონტა 6 საპატიმრო, რის შედეგადაც გაუმჯობესდა სანიტარული პირობები, ვენტილაცია და ტემპერატურის კონტროლო. ამას გარდა, გაიზარდა წვდომა სასმელ წყალზე, მზის შუქზე და ჯანდაცვაზე. ბეირენის და აქაბას ციხეებში გაუმჯობესდა ზოგადი პირობები და გაიზარდა საწოლების რაოდენობა. ჯუვეიდაჰის დაკავების ცენტრს დაემატა ბაღი გარე სივრცეში, რაც გათვალისწინებულია ოჯახის ვიზიტებისთვის. დირექტორატი ასევე საშუალებას აძლევდა 7 ციხეში განთავსებულ დაკავებულებს, დასწრებოდნენ სასამართლო სხდომებს ვიდეო-კონფერენციის ფორმატის მეშვეობით. ხელისუფლება ასევე დგამ ნაბიჯებს, გამოეყენებინა პატიმრობის ალტერნატიული სანქციები არა-ძალადობრივი დანაშაულებისას. 2018 წლის აგვისტოდან მოყოლებული, იუსტიციის სამინისტრომ მსვლელობა მისცა 326 დამნაშავისთვის პატიმრობის ალტერნატიული სანქციის დაწესებას.[2]

საერთაშორისო არასამთავრობო ორგანიზაცია Freedom House იორდანიის შესახებ 2021 წლის მარტში გამოქვეყნებულ ყოველწლიურ ანგარიშში (საანგარიშო პერიოდი – 2020 წელი) წერდა, რომ საპატიმროებში არსებული პირობები, ზოგადად, ცუდი იყო. ამასთან, გავრცელებული ცნობებით, პატიმრები ბადრაგისგან ექვემდებარებოდნენ ისეთ მოპყრობას, როგორიცაა ცემა და ფიზიკური ძალადობა.[3]

[1] Human Rights Watch – publication “We Lost Everything” Debt Imprisonment in Jordan; published in March 2021; available at https://www.hrw.org/report/2021/03/16/we-lost-everything/debt-imprisonment-jordan [accessed 15 October 2021]

[2] United States Department of State – 2020 Country Report on Human Rights Practices: Jordan; published in March 2021; available at

[accessed 15 October 2021]

[3] Freedom House – Freedom in the World 2021 – Jordan; published in  March 2021; available at

[accessed 15 October 2021]

ზოგადი მდგომარეობა იორდანიაში – ჟენევის აკადემიის პროექტის RULAC –  „კანონის უზენაესობა შეიარაღებული კონფლიქტისას (Rule of Law in Armed Conflicts) მიხედვით, იორდანია ჩართულია „ისლამური სახელმწიფოს“ წინააღმდეგ მიმართულ საერთაშორისო ხასიათის შეიარაღებული კონფლიქტში, რაც მისი სამხედრო ძალების მიერ ერაყში და სირიაში საავიაციო იერიშების მიტანით გამოიხატება. ის ასევე ჩართულია იემენსა და სირიაში მიმდინარე არასაერთაშორისო ხასიათის შეიარაღებულ კონფლიქტში.[1]

ა.შ.შ. სახელმწიფო დეპარტამენტი იორდანიაში ადამიანის უფლებების კუთხით არსებული ვითარების შესახებ 2020 წლის მარტში გამოქვეყნებულ ანგარიშში (საანგარიშო პერიოდი – 2019 წელი) წერდა, რომ იორდანიის ჰეშემიტურ სამეფო წარმოადგენს კონსიტუციურ მონარქიას, რომელსაც მეფე აბდულლა II იბნ ჰუსსეინი მართავს. ქვეყნის მულტიპარტიული პარლამენტი შედგება 65 წევრიანი სენატისა და 130 წევრიანი წარმომადგენელთა პალატის მიერ, რომელთაც ხალხი არჩევნების გზით ირჩევს. უკანასკნელი არჩევნები 2016 წელს ჩატარდა. საერთაშორისო სადამკვირვებლო ორგანიზაციების ცნობით, არჩევნები იყო კარგად ორგანიზებული, ტექნიკურად გამართული, თავისუფალი და სამართლიანი.

ქვეყნის შიდა უსაფრთხოებაზე პასუხისმგებელი ძირითადი ორგანოა საჯარო უსაფრთხოების დირექტორატი, რომელიც შინაგან საქმეთა სამინისტროს ექვემდებარება. ამას გარდა, შიდა უსაფრთხოებაზე ზრუნავს სამოქალაქო თავდაცვის დირექტორატი, ჯანდარმერია და ზოგადი დაზვერვის დირექტორატი (ეს უკანასკნელი უშუალოდ მეფეს ექვემდებარება). ქვეყნის საგარეო უსაფრთხეობას თავდაცვის სამინისტრო უზრუნველყოფს. ანგარიშის მიხედვით, სამოქალაქო ინსტიტუციები ინარჩუნებდნენ ეფექტურ კონტროლს უსაფრთხოების ძალებზე.

მიმდინარე წელს დაფიქსირებულ მნიშვნელოვან უფლებადარღვევათა შორის იყო: უსაფრთხოების ძალების მიმართ არსებული სავარაუდო წამების ბრალდებები; პირთა, მათ შორის – ჟურნალისტთა და აქტივისტთა თვითნებური და უკანონო დაკავებები; მოქალაქეთა პირადი ცხოვრების უფლების დარღვევა; თავისუფალი აზრის და მედიის თავისუფლების კუთხით არსებული შეზღუდვები, ცენზურა და ვებ-გვერდების დაბლოკვა; შეკრებისა და მანიფესტაციის უფლებების კუთხით არსებული შეზღუდვები; კორუფცია; ქალთა „ღირსებით მოტივირებული მკვლელობები“; ლგბტი თემის მიმართ ძალადობა და ზოგიერთ სექტორში არსებული სამუშაო პირობები, რომლებიც იძულებით შრომას უტოლდებოდა.

მართლია, დაუსჯელობა ფართოდ გავრცელებულ პრობლემას წარმოადგენდა, თუმცა, მთავრობა დგამდა ლიმიტირებულ, არა-გამჭირვალე ნაბიჯებს, რათა გამოეძიებინა და სათანადოდ დაესაჯა უფლებადარღვევებში დამნაშავე პირები.[2]

საერთაშორისო არასამთავრობო ორგანიზაცია Freedom House-ის იორდანიაში ადამიანის უფლებათა კუთხით არსებული სიტუაციის შესახებ 2020 წლის ანგარიშის მიხედვით, ქვეყანა შეფასებულია, როგორც „ნაწილობრივ-თავისუფალი“ (ინდექსი 37/100).

ანგარიშის მიხედვით, იორდანიაში მონარქიული წყობაა, სადაც პოლიტიკასა და მთავრობაში მთავარ როლს მეფე თამაშობს. პარლამენტის ქვედა პალატი არჩევნების შედეგად კომპლექტდება, თუმცა, არსებული საარჩევნო სისტემა ოპოზიციას არახელსაყრელ პოზიციაში აყენებს და, ზოგადადაც, პალატას პრაქტიკაში არც ისე დიდი ძალაუფლება გააჩნია. მედია და სამოქალაქო საზოგადოებრივი ჯგუფები შემზღუდველ კანონებსა და სამთავრობო გავლენას ექვემდებარებიან. ქვეყნის სასამართლო სისტემა დამოუკიდებლობას მოკლებულია და ხშირად ვერ ახერხებს სათანადო პროცესუალური საკითხების გარანტირებას.

2019 წელს მომხდარი მნიშვნელოვან მოვლენათა შორის იყოს უმუშევრობის, საჯარო სექტორში დაბალი ანაზღაურებისა და კორუფციის წინააღმდეგ მიმართული მასშტაბური დემონსტრაციები, რომლებიც წლის განმვალობაში, სხვადასხვა პერიოდში მიმდინარებოდა. ამას ასევე დაემატა მასწავლებლების 30 დღიანი გაფიცვა სექტემბერში. ისინიც დაბალ ანაზღაურებას აპროსტესტებდნენ. განსხვავებული აზრის გამო, შესაბამისმა სამსახურებმა დააპატიმრეს ათობით აქტივისტი. [3]

საერთაშორისო არასამთავრობო ორგანიზაცია Human Rights Watch იორდანიაში ადამიანის უფლებათა კუთხით არსებული სიტუაციის შესახებ 2020 წლის იანვარში გამოქვეყნებული ანგარიშის (საანგარიშო პერიოდი – 2019 წელი) მიხედვით, 2019 წელს იორდანიის მთავრობის ეკონომიკური პოლიტიკის წინააღმდეგ მიმართული დემონსტრაციები გაიზარდა, რომელთაც სექტემბერში მასწავლებელთა ერთ თვიანი გაფიცვაც დაემატა. ისინი ითხოვდნენ მთავრობის მიერ 2014 წელს დაპირებულ 50 %-იან ზრდას ხელფასებთან მიმართებით. საბოლოოდ, მოლაპარაკებები შედგა და მიღწეულ იქნა შეთანხმება, რომლის მიხედვითაც მასწავლებლებს კვალიფიკაციის მიხედვით, 35-დან 75 %-მდე გაეზარდათ ანაზღაურება. ანგარიშის მიხედვით, იორდანიის კანონმდებლობა კრძალავს მეფის, უცხო ქვეყნების, სამთავრობო ჩინოსნებისა და ინსტიტუციების, ისლამისა და ქრისტიანობის შეურაცხმყოფელი აზრის გამოხატვას. მზარდი პროსტესტების ფონაზე, ხელისუფლებამ დააკავა 30-მდე პოლიტიკური და ანტი-კორუფციონერი აქტივისტი. დაკავებულთა უმრავლესობა დაკავშირებული იყო პოლიტიკურ აქტივისტთა ფართო მოძრაობა ჰირაქთან (hirak).

2019 წლის ნოემბრის მდგომარეობით, მთავრობას არ აღუსრულებია არც ერთი სასიკვდილო სასჯელი, თუმცა, იორდანიის ადამიანის უფლებათა ეროვნული ცენტრის ინფორმაციით (NCHR), 2018 წლის ბოლოსთვის, ე.წ. „სასიკვდილო რიგში“ იდგა  151 პირი. ივლისში, უსაფრთხოების ძალებმა მადაბას პროვინციაში, ადგილობრივი ტრადიცია – „ჯალვა“-ს საფუძველზე, საკუთარი სახლებიდან გააძევეს ალ-შაჰინის ოჯახის 200-ზე მეტი წევრი. აღნიშნული ტრადიცია გულისხმობს მკვლელობაში ბრალდებული პირების ოჯახის წევრების გახიზვნას სხვაგან, რათა თავიდან აცილებულ იქნას შურისძიებით მოტივირებული მკვლელობები (ე.წ. სისხლის აღება). აღნიშნული ტრადიცია წარმოადგენდა იორდანიის კონსტიტუციის უხეშ დარღვევას და, უკანასკნელ წლებში, შინაგან საქმეთა სამინისტრო ცდილობდა ამ კუთხით კანონმდებლობის დახვეწას.[4]

2. რელიგიის შეცვლა

ა.შ.შ. სახელმწიფო დეპარტამენტი იორდანიაში რელიგიის საერთაშორისო თავისუფლების კუთხით არსებული ვითარების შესახებ 2020 წლის ივნისში გამოქვეყნებულ ანგარიშში (საანგარიშო პერიოდი – 2019 წელი) წერდა, რომ ქვეყნის კონსტიტუციის თანახმად, ისლამი სახელმწიფო რელიგიაა, თუმცა გარანტირებულია „თაყვანისცემისა და რელიგიური  რიტუალების აღსრულების ყველა ფორმა“, თუ ისინი თავსებადია საჯარო წესრიგთან და მორალთან. ამას გარდა, ქვეყნის ძირითად კანონში აღნიშნულია, რომ მოქალაქეები არ შეიძლება დაექვემდებარონ რელიგიის კუთხით დისკრიმინაციას და რომ მეფე აუცილებლად მუსლიმი უნდა იყოს. თუმცა, კონსტიტუციაში არაფერია წერია პირის უფლებაზე, შეიცვალოს მრწამსი და კონვერტირდეს სხვა რელიგიაზე. საინტერესოა, რომ არც სამოქალაქო და არც სისხსლისამართლებრივ კანონმდებლობაში, არანაირი რეგულაცია (და, შესაბამისად – სანქცია) აღნიშნულ საკითხზე არ არსებობს.

კონსტიტუცია შარიათის სასამართლოებს ანიჭებს უფლებას, განსაზღვრონ ყველა მუსლიმის პირადი სტატუსი. შარიათი არ აღიარებს ისლამიდან სხვა რელიგიაზე კონვერტირებულ პირებს, კვლავ მიიჩნევს მათ მუსლიმებად, თუმცა მათთან მიმართებაში გამოიყენება ტერმინი – “განდგომილი“. ზემოხსენებული მიდგომიდან გამომდინარე, ისლამიდან ქრისტიანობაზე კონვერტირებულ პირებს არ ეძლევათ უფლება, საკუთარ ელექტრონულ ჩანაწერებში შეიცვალონ რელიგიური კუთვნილება (2016 წლიდან იორდანიის პირადობის მოწმობაზე რელიგიური კუთვნილება აღარ არის დატანილი და ეს ინფორმაცია მხოლოდ ელექტრონულ ბაზაში ინახება).

რაც შეეხება მთავრობის მხრიდან, ისლამიდან ქრისტიანობაზე კონვერტირებულ პირთა მიმართ დამოკიდებულებას, ანგარიშის მიხედვით, ისინი ავრცელებდნენ ცნობებს, რომ უსაფრთხოების ძალების მხრიდან ექვემდებარებოდნენ როგორც დაკითხვას მათი რელიგიური შეხედულებებისა და რიტუალების შესახებ, ასევე – თვალთვალს. აღნიშნული ქმედებები განპირობებული იყო სამთავრობო კამპანიით, რომლის ფარგლებშიც ის ცდილობდა თავიდან აეცილებინა პირთა კონვერტაცია მათ მიერ კონკრეტულად განქორწინების ან მემკვიდრეობის კუთხით სხვადასხვა ბენეიფიტების მიღებისთვის (ანგარიშის მიხედვით, იორდანიაში განქორწინებისთვის სხვადასხვა სამართლებრივი პროცედურა მოქმედებს, რაც განპირობებულია პირის რელიგიური კუთვნილებით. ისინი ზოგჯერ მიმართავენ კონვერტაციას, რათა თავი აარიდონ მათთვის დაწესებულ შესაბამის პროცედურას და ისარგებლონ სხვა რელიგიური ჯგუფებისთვის დაწესებული, შედარებით მარტივი, მსუბუქი და მომგებიანი წესებით). ისლამიდან ქრისტიანობაზე კონვერტირებული ზოგიერთი პირი ასევე აცხადებდა, რომ თაყვანისცემას და რელიგიური რიტუალების აღსრულებას განაგრძობდა ფარულად, რათა თავიდან აერიდებინა უსაფრთხოების ძალების მხრიდან მკაცრი შემოწმება. ანგარიშის მიხედვით, გამომდინარე შარიათის მიხედვით კონვერტაციის აკრძალვაზე, სამთავრობო თანამდებობის პირები, ზოგადად, უარს აცხადებდნენ საჯარო დოკუმენტეზე პირების რელიგიური კუთვნილების შესაბამის გრაფაში „ისლამის“ სხვა რელიგიით შეცვლაზე. შესაბამისად, კონვერტირებული პირის რეალური რელიგიური კუთვნილება არ ემთხვეოდა მათ დოკუმენტებზე დაფიქსირებულ რელიგიას, რის გამოც ისინი ექვემდებარებოდნენ პირადი სტატუსების შესახებ (ქორწინება, განქორწინება, მემკვიდრეობა) მუსლიმურ კანონმდებლობას და საჩივრებს „განდგომილობის“ თაოებაზე.

ანგარიშში ასევე საუბარია ისლამიდან ქრისტიანობაზე კონვეტირებულ პირთა მიმართ იორდანიული საზოგადოების დამოკიდებულებაზე. ანგარშის მიხედვით, ზემოხსენებულ პირები ავრცელებდნენ ცნობებს, რომ ექვემდებარეობდნენ სოციალურ „ოსტრაკიზმს“ (განდევნა, გარიყვა) , მუქარებს, ფიზიკურ და ვერბალურ ძალადობას, მათ შორის – ცემას, შეურაცხყოფას და დაშინებას, როგორც ოჯახის წევრებისა და მეზობლების, ასევე – თემისა და ტომების წევრების მხრიდან. ზოგიერთი მათგანი აღნიშნავდა, რომ ლოცულობდა ფარულად, რადგან ეშინოდა იმ სოციალური სტიგმის რასც, კონვერტირებული პირების მიმართ აქვს ადგილი. სხვები კი აცხადებდნენ, რომ მათ მიმართ ხშირად ადგილი ჰქონდა ძალადობის შესახებ ქრონიკულ და დამაჯერებელ მუქარებს იმ ოჯახის წევრების მხრიდან, როლებიც ცდილობდნენ, ამ გზით, დაეცვათ ტრადიციული ღირსება.საერთაშორისო არასამთავრობო ორგანიზაციების ცნობით, მდედრობითი სქესის კონვერტირებული პირები, ამ კუთხით, განსაკუთრებით მოწყვლად კატეგორიას წარმოადგენდნენ. ისინი ასევე ავრცელებდნენ ინფორმაციას, რომ ადგილი ჰქონდა ქალი კონვერტირებული პირების მუსლიმებზე იძულებითი ქორწინებების შემთხვევებს, რათა „შეენარჩუნებათ ოჯახის ღირსება“. ეკლესიების ლიდერები კვლავ ავრცელებდნენ ცნობებს, რომ ფიქსირდებოდა ძალადობა და დისკრიმინაცია კონვერტირებული პირების და რომანტიულ ურთიერთობაში მყოფი სხვადასხვა რელიგიის წარმომადგენელი პირების მიმართ. ისლამიდან კონვერტირებული ზოგიერთი  პირი გამოხატავდა ინტერესს საზღვარგარეთ გადასახლებაში, რაც განპირობებული იყო მათ მიმართ დისკრიმინაციისა და ძალადობრივი მუქარების არსებობით.

ანგარიშში ასევე აღნიშნულია, რომ ისლამიდან კონვერტირებული პირები სოციალურ მედიასა და ონლაინ სივრცეში კრიტიკის განსაკუთრებული სამიზნეები იყვნენ.[1]

საერთაშორისო არასამთავრობო ორგანიზაცია Freedom House-ის იორდანიაში ადამიანის უფლებათა კუთხით არსებული სიტუაციის შესახებ 2020 წლის ანგარიშის მიხედვით, ისლამი სახელმწიფო რელიგიადაა გამოცხადებული. მთავრობა  მკაცრად აკონტროლებს მეჩეთებში პოლიტიკური, სექტარული ან ექსტრემისტული ხასიათის რეტორიკას, ასევე – აღნიშნულ თებებზე ტექსტებისა და წიგნების გამოცემის პროცესს. მუსლიმ ღვთისმეტყველებს ესაჭირეობათ სათანადო სამთავრობო ნებართვა, რათა საჯაროდ იქადაგანონ და რელიგიური ცოდნა სხვებს გაუზიარონ. ბევრი ქრისტიანული ჯგუფია აღიარებულია, როგორც რელიგიური დენომინაცია ან ასოციაცია და მათ ყოველგვარი პრობელემების გარეშე, თავისუფლად შეუძლიათ აღასრულონ საკუთარი რელიგიური უფლებები, თუმცა, აკრძალული აქვთ მუსლიმებში ქრისტიანობის პროზელიტიზმი (რელიგიის ქადაგება).

ანგარიშის მიხედვით, მიუხედავად იმისა, რომ იორდანიაში, ბევრი მუსლიმური ქვეყნისგან განსხვავებით, ისლამიდან სხვა რელიგიაზე კონვერტირებული პირები არ ექვემდებარებიან „განდგომილობისთვის“ სისხლის სამართლებრივ დევნას, პრაქტიკაში მათ მიმართ მაინც ადგილი აქვს გარკვეული ტიპის ბიუროკრატიულ დაბრკოლებებსა და შევიწროებას.

ორგანიზაცია იორდანიაში რელიგიის თავისუფლების კუთხით არსებულ ვითარებას მაქსიმალური 4 ქულიდან 2-ით აფასებს.[2]

[1] United States Department of State -2019 Report on International Religious Freedom: Jordan; published in June 2020; available at

[accessed 18 December 2020]

[2] Freedom House – Freedom in the World 2020 – Jordan; published in March 2020; available at

[accessed 18 December 2020]

[1] Geneva Academy – Rulac – Rule of Law in Armed Conflicts; available at https://www.rulac.org/browse/countries/jordan  [accessed 17 December 2020]

[2] United States Department of State – Country Report on Human Rights Practices 2019 – Jordan; published in March 2020; available at

[accessed 17 December 2020]

[3] Freedom House – Freedom in the World 2020 – Jordan; published in March 2020; available at

[accessed 18 December 2020]

[4] Human Rights Watch – World Report 2020 – Jordan; published in January 2020; available at

[accessed 18 December 2020]

იორდანიაში ა.შ.შ. საელჩოს ოფიციალურ ვებ-გვერდზე გამოქვეყნებული ინფორმაციის მიხედვით, იორდანიაში ქორწინების სამოქალაქო პროცედურა არ არსებობს და ყველა ქორწინება უნდა ჩატარდეს დადგენილი რელიგიური ტრადიციის მიხედვით. მუსლიმ მამაკაცებს უფლება აქვთ, იქორწინონ არა-მუსლიმ ქალებზე, თუმცა, მუსლიმ ქალებს არ შეუძლიათ ცოლად გაყვნენ არა-მუსლიმ მამაკაცს.

თუ წყვილი ქორწინებდება ისლამური წესით, ქორწინება უნდა ჩატარდეს შეიხის მიერ, შარიათის სასამართლოს მიერ დადგენილი კანონების მიხედვით. იმ შემთხვევაში, როდესაც წყვილი ჯვარს იწერს ქრისტიანული წესით, მაშინ ქორწინება ტარდება ეკლესიასტური სასამართლოს მიერ.[1]

 

ა.შ.შ. სახელმწიფო დეპარტამენტი იორდანიაში რელიგიის საერთაშორისო თავისუფლების კუთხით არსებული მდგომარეობის შესახებ 2020 წლის ივნისში გამოქვეყნებულ ყოველწლიურ ანგარიშში (საანგარიშო პერიოდი – 2019 წელი) წერდა, რომ ქვეყანაში არ არსებობს სამოქალაქო წესით ქორწინების პროცედურა. შარიათის კანონის მიხედვით, მუსლიმ ქალსა და არა-მუსლიმ მამაკაცს შორის ქორწინება აკრძალულია. ამისთვის აუცილებლია, რომ მამაკაცმა ისლამი მიიღოს, რის შემდეგაც, ქორწინება ნებადართული იქნება. იმ შემთვევაში, როდესაც ქრისტიან მამაკაცზე დაქორწინებული ქრისტიანი ქალი კონვერტირდება ისლამზე, იმისთვის, რომ ქორწინება კვლავ ლეგალურად ჩაითვალოს, აუცილებელია, რომ მამაკაცმაც მიიღოს ისლამი. როდესაც სიტუაცია პირიქითაა (მამაკაცი კონვერტირდება), სავალდებულო არაა  ქალის მიერაც ისლამის მიღება.[2]

საერთაშორისო არასამთავრობო ორგანიზაცია Freedom House 2020 წლის მარტში გამოქვეყნებულ ყოველწლიურ ანგარიშში იორდანიის შესახებ წერდა, რომ მთავრობა არ ცნობს მუსლიმ ქალსა და არა-მუსლიმ მამაკაცს შორის შემდგარ ქორწინებას. ამას გარდა, ისეთი საკითხები, როგორიცაა ქორწინება და განქორწინება, განიხილება რელიგიური სასამართლოების მიერ, რომლებიც ზოგჯერ ქალებსა და ისლამიდან კონვერტირებულ პირებს არათანაბარ მდგომარეობაში აყენებენ, ასევე – ზღუდავენ ზოგიერთ რელიგიათშორისი ხასიათის შერეულ ქორწინებებს.[3]

[1] US Embassy in Jordan – Marriage in Jordan; available at https://jo.usembassy.gov/u-s-citizen-services/local-resources-of-u-s-citizens/marriage-in-jordan/ [accessed 16 November 2020]

[2] United States Department of State – 2019 Report on International Religious Freedom: Jordan; published in June 2020; available at

[accessed 16 November 2020]

[3] Freedom House – Freedom in the World 2020 – Jordan; published in March 2020; available at

[accessed 16 November 2020]

ა.შ.შ. სახელმწიფო დეპარტამენტი იორდანიაში ადამიანის უფლებების კუთხით არსებული მდგომარეობის შესახებ 2020 წლის მარტში გამოქვეყნებულ ყოველწლიურ ანგარიშში (საანგარიშო პერიოდი – 2019 წელი) წერდა, რომ ქვეყანაში აივ-ინფექცია/შიდსი მკაცრად ტაბუდადებულ თემას წარმოადგენს. ამ კუთხით განსაკუთრებულ პრობლემას წარმოადგენდა მოსახლეობაში ცნობადობის ამაღლება დაავადების შესახებ, რადგან მოქალაქეთა უმრავლესობას სჯეროდა, რომ შიდსი მხოლოდ უცხო ქვეყნის მოქალაქეებს და ლგბტი თემის წარმომადგენლებს ემართებოდათ. საზოგადეობაში აივ-დადებითი პირები საკმაოდ მაღალი ხარისხის სტიგმას ექვემდებარებოდნენ, რის გამოც მათი უმრავლესობა მალავდა საკუთარ სტატუსს. მთავრობა აგრძელებდა საჯარო სივრცეში ცნობადობის ამაღლების კუთხით მუშაობას და ცდილობდა, აღმოეფხვრა აივ-დადებითი სტატუსის მქონე პირთა მიმართ საზოგადოების უარყოფითი დამოკიდებულება. თუმცა, იორდანიის ხელისუფლება ასევე აგრძელებდა ყველა უცხო ქვეყნის მოქალაქის ყოველწლიურ ტესტირებას ისეთ დაავადებებზე, როგორიცაა: აივ-ინფექცია/შიდსი; ჰეპატიტი B; სიფილისი; მალარია და ტუბერკულოზი. ყველა იმ მიგრანტს, რომელთაც აივ-დადებითი სტატუსი უდასტურდებოდა,  ქვეყნიდან იძულებით დეპორტაციას უქვემდებარებდნენ.

ანგარიშში ასევე აღნიშნულია, რომ ქვეყანაში არსებული კანონმდებლობა არ კრძალავს დასაქმების სფეროში პირთა დისკრიმინაციას რიგი მიზეზების (რასა, შეზღუდული შესაძლებლობა, სექსუალური ორიენტაცია თუ გენდერული იდენტობა, მოქალაქეობა და ა.შ.), მათ შორის – აივ-დადებითი სტატუსის საფუძველზე.[1]

საერთაშორისო არასამთავრობო ორგანიზაცია Human Rights Watch 2020 წლის 26 ოქტომბერს გამოქვეყნებულ სპეციალურ ანგარიშში წერდა, რომ იორდანიაში ყველა უცხო ქვეყნის მოქალაქე, რომელსაც სამედიცინო შემოწმებების დროს აივ-ინფექცია/შიდსი აღმოაჩნდება, დაუყოვნებლივ დეპორტაციას ექვემდებარება. ამას გარდა, ანგარიშის მიხედვით, იორდანიაში არსებული რეგულაციები აიძულებს მოქალაქეებს, საჯარო სექტორში დასაქმებისას გაიარონ ტესტირება აივ-ინფექციაზე, რომელზეც დადებითი პასუხის შემთხვევაში, მათ სამსახურში მიღებაზე უარი ეთქმებათ. ანგარიშში აღნიშნულია, რომ შიდს-ით დაავადებული ლგბტი პირებისთვის ქვეყანაში ცხოვრება საკმაოდ რთულია, რადგან ის სტიგმა და დისკრიმინაცია, რომელსაც მათდამი სამედიცინო მუშაკები და დამსაქმებლები გამოხატავენ, მათ ყოველგვარი სამართლებრივი ჩარჩოს გარეშე, უზღუდავს წვდომას ელემენტარულ ძირითად უფლებებზე.[2]

ექსპერტი  ასსად რაჰჰალი მიგრაციის საერთაშორისო ორგანიზაციის (IOM)ეგიდით გამოქვეყნებულ ანგარიშში სახელწოდებით „იორდანიაში აივ-ინფექცია/შიდს-თან დაკავშირებული აქტივობების შეფასება“ წერდა, რომ ეპიდემიოლოგიური თვალსაზრისით, იორდანია ითვლება შიდს-ის გავრცელების დაბალი პრევალენტობის მქონე სახელმწიფოდ, სადაც აღნიშნული დონე მოსახლეობის 0.02 %-ს უტოლდება. ანგარიშის მიხედვით,  2017 წლის დეკემბრის მდგომარეობით, ქვეყანაში დადასტურებული აივ-ინფექციის შემთხვევების კუმულაციური რაოდენობა იყო 1408. აქედან იორდანიის მოქალაქეების რაოდენობა იყო 383, რომელთაგან 129 გარდაიცვალა.

უცხო ქვეყნის მოქალაქეებს, ბინადრობის მოწმობის გაცემისას, უქვემდებარებენ შიდს-ზე ტესტს, რომელზე დადებითი პასუხის შემთხვევაში, მათ ქვეყნიდან აძევებენ.

ანგარიშში მოცამულია იორდანიის ჯანდაცვის სამინისტროს მიერ გადადგმული სხვადასხვა ნაბიჯები, რომელთა საშუალებითაც ის ცდილობს აივ-ინფექცია/შიდს-ის გავრცელების დონის შემცირებას (2004-2012 წლების სტატისტიკა). ესენია:

• სისხლის გამცემი ყველა პირის სქრინინგი;
• ცნობიერების ამაღლება;
• აივ-ინფექცია/შიდს-ით დაავადებული პირების, მათი ოჯახის წევრებისა და კონტაქტების მკურნალობა, მათზე ზრუნვა და დაავადების პრევენცია;
• ამმანის ცენტრსა და სხვა პროვინციებში აივ-ინფექციის კუთხით საკონსულტაციო/ფსიქოლოგიური სერვისები, ასევე – აღნიშნულ დაავადებაზე ტესტირება;
• აივ-პაციენტებისა და მათი ოჯახებისთვის სახლებში მკურნალობა;
• შიდს-ით დაავადებული პირების ფსიქოლოგიური, სოციალური და ფინანსური მხარდაჭერა;
• შიდს-ით დაავადებული პირების საზოგადოებაში ჩართულობის ხელშეწყობა სხვადასხვა აქტივობებით;
• აივ-ინფექცია/ შიდს-ის კუთხით ჯანდაცვის პროფესიონალების გადამზადება
• და ა.შ.

ანგარიშის მიხედვით, ქვეყანაში მოქმედი მთავარი შიდს-ის ცენტრი  მდებარეობს ამანში, სადაც პაციენტების მკურნალობისა და მათზე ზრუნვის გარდა, მოქმედებს ქოლ-ცენტრი, სადაც საკონსულტაციო სერვისების მიღებაცაა შესაძლებელი. ქოლცენტრის საშუალებით პაციენტები იფილტრებიან და სარისკი/საეჭვო შემთხვევებზე, გაიცემა რეკომენდაცია ტესტის გაკეთებასთან დაკავშირებით. 2017 წლის განმავლობაში, სულ დაიტესტა 231 პირი, რომელთაგან 14-ს დაუდასტურდა აივ-ინფექცია.

აივ-ინფექციის ტესტირებაზე დადებითი პასუხის მქონე პაციენტები დაუყოვენებლივ მისამართდებიან შესაბამის VCT (ნებაყოფლობითი საკონსულტაციო და ტესტირების) ცენტრებში, სადაც იკვლევენ მათ კონტაქტებს. ამას გარდა, სწორედ აღნიშნულ ცენტრებში ეძლევათ მათ წვდომა ისეთ სერვისებზე, როგორიცაა: შესაბამისი ინფორმაცია; შიდს-ის დაავადების პრევენცია; პაციენტებზე ზრუნვა და  ანტირეტროვირალური თერაპია (ART) მკურნალობა). პაციენტებს ენიჭებათ უნიკალური საიდენტიფიკაციო ნომერი, ხოლო მათი ჯანმრთელობის ისტორია ინახება VCT და სამკურნალო ცენტრებში მთლიანი სიცოცხლის მანძილზე.

ანგარიშის მიხედვით, იორდანიის  აივ-ინფექციით დაავადებული პაციენტების მიერ ART მკურნალობის მიღება შესაძლებელია მხოლოდ ჯანდაცვის სამინისტროს დაქვემდებარებულ VCT და სამკურნალო ცენტრებში, რომლებიც ქ. ამმანში მდებარეობს. მკურნალობაზე წვდომა მხოლოდ იორდანიის მოქალაქეებს აქვთ. ანგარიშში ასევე აღწერილია დეტალური პროცესი, თუ როგორ ხდება შიდს-ის მკურნალობასთან დაკავშირებული სხვადასხვა მედიკამენტების (მათ შორის – ანტირეტროვირალური მედიკამენტების) შეძენა-მიწოდება.[3]

ადგილობრივი მედია საშუალება Jordan Times 2019 წლის მაისში გამოქვეყნებულ სტატიაში წერდა, რომ ჯანდაცვის სამინისტროს მიერ გავრცელებული ინფორმაციით, ქვეყანაში ამ დროისთვის 260-მდე აივ-ინფექციით დაავადებული პირი იმყოფება. სამინისტროს შესაბამისი დეპარტამენტის დირექტორმა – ნაშაათ თაანიმ განაცხადა, რომ აღნიშნული 260 პაციენტიდან, 229 სამეფოს მასშტაბით არსებულ სახელმწიფო კლინიკებში უფასო მკურნალობას გადის. თაანის მიხედვით, იორდანიის მოქალაქეებისთვის შიდს-ის მკურნალობა უფასოა, მაშინ როდესაც, ყველა უცხო ქვეყნის მოქალაქე, დაავადების გამოვლენისთავე ქვეყნიდან დეპორტაციას ექვემდებარება. მან ასევე დამატებით განმარტა, რომ როგორც კი პაციენტს აივ-ინფექცია დაუდასტურდება, მას დაუყოვნებლივ ათავსებენ უახლოეს კლინიკაში და იკვლევენ მის კონტაქტებს, რათა მაქსიმალურად აკონტროლონ დაავადების გავრცელება.

სამინისტროს წარმომადგენელთა განცხადებით, იორდანიის სამეფოში აქამდე დაფიქსირებულია მხოლოდ 450-მდე აივ-ინფექციის შემთხვევა, რაც მსოფლიოში ერთ-ერთი ყველაზე დაბალი მაჩვენებელია. ამას გარდა, სამინისტროს წარმომადგენელმა დამატებით განაცხადა, რომ პაციენტთა უმრავლესობას დაავადება გადაედო სექსუალური აქტის და არა ინფიცირებული ნემსების ან სხვა საჯარო ნივთებთან კონტაქტის შედეგად.[4]

[1] United States Department of State – Country Report on Human Rights Practices 2019 – Jordan; published in March 2020; available at

[accessed 11 November 2020]

[2] Human Rights Watch – ” Foreigners Living with HIV in Jordan Face an Impossible Choice” published in October 2020; available at https://www.hrw.org/news/2020/10/26/foreigners-living-hiv-jordan-face-impossible-choice [accessed 11 November 2020]

[3] Evaluation of HIV/AIDS Activities in Jordan, July 2018 – Report written by: Dr. Assad Rahhal Supported by International Organization for Migration (IOM), Amman; available at

[accessed 12 November 2020]

[4] JordanTimes – article “260 Jordanians are diagnosed with AIDS — health official”; published on 1 May 2019; available at https://www.jordantimes.com/news/local/260-jordanians-are-diagnosed-aids-%E2%80%94-health-official [accessed 11 November 2020]