საერთაშორისო ორგანიზაცია „Human Rights Watch“ 2022 წელს გამოქვეყნებულ ანგარიშში [საანგარიშო პერიოდი 2021 წელი] ავღანეთის შესახებ წერს, რომ ძალაუფლების დაბრუნების შემდეგ, თალიბანმა გამოაცხადა ახალი პოლიტიკისა და რეგულაციების შესახებ, რომელთაც ქალთა და გოგონათა უფლებების დაცვის კუთხით არსებული ვითარება გააუარესა. თალიბანის პოლიტიკამ მკაცრად შეზღუდა ქალთა წვდომა დასაქმებისა და განათლების შესაძლებლობებზე და შეზღუდა მშვიდობიანი შეკრების უფლება. თალიბანმა, ასევე, მოიკვლია მაღალი პროფილის ქალები და მათ სახლიდან გასვლა აუკრძალა.

თალიბანმა განაცხადა, რომ მხარს უჭერენ განათლებას ქალებისა და გოგონებისთვის, მაგრამ 18 სექტემბერს გამოსცეს განკარგულება, რომლის მიხედვითაც სკოლები მხოლოდ ბვიჭებისთვის გაიხსნა. რამდენიმე პროვინციაში, ასევე გაიხსნა სკოლები გოგონებისთვის, თუმცა ოქტომბრისთვის სრული უმრავლესობა კვლავ დაკეტილი იყო. 29 აგვისტოს უმაღლესი განათლების მინისტრის მოვალეობის შემსრულებელმა განაცხადა, რომ ქალებსა და გოგონებს შეეძლოთ ჩართულიყვნენ უმაღლესი საგანმანათლებლო პროცესში, მაგრამ უფლება არ ჰქონდათ, ესწავლათ კაცებთან და ბიჭებთან ერთად. ქალი მასწავლებლების ნაკლებობის პირობებში, განსაკუთრებით უმაღლესი საგანმანათლებლო სისტემაში, მსგავსი პოლიტიკა ფაქტობრივად ნიშნავს განათლებაზე წვდომის შეზღუდვას ქალებისა და გოგონებისთვის. ქალები, რომლებიც ასწავლიდნენ ბიჭებს მეექვსე სასწავლო საფეხურს მიღმა ან მამაკაცებს შერეული სქესის კლასებში უნივერსიტეტებში, სამსახურიდან გაათავისუფლეს, რადგან თალიბანის მმართველობის ქვეშ ქალებს ეკრძალებათ, ასწავლონ მამაკაცებს.

თალიბანმა გააუქმა ქალთა საკითხების სამინისტრო და მის შენობაში აღადგინა სათნოების პროპაგანდისა და ამორალური ყოფაქცევის პრევენციის სამინისტრო. აღნიშნული უწყების მანდატი მოიცავს, მათ შორის, ქალთა ჩაცმულობის კონტროლს და განსაზღვრავს, როდის და რა გარემოებისას შეუძლია ქალს თანმხლები მამაკაცის გარეშე გავიდეს სახლიდან. თალიბანმა, ასევე, დახურა ძალადობის მსხვერპლი ქალების თავშესაფრები და იქ მცხოვრები ქალები ქალთა ციხეებში გადაიყვანა.[1]

საერთაშორისო ორგანიზაცია „Freedom House“ 2022 წელს გამოქვეყნებულ ანგარიშში [საანგარიშო პერიოდი 2021 წელი] ავღანეთის შესახებ წერს, რომ თალიბანის მმართველობის პირობებში ქალებს არ აქვთ პოლიტიკური უფლებები და საარჩევნო შესაძლებლობები. თალიბანის მინისტრთა კაბინეტში, რომლის ფორმირება 2021 წლის სექტემბერში მოხდა, არცერთი ქალი არაა წარმოდგენილი. ქალები, რომლებიც მუშაობდნენ სამთავრობო დაწესებულებებში, საგანმანათლებლო დაწესებულებებსა და მედიაში, სამსახურიდან დაითხოვეს. ქალებს აეკრძალათ საზოგადოებრივი ტრანსპორტით გადაადგილება თანმხლები პირის გარეშე. გადაადგილების თავისუფლება ქალებისთვის [თანმხლების პირის გარეშე] შეზღუდულია. ქალებს, რომელთაც არ აცვიათ „სათანადოდ“, უკრძალავენ ტრანსპორტში ასვლას.[2]

ევროკავშირის თავშესაფრის სააგენტო [EUAA/EASO] 2022 წლის ანგარიშში ავღანეთის შესახებ წერს, რომ თალიბანის მიერ ძალაუფლების ხელშ ჩაგდების პირველ დღეებში, მოძრაობის წარმომადგენლები აცხადებდნენ, რომ ქალთა უფლებებს დაიცავდნენ და რომ ქალების როლი საზოგადოებაში იქნებოდა დაფასებული შარიათის ფარგლებში. თალიბანს არასოდეს განუმარტავს, რას გულისხმობდა შარიათის მიერ დაწესებულ ფარგლებში. წყაროების ცნობით, პრაქტიკაში, ქალები აწყდებიან სირთულეებს დასაქმებაზე წვდომის კუთხით და გოგონები აწყდებიან სირთულეებს სასკოლო განათლებაზე წვდომის კუთხით.

2021 წლის 5 სექტემბერს თალიბანის განათლების სამინისტრომ გამოსცა განკარგულება მდედრობითი სქესის სტუდენტებისთვის განათლების მიღების შესაძლებლობის შესახებ. დოკუმენტის მიხედვით, ქალი სტუდენტები, მასწავლებლები და სხვა პერსონალი ვალდებულია, ატაროს შავი ისლამური „აბაია“ და „ნიქაბი“, რომელიც სრულად დაფარავს ქალების თმას, სხეულს და სახის უმეტეს ნაწილს. ქალებს ევალებათ, ატარონ ასევე ხელთათმანები. საკლასო ოთახები უნდა აკმაყოფილებდეს გენდერული დაყოფის პრინციპს და კაცებისა და ქალების სივრცე უნდა იყოს განცალკევებული, როგორც მინიმუმ ფარდით. გოგონებსა და ქალებს შეიძლება ასწავლიდეს მხოლოდ ქალი მასწავლებელი; ან თუ ქალი მასწავლებელი არ არის ხელმისაწვდომი, მასწავლებელი შეიძლება იყოს ხანდაზმული მამაკაცი, ვისი რეპუტაციაც საყოველთაოდ ცნობილია და ვინც დიდი ნდობით სარგებლობს.[3]

[1] საერთაშორისო ორგანიზაცია „Human Rights Watch“; ყოველწლიური ანგარიში ადამიანის უფლებების დაცვის პრაქტიკის შესახებ ავღანეთში – 2021 წელი; გამოქვეყნებულია 2022 წლის 13 იანვარს; ხელმისაწვდომია ბმულზე:

[ნანახია 2022 წლის 22 მარტს]

[2] საერთაშორისო ორგანიზაცია „Freedom House“; ყოველწლიური ანგარიში პოლიტიკური უფლებებისა და სამოქალაქო თავისუფლებების შესახებ ავღანეთში – 2021 წელი; გამოქვეყნებულია 2022 წლის 28 ტებერვალს; ხელმისაწვდომია ბმულზე:

[ნანახია 2022 წლის 22 მარტს]

[3] ევროკავშირის თავშესაფრის სააგენტო [EUAA/EASO]; წარმოშობის ქვეყნის შესახებ ინფორმაცია ავღანეთის შესახებ; გამოქვეყნებულია 2022 წლის იანვარში; ხელმისაწვდომია ბმულზე:

[ნანახია 2022 წლის 22 მარტს]

ევროკავშირის თავშესაფრის სააგენტო [ყოფილი ევროპის თავშესაფრის მხარდაჭერის ოფისი] 2021 წლის ნოემბერში და 2022 წლის იანვარში გამოქვეყნებულ ანგარიშებში ავღანეთის შესახებ წერს, რომ ავღანეთის ეროვნული უსაფრთხოების ძალების მოქმედი ან ყოფილი პირადი შემადგენლობა დაჯგუფება „თალიბანისთვის“ პრიორიტეტულ სამიზნეს წარმოადგენს. 2020 წლის თებერვალში, დოჰაში გამოფორმებული შეთანხმების შემდეგ, „თალიბანმა“ გაზარდა იერიშები სამთავრობო ძალების წინააღმდეგ, განსაკუთრებით პერიფერიულ ზონებში. „თალიბანის“ წევრებს ჰქონდათ დავალება, ავღანეთის ეროვნული უსაფრთხოების ძალების წევრები დანებებულიყვნენ და/ან შეერთებოდნენ დაჯგუფებას. იმამებს, იმამების მოადგილეებს, პროვინციების მოსამართლეებს და მათი არყოფნის შემთხვევაში, პროვინციის მმართველებს დელეგირებული აქვთ უფლება, სიკვდილით დასჯის განაჩენი გამოუტანონ დამნაშავედ მიჩნეული ავღანეთის ეროვნული უსაფრთხოების ძალების წევრებს ან „თალიბანის“ მიერ დაპატიმრებულ, მთავრობის ნებისმიერ სხვა ოფიციალურ პირს ან თანამშრომელს.

ხელმისაწვდომი წყაროების ინფორმაციით, ავღანეთის უსაფრთხოების ეროვნული დირექტორატის ოფიცრები, მთავრობის მომხრე შეიარაღებული დაჯგუფებების წევრები და პოლიციის უფროსები „თალიბანის“ ყველაზე ხშირ სამიზნეს წარმოადგენდნენ. ამბოხებულთა სამიზნეს, ასევე, წარმოადგენდნენ უსაფრთხოების ძალების ოჯახის წევრები. უფრო მეტიც, ოჯახის წევრებს ხშირად ავიწროვებდნენ, რათა მათ დაერწმუნებინათ თავიანთი ნათესავები, დაეტოვებინათ საკუთარი პოზიციები უსაფრთხოების სამსახურში. გავრცელებული ცნობებით, სამიზნეები ხდებოდნენ ასევე უსაფრთხოების ძალების ყოფილი წევრებიც; მას შემდეგ, რაც მათ დატოვეს ავღანეთის ეროვნული უსაფრთხოების ძალები.

თავდაცვის სამინისტროს, შინაგან საქმეთა სამინისტროსა და იუსტიციის სამინისტროს ის თანამშრომლები, რომლებიც არ იყვნენ ამბოხებულებთან ბრძოლის წინა ხაზზე, რეგულარულად ხდებოდნენ „თალიბანის“ სამიზნეები. სხვა სამინისტროების თანამშრომლებიც, ვინც პირდაპირ არ მონაწილეობდნენ ამბოხებულების წინააღმდეგ ბრძოლაში, უფრო ნაკლები სიმწვავით, მაგრამ მაინც ხდებოდნენ ამბოხებულთა სამიზნეები. პირადი მტრობა ან „თალიბანის“ საწინააღმდეგო ღია განცხადება პირისთვის იგივე შედეგების მომტანია.

ქაბულზე კონტროლის დამყარების შემდეგ გამართულ პირველ პრეს-კონფერენციაზე, 2021 წლის 17 აგვისტოს „თალიბანმა“ გამოაცხადა გენერალური ამნისტია და განაცხადა, რომ პატიებდა ყველას, „ვინც მათ წინააღმდეგ იბრძოდა“. გაიმართა შეხვედრები დაჯგუფების წევრებსა და წამყვან პოლიტიკურ ფიგურებს [ყოვილი პრემიერი ჰეკმატიარი, ყოფილი პრეზიდენტი კარზაი და ეროვნული შერიგების საბჭოს თავმჯდომარე აბდულა აბდულა]; თუმცა, 2021 წლის 26 აგვისტოს გავრცელებული ინფორმაციით, კარზაი და აბდულა „თალიბანმა“ შინა პატიმრობაში გაამწესა. წყაროების ინფორმაციით, თალიბანმა ავღანელთა შავი სია შეადგინა იმ პირებისგან, ვისაც მიიჩნევდა ყოფილ ადმინისტრაციასთან ან აშშ-ის ხელმძღვანელობით მოქმედი ძალებთან კავშირის მქონედ; განსაკუთრებით დიდი რისკის წინაშე იყვნენ პირები წამყვანი პოზიციებით შეიარაღებულ ძალებში, პოლიციასა და საგამოძიებო დანაყოფებში. წყაროების ცნობით, მინიმუმ ოთხი პროვინციის დედაქალაქში, დაჯგუფების წევრები კარდაკარ ეძებდნენ შავ სიაში შეყვანილ პირებს.[1] [2]

დანიის იმიგრაციისა და ინტეგრაციის სამინისტროს იმიგრაციის სამსახური 2021 წლის დეკემბერში გამოქვეყნებულ ანგარიშში ავღანეთის შესახებ წერს, რომ ქაბულზე კონტროლის დამყარების შემდეგ, „თალიბანმა“ განაცხადა, რომ ყოვილი მთავრობის თანამშრომლებს შეეძლოთ, შიშის გარეშე დაბრუნებოდნენ სამუშაო ადგილებს დედაქალაქსა და მთელ ქვეყანაში. თუმცა, პრაქტიკაში, წყაროების შეფასებით, იმ ავღანელთა მიმართ დამოკიდებულება, ვინც ასოცირდება წინა მთავრობასთან, განისაზღვრება იმ საქმიანობით, რასაც ისინი წინა ხელისუფლების დროს ეწეოდნენ. წყაროები აღნიშნავენ, რომ, ზოგადად, ის ავღანელები, ვინც ადრე უსაფრთხოების ძალებში იყვნენ დასაქმებული, უფრო დიდი რისკის წინაშე დგანა, ვიდრე ისინი, ვინც წინა მთავრობაში სამოქალაქო პოზიციებზე იყვნენ დასაქმებულნი.

2021 წლის 30 ნოემბერს გამოქვეყნებულ ანგარიშში „Human Rights Watch“ წერდა, რომ ორგანიზაციამ აღწერა 47 ავღანელის [ვისაც, კავშირი ჰქონდათ უსაფრთხოების ძალებთან] სიკვდილით დასჯა ან იძულებითი გაუჩინარება ქვეყნის ოთხ პროვინციაში [ღაზნი, ჰელმანდი, კანდაჰარი და კუნდუზი]. ორგანიზაციის ცნობით, ავღანეთის უსაფრთხოების ძალებთან კავშირის მქონე პირთა ოჯახის წევრები, ასევე, იყვნენ „თალიბანის“ წევრთა სამიზნეები. ყველა ხელმისაწვდომი წყაროს შეფასებით, „თალიბანის“ მხრიდან დამოკიდებულება იმ ავღანელების მიმართ, ვინც მუშაობდა საერთაშორისო ორგანიზაციებში ან უცხო ქვეყნის წარმომადგენლობებში, ანალოგიურია იმ დამოკიდებულებისა, რომელიც დაჯგუფებას აქვს ავღანეთის ყოფილ მთავრობაში მომუშავე პირთა მიმართ. წყაროები, ასევე თანხმდებიან, რომ ის ავღანელები, ვინც დასავლური სამხედრო ძალების, განსაკუთრებით ამერიკული სამხედრო ძალების მიერ იყვნენ დასაქმებული, რისკის წინაშე მყოფთა იერარქიის უმაღლეს მწვერვალს იკავებენ.[3]

[1] ევროპის თავშესაფრის მხარდაჭერის ოფისი; საერთო ანალიზი და სახელმძღვანელო პრინციპები ავღანეთის შესახებ; გამოქვეყნებულია 2021 წლის ნოემბერში; ხელმისაწვდომია ბმულზე:

[ნანახია 2022 წლის 16 თებერვალს]

[2] ევროპის თავშესაფრის მხარდაჭერის ოფისი; წარმოშობის ქვეყნის შესახებ ინფორმაცია – ავღანეთი; გამოქვეყნებულია 2022 წლის იანვარში; ხელმისაწვდომია ბმულზე:

[ნანახია 2022 წლის 16 თებერვალს]

[3] დანიის იმიგრაციისა და რეინტეგრაციის სამინისტროს იმიგრაციის სამსახური; წარმოშობის ქვეყნის შესახებ ინფორმაცია – ავღანეთი; გამოქვეყნებულია 2021 წლის დეკემბერში; ხელმისაწვდომია ბმულზე:

[ნანახია 2022 წლის 16 თებერვალს]

ავსტრიის წარმოშობის ქვეყნის შესახებ ინფორმაციის და თავშესაფრის კვლევის და დოკუმენტაციის ცენტრი 2021 წლის 15 ნოემბერს გამოქვეყნებულ ანგარიშში ავღანეთში მიმდინარე მოვლენების შესახებ წერს, რომ „თალიბანი“ ქოლგა ორგანიზაციაა, რომელიც სხვადასხვა ამბოხებულ ჯგუფს აერთიანებს, რომლებიც ლიდერთა ჯგუფისა და ავღანეთის ისლამური საამიროების იდეის მიმართ ერთგულების სხვადასხვა დონით ხასიათდება. „თალიბანის“ ორგანიზაციული სტრუქტურა მკაცრად იერარქიულია, რომლის სათავეშიც ამირ ულ-მუმინინი (ჭეშმარიტ მორწმუნეთა მეთაური [Commander of the Faithful]) დგას. ის გასცემს მორალურ, რელიგიურ და პოლიტიკურ განცხადებებს, აკონტროლებს მოსამართლეებს, სასამართლოს და პოლიტიკურ კომისიებს, ნიშნავს ჩრდილოვან მმართველებს და არის სამხედრო ორგანიზაციის მეთაური.[1]

ევროპის თავშესაფრის მხარდაჭერის ოფისი 2021 წლის ნოემბერში გამოქვეყნებულ ანგარიშში ავღანეთის შესახებ წერს, რომ წლების განმავლობაში მიმდინარე ამბოხისა და საკუთარი თავის ჩრდილოვან მთავრობად პოზიციონირების შემდეგ, 2021 წლის ზაფხულში, მოძრაობა „თალიბანმა“ ავღანეთზე კონტროლი დაამყარა. 15 აგვისტოს, ავღანეთის პრეზიდენტი აშრაფ ღანმა ქვეყანა დატოვა, ხოლო პოლიცია და სხვა სამთავრობო ძალები დანებდნენ და საკუთარი პოზიციები დატოვეს; „თალიბანმა“ აიღო დედაქალაქი ქაბული, დაიკავა პრეზიდენტის სასახლე და ომი დასრულებულად გამოაცხადა.[2]

უსაფრთხოების კუთხით არსებული ზოგადი ვითარება – 2021 წლის 14 აპრილს აშშ-ის პრეზიდენტმა ჯო ბაიდენმა განაცხადა, რომ შეერთებული შტატები და ნატოს ეგიდით მომსახურე შეიარაღებული ძალები სექტემბრამდე დატოვებდნენ ავღანეთის ტერიტორიას. 15 აგვისტოს, ავღანეთის დედაქალაქი ქაბულის აღების შემდეგ, მოძრაობა „თალიბანმა“, ვინც 1996-2001 წლებში ავღანეთის მმართველი ძალა იყო, ქვეყანაზე კონტროლის დამყარება დაიწყო. „თალიბანმა“ დროებითი კაბინეტი 7 სექტემბერს ჩამოაყალიბა და გაჟღერდა პირველი ნიშნებიც იმისა თუ როგორი ფორმით აპირებს მოძრაობა ავღანეთის მართვას. კაბინეტი „თალიბანის“ საკვანძო ფიგურებითაა დაკომპლექტებული. წინა ხელისუფლების კოლაფსის პირობებში, ამჟამად, „თალიბანი“ ქვეყნის მასშტაბით დე ფაქტო მმართველი ძალაა.

საკუთარი უფლებების, უსაფრთხოებისა და სიცოცხლის შიშით, ათასობით პირი მიაწყდა ქაბულის აეროპორტს იმედით, რომ შეძლებდა ქვეყნის დატოვებას. ყველა კომერციული ფრენა შეჩერებული იყო და ამერიკის შეერთებული შტატების სამხედროები უზრუნველყოფდნენ აეროპორტის დაცვას, ვიდრე დიპლომატები, უცხო ქვეყნის მოქალაქეები და მაღალი საფრთხის რისკის ქვეშ მყოფი ავღანელები შეძლებდნენ ქვეყნის დატოვებას. მთელი ქვეყნის მასშტაბით ვრცელდებოდა ინფორმაცია, „თალიბანის“ მიერ დაწესებული აკრძალვების შესახებ, რომლებიც ეხებოდა პირად და სოციალურ თავისუფლებებს, ქალთა უფლებებს, მათ შორის განათლების უფლებას.

2021 წლის საწყის თვეებში უპრეცედენტო რაოდენობის ადამიანი მოკლეს და ნახევარ მილიონზე მეტი ავღანელი იძულებით გადაადგილდა; მათ შორის 120 ათასამდე პირი ქაბულის მიმართულებით, რათა გაქცეოდა „თალიბანის“ კონტროლს. 16 მაისიდან 31 ივლისის ჩათვლით პერიოდში, გაერომ 6 ათასზე მეტი უსაფრთხოებასთან დაკავშირებული ინციდენტი აღრიცხა, რაც წინა წლის იგივე პერიოდთან შედარებით, 25%-ით მეტი იყო. შეიარაღებული შეტაკებების რაოდენობა 37%-ით, საჰაერო იერიშები კი 236%-ით გაიზარდა. ამავე პერიოდში, ბევრ იერიშსა და თავდასხმაზე პასუხისმგებლობა აიღო ავღანეთში მოქმედმა „ისლამური სახელმწიფოს“ ფრთამ; მათ შორის, ბევრ თავდასხმაზე, რომელთა სამიზნე ჰაზარათა შიიტური საზოგადოება იყო. გაეროს ლტოლვილთა უმაღლესი კომისრის ოფისის 2021 წლის ნოემბრის შეფასებით, ავღანეთში უსაფრთხოებასთან დაკავშირებული მდგომარეობა კვლავ მაღალი ხარისხით ძალადობრივია. ამასთან, „თალიბანის“ მიერ ძალაუფლების ხელში ჩაგდების პროცესის დამთავრებასთან ერთად, ვითარება, შედარებით დამშვიდებულია. 2021 წლის 1-ელი იანვრიდან 30 ივნისამდე პერიოდში ავღანეთის მხარდაჭერის გაეროს მისიამ 5 ათასზე მეტი სამოქალაქო პირისთვის მიყენებული ზიანის (1659 მკვლელობა და 3524 დაშავება) ფაქტი აღირცხა.

წარმოდგენილ ფოტოზე ასახულია ინფორმაცია წლების მიხედვით, ავღანეთში მიმდინარე კონფლიქტის შედეგად დაზარალებული მოსახლეობის რაოდენობის შესახებ. ინფორმაცია მომზადებულია ავღანეთში გაეროს მხარდაჭერის მისიის მიერ 2021 წლის ივლისში.

ადამიანის უფლებების დაცვის კუთხით არსებული ვითარება – „თალიბანის“ მიერ ძალაუფლების დაბრუნების შემდეგ, ავღანეთში ადამიანის უფლებების დაცვის კუთხით, მნიშვნელოვანი შეშფოთების საფუძველი გაჩნდა. აღნიშნული შეშფოთება ორი მიმართულებით წარმოიშვა – ის მიღწევები, რაც ბოლო 20 წლის განმავლობაში გახდა ხელშესახები, განსაკუთრებით, ქალთა უფლებების მიმართულებით, ჩამოიშალა; და იმის მიუხედავადაც, რომ „თალიბანი“ დე ფაქტო მმართველი ძალაა, განაგრძობს იგივე მეთოდების გამოყენებას, რასაც ამბოხებულ დაჯგუფებად ყოფნის პერიოდში. წყაროების შეფასებით, აღნიშნული შიშები საფუძვლიანია. და განსაკუთრებული რისკის ქვეშ მყოფი ჯგუფები არიან – პირები, ვინც უცხო ქვეყნის სამხედრო ძალებისთვის და დიპლომატიური მისიებისთვის მუშაობდნენ, მაგალითად, მძღოლები, თარჯიმნები, უსაფრთოების კერძო სამსახურის თანამშრომლები და სხვა; ავღანეთის უსაფრთხოების ძალების წევრები და პოლიტიკური პასუხისმგებლობების მქოპნე პირები; ქალები და გოგონები – განსაკუთრებით შემაშფოთებელია განათლების, გადაადგილების, დასაქმების, ჯანდაცვისა და საზოგადოებრივ თუ პოლიტიკურ ცხოვრებაში მონაწილეობის უფლებებზე წვდომა; ბავშვები, რომელთა ნაწილი სამხედრო რეკრუტირების რისკის წინაშეა; ეთნიკური და რელიგიური უმცირესობების წარმომადგენლები; ჟურნალისტები და ადამიანის უფლებათა დამცველები. 2021 წელს ავღანეთში 681,332 პირი იძულებით გადაადგილდა; ეს 100 ათასზე მეტი ოჯახია. იძულებით გადაადგილებულთა 59% ბავშვია.

„თალიბანმა“ დახურა ქალთა საკითხების დეპარტამენტი და ჩაანაცვლა ის მკაცრი რელიგიური დოქტრინების აღსრულების დეპარტამენტით. ქალთა უფლებების კუთხით ვითარების გაუარესება და თანმდევი შიშები გაამძაფრა იმ ფაქტმაც, რომ ახალ დროებით მთავრობაში არცერთი ქალია წარმოდგენილი. ქაბულის ახალმა მერმა მუნიციპალურ სამსახურებში დასაქმებულ ქალებს სახლში დარჩენა მოსთხოვა; სამსახურებში მხოლოდ ის ქალები დაბრუნდებიან, ვისი მამაკაცებით ჩანაცვლებაც ვერ მოხდება. ამასთან, ჰამდულა ნომანიმ განაცხადა, რომ „თალიბანი“ აუცილებლად მიიჩნევს, ქალთა დასაქმების საერთოდ აკრძალვას. ამჟამად, ავღანეთში 230 ქალი მოსამართლე რჩება და ყველა მათგანი იმალება. ერთერთი ქალი მოსამართლე [რომელიც ასევე იმალება] აცხადებს, რომ ერთი კაცი, რომელიც მან ტერორიზმის მუხლით გაასამართლა, არა მხოლოდ გაათავისუფლეს და ახლა ის მას ემუქრება, არამედ მოსამართლედაც დანიშნეს. ერთერთმა ქალმა მოსამართლემ კი განაცხადა, რომ ჩანიშნული საკეისრო კვეთის ნაცვლად, ბუნებრივი გზით იმშობიარა სახლის პირობებში, რადგან საავადმყოფოში მისვლისა და საკუთარი ვინაობის გამჟღავნების შეეშინდა. „თალიბანმა“ სკოლებიდან გამოდევნა ქალი მასწავლებლები და გოგო მოსწავლეები და საკლასო ოთახები გაიღო მხოლოდ ბიჭებისთვის და კაცი მოსწავლეებისთვის. „თალიბანის“ მებრძოლებმა, ღაზნის პროვინციის აღების შემდეგ, 9 ეთნიკურად ჰაზარა დახოცეს [6 მათგანი ჩაცხრილეს, ხოლო 3 წამებით მოკლეს]. მიუხედავად იმისა, რომ „თალიბანი“ ეთნიკური უმცირესობების მიმართ პატივისცემის პირობას იძლეოდა, ასობით ეთნიკურად ჰაზარა გამოასახლეს საკუთარი სახლებიდან და დაატოვებინეს ფერმები. ბევრი ახლა კარვებში ცხოვრობს ან თავს ხეებს აფარებს. ავღანური მედია საშუალებების „არიანა“, „ტოლო“ და „ეტილაატ-ე-როზ“ ჟურნალისტებს და ოპერატორებს „თალიბანის“ მებრძოლებმა სცემეს და შემდეგ ისინი დააკავეს, აპარატურა ჩამოართვეს და გადაღებული მასალა გაანადგურეს. ჟურნალისტები ცდილობდნენ „თალიბანის“ საწინააღმდეგო პროტესტის გაშუქებას.

ძალაუფლების ხელში ჩაგდების შემდეგ, „თალიბანი“ მსოფლიოს არწმუნებდა, რომ ისინი პატივს სცემდნენ ადამიანის უფლებებს, თუმცა რეალობა სრულიად განსხვავებულია. ქალთა და გოგონათა უფლებები ძლიერი რეპრესიების ქვეშაა მოქცეულია, ადამიანის უფლებათა დამცველებს ემუქრებიან და აშინებენ, სიტყვისა და გამოხატვის თავისუფლება მკაცრად იზღუდება, ყოფილი სამთავრობო პერსონალი მძიმე რეპრესიების მსხვერპლია. „თალიბანის“ მებრძოლები, სხვადასხვა პროვინციის დაკავების დროს, მასობრივად ხოცავდნენ დაკავებულ ჯარისკაცებს. ქვეყნის სხვადასხვა ქალაქსა და სოფელში, მშვიდობიანი დემონსტრანტების მიმართ, „თალიბანმა“ უკიდურესად ძალადობრივი მეთოდები გამოიყენა.[3]

ევროპის თავშესაფრის მხარდაჭერის ოფისი 2021 წლის ნოემბერში გამოქვეყნებულ ანგარიშში ავღანეთის შესახებ წერს, რომ ჰაზარა მოსახლეობის უმეტესობა ჰაზარაჯატში ცხოვრობს; თუმცა, ისინი, ასევე, წარმოდგენილნი არიან ავღანეთის უმეტეს ქალაქში, მათ შორის ქაბულში. ეთნიკურად ჰაზარები, როგორც წესი, საკუთარი გარეგნობით ამოიცნობიან.

2021 წლის პირველ ნახევარში, გაეროს ავღანეთის მხარდაჭერის მისიის ინფორმაციით, განახლდა კონფესიური ნიშნით მოტივირებული თავდასხმები შიიტ უმცირესობაზე, უმეტესად ჰაზარა მოსახლეობაზე. აღნიშნულ პერიოდში აღწერილი 20-მდე ინციდენტი უმეტესად სწორედ ჰაზარათა წინააღმდეგ იყო მიმართული. ინციდენტები მოიცავდა ცეცხლსასროლი იარაღიდან სროლას, ხელნაკეთი ასაფეთქებელი მოწყობილობების გამოყენებას [მათ შორის, ავტომობილებისა და ავტობუსების გამოყენებით], რასაც მოჰყვა მსხვერპლი ჰაზარა მოსახლეობას შორის [143 მოკლული და 357 დაშავებული]. აღნიშნულ პერიოდში, მსგავს თავდასხმებს ადგილი ჰქონდა სხვადასხვა პროვინციაში, მათ შორის, ბაღლანში, დაიკუნდში, ღაზნიში, ღორში, ჰელმანდში, ნანგარჰარში, სამანგანსა და ქალაქ ქაბულში. თავდასხმების ორგანიზება მიეწერება როგორც ავღანეთში მოქმედ ისლამური სახელმწიფოს ფრთას, ასევე მოძრაობა „თალიბანს“. ყველაზე მძიმე თავდასხმა 2021 წლის 8 მაისს ქაბულში მოხდა, როდესაც ხელნაკეთი ასაფეთქებელი მოწყობილობა ამოქმედდა ქაბულის ერთერთი სკოლის მახლობლად, უმეტესად ჰაზარებით დასხლებულ უბანში. ინციდენტის შედეგად 85 მშვიდობიანი მოსახლე დაიღუპა და 216 დაშავდა.[4]

[1] ავსტრიის წარმოშობის ქვეყნის შესახებ ინფორმაციისა და თავშესაფრის კვლევისა და დოკუმენტაციის ცენტრი; განახლებული ინფორმაცია ავღანეთში მიმდინარე მოვლენების შესახებ; გამოქვეყნებულია 2021 წლის 15 ნოემბერს; ხელმისაწვდომია ბმულზე: https://www.ecoi.net/en/countries/afghanistan/featured-topics/overview-of-recent-developments-and-key-players-in-afghanistan/ [ნანახია 2021 წლის 19 ნოემბერს]

[2] ევროპის თავშესაფრის მხარდაჭერის ოფისი; სახელმძღვანელო პრინციპები ავღანეთთან მიმართებაში; გამოქვეყნებულია 2021 წლის ნოემბერში; ხელმისაწვდომია ბმულზე:

[ნანახია 2021 წლის 19 ნოემბერს]

[3] ავსტრიის წარმოშობის ქვეყნის შესახებ ინფრომაციისა და თავშესაფრის კვლევისა და დოკუმენტაციის ცენტრი [ACCORD]; ავღანეთში მიმდინარე უკანასკნელი მოვლენების მიმოხილვა; გამოქვეყნების თარიღი: 2021 წლის 15 ნოემბერი; ხელმისაწვდომია ბმულზე: https://www.ecoi.net/en/countries/afghanistan/featured-topics/overview-of-recent-developments-and-key-players-in-afghanistan/ [ნანახია 2021 წლის 22 ნოემბერს]

[4] ევროპის თავშესაფრის მხარდაჭერის ოფისი; სახელმძღვანელო პრინციპები ავღანეთთან მიმართებაში; გამოქვეყნებულია 2021 წლის ნოემბერში; ხელმისაწვდომია ბმულზე:

[ნანახია 2021 წლის 19 ნოემბერს]

ქალ მასწავლებელთა (რომლებიც ასწავლიან გოგონებს) მდგომარეობა ლოგარის პროვინციაში და ზოგადად ავღანეთში – ევროპის თავშესაფრის მხარდაჭერის ოფისი (EASO) ავღანეთის საგანმანათლებლო სისტემის შესახებ  2020 წლის  20 აგვისტოს მომზადებულ კვლევაში წერდა, რომ ავღანეთის ეროვნული სტატისტიკური სამსახურის მონაცემებით,  2018 წლისთვის არსებული მდგომარეობით, ქვეყანაში იყო 64 533 ქალი მასწავლებელი და 3.4 მილიონი მოსწავლე გოგონა. ანგარიშის მიხედვით, ზოგიერთი წყარო ავრცელებდა ინფორმაციას, რომ თალიბანი, „ხორასნის პროვინციის ისლამური სახელმწიფო“ (ISKP) და ზოგიერთი სხვა შეიარაღებული დაჯგუფება აგრძელებდა გოგონათა სკოლებზე ძალადობრივ თავდასხმებს და, ზოგადად, ეწინააღმდეგებოდა გენდერული თანასწორობის იდეას. ისინი, ზოგჯერ,  საკუთარ კონტროლს დაქვემდებარებულ ტერიტორიაზე, 12 წლის ზემოთ გოგონებს უკრძალავდნენ სკოლებში სიარულს. თუმცა, სხვა წყაროს მიხედვით, ჰერათის პროვინციაში ადგილობრივ უხუცესთან მოლაპარაკებების შემდგომ, თალიბანმა დაუშვა სკოლებში გოგონები მხოლოდ იმ პირობით, რომ მათი ყველა მასწავლებელი ქალი იქნებოდა. ამას გარდა, Human Rights Watch ერთ-ერთ ანგარიშში წერდა, რომ თალიბანის განცხადებით, გარდა მასწავლებლებისა, გოგონთა სკოლებში მომუშავე დამლაგებლები და დარაჯებიც აუცილებლად ქალები უნდა ყოფილიყვნენ.

ანგარიშში დამატებით მოცემულია ინფორმაცია თალიბანის დამოკიდებულებაზე ზოგადად განათლების სისტემის მიმართ, რაც 2001-დან 2016 წლამდე საკმაოდ შეიცვალა. თუ ადრეულ პერიოდში თალიბანი უკომპრომისოდ ეწინააღდეგებოდა ზოგადად განათლებასა და სამთავრობო სკოლებს, უკანასკნელ წლებში ეს მიდგომა შეიცვალა. Human Rights Watch 2020 წლის ანგარიშში წერდა, რომ ზოგიერთ პროვინციაში, თალიბანი აკრძალვის მაგირვად, თავად უწევს მეთვალყურეობას სასწავლო პროცესებს. ანგარიშის მიხედვით, აღნიშნული მიდგომა ადგილობრივების მხრიდან ზეწოლის შედეგად შეიცვალა. ორგანიზაციისთვის 2019 წელს მიცემულ ინტერვიუში, თალიბანის ერთ-ერთი მაღალჩინოსანი ამბობდა, რომ ისინი ითვალისწინებდნენ ადგილობრივ ნორმებს. „კუნდუზში, სამანგანსა და ლოგარში ადგილობრივები ემხრობიან გოგონათა განათლების იდეას. თუმცა, მაგალითად, ურუზგანსა და ჰელმანდში ეს ასე არაა. შესამისად, ჩვენ ვერ დავაწესებთ ერთნაირ წესებს ავღანეთის ყველა პროვინციაში“. მიუხედავად ამისა, წყაროთა უმრავლესობა აღნიშნავდა, რომ 2018 წლიდან მოყოლებული თალიბანი კვლავაც განაგრძობდა საგანმანათლებლო დაწესებულებებზე თავდასხმას, აღიქვამდა რა მათ, როგორც სამთავრობო კონტროლის ერთ-ერთ ფორმას. ანგარიშში ასევე მოცემული იყო კონკრეტული შემთხვევა ლოგარის პროვინციაში, სადაც 2019 წლის ოქტომბერში თალიბანმა დახურა მთავრობის მიერ დაფინანსებული 29 „მადრასა“ (მეჩეთებთან არსებული რელიგიური პროფილის სკოლები), რადგან ისინი თანხვედრაში არ მოდიოდა ჯგუფის პრინციპებთან. შედეგად,  2600 მოსწავლე, მათ შორის – 900 გოგონა, განათლების მიღმა დარჩა.

რაც შეეხება უშუალოდ სკოლებში მომუშავე პერსონალის მიმართ დამოკიდებულებას, ანგარიშის მიხედვით, UNAMA-მ 2019 წელს აღწერა 29 ძალადობრივი ინციდენტი, რომელთა ფარგლებშიც ანტი-სამთავრობო ჯგუფებმა გამიზნული თავდასხმები მოაწყვეს სკოლებსა და იქ მომუშავე პირებზე, გაიტაცეს მასწავლებლები, დაწვეს სკოლები, თავს დაესხნენ გოგონა მოსწავლეებს და ა.შ. ანგარიშში, შესაბამისად, მოყვანილია არაერთი კონკრეტული შემთხვევა, რომელთა ფარგლებშიც ადგილი ჰქონდა ზემოხსენებულ დანაშაულებს. უფრო დეტალურად, უშუალოდ ქალ მასწავლებლებზე, ანგარიშში ინფორმაცია არ არის.[1]

ა.შ.შ. სახელმწიფო დეპარტამენტი ავღანეთში ადამიანის უფლებათა კუთხით არსებული მდგომარეობის შესახებ 2020 წლის მარტში გამოქვეყნებულ ყოველწლიურ ანგარიშში (საანგარიშო პერიოდი – 2019 წელი) წერდა, რომ ქვეყანაში მოქმედ სკოლათა მხოლოდ 16 % არის უშუალოდ გოგონების. თალიბანი, საკუთარ კონტროლირებად ტერიტორიაზე ემუქრებოდა და  თავს ესხმოდა სკოლებს, მოსწავლეებს (განსაკუთრებით, გოგონა მოსწავლეებს) მასწავლებლებსა და სკოლებში მომუშავე სხვა პერსონალს. ადგილი ჰქონდა როგორც ვაჟთა, ასევე – გოგონათა სკოლების გადაწვის ფაქტებსაც. გარდა შეიარაღებული ჯგუფების მხრიდან თავდასხმებისა და მუქარებისა, ის მთავარი ფაქტორები, რაც ხელს უშლიდა ავღან გოგონებს სათანადო საშუალო განათლების მიღებაში იყო: სიღარიბე; ადრეულ ასაკში ან/და იძულებითი ქორწინებები; სკოლებში ქალი მასწავლებლების ნაკლებობა და ა.შ. [2]

სხვა დამატებითი ინფორმაცია კონკრეტულად ქალი მასწავლებლების მიმართ არსებულ პრობლემებზე უშალოდ ლოგარის პროვინციაში, წარმოშობის ქვეყნის შესახებ ინფორმაციის მოპოვების განყოფილების მიერ შესწავლილ წყაროებში არ იძებნება,

ლოგარის პროვინციაში (ქ. ბარაქი) უსაფრთხოების კუთხით არსებული მდგომარეობა; – პროვინციაში თალიბანის აქტიურობა.

გაერთიანებული სამეფოს საგარეო საქმეთა და თანამეგობრობის ოფისმა 2020 წლის 4 აგვისტოს გამოაქვეყნა განახლებული რუქა, სადაც აღწერილია მოგზაურთათვის ავღანეთში მოგზაურობის მიზანშეწონილობასთან დაკავშირებული რჩევები. რუქაზე წითლად აღნიშნულია ზონა, სადაც ტურისტებს ურჩევენ საერთოდ არ იმოგზაურონ;  ყვითლად აღნიშნულია ზონა, სადაც ტურისტებს ურჩევენ იმოგზაურონ მხოლოდ განსაკუთრებული აუცილებლობის შემთხვევაში; მწვანე ფრად აღნიშნულია ზონა, სადაც მოგზაურობა ნებადართულია რჩევების გათვალისწინებით.

როგორც რუქაზე ჩანს, მხოლოდ რამდენიმე ადგილია (ქაბულის გაძლიერებული უსაფრთოების ზონა; ქაბულის საერთაშორისო აეროპორტი; პანჯშირის პროვინცია და ქალაქი ბამიანი) ისეთი, სადაც, რეკომენდაციების თანახმად, მოქალაქეებს მხოლოდ განსაკუთრებული აუცილებლობის დროს შეუძლიათ მოგზაურობა. ოფისი მოუწოდებს ბრიტანელ მოგზაურებს, უსაფრთხოების კუთხით არსებული მძიმე და საშიში სიტუაციის გამო, კატეგორიულად შეიკავონ თავი ავღანეთის სხვა ნაწილებში (მათ შორის, ლოგარის პროვიციაში) მოგზაურობისგან.[3]

ჟენევის აკადემიის პროექტის RULAC –  „კანონის უზენაესობა შეიარაღებული კონფლიქტისას (Rule of Law in Armed Conflicts) მიხედვით, ავღანეთში უკვე რამდენიმე ათწლელულია, რაც შეიარაღებული კონფლიქტები არ წყდება. ქვეყნის მთავრობა, რომელსაც მხარს შეერთებული შტატები უჭერს, აგრძელებს შიდა ტიპის კონფლიქტს ავღანური თალიბანისა და სხვა შეიარაღებული ჯგუფების, მათ შორის – ახლადდაფუძნებული ტერორისტული ორგანიზაცია – „ისლამური სახელმწიფოს ხორასნის ფრთის“ წინააღმდეგ.[4]

„გაეროს ავღანეთის ასისტირების მისიის“ (UNAMA) 2019 წლის შემაჯამებელი ანგარიშში, რომელიც შეიარაღებული კონფლიქტის ფარგლებში სამოქალაქო პირთა დაცვას ეხება, მოცემულია რუქა ავღანეთში მიმდინარე წელს მომხდარი უსაფრთხოების კუთხით ინციდენტების სიხშირისა და შედეგად დამდგარი სამოქალაქო მსხვერპლის შესახებ.

რუქის მიხედვით, ტენდენცია შენარჩუნებულია და 2019 წელსაც, ყველაზე მეტი დანაკარგი ქაბულის პროვინციაშია (1563). ასევე საკმაოდ დიდი მსხვერპლი ფიქსირდება ნანგარჰარის პროვინციაში (1070 გარდაცვლილი). ამას გარდა, დანაკარგების საკმაოდ მაღალი მაჩვენებლით, ასევე გამოირჩეოდა ჰელმანდის, გჰაზნისა და ფერიაბის პროვინციებში. რუქის მიხედვით, ავღანეთის აბსოლუტურად ყველა პროვინციაში ფიქსირდებოდა უსაფრთხოების კუთხით არსებული ინციდენტები, რომელთაც, თითქმის ყოველთვის, სამოქალაქო მსხვერპლი ახლდა თან.

ანგარიშში მოცემული ინფორმაციის მიხედვით, 2019 წლის განმავლობაში, უშუალოდ ლოგარის პროვინციაში ძალადობრივ ინციდენტებს (მათ შორის, საჰაერო დაბომბვებსა და შეტაკებებს) 95 ადამიანის სიცოცხლე შეეწირა, ხოლო 123 – დაშავდა. აღნიშნული რიცხვი (ჯამში 218 სამოქალაქო დანაკარგი), წინა წლის ანალოგიურ მაჩვენებელთან შედარებით, 52 %-ით მაღალია.[5]

ავსტრიის წარმშობის ქვეყნისა და თავშესაფრის კვლევისა და დოკუმენტირების ცენტრი (ACCORD) 2020 წლის 23 ინვისს მომზადებულ ანგარიშში წერდა ავღანეთში უსაფრთოების კუთხით არსებულ სიტუაციაზე. ანგარიშის მიხედვით,  2019 წლის განმავლობაში, ლოგარის პროვინციაში 415 ძალადობრივი ინციდენტი დაფიქსირდა, რასაც  ჯამში 985 ადამიანის სიცოცხლე ემსხვერპლა. ინციდენტები, სხვა ლოკაციებთან ერთად, ასევე დაფიქსირდა ქ. ბარაქ ბარაქშიც. ინციდენტების უმრავლესობა თალიბანის და სხვა ანტი-სამთავრობო დაჯგუფებების ქმედებებთან იყო დაკავშირებული.[6]

არასამთავრობო ორგანიზაცია „Center for Strategic and International Studies” (CBIS) ავღანეთის შესახებ ანგარიშში წერდა, რომ  2019 წლის განმავლობაში, თალიბანმა ა.შ.შ. საჰაერო დაბომბვების გამო, საკმაოდ დიდი ზარალი განიცადა. დაიღუპა შეიარაღებული ჯგუფის არაერთი ლიდერი. მათ შორის, აღსანიშნავია 2019 წლის 28 ივნისს ლოგარის პროვინციის „ჩრდილოვანი მმართველის“ (Shadow Governor) – ჰაჯი ლალას დაღუპვა. ასევე, ლოგარის პროვინციაში მდებარე აზრას დასახლების ადგილობრივი მეთაურის – მალავი მოჰამადულლაჰის მკვლელობაც.

ანგარიშში ასევე საუბარია, რომ 2020 წლის „სეზონისთვის“ თალიბანი ზამთრის დადგომისთანავე მოემზადა და ახალი მეთაურები გადაანაწილა მთელ რიგ პროვინციებში, მათ შორის – ლოგარში. გარდა თალიბანისა, ანგარიშის მიხედვით, ლოგარში საკმაოდ აქტიურია დაჯგუფებები: ალ-ქაიდა და Haqqani Network.[7]

წარმოშობის ქვეყნის შესახებ ინფორმაციის მოპოვების განყოფილების მიერ შესწავლილ წყაროებში, სხვა დამატებითი ინფორმაცია უშუალოდ ქალაქ ბარაქში უსაფრთხოების კუთხით არსებულ მდგომარეობაზე, არ იძებნება.

[1] EASO – „Afghanistan: Education sector: personnel and students“; published on 20 August 2020; available at

[accessed 7 September 2020]

[2] United State Department of State – Country Report on Human Rights Practices 2019 – Afghanistan; published on 11 March 2020; available at

[accessed 7 September 2020]

[3] United Kingdom Foreign and Commonwealth Office – Foreign travel advice Afghanistan; published on 21 April 2020; available at https://www.gov.uk/foreign-travel-advice/afghanistan [accessed 7 September 2020]

[4] Geneva Academy – Rulac – Rule of Law in Armed Conflicts; available at http://www.rulac.org/browse/map [accessed 7 September 2020]

[5] UNAMA – Afghanistan – Protection of Civilians in Armed Conflict 2019; published in February 2020; available at

[accessed 7 September 2020]

[6] ACCORD – Austrian Centre for Country of Origin and Asylum Research and Documentation – „AFGHANISTAN, JAHR 2019: Kurzübersicht über Vorfälle aus dem Armed Conflict Location & Event Data Project (ACLED); published on 29 June 2020; available

  [accessed 7 September 2020]

[7] Center for Strategic and International Studies (CBIS) – “Afghanistan: The prospect for a Real Peace”; published on 7 July 2020; available at

[accessed 7 September 2020]

გაერთიანებული სამეფოს საგარეო საქმეთა და თანამეგობრობის ოფისმა 2020 წლის 21  აპრილს გამოაქვეყნა განახლებული რუქა, სადაც აღწერილია მოგზაურთათვის ავღანეთში მოგზაურობის მიზანშეწონილობასთან დაკავშირებული რჩევები. რუქაზე წითლად აღნიშნულია ზონა, სადაც ტურისტებს ურჩევენ საერთოდ არ იმოგზაურონ;  ყვითლად აღნიშნულია ზონა, სადაც ტურისტებს ურჩევენ იმოგზაურონ მხოლოდ განსაკუთრებული აუცილებლობის შემთხვევაში; მწვანე ფრად აღნიშნულია ზონა, სადაც მოგზაურობა ნებადართულია რჩევების გათვალისწინებით.

როგორც რუქაზე ჩანს, მხოლოდ რამდენიმე ადგილია (ქაბულის გაძლიერებული უსაფრთოხების ზონა; ქაბულის საერთაშორისო აეროპორტი; პანჯშირის პროვინცია და ქალაქი ბამიანი) ისეთი, სადაც, რეკომენდაციების თანახმად, მოქალაქეებს მხოლოდ განსაკუთრებული აუცილებლობის დროს შეუძლიათ მოგზაურობა. ოფისი მოუწოდებს ბრიტანელ მოგზაურებს, უსაფრთხოების კუთხით არსებული მძიმე და საშიში სიტუაციის გამო, კატეგორიულად შეიკავონ თავი ავღანეთის სხვა ნაწილებში მოგზაურობისგან.[1]

ჟენევის აკადემიის პროექტის RULAC –  „კანონის უზენაესობა შეიარაღებული კონფლიქტისას (Rule of Law in Armed Conflicts) მიხედვით, ავღანეთში უკვე რამდენიმე ათწლეულია, რაც შეიარაღებული კონფლიქტები არ წყდება. ქვეყნის მთავრობა, რომელსაც მხარს შეერთებული შტატები უჭერს, აგრძელებს შიდა ტიპის კონფლიქტს ავღანური თალიბანისა და სხვა შეიარაღებული ჯგუფების, მათ შორის – ახლადდაფუძნებული ტერორისტული ორგანიზაცია – „ისლამური სახელმწიფოს ხორასნის ფრთის“ წინააღმდეგ.[2]

„გაეროს ავღანეთის მხარდაჭერის მისიის“ (UNAMA) 2019 წლის შემაჯამებელი ანგარიშში, რომელიც შეიარაღებული კონფლიქტის ფარგლებში სამოქალაქო პირთა დაცვას ეხება, მოცემულია რუქა ავღანეთში მიმდინარე წელს მომხდარი უსაფრთხოების კუთხით ინციდენტების სიხშირისა და შედეგად დამდგარი სამოქალაქო მსხვერპლის შესახებ.

რუქის მიხედვით, ტენდენცია შენარჩუნებულია და 2019 წელსაც, ყველაზე მეტი დანაკარგი ქაბულის პროვინციაში და ქ. ქაბულშია (1563). ასევე, საკმაოდ დიდი მსხვერპლი ფიქსირდება ნანგარჰარის პროვინციაში (1070 გარდაცვლილი). ამას გარდა, დანაკარგების საკმაოდ მაღალი მაჩვენებლით, ასევე გამოირჩეოდა ჰელმანდის, გჰაზნისა და ფერიაბის პროვინციებში. რუქის მიხედვით, ავღანეთის აბსოლუტურად ყველა პროვინციაში ფიქსირდებოდა უსაფრთხოების კუთხით არსებული ინციდენტები, რომელთაც, თითქმის ყოველთვის, სამოქალაქო მსხვერპლი ახლდა თან.

ანგარიშის მიხედვით, ავღანეთში უკვე ბოლო 10 წელია, რაც ყოველ წელს სამოქალაქო დანაკარგები 10 000-ს აჭარბებს. 2019 წელს, UNAMA-მ აღწერა 10 392 სამოქალაქო დანაკარგი (3 403 გარდაცვლილი და 6 989 დაშავებული), რაც 5 %-ით ნაკლებია წინა წლის მაჩვენებელზე და 2013 წლიდან მოყოლებული ყველაზე დაბალია. აღნიშნული კლება, განპირობებულია ტერორისტული ორგანიზაცია „ისლამური სახელმწიფოს ხორასნისა და ლევანტეს პროვინციის“ (ISIL-KP) ქმედებების შემცირებით.  ანგარიშის მიხედვით, ავღანეთში მიმდინარე შეიარაღებული კონფლიქტის შედეგები, სამწუხაროდ, არამარტო სამოქალაქო დანაკარგებზე აისახება, არამედ მნიშვნელოვნად აზიანებს პირთა და მათი ოჯახების ფიზიკურ, მენტალურ, სოციალურ და ეკონომიკურ ყოფას.[3]

აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტი ავღანეთში ადამიანის უფლებათა კუთხით არსებული მდგომარეობის შესახებ 2020 წლის მარტში გამოქვეყნებულ ყოველწლიურ ანგარიშში (საანგარიშო პერიოდი – 2019 წელი) წერდა, რომ ავღანეთი არის ისლამური რესპუბლიკა, რომელსაც გააჩნია პირდაპირი წესით არჩეული პრეზიდენტი, ორპალატიანი პარლამენტი და სასამართლო ფრთა. მიუხედავად ამისა, შეიარაღებული არასახელმწიფო აქტორები, ზოგჯერ, აკონტროლებდნენ ქვეყნის ზოგიერთ ნაწილს.

ქვეყანაში წესრიგის დაცვასა და მოქალაქეთა უსაფრთხოებას უზრუნველყოფს 3 კონკრეტული სამინისტრო: შინაგან საქმეთა სამინისტრო, თავდაცვის სამინისტრო და ეროვნული უსაფრთხოების დირექტორატი. თუმცა, ავღანეთის ზოგიერთი რეგიონი ექცეოდა სამთავრობო კონტროლის ფარგლებს მიღმა და იქ ისეთი ანტი-სახელმწიფოებრივი ძალები, როგორიც არის, მაგალითად – თალიბანი, საკუთარ კანონებსა და მმართველობას აღასრულებდნენ. ზოგადად, ქვეყნის სამოქალაქო ინსტიტუტები ინარჩუნებდნენ ეფექტურ კონტროლს უსაფრთხოების ძალებზე, თუმცა, ზოგიერთ შემთხვევაში, აღნიშნული უსაფრთოხების ძალების წევრები დამოუკიდებლად მოქმედებდნენ.

მიმდინარე საანგარიშო პერიოდში დაფიქსირებულ მნიშვნელოვან უფლებათა დარღვევებს შორის იყო: ტერორისტების მიერ განხორციელებული მკვლელობები; უსაფრთხოების ძალების მიერ კანონგარეშე ჩადენილი მკვლელობები; ორივე მხარის მიერ პირთა იძულებითი გაუჩინარების, თვითნებური დაკავებისა და სავარაუდო წამების არაერთი შემთხვევა; ფართოდ გავრცელებული სამთავრობო კორუფცია; ქალთა წინააღმდეგ მიმართული ძალადობრივი დანაშაულების დროს არასათანადო გამოძიება და დამნაშავეთა დაუსჯელობა;  ბავშვთა იძულებითი რეკრუტირება და მათი სამხედრო მოქმედებებში ჩართვა;  ასევე – ბავშვთა მიმართ სექსუალური ხასიათის დანაშაული, განხორციელებული, მათ შორის – უსაფრთხოების ძალების და საგანმანათლებლო სისტემის მუშაკების მიერ; უსაფრთხოების ძალების მიერ ლგბტი თემის წარმომადგენელთა მიმართ ძალადობა და ა.შ.

ქვეყანაში კანონის უზენაესობის კუთხით სიტუაცია უკიდურესად მძიმე იყო; ხოლო სერიოზული უფლებათა დარღვევებისთვის პირთა დაუსჯელობა – რუტინული. მთავრობა შეგნებულად არ უქვემდებარებდა სამართლებრივ დევნას აღნიშნულ პირებს, რომელთა შორის სამთავრობო ჩინოვნიკები და უსაფრთხოების ძალების წარმომადგენლებიც ხვდებოდნენ.

ანტი-სამთავრობო შეიარაღებული ჯგუფები კვლავ აგრძელებდნენ თავდასხმებს იმ რელიგიურ ლიდერებზე, რომლებიც თალიბანის საწინააღმდეგო განცხადებებს აკეთებდნენ. წლის განმავლობაში ბევრი პრო-სამთავრობო მუსლიმი მოძღვარი მოკლეს, თუმცა, უმრავლეს შემთხვევაში, მომხდარზე პასუხისმგებლობა არცერთ ჯგუფს არ აუღია. თალიბანი და „ისლამური სახელმწიფოს ხორასნის პროვინცია“ (ISIS-K) იყენებდნენ ბავშვ ჯარისკაცებს, როგორც თვითმკვლელ იარაღს. სხვა ანტი-სამთავრობო ჯგუფები თავს ესხმოდნენ; ემუქრებოდნენ; ძარცვავდნენ და იტაცებდნენ საჯარო მოხელეებს; უცხოელებს; არასამთავრობო ორგანიზაციების წარმომადგენლებს და სხვა სამოქალაქო პირებს. გაეროს ავღანეთის მხარდაჭერის მისიის (UNAMA) მონაცემებით, 2019 წლის პირველი 9 თვის განმავლობაში,  8 239 სამოქალაქო პირის დანაკარგი დაფიქსირდა, რომელთაგან 62 % ზემოხსენებული ტერორისტული ჯგუფების ქმედებებს ემსხვერპლა.[4]

არასამთავრობო ორგანიზაცია Amnesty International ავღანეთის შესახებ 2020 წლის ანგარიშში წერდა, რომ ქვეყანაში არსებული მიმდინარე კონფლიქტის გამო, სამოქალაქო მოსახლეობის მიმართ ადგილი ჰქონდა მასშტაბურ უფლებათა დარღვევებს და საერთაშორისო სამართლებრივი ხასიათის დანაშაულებს. ზემოხსენებულ კონფლიქტთან დაკავშირებული ძალადობის შედეგად, დაიღუპა და დაშავდა ათასობით ადამიანი; ხოლო პირთა იძულებითი გადაადგილების მაჩვენებელმა ასობით ათასს მიაღწია. ამას გარდა, ქვეყანაში ადგილი ჰქონდა უფლებათა დამცველების დაშინების; დაკავების; მკვლელობისა და მუქარის არაერთ შემთხვევას; ევროპული და მეზობელი ქვეყნები აგრძელებდნენ ავღანელი თავშესაფრის მაძიებლების იძულებით დაბრუნებას; ქალთა მიმართ გენდერული მოტივით ძალადობა კვლავ სახეზე იყო, რასაც ხელს უწყობდა მავნებლური ტრადიციების არსებობა და კანონის უზენაესობის კუთხით არსებული არამყარი სიტუაცია. განსაკუთრებით გართულდა ჟურნალისტთა საქმიანობა, რადგან მათ მიმართ, სხვადასხვა შეიარაღებული ჯგუფების (მათ შორის, პრო-სამთავრობო და უსაფრთხოების ძალების) მხრიდან, ფიქსირდებოდა თავდასხმები და რეპრესალიები. სულ მცირე 5 ჟურნალისტი დაიღუპა თალიბანის ან სხვა შეიარაღებული ჯგუფის თავდასხმების შედეგად.[5]

არასამთავრობო ორგანიზაცია Human Rights Watch ავღანეთის შესახებ 2020 წლის ყოველწლიური ანგარიშის მიხედვით, ერთის მხრივ, ავღანეთის და აშშ-ის სამთავრობო ძალებს, ხოლო მეორეს მხრივ – თალიბანსა და სხვა შეიარაღებულ ჯგუფებს შორის სამხედრო ოპერაციები კიდევ უფრო გააქტიურდა 2019 წელს, რასაც შედეგად, 30 სექტემბერის მონაცემებით,  8 000-ზე მეტი ადამიანის სიცოცხლე ემსხვერპლა. 2019 წლის პირველი 6 თვის განმავლობაში, სამთავრობო ძალების ოპერაციების (ძირითადად, აშშ-ის საჰაერო დაბომბვების) შედეგად დამდგარა სამოქალაქო დანაკარგმა გადააჭარბა იმავე პერიოდში თალიბანის თავდასხმების შედეგად დაღუპული სამოქალაქო პირების რაოდენობას. თალიბანი კვლავ აგრძელებდა ასობით თავდასხმის მოწყობას ავღანეთის სამთავრობო და აშშ-ის სამხედრო სამიზნეების წინააღმდეგ, რასაც, ასევე, თან ახლდა სამოქალაქო მსხვერპლი.

წლის განმავლობაში, ავღანური ქალთა უფლებების დამცველი ჯგუფები და სხვა სამოქალაქო აქტივისტები ითხოვდნენ ეთნიკურ ავღანთა მეტ ჩართულობას ისეთ საკითხებზე მოლაპარაკებებში, როგორიცაა – ადამიანის უფლებათა დაცვა და გენდერული თანასწორობის კონსტიტუციური გარანტიები .

15 მაისს, პარლამენტის ახალი შემადგენლობა დამტკიცდა, მიუხედავად იმისა, რომ არსებობდა არჩევნების გაყალბების სერიოზული ვარაუდები. თალიბანი იყენებდა თვითნაკეთ ასაფეთქებელ მოწყობილობებსა (IED) და თვითმკვლელი ტერორისტების თავდასხმებს პოლიტიკური აქციებისა და დემონსტრაციების დროს, რასაც მთელი ქვეყნის მასშტაბით ასობით ადამიანის სიცოცხლე ემსხვერპლა.

ავღანეთის მთავრობამ გადადგა გარკვეული პოზიტიური ნაბიჯები დაკავების ცენტრებში წამების შემთხვევების შემცირების კუთხით, თუმცა, უსაფრთხოების ძალებისა და სამთავრობო ჩინოვნიკების მიერ კონკრეტული უფლებათა დარღვევების (მათ შორის – სექსუალური ხასიათის დანაშაულის) ჩადენის დროს, დაუსჯელობა კვლავ აქტუალურ პრობლემად რჩებოდა.[6]

უფრო დეტალურად ქ. ქაბულში არსებული მდგომარეობის შესახებ წერს ბელგიის ლტოლვილთა და მოქალაქეობის არმქონე პირთა გენერალური კომისარიატი 2020 წლის 8 აპრილს გამოქვეყნებულ ანგარიშში (საანგარიშო პერიოდი – 2019 წლის 1 აპრილი – 2020 წლის 31 მარტი). ანგარიშის თანახმად, მიუხედავად იმისა, რომ ქაბული სამთავრობო ძალების კონტროლს ექვემდებარება, წლის განმავლობაში, შეიარაღებული დაჯგუფებები (თალიბანი; ISKP) ახერხებდნენ ქალაქში შეღწევას და მასშტაბური ტერორისტული თავდასხმების მოწყობას. მართალია, წინა წელთან შედარებით ქაბულში თავდასხმების შედეგად სამოქალაქო მსხვერპლის მაჩვენებელი 16 %-ით შემცირდა, თუმცა, აღნიშნული კუთხით, ავღანეთის დედაქალაქი ქვეყნის მასშტაბით წელსაც კვლავ პირველ ადგილზე რჩებოდა. ქალაქში ყველაზე ხშირად ფიქსირდება თვითმკვლელი ტერორისტების თავდასხმები; ხელნაკეთი ასაფეთქებელი მოწყობილობით (IED) თავდასხმები და პირთა მიზანმიმართული მკვლელობები. როგორც წესი, ყველაზე ხშირად თავდასხმების სამიზნეებს ავღანეთის მთავრობის წარმომადგენლები და მათთან გაიგივებული პირები წარმოადგენენ.

ქაბული, ასევე, პირველ ადგილზე იყო ავღანეთის მასშტაბით განხორციელებულ თვითმკვლელი ან სხვა ტიპის კომპლექსური ტერორისტული თავდასხმების კუთხით. ამას გარდა, ანგარიშის მიხედვით, ქაბულში უსაფრთხოების კუთხით არსებულ მდგომარეობას ტერორისტების თავდასხმათა გარდა, მნიშვნელოვნად აუარესებს ზოგადად გაზრდილი კრიმინალი – კერძოდ, მკვლელობები; შეიარაღებული ძარცვისა და პირთა გატაცების შემთხვევები; ქურდობა; ნარკოტიკული დანაშაული და ა.შ. უმრავლეს შემთხვევაში, ავღანური პოლიცია ვერ ახერხებდა აღნიშნულ ქმედებებზე შესაბამის რეაგირებას.[7]

[1] United Kingdom Foreign and Commonwealth Office – Foreign travel advice Afghanistan; published on 21 April 2020; available at https://www.gov.uk/foreign-travel-advice/afghanistan [accessed 23 June 2020]

[2] Geneva Academy – Rulac – Rule of Law in Armed Conflicts; available at http://www.rulac.org/browse/map [accessed 23 June 2020]

[3] UNAMA – Afghanistan – Protection of Civilians in Armed Conflict 2019; published in February 2020; available at

[accessed 23 June 2020]

[4] United State Department of State – Country Report on Human Rights Practices 2019 – Afghanistan; published on 11 March 2020; available at

[accessed 23 June 2020]

[5] Amnesty International – Human Rights in Asia-Pacific; Review of 2019 – Afghanistan; published on 30 January 2020; available at

[accessed 23 June 2020]

[6] Human Rights Watch – World Report 2020 – Afghanistan; published on 14 January 2020; available at

[accessed 24 June 2020]

[7] Belgium office of the commissioner general for refugees and stateless persons – “SECURITY SITUATION IN KABUL CITY”; published on 8 April 2020; available at https://www.cgra.be/en/country-information/security-situation-kabul-city-1 [accessed 24 June 2020]

აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტი ავღანეთში რელიგიის საერთაშორისო თავისუფლების კუთხით არსებული მდგომარეობის შესახებ 2020 წლის ივნისში გამოქვეყნებულ ყოველწლიურ ანგარიშში (საანგარიშო პერიოდი – 2019 წელი) წერდა, რომ ავღანეთში შიიტთა 90 % ეთნიკურად ჰაზარაა, რომლებიც ძირითადად, ქვეყნის დასავლეთ და ცენტრალურ რეგიონებში, ასევე – ქ. ქაბულში სახლობენ. მიმდინარე წელს ჰაზარათა უმცირესობის წარმომადგენლები ხშირად აცხადებდნენ, რომ მთავრობა ვერ უზრუნველყოფდა მათი განსახლების ადგილებში უსაფრთხოებას და იღებდა მხოლოდ სიმბოლურ ზომებს. ამ კუთხით, ყველაზე მეტად აღსანიშნავი იყო დასავლეთი ქაბულის ტერიტორიაზე მდებარე Hazara Dasht-e Barchi-ის დასახლება, რომელიც წლის განმავლობაში არაერთხელ გახდა მასშტაბური ტერორისტული თავდასხმის სამიზნე. სხვადასხვა ადგილობრივი თუ საერთაშორისო სადამკვირვებლო ორგანიზაციების (მათ შორის, UNAMA) მიხედვით, ისეთი ტერორისტული ორგანიზაციები, როგორიც არის მაგალითად – ISIS K, ყველაზე ხშირად სწორედ რელიგიურ და ეთნო-რელიგიურ უმცირესობებს, ძირითადად – ჰაზარებს, ესხმოდა თავს. მაგალითად, მიმდინარე წელს UNAMA-მ აღრიცხა შიიტი მუსლიმების მიმართ რელიგიურად მოტივირებული 10 თავდასხმა, რასაც 117 ადამიანის სიცოცხლე ემსხვერპლა, ხოლო 368 კი – დაშავდა. 17 აგვისტოს ISIS-K-მ ქაბულში, შიიტებით დასახლებულ რაიონში განახორციელა წლის ყველაზე მასშტაბური ტერორისტული აქტი, რასაც 91 ადამიანის სიცოცხლე ემსხვერპლა; ხოლო 143 – დაშავდა.

ანგარიშის მიხედვით, ზოგიერთი წყაროს ცნობით, ავღანეთში ეთნიკურად ჰაზარების მიმართ  ადგილი აქვს ზოგად დისკრიმინაციასაც, რაც ძირითადად განპირობებული არის ეთნიკური ნიშნით. დამკვირვებელი ორგანიზაციები ასევე აღნიშნავდნენ, რომ ქვეყნის შიიტი პოპულაცია სათანადოდ არ არის წარმოდგენილი პარლამენტში, რისი ძირითადი მიზეზიც არა მათი რელიგია, არამედ მათი ჰაზარა ეთნოსი იყო.[1]

არასამთავრობო ორგანიზაცია Amnesty International ავღანეთის შესახებ 2020 წლის ანგარიშში წერდა, რომ „ისლამური სახელმწიფოს ხორასნის პროვინცია“ (ISIS-K) საკუთარი ტერორისტული თავდასხმების დროს, გამიზნულად ერჩოდა სამოქალაქო პირებს, განსაკუთრებით კი – შიიტ მუსლიმებს, რომელთა უმრავლესობა ეთნიკურად ჰაზარაა. მაგალითად, აგვისტოში თვითმკვლელმა ტერორისტმა თავი აიფეთქა ქორწილში, რომელიც ქაბულში, ჰაზარათა დასახლებაში იმართებოდა. შედეგად, დაიღუპა 63 პირი, ხოლო დაშავდა – 200-ზე მეტი. ამას გარდა, ანგარიშში აღნიშნულია კიდევ ერთი თავდასხმა  ქ. ქაბულში, ძირითადად ხაზარებით დასახლებული რაიონის პოლიციის შენობაზე თალიბანმა განახორციელა. შემთხვევას სულ მცირე 14 ადამიანის სიცოცხლე ემსხვერპლა, ხოლო 145 – დაშავდა.[2]

[1] United States Department of State – “2019 Report on International Religious Freedom: Afghanistan”; published 10 June 2020; available at

[accessed 24 June 2020]

[2] Amnesty International – Human Rights in Asia-Pacific; Review of 2019 – Afghanistan; published on 30 January 2020; available at

[accessed 24 June 2020]

ავღანეთში არსებული ვითარება – 4 მაისს, ჰელმანდის პროვინციაში „თალიბანმა“ სამხედროებზე თავდასხმა განახორციელა. ავღანეთის ჯარის საკონტროლო-გამშვებ პუნქტთან დანაღმული ავტომობილი აფეთქდა – დაიღუპა 5 სამხედრო მოსამსახურე.[1]

9 მაისს, ღურის პროვინციაში 300-მდე აქტივისტმა საკვების განაწილება გააპროტესტა. დემონსტრანტების თქმით, კორონა ვირუსის პანდემიის გამო საკვებით ხელისუფლება პოლიტიკურად მისაღებ მოქალაქეებს ეხმარება. აქციის მონაწილეებმა თვითმმართველობის შენობას ქვები დაუშინეს. აქციის მონაწილეებს პოლიციამ ცეცხლი გაუხსნა, რის შედეგადაც 6 ადამიანი დაიღუპა და 14 დაშავდა.[2]

13 მაისს, ქაბულის ერთერთ საავადმყოფოში ტერაქტის შედეგად 13 ადამიანი, მათ შორის 2 ახალშობილი დაიღუპა. შეიარაღებული კაცი შენობაში შეიჭრა და ცეცხლი გახსნა, შემდეგ კი თავი აიფეთქა. მომხდარზე პასუხისმგებლობა არავის აუღია. ინცინდენტის შემდეგ ავღანეთის ხელისუფლებამ თალიბანის წინააღმდეგ ოპერაციების განახლება გადაწყვიტა.[3]

ნანგარჰარის პროვინციაში, კუზ კუნარის დასახლებაში ტერაქტს 24 ადამიანი ემსხვერპლა. აფეთქება პროვინციის ერთერთი რაიონის პოლიციის განყოფილების უფროსის დაკრძალვისას მოხდა. დაშავდა 50 ადამიანზე მეტი. თალიბანმა მომხდართან კავშირი უარყო.[4]

18 მაისს, ღაზნის რაიონში, უსაფრთხოების სამსახურის შენობასთან მომხდარ აფეთქებას 7 ადამიანი ემსხვერპლა, 40 კი დაშავდა. მომხდარზე პასუხისმგებლობა არცერთ დაჯგუფებას არ აუღია.[5]

26 მაისს, სამშვიდობო შეთანხმების ფარგლებში, ავღანეთის პრეზიდენტმა აშრაფ ღანმა „თალიბანის“ 900 მებრძოლის გათავისუფლების განკარგულებას მოაწერა ხელი. გათავისუფლებული პატიმრების რაოდენობა შესაძლოა შეიცვალოს. 25 მაისს ხელისუფლებამ თალიბანის 100 მებრძოლი გაათავისუფლა.[6]

28 მაისს, ავღანეთის უსაფრთხოების ძალებსა და თალიბანს შორის შეტაკებებს სამთავრობო ჯარის 7 თანამშრომელი ემსხვერპლა, 3 კი დაიჭრა. შეტაკება ქაბულის ჩრდილოეთით მოხდა.[7]

30 მაისს, ქაბულში, ტელეარხის „Khurshid“ მიკროავტობუსში ასაფეთქებელი მოწყობილობა ამოქმედდა. დაიღუპა ტელეკომპანიის ორი თანამშრომელი, ექვსი კი დაშავდა. მომხდარზე პასუხისმგებლობა არავის აუღია.[8]

ერაყში არსებული ვითარება – 2 მაისს, ისლამური სახელმწიფოს თავდასხმას სახალხო მობილიზაციის ძალების 10 წევრი ემსხვერპლა. ინციდენტები სალაჰადინის პროვინციის ქალაქებში – მაკეეშფასა და ბალადში მოხდა.[9]

6 მაისს, ბაღდადის საერთაშორისო აეროპორტთან „კატიუშას“ ტიპის 3 რაკეტა ჩამოვარდა. ინციდენტის შედეგად არავინ დაშავებულა.[10]

ერაყის პრემიერი მუჰამედ ალ-კაზიმი გახდა, რომელიც ყოფილი ჟურნალისტია. ის აქამდე დაზვერვის სამსახურის ხელმძღვანელის თანამდებობას იკავებდა. ერაყის პარლამენტი 5 თვის განმავლობაში ვერ თანხმდებოდა პრემიერის კანდიდატურაზე. მიმდინარე წელს ალ-კაზიმი მესამე წარდგენილი კანდიდატი იყო.[11]

იემენის კრიზისი – 2 მაისს, იემენის ხელისუფლებასა და სეპარატისტებს შორის შეთანხმება შედგა. რეგიონში სამთავრობო ძალების მოქმედებებს საუდის არაბეთი უჭერდა მხარს, სეპარატისტთა ქმედებების მხარდამჭერი კი არაბთა გაერთიანებული საამიროებია. დეესკალაციის შესახებ შეთანხმება კუნძულ სოკოტრაზე შეტაკებების დასრულებას ითვალისწინებს. 26 აპრილს იემენელმა სეპარატისტებმა ქვეყნის სამხრეთ ნაწილში, მათ მიერ კონტროლირებად ტერიტორიაზე თვითმმართველობა გამოაცხადეს. ამავე რეჟიმის დაწესებას „სამხრეთის გარდამავალი საბჭო“ იემენის ყველა სამხრეთ პროვინციაში, მათ შორის საპორტო ქალაქ ადენში გეგმავენ. იემენის საგარეო საქმეთა მინისტრმა, მუჰამედ ალ-ჰადრამიმ „სამხრეთის გარდამავალი საბჭოს“ ქმედებებს შეიარაღებული აჯანყება უწოდა. იემენში კონფლიქტი 2014 წელს დაიწყო. ქვეყნის მთავრობას ირანის მიერ მხარდაჭერილი ამბოხებული ჰუსიტები დაუპირისპირდნენ. კონფლიქტში მალევე საუდის არაბეთის ხელმძღვანელობით მოქმედი კოალიცია ჩაერთო, რომელიც იემენის ხელისუფლებას ავია იერიშებით ეხმარება.[12]

პაკისტანში ინტერნეტში გავრცელებული ვიდეოს გამო ნათესავებმა 2 მოზარდი გოგო მოკლეს – შემთხვევა 17 მაისს ქვეყნის ჩრდილოეთ-დასავლეთით მოხდა, ამის მიზეზი კი ინტერნეტში გავრცელებული ვიდეო გახდა, რომელზეც 3 არასრულწლოვანი გოგო ტყეში კაცთან ერთად არის აღბეჭდილი. ვიდეო თითქმის 1 წლის წინ არის გადაღებული, თუმცა სოციალურ ქსელებში რამდენიმე კვირის წინ გავრცელდა. ამის შემდეგ ნათესავებმა რგოლში ნაჩვენები 16 და 18 წლის გოგოები ცეცხლსასროლი იარაღით მოკლეს. გოგოების და ქალების წინააღმდეგ ძალადობა პაკისტანში სერიოზულ პრობლემად რჩება. აქტივისტების მონაცემებით, ყოველწლიურად ქვეყანაში ე.წ. ღირსების მკვლელობებს ათასამდე ქალი ეწირება.[13]

ირანელი ექსტრემალი შენობის სახურავზე გადაღებული ფოტოს გამო დააპატიმრეს – 23 მაისს პოპულარული ირანელი პარკურის ოსტატების – ალირეზა ჯაპალაღისა და მისი მეგობარი გოგოს ფოტოს თეირანის კიბერპოლიციაში „ვულგარული აქტი“ უწოდეს. მათი განცხადებით, წყვილის „უკანონო ქცევა შარიათის კანონებს ეწინააღმდეგება“. აღსანიშნავია, რომ ჯაპალაღის მეგობარი გოგო, რომლის ვინაობაც ჯერჯერობით უცნობია, ამ დრომდე არაა დაკავებული.[14]

ირანში ე.წ. ღირსების მკვლელობას 14 წლის გოგო, რომინა აშრაფი ემსხვერპლა – 27 მაისს, მკვლელობის ბრალდებით, პოლიციამ მოზარდის მამა დააკავა. სამართალდამცველები ვარაუდობენ, რომ მან შვილი 35 წლის შეყვარებულთან ერთად გაქცევის გამო მოკლა, რადგან მათ ქორწინებას ეწინააღმდეგებოდა. გაქცეული წყვილი პოლიციამ დააკავა და მოზარდი სახლში დააბრუნეს. არსებული ინფორმაციით, მამა შვილის საძინებელში შევიდა და თავი ნამგლით მოჰკვეთა. მომხდარმა ქვეყანაში დიდი გამოხმაურება გამოიწვია. საზოგადოება „ღირსების მკვლელობის“ პრაქტიკის მოსპობას ითხოვს.[15]

სუდანში ქალთა წინადაცვეთა დასჯადი გახდა – სუდანში სისხლის სამართლის საქმე აღიძვრება იმ ქალებზე, ვინც წინადაცვეთას ჩაიტარებს. დანაშაული სამი წლით თავისუფლების აღკვეთას ითვალისწინებს. უფლებათა დამცველი ორგანიზაციები ამ გადაწყვეტილებას მიესალმებიან. სუდანის საზოგადოება მიიჩნევს, რომ ქალს წინადაცვეთა, მხოლოდ გათხოვების მიზნით სჭირდება. მსოფლიოში წინადაცვეთას 200 მილიონი გოგო და ქალი დაექვემდებარა. ეს პროცედურა აფრიკის 30 ქვეყანაში, ახლო აღმოსავლეთის და აზიის ქვეყნებში და ასევე, რუსეთის სამხრეთ რეგიონებშია გავრცელებული. სუდანში წინადაცვეთა 15-დან 49 წლამდე ქალების 87%-ს ჩაუტარდა.[16]

[1] Tolo News; Car bomb attack in Helmand leaves five dead: official; 4 May, 2020; available at: https://tolonews.com/afghanistan/car-bomb-attack-helmand-leaves-five-dead-official

[2] Reuters; At least six killed in protests over food distribution in Afghanistan; 9 May, 2020; available at: https://www.reuters.com/article/us-health-coronavirus-afghanistan-food/seven-killed-in-protests-over-food-distribution-in-afghanistan-local-mp-says-idUSKBN22L0I4?il=0

[3] Washington Post; Brutal attack on mothers and newborns prompts Afghanistan to resume offensive operations against Taliban; 13 May, 2020; available at: https://www.washingtonpost.com/world/asia_pacific/gunmen-storm-kabul-maternity-ward-killing-13-including-2-newborns/2020/05/12/416a9174-9428-11ea-87a3-22d324235636_story.html

[4] Al Jazeera; Afghanistan: deadly suicide attack targets funeral in Nangarhar; 13 May, 2020; available at: https://www.aljazeera.com/news/2020/05/afghanistan-deadly-suicide-attack-targets-funeral-nangarhar-200512081739828.html

[5] Tolo News; Suicide bomber in vehicle targets NDS special unit in Ghazni; 18 May, 2020; available at: https://tolonews.com/afghanistan/suicide-bomber-vehicle-targets-nds-special-unit-ghazni?fbclid=IwAR0GwSKTxuDcrJSW1ntX8s0hcQjBjMBAsYsofeI0t2IRFfCvPKaKzWsZjg4

[6] იმედის ახალი ამბები; ავღანეთის პრეზიდენტმა თალიბანის 900 მებრძოლის გათავისუფლების განკარგულებას ხელი მოაწერა; 26 მაისი, 2020; ხელმისაწვდომია ბმულზე: https://imedinews.ge/ge/msoflio/144590/avganetis-prezidentma-talibanis-900-mebrdzolis-gatavisuplebis-gankargulebas-kheli-moatsera

[7] Daily Sabah; 7 Afghan security personnel killed in 1^st attack since cease-fire ended; 28 May, 2020; available at: https://www.dailysabah.com/world/asia-pacific/7-afghan-security-personnel-killed-in-1st-attack-since-cease-fire-ended

[8] Tolo News; Journalist, studio technician killed in Kabul blast, 6 wounded; 30 May, 2020; available at: https://tolonews.com/afghanistan/journalist-driver-killed-kabul-ied-blast-6-wounded?fbclid=IwAR1y1Xp3oyQo66rUWer-UmLloQ27pAaxLFWGZSg3d_GQsjWSkk-O1HKfZ3E

[9] Al Jazeera; ISIL attack kills Hashd al-Shaabi forces in Iraq; 2 May, 2020; available at: https://www.aljazeera.com/news/2020/05/isil-attack-kills-hashd-al-shaabi-forces-iraq-reports-200502021705978.html

[10] Reuters; Rockets hit near Baghdad airport, launcher with timer found; 6 May, 2020; available at: https://www.reuters.com/article/us-iraq-security/three-rockets-land-near-baghdad-airport-no-casualties-statement-idUSKBN22I0QN

[11] The Hindu; Former Iraqi intelligence chief approved as new premier; 7 May, 2020; available at: https://www.thehindu.com/news/international/former-iraqi-intelligence-chief-approved-as-new-premier/article31523069.ece

[12] Al Jazeera; Yemeni government, southern separatists, sign Socotra truce; 2 May, 2020; available at: https://www.aljazeera.com/news/2020/05/yemeni-government-southern-separatists-sign-socotra-truce-200502103232655.html

[13] BBC; Pakistan girls murdered over phone video footage; 17 May, 2020; available at: https://www.bbc.com/news/world-asia-52696032

[14] BBC; Iranian Parkour athlete arrested over a rooftop kiss; 23 May, 2020; available at: https://www.bbc.com/news/av/world-middle-east-52777891/iranian-parkour-athlete-arrested-over-a-rooftop-kiss

[15] BBC; Romina Ashrafi: outrage in Iran after girl murdered for eloping; 27 May, 2020; available at: https://www.bbc.com/news/world-middle-east-52811631

[16] Reuters; Sudan makes FGM a crime in new era for women’s rights; 30 April, 2020; available at: https://www.reuters.com/article/us-sudan-women-fgm-trfn/sudan-makes-female-genital-cutting-a-crime-in-new-era-for-womens-rights-idUSKBN22C2YV

ავღანეთში არსებული ვითარება – ავღანეთის სამხრეთით, ჰელმანდის პროვინციაში გზატკეცილზე მომხდარ აფეთქებას 7 ადამიანი, მათ შორის 6 ბავშვი ემსხვერპლა, 2 კი დაშავდა. დაღუპულები ერთი ოჯახის წევრები იყვნენ. მომხდარზე პასუხისმგებლობა არცერთ დაჯგუფებას არ აუღია, თუმცა რეგიონში აქტიურია როგორც „თალიბანი“ ასევე „ისლამური სახელმწიფო“.[1]

ავღანეთის მთავრობამ მოძრაობა „თალიბანთან“ პატიმრების გაცვლის შესახებ პირველი პირდაპირი მოლაპარაკებები დაიწყო. ქაბულში მხარეებს შორის მოსამზადებელი შეხვედრა გაიმართა, თავად მოლაპარაკებები კი იმით დაიწყო, რომ ხელისუფლებამ „თალიბანი“ 1-ელ აპრილს, ჰელმანდის პროვინციაში მომხდარ აფეთქებაში დაადანაშაულა. მოლაპარაკებების პირველ დღეს პროგრესს მხოლოდ ტექნიკურ საკითხებზე მიაღწიეს. აშშ-სა და „თალიბანს“ შორის გაფორმებული შეთანხმების თანახმად, ავღანეთის მთავრობამ 5 000 მებრძოლი უნდა გაათავისუფლოს, „თალიბანმა“ კი 1000. მხარეებმა შეთანხმებას ხელი 29 თებერვალს მოაწერეს.[2]

რამდენიმე დღეში „თალიბანმა“ ავღანეთის მთავრობასთან პატიმრების გათავისუფლების შესახებ მოლაპარაკებების გაგრძელებაზე უარი განაცხადა. დაჯგუფებამ პროცესს „უნაყოფო“ უწოდა. „სამწუხაროდ, პატიმრების გათავისუფლება სხვადასხვა მიზეზით ჭიანურდება. შესაბამისად, ჩვენი ტექნიკური ჯგუფი ხვალიდან ამ უნაყოფო შეხვედრებში მონაწილეობას აღარ მიიღებს“, – დაწერა „თალიბანის“ პრეს-სპიკერმა სუჰაილ შაჰინმა Twitter-ზე. ქაბულში „თალიბანს“ სთხოვენ მოლაპარაკებების პროცესი არ ჩაშალოს.[3]

9 აპრილს, ბაგრამის სამხედრო ბაზის აეროდრომზე 5 რაკეტა ჩამოვარდა. ინციდენტს მსხვერპლი არ მოჰყოლია, მომხდარზე პასუხისმგებლობა არცერთ დაჯგუფებას არ აუღია.[4]

29 აპრილს, ქაბულის გარეუბანში სამხედრო ბაზასთან აფეთქებას მსხვერპლი მოჰყვა. აფეთქება მაშინ მოხდა, როცა ბაზაზე მომუშავე მოქალაქეები დაწესებულებაში შესასვლელად კონტროლს გადიოდნენ. ასაფეთქებელი მოწყობილობა თვითმკვლელმა ტერორისტმა აამოქმედა, რის შედეგადაც 3 მშვიდობიანი მოქალაქე დაიღუპა და 15 დაშავდა. მთავრობა მომხდარში დაჯგუფება „თალიბანს“ ადანაშაულებს.[5]

სირიის კრიზისი – 2020 წლის მარტის განმავლობაში სირიაში 103 ადამიანი დაიღუპა. 2011 წელს სამოქალაქო ომის დაწყებიდან ეს ყველაზე დაბალი თვიური მაჩვენებელია. 51 ადამიანი სირიის მთავრობის მიერ განხორციელებული ავია დარტყმების შედეგად გარდაიცვალა, დანარჩენები კი ნაღმების აფეთქებამ, წამებამ და მკვლელობებმა იმსხვერპლა. ერთი ადამიანი ჯიჰადისტებმა სიკვდილით დასაჯეს. დაღუპულთა შორის 9 არასრულწლოვანი და 16 ქალია. ყველაზე მაღალი თვიური მაჩვენებელი მშვიდობიანი მოსახლეობის სიკვდილიანობის თვალსაზრისით ქვეყანაში 2016 წლის ივლისში დაფიქსირდა. მაშინ ალეპოს პროვინციაში საბრძოლო მოქმედებებს 1 590 ადამიანი ემსხვერპლა.[6]

გერმანიის სასამართლო, კაცობრიობის წინაშე დანაშაულის ბრალდებით, სირიის საიდუმლო პოლიციის ორ წარმომადგენელს ასამართლებს. ეს პირველი შემთხვევაა, როცა სირიის პრეზიდენტის, ბაშარ ალ-ასადის რეჟიმის წარმომადგენლებს ქვეყნის ფარგლებს გარეთ უყენებენ ბრალს. საქმე ეხება სირიის სამოქალაქო ომის დროს, დამასკოს მახლობლად მდებარე ალ-ხათიბის ციხეში ადამიანთა წამების შემთხვევებს. 57 წლის ანვარ რ. და 43 წლის ეიად ა. 2019 წელს გერმანიაში დააკავეს. ეჭვმიტანილების წინააღმდეგ ჩვენებას რამდენიმე სირიელი ლტოლვილი მისცემს. მათი განცხადებით, ისინი სირიის ციხეში აწამეს. ასადის რეჟიმი ადამიანთა წამების გამო საერთაშორისო საზოგადოების კრიტიკის საგანი არაერთხელ გამხდარა. 2017 წელს სირიის ციხეში ათასობით ადამიანი სიკვდილით დასაჯეს. მაშინ თეთრის სახლის ადმინისტრაციამ მომხდარი სირიელი ხალხის მიმართ ძალადობად შეაფასა და ქვეყნის მთავრობას იქამდე არსებული სანქციებიც გაუგრძელა.[7]

სირიის სახელმწიფო საინფორმაციო სააგენტოს ცნობით, 27 აპრილის ღამეს ქვეყნის დედაქალაქ დამასკოზე სარაკეტო იერიში განხორციელდა. სააგენტოს ინფორმაციით, იერიში სირიულმა საჰაერო თავდაცვის საშუალებებმა მოიგერიეს. მათივე მტკიცებით, სარაკეტო დარტყმა დამასკოზე ლიბანის საჰაერო სივრციდან ისრაელის თავდაცვის არმიამ განახორციელა. შესაძლო მსხვერპლისა ან ნგრევის შესახებ ინფორმაცია არ გავრცელებულა.[8]

სირიის ქალაქ აფრინში მომხდარი აფეთქების შედეგად 40 ადამიანი დაიღუპა. ინფორმაცია თურქეთის თავდაცვის სამინისტროს მიერ გავრცელდა. „აფრინში „ქურთისტანის მუშათა პარტიისა“ და „სახალხო დაცვის შენაერთის“ მიერ ორგანიზებული ტერაქტის შედეგად 40 ადამიანი დაიღუპა, ხოლო 30 კი დაშავდა“, – ნათქვამია თურქეთის თავდაცვის სამინისტროს განცხადებაში. უწყებაში აღნიშნავენ, რომ ადგილი ჰქონდა საწვავის ავზის აფეთქებას.[9]

იემენის კრიზისი – იემენელმა სეპარატისტებმა ქვეყნის სამხრეთ ნაწილში, მათ მიერ კონტროლირებად ტერიტორიაზე თვითმმართველობა გამოაცხადეს. იგივე რეჟიმის დაწესებას „სამხრეთის გარდამავალი საბჭო“ იემენის ყველა სამხრეთ პროვინციაში, მათ შორის საპორტო ქალაქ ადენში გეგმავს. იემენის საგარეო საქმეთა მინისტრმა, მუჰამედ ალ-ჰადრამიმ „სამხრეთის გარდამავალი საბჭოს“ ქმედებებს შეიარაღებული აჯანყება უწოდა და განაცხადა, რომ დაჯგუფების ხელმძღვანელობა პასუხს აგებს ამ ქმედებებზე. იემენში კონფლიქტი 2014 წელს დაიწყო. ქვეყნის მთავრობას ირანის მიერ მხარდაჭერილი ამბოხებული ჰუტები დაუპირისპირდნენ. კონფლიქტში მალევე საუდის არაბეთის ხელმძღვანელობით მოქმედი კოალიცია ჩაერთო, რომელიც იემენის ხელისუფლებას ავია იერიშებით ეხმარება.[10]

საუდის არაბეთში გაროზგვა და არასრულწლოვანთა სიკვდილით დასჯა აიკრძალა – გაროზგვა ჯარიმით ან თავისუფლების აღკვეთით შეიცვლება. შესაბამისი გადაწყვეტილება ქვეყნის უზენაესმა სასამართლომ მიიღო. გადაწყვეტილება გაროზგვის აკრძალვის შესახებ მიღებულია ადამიანის უფლებათა სფეროში დაწყებული რეფორმის ფარგლებში, რომელსაც მემკვიდრე პრინცი მუჰამედ ბინ სალმანი ატარებს. ასევე, საუდის არაბეთში სიკვდილით აღარ დასჯიან მათ, ვინც დანაშაული მაშინ ჩაიდინეს, როცა არასრულწლოვნები იყვნენ. მეფე სალმანმა შესაბამის ბრძანებას ხელი უკვე მოაწერა. საუდის არაბეთი გაეროს ბავშვთა უფლებების კონვენციის ერთერთი ხელმომწერია. დოკუმენტის მიხედვით, დასჯის უმკაცრესი ფორმის გამოყენება არასრულწლოვნის მიმართ დაუშვებელია.[11] [12]

ერაყში სარაკეტო იერიში განხორციელდა – იერიში ქალაქ ბასრაში ამერიკული ნავთობკომპანიის ობიექტებზე მოხდა. საწარმოების მიმართულებით 3 რაკეტა გაუშვეს. ინციდენტს მსხვერპლი არ მოჰყოლია.[13]

ეგვიპტეში 7 ტერორისტი გაანადგურეს – ოპერაცია ქვეყნის დედაქალაქ კაიროში ჩატარდა. ტერორისტები აღდგომის დღესასწაულზე ტერაქტებს გეგმავდნენ. ეგვიპტის შინაგან საქმეთა სამინისტროს ინფორმაციით, სპეცოპერაციის დროს ეროვნული უშიშროების სამსახურის ვიცე-პოლკოვნიკი მოკლეს, ხოლო კიდევ ერთი ოფიცერი დაშავდა.[14]

[1] Deutsche Welle; Afghanistan: Deadly bombing mars Taliban prisoner-swap talks; 1^st April, 2020; available at: https://www.dw.com/en/afghanistan-deadly-bombing-mars-taliban-prisoner-swap-talks/a-52980089

[2] BBC; Afghanistan and Taliban begin direct talk with aim of prisoner swap; 1^st April, 2020; available at: https://www.bbc.com/news/world-asia-52123951

[3] Deutsche Welle; Afghanistan: Taliban breaks off fruitless prisoner exchange talks; 7 April, 2020; available at: https://www.dw.com/en/afghanistan-taliban-breaks-off-fruitless-prisoner-exchange-talks/a-53044480

[4] Reuters; Rockets hit US air base in Afghanistan; no casualties; 9 April, 2020; available at: https://www.reuters.com/article/us-usa-afghanistan-attack/rockets-hit-u-s-air-base-in-afghanistan-no-casualties-idUSKCN21R0TL

[5] იმედის ახალი ამბები; ქაბულში აფეთქებას მსხვერპლი მოჰყვა; 29 აპრილი, 2020; ხელმისაწვდომია ბმულზე: https://imedinews.ge/ge/msoflio/139605/qabulshi-apetqebas-mskhverpli-mohkva

[6] Deutsche Welle; Syria: Record drop in monthly death toll; 1^st April, 2020; available at: https://www.dw.com/en/syria-record-drop-in-monthly-death-toll/a-52983563

[7] CP24; Two ex-Syrian secret police officers go on trial for torture in Germany; 23 April, 2020; available at: https://www.cp24.com/world/two-ex-syrian-secret-police-officers-go-on-trial-for-torture-in-germany-1.4908228

[8] SANA; Air defenses repel Israeli missile aggression over Damascus, down most of missiles; 27 April, 2020; available at: https://sana.sy/en/?p=190583

[9] Reuters; Bomb blast kills 40 people in Syrian town of Afrin, Turkey says; 28 April, 2020; available at: https://www.reuters.com/article/us-syria-security-turkey-blast-afrin/bomb-blast-kills-40-people-in-syrias-afrin-turkey-idUSKCN22A2IC?il=0

[10] Reuters; Yemen separatists announce self-rule in south, complicating peace efforts; By Mohammed Ghobari, Mohammed Mokhashef; 26 April, 2020; available at: https://www.reuters.com/article/us-yemen-security-south/stc-announces-plan-for-self-rule-in-south-yemen-government-calls-move-catastrophic-idUSKCN228003?il=0

[11] BBC; Saudi Arabia to abolish flogging – supreme court; 24 April, 2020; available at: https://www.bbc.com/news/world-middle-east-52420307

[12] BBC; Saudi Arabia ends executions for crimes committed by minors, says commission; 27 April 2020; available at: https://www.bbc.com/news/world-middle-east-52436335

[13] Reuters; Rockets land near oil district in southern Iraq; no casualties; By Aref Mohammed; 6 April, 2020; available at: https://www.reuters.com/article/us-iraq-security-energy/rockets-hit-near-site-of-foreign-oil-firms-state-run-companies-in-iraqs-basra-sources-idUSKBN21O0PT

[14] იმედის ახალი ამბები; ეგვიპტეში შვიდი ტერორისტი გაანადგურეს, რომლებიც აღდგომის დღესასწაულზე ტერაქტებს გეგმავდნენ; 15 აპრილი, 2020; ხელმისაწვდომია ბმულზე: https://imedinews.ge/ge/msoflio/136907/egvipteshi-shvidi-teroristi-gaanadgures-romlebits-agdgomis-dgesastsaulze-teraqtebs-gegmavdnen

ავღანეთში არსებული ვითარება – უცხოელებს ხელს არ ვახლებთ, თუმცა სამთავრობო ძალების წინააღმდეგ ჩვენი ოპერაციები გაგრძელდება, – ამის შესახებ რადიკალური მოძრაობა „თალიბანის“ ოფიციალურმა წარმომადგენელმა ზაბიჰულაჰ მუჯაჰიდმა განაცხადა. „ძალადობის შემცირების რეჟიმი დასრულდა და ჩვენი ოპერაციები ჩვეულებრივ გაგრძელდება. რაც შეეხება აშშ-თან დადებულ შეთანხმებას, ჩვენი მეომრები ხელს არ ახლებენ უცხოურ ძალებს, თუმცა სამთავრობო ძალების წინააღმდეგ ჩვენი ოპერაციები გაგრძელდება“, – აღნიშნა ზაბიჰულაჰ მუჯაჰიდმა. 1-ელ მარტს ავღანეთის პრეზიდენტმა განაცხადა, რომ ის გააგრძელებდა ნაწილობრივი ზავის დაცვას, ვიდრე ავღანეთსა და „თალიბანს“ შორის 10 მარტისთვის ჩანიშნული მოლაპარაკებები არ დაიწყებოდა. აშშ-სა და დაჯგუფება „თალიბანს“ შორის სამშვიდობო შეთანხმების მიხედვით, ამერიკელი სამხედროები ავღანეთს სრულად 14 თვის განმავლობაში დატოვებენ.[1]

აშშ-მა რადიკალური მოძრაობა „თალიბანის“ პოზიციებზე საჰაერო დარტყმები განახორციელა. აშშ-ის შეიარაღებული ძალების წარმომადგენელი სამშვიდობო შეთანხმების შემდეგ პირველი ავიაიერიშს თავდაცვის მიზეზებით ხსნის. „თალიბანის“ მებრძოლები აქტიურ შეტევებს ახორციელებდნენ ავღანეთის ეროვნული თავდაცვის ძალების საგუშაგოზე. ეს თავდაცვითი ავიადარტყმა იყო, ამ შეტევების შესაჩერებლად“, – განაცხადა პოლკოვნიკმა სონი ლეგეტმა. მან დასძინა, რომ ვაშინგტონს მშვიდობა კვლავ სურს, თუმცა „თალიბანმა“ უაზრო შეტევები უნდა შეწყვიტოს და შეთანხმების პირობები შეასრულოს.[2]

ავღანეთში სულ მცირე 27 ადამიანი დაიღუპა, ხოლო 29 დაშავდა იმ ღონისძიებაზე თავდასხმის შედეგად, რომელსაც ავღანეთის პრემიერ-მინისტრი აბდულა აბდულა ესწრებოდა. თავდასხმა მოჯაჰედების ლიდერის აბდულა ალი მაზარის გარდაცვალების წლისთავის ცერემონიაზე მოხდა. გარდა ქვეყნის პრემიერ-მინისტრისა, ღონისძიებას ესწრებოდნენ ავღანეთის ყოფილი პრეზიდენტი და სხვა პოლიტიკოსები. მას შემდეგ, რაც თავდამსხმელებმა ცეცხლი გახსნეს, ქვეყნის პრემიერ-მინისტრი ინციდენტის ადგილიდან ოპერატიულად გაიყვანეს. ის არ დაშავებულა. „თალიბანმა“ უარყო რაიმე კავშირი აღნიშნულ შემთხვევასთან.[3]

ავღანეთის პრეზიდენტმა, აშრაფ ღანმა „თალიბანის“ 1500 მებრძოლის გათავისუფლების განკარგულებას მოაწერა ხელი. ავღანეთის პრეზიდენტის ოფიციალური წარმომადგენლის, სადიყ სადიყის განცხადებით, ამ ნაბიჯის მიზანია ავღანეთის მთავრობასა და „თალიბანს“ შორის სამშვიდობო მოლაპარაკებების დაწყება. პრეზიდენტის განკარგულებაში აღნიშნულია, რომ გათავისუფლებულმა პირებმა წერილობითი ვალდებულება უნდა აიღონ, რომ არ დაუბრუნდებიან საომარ მოქმედებებს. ავღანეთის პრეზიდენტი ასევე აღნიშნავს, რომ „თალიბების“ გათავისუფლება კეთილმოსურნეობის ჟესტია და ეს პროცესი 14 მარტს დაიწყება. ავღანეთის ხელისუფლება ყოველ დღე 100-100 პატიმარს გაათავისუფლებს, ხოლო მას შემდეგ, რაც ავღანეთის მთავრობასა და „თალიბანს“ შორის სამშვიდობო მოლაპარაკებები დაიწყება, ყოველ ორ კვირაში „თალიბანის“ 500 მებრძოლს გამოუშვებენ იმ პირობით, თუ ძალადობის შემცირების რეჟიმი შენარჩუნდება. „თალიბანსა“ და აშშ-ს შორის სამშვიდობო შეთანხმებას 29 თებერვალს დოჰაში მოეწერა ხელი. შეთანხმება ავღანეთიდან აშშ-ისა და ნატოს ჯარების გაყვანას ითვალისწინებს, სანაცვლოდ კი, „თალიბანმა“ უნდა უზრუნველყოს, რომ ქვეყანა არ გახდება ტერორისტების თავშესაფარი.[4]

სირიის კრიზისი – აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტის პრესსპიკერის მორგან ორტაგუსის განცხადებით, აშშ სირიელ ხალხს 108 მილიონი დოლარის ოდენობის ჰუმანიტარულ დახმარებას გამოუყოფს. „აშშ ასევე მიესალმება რეკომენდაციას სირია-თურქეთის საზღვარზე, ტალ-აბიადში დამატებითი გამშვები პუნქტების გახსნის შესახებ, რომლითაც სირია გაეროს მიერ გაგზავნილ ჰუმანიტარულ და სამედიცინო დახმარებას მიიღებს“, – განაცხადა მორგან ორტაგუსმა.[5]

იდლიბის პროვინციაში ცეცხლის შეწყვეტის რეჟიმი 6 მარტის 00:00 საათიდან ამოქმედდება, – განაცხადა თურქეთის პრეზიდენტმა რეჯეფ თაიფ ერდოღანმა მოსკოვში გამართულ პრესკონფერენციაზე. თავის მხრივ, რუსეთის პრეზიდენტმა ვლადიმერ პუტინმა აღნიშნა, რომ რუსეთმა და თურქეთმა იდლიბთან დაკავშირებით მისაღებ გადაწყვეტილებებს მიაღწიეს. „რუსეთისა და თურქეთის ლიდერების მჭიდრო კონტაქტი შესაძლებელს ხდის საერთაშორისო პრობლემების გადაჭრის საერთო მიდგომები გამოვნახოთ. რუსეთმა და თურქეთმა სირიაში ვითარების დარეგულირების ერთობლივი დოკუმენტი შეიმუშავეს, რომლის შინაარსსაც საგარეო საქმეთა მინისტრები გაგაცნობენ“, – განაცხადა რუსეთის პრეზიდენტმა. ვლადიმერ პუტინის განცხადებით, ერდოღანთან მოლაპარაკებები რთული იყო, თუმცა პოზიტიურად დასრულდა.[6]

სირიისა და ერაყის საზღვარზე, ბუ-ქემალის რაიონში საჰაერო დარტყმები განხორციელდა. საჰაერო დარტყმები აშშ-ის სამხედრო ავიაციამ განახორციელა. არსებული მონაცემებით, ამერიკული ავიაცია „ალ-ხაშდ აშ-შააბის“ ბაზას ჰაერიდან უტევს. ინციდენტის შესახებ ინფორმაცია სირიის სახელმწიფო ტელევიზიამ გაავრცელა.[7]

ერაყში არსებული ვითარება – ბაღდადის ჩრდილოეთით, ტაჯის სამხედრო ბანაკზე ავია იერიშის შედეგად სამი ადამიანი დაიღუპა და 12 დაშავდა. დაღუპულთა შორის 2 ამერიკელი და ერთი ბრიტანელი ჯარისკაცია. ბაზაზე სულ 18 რაკეტა ჩამოვარდა. მომხდარზე პასუხისმგებლობა არავის აუღია.[8]

ინდოეთში 4 მამაკაცი ახალგაზრდა ქალის გაუპატიურებისთვის სიკვდილით დასაჯეს – აკშაი ტაკური, ვინაი შარმა, პავან გუპტა და მუკეშ სინგჰი სასამართლომ დამნაშავეებად 2013 წელს ცნო და მათ სიკვდილით დასჯის განაჩენი გამოუტანა. მოძალადეები დელიში, ტიხარის ციხეში ჩამოახრჩვეს. ეს 2015 წლის შემდეგ სიკვდილით დასჯის პირველი შემთხვევაა. ინდოელი სტუდენტი ავტობუსში 6-მა კაცმა გააუპატიურა, რამდენიმე დღეში კი ის მიყენებული ტრავმებისგან გარდაიცვალა. პოლიციამ ექვსივე ეჭვმიტანილი დააკავა. ერთერთმა მათგანმა, რამ სინგჰმა 2013 წელს ციხეში თავი მოიკლა. კიდევ ერთი მსჯავრდებული 17 წლისა იყო, ამიტომ მას მაქსიმალური სასჯელი – 3-წლიანი პატიმრობა მიუსაჯეს. ის ციხიდან 2015 წელს გათავისუფლდა. ექვსივე მსჯავრდებულმა განაჩენი უზენაეს სასამართლოში გაასაჩივრა და სიკვდილით დასჯის სამუდამო პატიმრობით შეცვლა მოითხოვა, თუმცა მოსამართლემ მათი შუამდგომლობა არ გაითვალისწინა.[9]

ჩადში ბოკო ჰარამის თავდასხმას 92 სამხედრო ემსხვერპლა – მომხდარის შედეგად 47 ადამიანი დაშავდა. ჩადის პრეზიდენტის, იდრის დების განცხადებით, ეს ყველაზე მძიმე დანაკარგია, რომელიც ქვეყნის შეიარაღებულ ძალებს ოდესმე ჰქონია. თავდასხმა ბომაში, ქვეყნის დასავლეთ ნაწილში მოხდა, სადაც ჩადის, ნიგერიისა და ნიგერის შეიარაღებული ძალები ისლამისტურ დაჯგუფებას უკვე რამდენიმე წელია ებრძვიან. „უამრავ ოპერაციაში მაქვს მონაწილეობა მიღებული, თუმცა ჩვენს ისტორიაში ერთდროულად ამდენი ადამიანი არასოდეს დაგვიკარგავს“, – განაცხადა ქვეყნის პრეზიდენტმა.[10]

[1] News 18; Taliban to end partial truce, resume offensive operations against Afghan security forces; 2 March, 2020; available at: https://www.news18.com/news/world/taliban-to-end-partial-truce-resume-operations-against-afghan-forces-2522679.html

[2] Reuters; US carries out air strike on Taliban, calls for halt to needless attacks; By Abdul Qadir Sediqi, Charlotte Greenfield; 4 March, 2020; available at: https://www.reuters.com/article/us-usa-afghanistan-taliban/u-s-carries-out-airstrike-on-taliban-fighters-for-first-time-since-doha-deal-spokesman-idUSKBN20R12R?fbclid=IwAR0Y6zHwdpNcBl97jSDkVpeObqkJxNDAfq20qk5g2V1lMxzOZQFkQpMlrMI

[3] Tolo News; Attack on Afghan politicians ceremony in Kabul; 27 killed; 6 March, 2020; available at: https://tolonews.com/afghanistan/attack-ceremony-abdullah-khalili-attendance?fbclid=IwAR3xIHh7QC6nqMEpqOeH42QwwcnsMZtf4EFBVFTTCDBLSmJyqVtdYyj8uKM

[4] Tolo News; Ghani signs decree to release Taliban prisoners; 11 March, 2020; available at: https://tolonews.com/afghanistan/ghani-signs-decree-release-taliban-prisoners?fbclid=IwAR25snVhB7BKfTbAt7cth9-ncdSLWnrXEAi1wUe4BCWecvjgxPLVQyX-ctE

[5] Reuters; US sending $108 million in aid to Syria, supports additional border crossing: State Department; 3 March, 2020; available at: https://www.reuters.com/article/us-syria-security-usa-assistance/u-s-sending-108-million-in-aid-to-syria-supports-additional-border-crossing-state-department-idUSKBN20Q1PT

[6] იმედის ახალი ამბები; იდლიბის პროვინციაში ცეცხლის შეწყვეტის რეჟიმი 6 მარტის 00:00 საათიდან ამოქმედდება; 5 მარტი, 2020; ხელმისაწვდომია ბმულზე: https://imedinews.ge/ge/msoflio/130333/idlibis-provintsiashi-tsetskhlis-shetskvetis-rejimi-6-martis-0000-saatidan-amoqmeddeba

[7] იმედის ახალი ამბები; სირიისა და ერაყის საზღვარზე, ბუ-ქემალის რაიონში საჰაერო დარტყმები განხორციელდა; 12 მარტი, 2020; ხელმისაწვდომია ბმულზე: https://imedinews.ge/ge/msoflio/131153/siriisa-da-erakis-sazgvarze-buqemalis-raionshi-sahaero-dartkmebi-gankhortsielda

[8] BBC; UK soldier and two Americans killed in rocket attack in Iraq; 12 March, 2020; available at: https://www.bbc.com/news/world-middle-east-51842744

[9] The Guardian; India executes four men convicted of 2012 Delhi rape and murder; 20 March, 2020; available at: https://www.theguardian.com/world/2020/mar/20/india-executes-four-men-convicted-of-2012-delhi-bus-and

[10] იმედის ახალი ამბები; ჩადში ბოკო ჰარამის თავდასხმას 92 სამხედრო ემსხვერპლა; 25 მარტი, 2020; ხელმისაწვდომია ბმულზე: https://imedinews.ge/ge/msoflio/133370/chadshi-boko-haramis-tavdaskhmas-92-samkhedro-emskhverpla