უიღურები – ენციკლოპედია „ბრიტანიკა“ წერს, რომ უიღურები თურქულენოვანი ხალხია, რომელიც შუა აზიაში ცხოვრობს. უიღურები ძირითადად ცხოვრობენ ჩინეთის ჩრდილო-დასავლეთში, სინძიანის უიღურთა ავტონომიურ რეგიონში, მცირე ნაწილი კი ცენტრალური აზიის ქვეყნებში. ჩინეთში უიღურთა რაოდენობა 10 მილიონს აჭარბებს, ხოლო ცენტრალური აზიის ქვეყნებში – უზბეკეთში, ყაზახეთსა და ყირგიზეთში – 300 ათასს. უიღურული ენა ალტაური ენების თურქული ჯგუფის ნაწილია და უიღურები ცენტრალური აზიის ყველაზე ძველი თურქულად მოსაუბრე ხალხია. ჩინურ ჩანაწერებში უიღურები მესამე საუკუნიდან ფიგურირებენ. უიღურები სოფლის სტილის დასახლებებად ცხოვრობენ ტიანშანისა და პამირსის და სხვა მთათა სისტემების ხეობებში ფორმირებული ოაზისების გარშემო. უიღურთა მთავარი ქალაქებია ურუმქი, რომელიც სინძიანის დედაქალაქია და კაშგარი – აბრეშუმის გზის ანტიკური სავაჭრო ცენტრი. სინძიანის უიღურები ძირითადად სუნიტი მუსლიმები არიან.[1]

მედია საშუალება BBC წერს, რომ უიღურები საკუთარ ენაზე საუბრობენ, რომელიც თურქულის მსგავსია და საკუთარ თავს კულტურულად და ეთნიკურად ცენტრალური აზიის ერებთან აახლოებენ. ჩინეთში, სინძიანის უიღურთა ავტონომიურ რეგიონში 12 მილიონამდე უიღური ცხოვრობს და ისინი რეგიონის მოსახლეობის ნახევარზე ოდნავ ნაკლებს შეადგენენ. სინძიანი ძირითადად უდაბნოს ტიპის ტერიტორიებისგან შემდგარი რეგიონია და მსოფლიოში წარმოებული ბამბის მეხუთედი სწორედ აღნიშნულ პროვინციაში იწარმოება. რეგიონი ასევე მდიდარია ნავთობითა და ბუნებრივი აირით.[2]

წყაროები აღნიშნავენ, რომ უიღურებში ისლამის გავრცელებასთან ერთად, დაიწყო არაბული სახელების გავრცელება, თუმცა ტრადიციული უიღურული სახელები ჯერ კიდევ გამოიყენება. უიღურულ კლასიკურ მუსიკალურ სტილს მუქამი ეწოდება, ზოლო სანამი უიღურ ხალხში პოპულარული ფოლკლორული ცეკვაა. ჩაპანი (ქურთუკი) და დოპა (ქუდი) უიღურ მამაკაცებში ფართოდ გავრცელებული სამოსია. ასევე, გავრცელებულია თავსაბურავის კიდევ ერთი სახეობა სალვა ტელპეკი. სინძიანის ქალაქი იენგისარი განთქმულია უიღურული ხელნაკეთი დანების წარმოებით. უიღურულად სიტყვა „პიჩაქ“, ხოლო მრავლობით რიცხვში – „პიჩაქჩილიქ“, ნიშნავს დანას. უიღურელი კაცი ასეთ დანას ატარებს თავისი მამაკაცურობის დემონსტრირებისათვის და როგორც კულტურის შემადგენელ ნაწილს. თუმცა, ბოლო წლებში დანის ტარებაზე შეზღუდვებია დაწესებული, რაც ტერორიზმის საფრთხესთან და ძალადობრივ თავდასხმებთანაა დაკავშირებული.

უიღურების მიმართ არსებული დამოკიდებულება – საერთაშორისო ადამიანის უფლებათა დამცველი ორგანიზაცია „Amnesty International“ 2021 წელს გამოქვეყნებულ ანგარიშში ჩინეთის შესახებ წერს, რომ ქვეყანაში გრძელდება მძიმე და ფართომასშტაბიანი რეპრესიები ეთნიკური უმცირესობების მიმართ სინძიანის უიღურთა ავტონომიურ რეგიონსა და ტიბეტის ავტონომიურ რეგიონში, რისთვისაც აქტიურად გამოიყენება ანტი-სეპარატისტული, ანტი-ექსტრემისტული და კონტრ-ტერორისტული კონტექსტი. სინძიანში, 2017 წლიდან მოყოლებული დაახლოებით ერთი მილიონი ან მეტი უიღური, ყაზახი და სხვა, ძირითადად მუსლიმი ხალხი, თვითნებურად დააკავეს ყოველგვარი სასამართლო პროცესის გარეშე და გაამწესეს „განათლების გზით ტრანსფორმაციის“ ცენტრებში, სადაც ისინი ექვემდებარებოდნენ პოლიტიკურ ინდოქტრინაციას და იძულებით კულტურულ ასიმილაციას.

ცნობილი უიღური ისტორიკოსი და გამომცემელი იმინიან სეიდინი, რომელიც 2017 წლიდან დაკარგული იყო, მოულოდნელად გამოჩნდა 2020 წლის მაისის დასაწყისში და ჩინეთის სახელმწიფო, ინგლისურენოვან ტელევიზიის ეთერში ჩინეთის ხელისუფლება შეაქო. 2016 წელს, აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტის ლიდერთა ტრენინგიდან სინძიანში დაბრუნების დროს გაუჩინარდა ეკპარ ასატი, უიღური მეწარმე და ფილანთროპი. იანვარში მისმა დამ გაარკვია, რომ ასატი საიდუმლოდ დაადანაშაულეს ეთნიკური შუღლისა და დისკრიმინაციის გაღვივებაში და 15 წლით თავისუფლების აღკვეთა მიუსაჯეს. 2020 წლის იანვარში დაკავებული უიღური მოდელი მარდან ღაპარის შესახებ აღარაფერია ცნობილი მარტიდან მოყოლებული, მას შემდეგ, რაც სოციალურ მედიაში გავრცელდა ფოტოები, სადაც ასახულია თუ როგორ მძიმე საპატიმრო პირობებში იმყოფება. მაჰირა იაკუბი, უიღური, რომელიც სადაზღვევო კომპანიაში მუშაობდა ტერორისტული აქტივობის მატერიალურ ხელშეწყობაში დაადანაშაულეს, რადგან ავსტრალიაში მშობლებს ფული გადაურიცხა. იაკუბის დის განცხადებით, მაჰირამ მშობლებს თანხა 2013 წელს სახლის შესაძენად გადაურიცხა.

უიღურთა მრავალრიცხოვანი დიასპორა, რომელიც საზღვარგარეთ ცხოვრობს და ყოველდღიურად იზრდება, ხელისუფლებას სთხოვენ, დაუდასტურონ, ცოცხლები არიან თუ არა სინძიანში მათი დაკარგული ნათესავები. საზღვარგარეთ მცხოვრები უიღურების მტკიცებით, ჩინეთის დიპლომატიური წარმომადგენლობები უიღურებს ეუბნებიან, რომ მათ პასპორტების განახლება მხოლოდ სინძიანში დაბრუნების შემთხვევაში შეეძლებათ. ჩინეთის საელჩოებსა და საკონსულოებში ემუქრებიან და აშინებენ უიღურებსა და სხვა ეთნიკური უმცირესობის წარმომადგენლებს. საზღვარგარეთ მცხოვრები უიღური აქტივისტების გასაჩუმებლად და შესავიწროვებლად, სინძიანის ადგილობრივი ხელისუფლების სამიზნედ სინძიანში დარჩენილი ნათესავები ხდებიან. საზღვარგარეთ მცხოვრებ უიღურებს უსაფრთხოების სამსახურის თანამშრომლები შეტყობინების პროგრამის გამოყენებით უკავშირდებიან და მეუღლეების შესახებ ინფორმაციის მიწოდებას თხოვენ. ასევე, საზღვარგარეთ მცხოვრებს უიღურებს ურეკავენ პოლიციის თანამშრომლები და ჯაშუშობას და სხვა უიღურებზე ინფორმაციის შეგროვებას ავალებენ. სოციალური მედია პლატფორმამ „TikTok“ პლატფორმიდან წაშალა უიღურების ვიდეოები, სადაც უიღურები თავიანთი დაკარგული ნათესავების შესახებ საერთაშორისო ყურადღების მიპყრობას ითხოვდნენ.[1]

აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტმანეტი 2021 წელს გამოქვეყნებულ ანგარიშში ჩინეთის შესახებ წერს, რომ სინძიანში, მუსლიმი უიღურების მიმართ ადგილი აქვს გენოციდს და კაცობრიობის წინააღმდეგ დანაშაულს. აღნიშნული დანაშაულები გრძელდება და მოიცავს: თვითნებურ პატიმრობას ან თავისუფლების შეზღუდვის სხვა მძმე ფორმებს მილიონზე მეტი ადამიანის შემთხვევაში; იძლებითი სტერილიზაცია, აბორტი და შობადობის კონტროლი; გაუპატიურება; იძულებით დაკავებულთა წამება; იძულებითი შრომა; რელიგიის თავისუფლების, გამოხატვის და გადაადგილების უფლების მკაცრი შეზღუდვა.

უიღურების მიერ გავრცელებული ინფორმაციით, მათ მიმართ ადგილი აქვს სისტემატურ წამებას და სხვა ღირსების შემლახავ მოპყრობას. გადარჩენილები ჰყვებიან, რომ საპატიმროებში მათ მიმართ იყენებდნენ ელექტროშოკს და წყლით მოგუდვას; მათ სცემენ და აუპატიურებენ; აიძლებენ სტერილიზაციას და პროსტიტუციას და ა.შ.

მედია საშალებების ცნობით, საჯახო უსაფრთხოების სამინისტრო იყენებს ათობით მილიონ სათვალთვალო კამერას მთელი ქვეყნის მასშტაბით. ადამიანის უფლებათა დამცველი ჯგუფების მტკიცებით, ხელისუფლების განსაკუთრებული ინტერესის ობიექტებს წარმოადგენენ პოლიტიკური დისიდენტები, რელიგიური ლიდერები, ტიბეტელები და უიღურები. თვალთვალი მოიცავს სახის იდენტიფიცირების პროგრამას, რომელიც პოლიციას საშუალებას აძლევს არა მხოლოდ სიტუაციას დააკვირდეს, არამედ სწრაფად ამოიცნოს პირი ბრბოში. მედიაში გავრცელებული ინფორმაციით, ჩინურმა ტექნოლოგიურმა კომპანიებმა შექმნეს ხელოვნურ ინტელექტზე დაფუძნებული სათვალთვალო პროგრამა, რომელიც ეთნიკურ უმცირესობათა, განსაკუთრებით უიღურთა იდენტიფიცირებას ახდენს და შეტყობინებას პოლიციას უგზავნის. ერთერთ ასეთ კომპანიად „ჰუავეი“ მოიხსენიებოდა. კომპანიამ ოფიციალური განცხადება გააკეთა და მსგავსი პროგრამის მათ პროდუქტში არსებობა უარყო. ტელეფონებისა და ინტერნეტ კავშირის მონიტორინგი და გათიშვა ფართოდაა გავრცელებული, განსაკუთრებით სინძიანსა და ტიბეტში.

საზღვარგარეთ მცხოვრები უიღურების გაჩუმებისა და დაშინების მიზნით, ადგილობრივი ხელისუფლება სინძიანში მყოფ ოჯახის წევრებს ემუქრება და აშინებს. პატიმრობაში რჩება აშშ-ში მომუშავე უიღური ჟურნალისტების ათობით ნათესავი. ხელისუფლება განაგრძობს უიღური აკადემიური პერსონალისა და განათლებული ხალხის გაუჩინარებებს. 1950-იანი წლებიდან მოყოლებული, პირველად, სინძიანის უნივერსიტეტის ხელმძღვანელად არა-უიღური პირი დაინიშნა. ბევრი დამკვირვებელი ფიქრობს, რომ აღნიშნული გადაწყვეტილება შეზღუდავს უიღური აკადემიური წრეების პროტესტის გამოხატვას. ამასთან, უიღურები აწყდებიან უპრეცედენტო შეზღუდვებს როგორც სინძიანის შიგნით, ასევე რეგიონს გარეთ გადაადგილებაზე.

უახლესი ოფიციალური სტატისტიკით (2015), 9.5 მილიონი (მოსახლეობის 40%) სინძიანში ჩინელია. უიღურები, ეთნიკური ყაზახები, ყირგიზები და სხვა უმცირესობები 14.1 მილიონს შეადგენენ. ჩინეთის ხელისუფლებმა მუდმივად ახდენს ზეწოლას სხვა ქვეყნების ხელისუფლებაზე უიღურების რეპატრიაციის თუ ვიზაზე უარის თქმის მოთხოვნით. ჩინეთში დაბრუნების შემთხვევაში კი უიღურები დაპატიმრების და არასათანადო მოპყრობის რისკის წინაშე დგანან. ოჯახებს, რომელთა წევრი საზღვარგარეთ სწავლობს, ავიწროვებენ, რათა მათ დაარწმუნონ საზღვარგარეთ მყოფი ოჯახის წევრი, ჩინეთში დაბრუნდეს.[2]

საერთაშორისო ადამიანის უფლებათა დამცველი ორგანიზაცია „Human Rights Watch“ 2021 წელს გამოქვეყნებულ ანგარიშში ჩინეთის შესახებ წერს, რომ ქვეყნის მთავრობა განაგრძობს მცდელობებს გააქროს უნიკალური ეთნიკური ჯგუფი უიღურები. მედია საშუალების CNN საგამოძიებო ჯგუფმა სატელიტიდან გადაიღო ფოტო, სადაც ჩანს, რომ 100-ზე მეტი ტრადიციული უიღურული საფლავი არის განადგურებული. უიღური დიასპორის უდიდესი ნაწილი არანაირ ინფორმაციას ფლობს თავისი ოჯახის წევრების მდგომარეობის შესახებ.[3]

ადამიანის უფლებათა დამცველმა 20-ზე მეტმა საერთაშორისო და ადგილობრივმა ორგანიზაციამ, მათ შორის „Amnesty International“, „Human Rights Watch“, „ადამიანის უფლებებისა და განვითარების აზიური ფორუმი“, „უიღურთა მსოფლიო კონგრესი“ და სხვა,  2021 წლის ივლისში ერთობლივი განცხადებით მიმართა გაეროს ადამიანის უფლებათა უმაღლეს კომისარს. ორგანიზაციები მოუწოდებენ საერთაშორისო საზოგადოებას, საბჭოს და კომისრის ოფისს სერიოზული ყურადღება დაუთმოს ჩნეთში, სიანძინში არსებულ ვითარებას, სადაც ორგანიზაციების შეფასებით უიღურების და სხვა თურქულენოვანი მუსლიმების მიმართ ხელისუფლების მხრიდან ადგილი აქვს კაცობრიობის წინაშე დანაშაულს.[4]

[1] AI – Amnesty International: Amnesty International Report 2020/21; The State of the World’s Human Rights; China 2020, 7 April 2021

 (accessed on 10 August 2021)

[2] USDOS – US Department of State: 2020 Country Report on Human Rights Practices: China, 30 March 2021

 (accessed on 10 August 2021)

[3] HRW – Human Rights Watch: World Report 2021 – China, 13 January 2021

 (accessed on 10 August 2021)

[4] AI – Amnesty International (Author), CSW – Christian Solidarity Worldwide (Author), HRW – Human Rights Watch (Author), FIDH – International Federation for Human Rights (Author), FORUM-ASIA – Asian Forum for Human Rights and Development et al. (Author): Statement at 47th session of the UN Human Rights Council; Item 2: Interactive Dialogue with the High Commissioner [ASA 17/4501/2021], 21 July 2021

 (accessed on 10 August 2021)

[1] ენციკლოპედია ბრიტანიკა; უიღურები; ხელმისაწვდომია ბმულზე: https://www.britannica.com/topic/Uighur [ნანახია 2021 წლის 10 აგვისტოს]

[2] მედია საშუალება BBC; ვინ არიან უიღურები და რატომ ადანაშაულებენ ჩინეთს გენოციდში? 21 ივნისი, 2021; ხელმისაწვდომია ბმულზე: https://www.bbc.com/news/world-asia-china-22278037 [ნანახია 2021 წლის 10 აგვისტოს]

პირის მიერ საცხოვრებელი ადგილის შეცვლა – გამოცემა Thought Co ჩინეთში არსებულ „ჰუკოუ“ სისტემის შესახებ 2019 წლის 26 ნეომბერს  გამოქვეყნებულ სტატიაში წერდა, რომ აღნიშნული წარმოდგენს სამთავრობო საოჯახო რეგისტრაციის სისტემას, რომელსაც „შიდა პასპორტის“ დატვირთვა აქვს. ჰუკოუს საშუალებით,  არეგულირებენ მოსახლეობის დისტრიბუციას და სასოფლო-ურბანულ დასახლებებს შორის მიგრაციას. ჰუკოუ წარმოადგენს გარკვეულ მეთოდს, რომლის საშუალებითაც მთვარობა ახორციელებს სოციალურ და გეოგრაფიულ კონტროლს ჩინეთის მოსახლეობაზე, რის გამოც ფერმერებს და სასოფლო ადგილებში დაბადებულ პირებს არ გააჩნიათ იგივე უფლებები, რაც ურბანულ დასახლებაში მცხოვრებ თანამოქალაქეებს.

სისტემის ფარგლებში, პირები კატეგორიზიებულნი არიან, როგორც „სასოფლო“ ან „ურბანული“ და მიბმულნი არიან აღნიშნულ გეოგრაფიულ ლოკაციებს. შესაბამისად, საცხოვრებლის შეცვლა და გადაადგილება შესაძლებელია მხოლოდ მკაცრად განსაზღვრული პირობების საფუძველზე და რეზიდენტებს არ აქვთ წვდომა ისეთ უფლებებზე და სერვისებზე, როგორიცაა: დასაქმება; საჯარო სერვისები; განათლება; ჯანდაცვა და ა.შ., თუ ისინი არ იმყოფებიან რეგისტრაციის ადგილზე.

შესაბამისად, სოფელში მცხოვრები ფერმერი, რომელსაც სურს, რომ ქალაქში გადავიდეს და არ გააჩნია შესაბამისი „ჰუკოუ“ ნებართვა, იქ დაახლოებით იგივე სტატუსით სარგებლობს, როგორც – მაგალითად, არალეგალური მიგრანტი ა.შ.შ.-ში. ზოგადად, ურბანული „ჰუკოუ“ ნებართვის მოპოვება განსაკუთრებით რთულია, რადგან ჩინეთის მთავრობას ამ კუთხით კონკრეტული, მცირე კვოტები აქვს გამოყოფილი.

ა.შ.შ. სახელმწიფო დეპარტამენტი ჩინეთის სახალხო რესპუბლიკაში ადამიანის უფლებების შესახებ 2020 წლის მარტში გამოქვეყნებულ ყოველწლიურ ანგარიშში (საანგარიშო პერიოდი – 2019 წელი) წერდა, რომ ჩინეთის მთავრობა კვლავაც უზღუდავდა პირებს სამუშაო ადგილისა და საცხოვრებლის არჩევის უფლებას.  მიუხედავად იმისა, რომ ბევრი სოფლად მაცხოვრებელი ცდილობდა ურბანულ დასახლებებში გადასვლას, რადგან იქ შემოსავალი სულ მცირე სამჯერ აღემატებოდა სასოფლო დასახლებებში არსებული სამუშაოების შესაბამის ანაზღაურებას, ისინი ხშირად ვერ ახერხებდნენ ოფიციალური საცხოვრებლის ან სამუშაო ადგილის შეცვლას. ჩინეთში, ქალაქების უმრავლესობას გააჩნია კონკრეტული კვოტები, თუ რამდენი ბინადრობის მოწმობა შესაძლებელია გასცეს და ყველა დასაქმებულ პირი, მათ შორის – უნივერსიტეტის კურსდამთავრებულები, ვალდებულნი არიან, აიღონ აღნიშნული მოწმობა. აღნიშნული სისტემა ცნობილია, როგორც  ე.წ. „ჰუკოუ“-ს (Hukou) სისტემა, რის გამოც ქვეყანაში პირებს შეზღუდული აქვთ საცხოვრებელი ადგილის შეცვლის უფლება. ამას გარდა, ჰუკოუს სისტემა ხელს უწყობას დასაქმებასთან დაკავშირებულ დისკრიმინაციას, რადგან  (ქვეყნის შიდა) მიგრანტ მუშახელს არ აქვს წვდომა ისეთ ბენეფიტებზე, როგორიცაა – ჯანდაცვა, პენსია და შ.შ.მ. პროგრამები.[1]

საერთაშორისო არასამთავრობო ორგანიზაცია Freedom House ჩინეთის სახალხო რესპუბლიკის შესახებ 2020 წლის მარტში გამოქვეყნებულ ყოველწლიურ ანგარიშში (საანგარიშო პერიოდი – 2019 წელი) წერდა, რომ არსებული „ჰუკუო“ (საოჯახო რეგისტრაცია) სისტემა არ აძლევს საშუალებას დაახლოებით 290 მილიონ შიდა მიგრანტს, მიიღონ რეზიდენტის სტატუსი (და მასთან დაკავშირებული უფლებები) იმ ქალაქებში, სადაც ფაქტიურად მუშაობენ. ჩინეთის მთავრობამ სისტემის რეფორმირების გეგმა დაასახელა – პირველ ეტაპზე, დაახლოები 100 მილიონ პირს მიეცემა საშაულება, დარეგისტრირდნენ იმ ურბანულ დასახლებებში, სადაც მუშაობენ და ფაქტობრივად ბინადრობენ. მკაცრი შეზღუდვები დარჩება შანხაიში, პეკინსა და სხვა დიდ ქალაქებში. მიუხედავად რეფორმის პოზიტიური შინაარსისა, ის მაინც ვერ უზრუნველყოფს შიდა მიგრანტთა  აღჭურვას სრული უფლებების, მათ შორის – განათლებისა და სხვა სოციალური უფლებების კუთხით (მიგრანთა შვილებს არ აქვთ საშუალება, ისწავლონ ფაქტობრივ ადგილსამყოფელში არსებულ სკოლებში). 2019 წლის აპრილში, რეფორმების კომისიამ ახალი რეგულაცია შემოიღო, რომელიც ავალდებულებს 1-დან 3 მილიონამდე მოსახლეობის მქონე მუნიციპალიტეტებს, გააუქმონ ნებისმიერი „ჰუკოუ“ შეზღუდვა  და მიანიჭონ ყველა მიგრანტ მშრომელს ბინადრობის ნებართვა, ხოლო 3-დან 5 მილიონიან ქალაქებს, შეარბილონ რეგულაციები კონკრეტული კატეგორიის მიგრანტებთან  (მაგალითად, უნივერსიტეტის კურსდამთავრებულებთან) მიმართებით. [2]

გაეროს ადამიანის უფლებათა საბჭო ჩინეთში დამოუკიდებელი ექსპერტის ვიზიტისას შედგენილ ანგარიშში წერდა, რომ ჩინეთში ჰუკოუ-ს სისტემა 1958 წელს შემოიღეს, რის შედეგადაც ქვეყნის მოსახლეობა სასოფლო და ურბანულ კატეგორიებად დაჰყვეს, ასევე – მკაცრად შეზღუდეს მოსახლოების მიგრაცია აღნიშნულ ორ კატეგორიას შორის. აღნიშნულ სისტემას კანონი აწესებს და ის ასევე აკავშირებს პირის მიერ წვდომას ისეთი უფლებებზე, როგორიცაა: საჯარო ჯანდაცვა; სოციალური ბენეფიტები და ა.შ. მისი რეგისტრაციის ადგილთან. მთავრობამ დააანონსა, რომ 2020 წლისთვის საერთოდ გააუქმებდა განსხვავებას სასოფლო და ურბანული რეგისტრაციის ტიპებთან დაკავშირებით, თუმცა, ჰუკოუ სისტემის რეფორმირების ბოლო დროს გადადგმული ნაბიჯები, არც ისე ეფექტური აღმოჩნდა. [3]

2. ჩინეთში განქორწინების შემთხვევაში საჭიროა თუ არა ორივე პირის თანხმობა?

საერთაშორისო მედია საშუალება The Guardian 2020 წლის 29 მაისს გამოქვეყნებულ სტატიაში წერდა, რომ ჩინეთში მიიღეს პირველი სამოქალაქო კოდექსი, რომელიც ცვლის ქვეყანაში მოქმედ კანონმდებლობას ისეთ საკითხებთან მიმართებით, როგორიცაა: ქორწინება-განქორწინება; შვილად აყვანა და ქონებრივი უფლებები. კანონი კენჭისყრაზე ახლახანს დამტკიცდა და 2021 წლის პირველ იანვარს შედის ძალაში.

სტატიის მიხედვით, ჩინურ საზოგადოებაში განსხვევებული მოსაზრებები გამოიწვია კანონით გათვალისწინებულმა ერთ-ერთმა დებულებამ, რომლის მიხედვითაც, განქორწინების მსურველმა წყვილი, შესაბამისი ორგანოსადმი განქორწინების მოთხოვნის მიმართვის შემდეგომ, 30 დღე უნდა ელოდოს, ვიდრე მათ მოთხოვნას შესაბამისი მსველელობა მიეცემა. აღნიშნული „დასაშოშმინებელი“ პერიოდი განკუთვნილია იმისთვის, რომ წყვილი დაფიქრდეს, ნამდვილად სურს განქორწინება თუ ეს უბრალოდ „ცხელ გულზე მიღებული“ გადაწყვეტილება იყო. ახალ კანონს ჩინეთში ბევრი აკრიტიკებს, რადგან მიაჩნიათ, რომ ეს პირად ცხოვრებაში სახელმწიფოს გაუმართლებელი ჩარევაა. სტატიის ავტორის მიხედვით, ჩინეთის მთავრობა ამ გზით ცდილობს, შეამციროს ქვეყანაში განქორწინების მაჩვენებელი, რადგან უკანასკნელი წლების განმავლობაში, ის მნიშვნელოვნად გაიზარდა.

ზემოხსენებული „დასაშოშმინებელი“ პერიოდი მხოლოდ იმ შემთხვევაში იმოქმედებს, თუ ორივე მხარე თანახმაა და ითხოვს განქორწინებას. როდესაც ერთ-ერთი მხარე ოჯახური ძალადობის საფუძველზე ითხოვს განქორწინებას, ეს წესი არ იმოქმედებს. სხვები კითხვის ნიშნის ქვეშ აყენებდნენ იმ საკითხს, თუ როგორ გადაწყვეტს სასამართლო, რამდენად სახეზე არის ოჯახური ძალადობა და ამის გამო შესაძელებელია თუ არა, რომ კონრეტულ შემთხვევაში, ზოგიერთი პირი მნიშვნელოვნად დაზარალდეს.[4]

ჩინეთის 1981 წლის განქორწინების შესახებ კანონის 24-ე მუხლის მიხედვით, განქორწინება მოხდება იმ შემთხვევაში, თუ როგორც ამის სურვილს როგორც ქმარი, ასევე – ცოლი, გამოხატავენ. ამისთვის ორივე მხარემ ქორწინების რეგისტრაციის ოფისს უნდა მიმართოს, რომელიც სათანადო პროცედურის შემდეგ, გამოსცემს განქორწინების დამადასტურებელ დოკუმენტს.

25-ე მუხლის თანახმად,  თუ მხოლოდ ერთ მხარეს სურს განქორწინება, მას შეუძლია მიმართოს მედიაციას ან პირდაპირ ხალხთა სასამართლოს, რათა დაიწყოს განქორწინების პროცედურა. აღნიშნული პროცედურის ფარგლებში, სასამართლო პირველ რიგში, ეცდება მედიატორის როლი გასწიოს და შეარიგოს წყვილი. თუ მედიაცია ვერ შედგება, სასამართლო გამოსცემს განქორწინების აქტს, რადგან აღარ არსებობს წყვილის თანაცხოვრების საფუძველი.

26 მუხლი აწესებს შეზღუდვას, მხოლოდ იმ შემთხვევებში, როდესაც ქმარი წარმოადგენს მოქმედ სამხედროს. კერძოდ, აღნიშნულ შემთვევაში, ქმრის თანხმობის გარეშე, განქორწინება არ შედგება.

ცოლის მიერ განქორწინების ცალმხრივად მოთხოვნასთან დაკავშირებული სხვა ტიპის შეზღუდვა, მოცემულ კანონში არაა.[5]

[1] United States Department of State – Country Report on Human Rights Practices 2019 – China; published in March 2020; available at

[accessed 16 November 2020]

[2] Freedom House – Freedom in the World 2020 – China; published in March 2020; available at

[accessed 16 November 2020]

[3][3] UN Human Rights Council – “Visit to China Report of the Independent Expert on the enjoyment of all human rights by older persons”; published on 7 August 2020; available at

[accessed 16 November 2020]

[4] The Guardian – article “Anger in China at law ordering ‘cooling-off’ period before divorce”; published on 29 May 2020; available at https://www.theguardian.com/world/2020/may/29/anger-in-china-at-law-ordering-cooling-off-period-before-divorce [accessed 16 November 2020]

[5] Refworld – China: Marriage Law of 1981; available at

[accessed 16 November 2020]

ჟენევის აკადემიის პროექტის RULAC –  „კანონის უზენაესობა შეიარაღებული კონფლიქტისას (Rule of Law in Armed Conflicts) მიხედვით, დღევანდელი მდგომარეობით, ჩინეთის სახალხო რესპუბლიკაში როგორც საერთაშორისო, ასევე შიდა ტიპის შეიარაღებული კონფლიქტი – არ ფიქსირდება.[1]

ა.შ.შ. სახელმწიფო დეპარტამენტი ჩინეთის სახალხო რესპუბლიკაში ადამიანის უფლებების შესახებ 2020 წლის მარტში გამოქვეყნებულ ყოველწლიურ ანგარიშში (საანგარიშო პერიოდი – 2019 წელი) წერდა, რომ ჩინეთის სახალხო რესპუბლიკა არის ავტორიტარული ტიპის სახელმწიფო, სადაც მმართველ ძალას წარმოადგენს ჩინეთის კომუნისტური პარტია. პარტიის წევრებეს ეკავათა თითქმის ყველა უმღლესი სამთავრობო პოზიცია. ში ჯინპინი კვლავ იკავებდა ქვეყანაში სამ ყველაზე მაღალ თანამდებობას – პარტიის გენერალური მდივანი, ქვეყნის პრეზიდენტი და ცენტრალური სამხედრო კომისიის მდივანი. ქვეყანაში არსებული სამოქალაქო ინსტიტუციები ინარჩუნებდნენ ეფექტურ კონტროლს უსაფრთხოების ძალებზე.

წლის განმავლობაში, ჩინეთის მთავრობა აგრძელებდა მუსლიმური უმცირესობის ჯგუფების წარმომადგენლების მასობრივ დაკავებების სინძიანის უიღურთა ავტონომიურ რეგიონში. გავრცელებული ცნობებით, საკონცენტრაციო ბანაკებში იძულებით დაკავებას დაუქვემდებარეს მილიონზე მეტი უიღური, ეთნიკურად ყაზახი, ყირგიზი და სხვა მუსლიმი უმცირესობების წარმომადგენლები, რათა გაენადგურებინათ მათი რელიგიური და ეთნიკური იდენტობა. ჩინეთის მთავრობა აცხადება, რომ ბანაკებში პირთა განთავსება გამართლებული იყო ტერორიზმთან, სეპარატიზმთან და ექსტრემიზმთან ბრძოლის კონტექსტით.

მიმდინარე საანგარიშო პერიოდში, მნიშვნელოვან უფლებადარღვევათ შორის იყო: სამთავრობო ძალების მიერ განხორციელებული თვითნებური და უკანონო მკვლელობები, პირთა იძულებით გაუჩინარებისა და წამების შემთხვევები; თვითნებური დაკავებები; მძიმე და სიცოცხლისთის საშიში საპატიმრო პირობები; პოლიტიკური პატიმრები; პირად ცხოვრებაში უკანონო ჩარევა; სასამართლოს დამოუკიდებლობასთან დაკავშირებით არსებული ძირეული ხასიათის პრობლემები; ჟურნალისტებზე, იურისტებზე; ბლოგერებზე, მწერლებსა და დისიდენტებზე ფიზიკური თავდასხმა და მათი სამართლებრივი დევნა; ცენზურა და ვებ-გვერდების დაბლოკვა; შეკრებისა და მანიფესტაციის თავისუფლების კუთხით არსებული მასშტაბური შეზღუდვები; უკიდურესი შეზღუდვები რელიგიის თავისუფლების კუთხით; გადაადგილების კუთხით შეზღუდვები (როგორც ქვეყნის შიგნით, ასევე – საზღვარგარეთ); მოქალაქეთა უუნარობა, აირჩიონ მმართველი მთავრობა; კორუფცია; შობადობის შემცირებასთან დაკავშირებული მკაცრი და შემზღუდველი პოლიტიკა, რაც ზოგჯერ იძულებით სტერილიზაციასთან ან აბორტთან არის დაკავშირებული; პირთა ტრეფიკინგი; ბავშვა იძულებითი შრომა და ა.შ.

ჩინეთის კუმინისტური პარტია კვლავ დომინირებდა ქვეყნის სასამართლო ფრთაზე და პირდაპირ აკონტროლებდა აბსოლუტურად ყველა მოსამართლის თანამდებობაზე დანიშვნის პროცესს. ამას გარდა, ზოგიერთ შემთხვევაში, უშუალოდ კარნახობდა კიდეც სასამართლოს მისაღებ გადაწყვეტილებას. მთავრობა დევნიდა, აკავებდა და აპატიმრებდა იმ მოქალაქეებს, რომლებიც ითხოვნდნენ შესაბამისი სამსახურების მიერ  ძალაუფლების გადამეტების ფაქტებზე შესაბამის რეაგირებას. გამომდინარე იქიდან, რომ არ არსებობდა შესაბამისი კუთხით სანდო სტატისტიკური ინფორმაცია, რთული იყო ქვეყნის შიდა უსაფრთხოების სამსახურების მიერ ჩადენილი დანაშაულებისას დაუსჯელობის შემთხვევების შეფასება. მართალია, შესაბამისი სამსახურები, მას შემდეგ, რაც დაფიქსირდებოდა პოლიციის მიერ პირთა მკვლელობის შემთხვევები, ხშირად აცხადებდნენ, რომ იწყებოდა საგამოძიებო პროცესები, თუმცა, შემდგომში გაურკვეველი იყო, თუ რა კონკრეტული შედეგი მოჰყვა აღნიშნულ გამოძიებებს.

რაც შეეხება ოჯახში ძალადობის კუთხით ვითარებას, ანგარიშის მიხედვით, აღნიშნული კვლავ სერიოზულ პრობლემად რჩებოდა. ზოგიერთი ექსპერტის განცხადებით, ოჯახური ძალადობის მსხვერპლებს ხშირად ეუბნებოდნენ, რომ უმჯობესი იქნებოდა, თუ საკითხს მედიაციის საშუალებით გადაწყვეტდნენ. საზოგადოებაში გავრცელებული მიდგომა, რომ  ოჯახური ძალადობა წარმოადგენდა პირად საკითხს, ხელს უწყობდა მთავრობის მხრიდან ამ კუთხით სათანადო ზომების არ-მიღებას და დანაშაულის შეუტყობინებლობის მაღალ დონეს (Underreporting). მართალია არსებობს კანონი ოჯახში ძალადობის შესახებ, თუმცა, იქ დაფიქსირებულია, რომ ოჯახში ძალადობა წარმოადგენს სამოქალაქო და არა – სისხლისამართლებრივი ხასიათის სამართალდარღვევას. ერთ-ერთი ინტერნეტ წყარო Sixth Tone მიხედვით, ჩინეთში ოჯახების 25 %-ს ერთხელ მაინც გამოუცდია ოჯახური ძალადობა.

ანგარიშის მიხედვით, მთავრობა უზრუნველყოფდა ოჯახური ძალადობის დანაშაულის მსხვეპლებს თავშესაფრით და ზოგჯერ, სასამართლოც ანიჭებდა მათ დაცვის გარკვეულ ხარისხს, მათ შორის – შემაკავებელ ორდერს, რომელიც უკრძალავდა მოძალადეს მსხვერპლთან ახლოს მისვლას. მიუხედავად ამისა, სამთავრობო დახმარება ხშირად ვერ აღწევდა დანაშაულის მსხვერპლამდე და პოლიციის წარმომადგენლები ზოგჯერ სრულიად აიგნორებდნენ ოჯახური ძალადობის შემთხვევებს. სამართლებრივი დახმარების ორგანიზაციების მიმართ, რომლებიც მუშაობდნენ ოჯახური ძალადობის მსხვერპლთა პრობლემებზე, მათ შორის – მათი ფსიქოლოგიური დახმარებისა დ სასამართლოში წარმომადგენლობის კუთხით, ზოგჯერ იყო ზეწოლა, რომ შეეწყვიტათ საქმიანობა და ამ სფეროში არსებული პოლიტიკის ცვლილების მოთხოვნა.

ქალთა უფლებების აქტივისტების მიხედვით, ოჯახური ძალადობის დანაშაულისას, ერთ-ერთი ყველაზე გავრცელებული პრობლემა იყო შესაბამისი სამსახურების უუნარობა, რომ შეეგროვებინათ სათანადო მტკიცებულებები, მათ შორის – ფოტოები; სამედიცინო ისტორიები; პოლიციის ჩანაწერები და შვილთა ჩვენებები. მოწმეები იშვითადად თუ აძლევდნენ ჩვენებებს სასამართლო პროცესზე.

ანგარიშის მიხედვით, სასამართლოს მიდგომა და მუშაობა ოჯახში ძალადობის კუთხით, გამოსწორდა, რადგან ხშირად, მსხვერპლის მიერ აუციელებელი მოგერიებისას ჩადენილი დანაშაულებში, გადამწყვეტი ფაქტორი ხდებოდა მეუღლის მიერ  მის მიმართ განხორციელებული წინარე ძალადობა.[2]

საერთაშორისო არასამთავრობო ორგანიზაცია Freedom House ჩინეთის სახალხო რესპუბლიკის შესახებ 2020 წლის მარტში გამოქვეყნებულ ყოველწლიურ ანგარიშში (საანგარიშო პერიოდი – 2019 წელი) წერდა, რომ უკანასკნელ წლებში, ჩინეთის ავტორიტარული ხელისუფლება განსაკუთრებით რეპრესიული გახდა. მმართველი კომუნისტური პარტია კიდევ უფრო აძლიერებს კონტროლს სახელმწიფო ბიუროკრატიაზე, მედიაზე, ონლაინ-სივრცეში აზრის გამოხატვაზე, რელიგიურ უმცირესობებზე, უნივერსიტეტებზე, ბიზნესებსა და სამოქალაქო საზოგადოებრივ ასოციაციებზე.

ორგანიზაციის შკალირებული შეფასებით, ჩინეთში პირთა პოლიტიკური უფლებები -1/40 (მინუს 1 ქულა მაქსიმალური 40-დან) ინდექსითაა შეფასებული, ხოლო სამოქალაქო უფლებები – 11/60.

ანგარიშის მიხედვით, ქვეყანაში პირველი კანონი, რომელიც შეიქმნა ოჯახში ძალადობის წინააღმდეგ საბრძოლველად, ძალაში შევიდა 2016 წელს, თუმცა, აღნიშნული დანაშაული მაინც სერიოზულ პრობლემას წარმოადგენს. ოფიცილური სამთავრობო ინფორმაციით, ჩინელ ქალთა მეოთხედს ერთხელ მაინც გამოუცდია ოჯახური ძალადობა. აქტივისტები აცხადებდნენ, რომ ახალი კანონი ვერ უზრუნველყოფს მსხვეპლთათვის მხადაჭერას და ის ასავე არ ითვალისწინებს მეუღლის მიერ გაუპატიურებას, როგორც სისხლისსამართლებრივ დანაშაულს. ამას გარდა, მსხვერპლთათვის კვლავ განსაკუთრებით რთულია ოჯახური ძალადობასთან დაკავშირებული სასამართლო პროცესის მოგება, ან თუნდაც მოძალადის შემაკავებელი ორდერის მიღება.[3]

[1] Geneva Academy – Rulac – Rule of Law in Armed Conflicts; available at http://www.rulac.org/browse/map [accessed 13 November 2020]

[2] United States Department of State – Country Report on Human Rights Practices 2019 – China; published in March 2020; available at

[accessed 16 November 2020]

[3] Freedom House – Freedom in the World 2020 – China; published in March 2020; available at

[accessed 16 November 2020]