კანადის იმიგრაციისა და ლტოლვილთა საბჭო 2016 წელს მომზადებულ ინფორმაციაში პოლიტიკური პარტიის „აზერბაიჯანის სახალხო ფრონტი“ წერს, რომ პარტია აზერბაიჯანის დამოუკიდებლობისთვის მებრძოლი მოძრაობიდან აღმოცენდა. 1980-იანი წლების ბოლოსკენ, „სახალხო ფრონტმა“ პოლიტიკური აქტივობები დაიწყო როგორც მოძრაობამ, რომელიც აერთიანებდა აკადემიკოსებს, უნივერსიტეტის სტუდენტებს და დისიდენტებს. როგორც პოლიტიკური პარტია, ოფიციალურად, „აზერბაიჯანის სახალხო ფრონტი“ 1992 წელს დაარსდა და იმავე წელს მოიგო აზერბაიჯანის ეროვნული არჩევნები. 1992 წელსვე, არჩევნების მოგების შემდეგ, პარტიის ლიდერი ალბუფაზ ელჩიბეი აზერბაიჯანის პრეზიდენტად გამოცხადდა. 1993 წელს, სამხედრო გადატრიალების შედეგად, „სახალხო ფრონტი“ ხელისუფლებას ჩამოაშორეს და აზერბაიჯანში ჰეიდარ ალიევის მმართველობა დაიწყო. ამჟამად, აზერბაიჯანის პრეზიდენტი ჰეიდარ ალიევის შვილი ილჰამ ალიევია.

„აზერბაიჯანის სახალხო ფრონტის“ ლიდერი ალბუფაზ ელჩიბეი 2000 წელს გარდაიცვალა. ამის შემდეგ პარტია „კლასიკურ“ (ლიდერი მირმაჰმუდ მირალიოღლუ) და „რეფორმატორ“ (ლიდერი ალი ქარიმლი) ფრთად გაიყო. 2004 წელს კიდევ ერთი ფრთა გავიდა ცალკე, რომელსაც სათავეში ჩაუდგა გურდათ ჰასანგულიევი. ახალ პარტიას „სრულიად აზერბაიჯანის სახალხო ფრონტი“ უწოდეს. პარტიას ასევე „ერთიან სახალხო ფრონტსაც“ ეძახდნენ. ჰასანგულიევის პარტიას აღწერენ როგორც ხელისუფლების „შვილობილ“ ოპოზიციას. წყაროების მტკიცებით, აღნიშნული პარტია ხელისუფლების მითითებით, ამომრჩევლების დასაბნევად, შეიქმნა. წყაროები ელჩიბეის პარტიის შთამომავალ პარტიად ალი ქარიმლის ფრთას მიიჩნევენ და „აზერბაიჯანის სახალხო ფრონტად“ სწორედ ალი ქარიმლის პარტიას მოიხსენიებენ. „აზერბაიჯანის სახალხო ფრონტი“ აზერბაიჯანის ერთერთი მთავარი ოპოზიციური პარტიაა. მირმაჰმუდ მირალიოღლუს პარტია დიდი მხარდაჭერით არ სარგებლობს, ხოლო ალი ქარიმლის პარტია ლეგიტიმური ოპოზიციაა და აზერბაიჯანის ერთერთ ყველაზე მნიშვნელოვან პოლიტიკურ პარტიას წარმოადგენს.

წყაროები წერენ, რომ პოლიტიკურ პარტიებს აზერბაიჯანში უფრო უკეთ იცნობენ არა მათი იდეოლოგიის ან პროგრამის მიხედვით, არამედ იმით თუ რამდენად ეთანხმება ან ეწინააღმდეგება ესა თუ ის პარტია მოქმედ რეჟიმს. „აზერბაიჯანის სახალხო ფრონტს“ „რადიკალურ“ ოპოზიციურ პარტიად ახასიათებენ. მოქმედი რეჟიმის მიმართ ოპოზიციას საწყისები პარტიის ფესვებში აქვს. „სახალხო ფრონტი“ მიიჩნევს, რომ მათ ხელისუფლება უკანონოდ ჩამოართვეს და, შესაბამისად, ისინი მოქმედი ხელისუფლების ლეგიტიმურობას ოფიციალურად არ აღიარებენ. „სახალხო ფრონტი“ საშუალოდ ნაციონალისტური პარტიაა, რომელსაც ძლიერი პრო-დასავლური შეხედულებები აქვს. მათი სურვილია, ურთიერთობის გაღრმავება აშშ-სთან, ევროკავშირთან და ნატოსთან და არა რუსეთთან. საკუთარ ბლოგზე „სახალხო ფრონტი“ წერს – „ჩვენ გვსურს, ქვეყანაში ფუნქციური დემოკრატიის დაწესება. აზერბაიჯანს რესურსებით მდიდარი მოსახლეობა ჰყავს და ჩვენ შეგვიძლია და ვალდებულები ვართ, შევამციროთ ჩვენი დამოკიდებულება ნავთობზე. ჩვენ უნდა დავარღვიოთ ეკონომიკური მონოპოლიები, რომელთაც კორუმპირებული ოფიციალური პირები აკონტროლებენ. ჩვენი მიზანია თავისუფალი, საბაზრო პრინციპებზე დაფუძნებული ეკონომიკის შექმნა. ჩვენ გვინდა, აზერბაიჯანი გაერთიანდეს ევრო-ატლანტიკურ საზოგადოებაში და ერთხელ და სამუდამოდ ჩამოიშოროს ავტოკრატული რუსეთის სატელიტის სტატუსი“.

„აზერბაიჯანის სახალხო ფრონტი“ ალი ქარიმლის გარშემო გაერთიანებული ოპოზიციური პარტიაა. წყაროები ალი ქარიმლის აზერბაიჯანის ყველაზე ძლიერ ოპოზიციონერ ლიდერად მოიხსენიებენ. 1990-იანებში პარტიას ჰქონდა ფუნქციური შიდა ორგანიზაციული მოწყობა, მათ შორის ცენტრალური კომიტეტი და ადგილობრივი განყოფილებები, თუმცა, გამომდინარე იქიდან, რომ ხელისუფლება ასეთ ოფისებს ხურავს, ძნელი სათქმელია, ამჟამად მოქმედია თუ არა პარტიის რომელიმე ასეთი ოფისი. პარტიის კონგრესის გასამართად ადგილის მოძიებაც კი თითქმის შეუძლებელია. ადგილობრივი ბიზნესი უფრთხის ოპოზიციურ პარტიასთან ასოცირებას. „სახალხო ფრონტს“ აქვს პარტიის კონსტიტუცია და გარკვეულწილად მოქმედი დემოკრატიული შიდა საორგანიზაციო მოწყობა; დადგენილია, რომ პარტიის კონგრესი ყოველ 4-5 წელიწადში ერთხელ უნდა გაიმართოს. თუმცა, გამომდინარე იქიდან, რომ საკონფერენციო ოთახის ქირაობა, მთავრობის მიერ დაწესებული კონტროლის გამო, ძალიან რთულია, „სახალხო ფრონტის“ კონგრესი უკვე 10 წელზე მეტია აღარ გამართულა. წყაროები წერენ, რომ პარტიის წევრთა ზუსტი რაოდენობის დადგენა შეუძლებელია. სავარაუდოდ, პარტიას 5-7 ათასი აქტიური წევრი ჰყავს. პარტიის წევრები განათლებული ხალხია, მაგალითად სტუდენტები, სკოლის მასწავლებლები, რომლებიც ურბანულ ცენტრებში ან რეგიონებში ცხოვრობენ.[1]

კანადის იმიგრაციისა და ლტოლვილთა საბჭო 2017 წლის იანვარში მომზადებულ ინფორმაციაში წერს, რომ ადრე „სახალხო ფრონტის“ პარტიის წევრები წევრობის დოკუმენტს ავტომატურად იღებდნენ, მაგრამ პარტიამ მიდგომა შეცვალა ბოლო წელიწადნახევრის განმავლობაში (2015-2016 წელს). მიდგომის შეცვლის მიზეზად პარტიაში ასახელებდნენ სამწუხარო ტენდენციას, რომელიც ბოლო წლებში იკვეთებოდა – პარტიის წევრობის საბუთს აზერბაიჯანელები იყენებდნენ საზღვარგარეთ ემიგრაციისთვის. პარტიაში გააცნობიერეს, რომ უფრო და უფრო ბევრი აზერბაიჯანელი ითხოვდა პარტიის წევრობას მხოლოდ ამ მიზნით. ამის გამო, 2015-2016 წლიდან, პარტია ახალ წევრებს წევრობის დოკუმენტს არ აძლევს.[2]

[1] IRB – Immigration and Refugee Board of Canada: Azerbaijan: Information on the Azerbaijan Popular Front Party (APFP), including its membership, structure, activities, involvement in demonstrations prior to and after the elections of 1 November 2015, including police and government response; treatment of members by the police and by government (January 2015-May 2016) [AZE105517.E], 16 May 2016

 (accessed on 2 July 2020)

[2] IRB – Immigration and Refugee Board of Canada: Azerbaijan: Whether the Azerbaijan Popular Front Party (APFP) provides membership documents, including identification cards and letters; appearance of such documents (2015-January 2017) [AZE105726.E], 27 January 2017

 (accessed on 2 July 2020)

ერაყში არსებული ვითარება – ბაღდადში აშშ-ის სამხედრო ბაზაზე რამდენიმე რაკეტა აფეთქდა. „კოალიცია ადასტურებს, რომ ერაყში მდებარე ბაზაზე მცირე ზომის რაკეტები აფეთქდა. მსხვერპლი არაა, მიმდინარეობს გამოძიება“, – განაცხადა „ისლამური სახელმწიფოს“ წინააღმდეგ აშშ-ის ხელმძღვანელობით მოქმედი დასავლური კოალიციის წარმომადგენელმა, პოლკოვნიკმა მაილს კეგინსმა. სარაკეტო იერიშზე პასუხისმგებლობა არც ერთ დაჯგუფებას არ აუღია.[1]

სირიის კრიზისი – რუსეთ-თურქეთის მოლაპარაკებების დაწყებამდე ერთი დღით ადრე სირიის სამთავრობო ჯარებმა ალეპოს ძირითადი ნაწილი დაიკავეს. რუსეთის ავიაციის მხარდაჭერით, ასადის სამთავრობო ძალებმა რეგიონში აქტიური საბრძოლო მოქმედებები დეკემბრიდან განაახლეს. სამთავრობო ძალებმა ალეპოს ძირითად ნაწილზე, 2012 წლის შემდეგ, კონტროლი პირველად დაამყარეს.[2]

ავღანეთში არსებული ვითარება – აშრაფ ღანი ავღანეთის პრეზიდენტად გამოცხადდა. მეორე ადგილზე პრემიერი აბდულა აბდულა გავიდა. არჩევნები ქვეყანაში 2019 წლის 28 სექტემბერს გაიმართა, შედეგები კი 5 თვის შემდეგ გამოცხადდა. ოპოზიცია მთავრობას შედეგების გაყალბებაში ადანაშაულებს.[3]

აშშ და თალიბანი სამშვიდობო შეთანხმებას 19 თებერვალს გააფორმებენ. „მრავალწლიანი კონფლიქტის შემდეგ ჩვენ შეთანხმებას მივაღწიეთ „თალიბანთან“ ავღანეთში ძალადობის მნიშვნელოვანი შემცირების მიმართულებით. ეს დიდი ნაბიჯია მშვიდობამდე მიმავალ გრძელ გზაზე და ყველა ავღანელს მოვუწოდებ ეს შესაძლებლობა გამოიყენონ“, – განაცხადა აშშ-ის სახელმწიფო მდივანმა მაიკ პომპეომ. ეს ინფორმაცია „თალიბანის“ ოფიციალურმა წარმომადგენელმა, ზაბიჰულაჰ მუჯაჰიდმაც დაადასტურა. მისი თქმით, შეთანხმების ხელმოწერის ცერემონიაზე ორივე მხარე მაღალი რანგის პირებით იქნება წარმოდგენილი.[4]

აღმოსავლეთ უკრაინის კრიზისი – პრორუსი სეპარატისტების მიერ უკრაინულ პოზიციებზე საარტილერიო ცეცხლის გახსნის შედეგად ერთი უკრაინელი სამხედრო დაიღუპა. ამის შესახებ ბრიფინგზე უკრაინის შეიარაღებული ძალების გენერალური შტაბის ხელმძღვანელმა, რუსლან ხომჩაკმა განაცხადა. „ის, რაც დღეს მოხდა, პროვოკაცია არ იყო. „ბოევიკებს“ სურდათ სათვალთვალო პუნქტების ხელში ჩაგდება. შედეგად, ჩვენი ერთი სამხედრო დაიღუპა, სამი დაჭრილია, ხოლო კიდევ ორს კონტუზია აქვთ“, – განაცხადა მან. დონბასში პრორუსმა სეპარატისტებმა უკრაინულ პოზიციებზე შეტევა გამთენიისას მიიტანეს. რამდენიმე საათის შემდეგ ბრძოლა დასრულდა, უკრაინულმა მხარემ თავისი პოზიციები შეინარჩუნა.[5]

თურქეთში გიულენთან კავშირის გამო 100-მდე ადამიანის დაკავების ორდერი გასცეს – თურქეთის პროკურატურამ ფეთჰულა გიულენის ორგანიზაციასთან კავშირის ბრალდებით 98 ადამიანის დაკავების ორდერი გასცა. გავრცელებული ინფორმაციით, ამ 98 ადამიანიდან 33 თურქეთის იუსტიციის სამინისტროს მოქმედი თანამშრომელია. დაკავების ოპერაცია ქვეყნის 15 პროვინციაში მიმდინარეობს, მათ შორის დედაქალაქ ანკარაში. უკვე დაკავებულია 50 ადამიანი.[6]

პაკისტანში ტერაქტს 10 ადამიანი ემსხვერპლა – პაკისტანში, ქალაქ კვეტაში მომხდარი ტერაქტის შედეგად 10 ადამიანი დაიღუპა, ხოლო 35 დაშავდა. გავრცელებული ცნობით, თვითმკვლელმა ტერორისტმა პოლიციის მანქანასთან აიფეთქა თავი.[7]

ინდოეთში ქალი სამხედროები მაღალი თანამდებობების დაკავებას შეძლებენ – ინდოეთის უზენაესი სასამართლოს გადაწყვეტილებით, ქალებს შეიარაღებულ ძალებში მაღალი თანამდებობების დაკავების უფლება მიეცათ. ქვეყანაში შეიქმნება სპეციალური კომისია, რომელიც სამხედრო სამსახურთან დაკავშირებულ საკითხებზე იმუშავებს. კომისიისთვის მიმართვის უფლება ნებისმიერ ქალ სამხედროს ექნება. მთავრობა სასამართლოს ამ გადაწყვეტილებას ეწინააღმდეგებოდა, თუმცა მოსამართლემ მთავრობის არგუმენტებს დისკრიმინაციული და სტერეოტიპული უწოდა. „ქალების ფიზიოლოგიურ თავისებურებებს მათ უფლებებთან არაფერი აქვთ საერთო. ჩვენი მენტალიტეტი უნდა შეიცვალოს“, – განაცხადა უზენაესი სასამართლოს მოსამართლემ.[8]

აზერბაიჯანში 100-ზე მეტი აქტივისტი და ოპოზიციური პარტიების ლიდერები დააკავეს – აქციის მონაწილეები საპარალამენტო არჩევნების შედეგების გაპროტესტებას აპირებდნენ. „ნამდვილი პარტიის“, „მუსავატის“ და მოძრაობა „D18-ის“ ლიდერები საკუთარ სახლებში ან პარტიების ოფისებთან დააკავეს. პარალელურად, ქვეყნის საარჩევნო კომისიის შენობასთან, სადაც დემონსტრაცია უნდა გამართულიყო, პოლიციელები იყვნენ მობილიზებულები, რომლებიც ადგილზე მოსულ აქტივისტებს აკავებდნენ. სამართალდამცველები მომხდარზე კომენტარს არ აკეთებენ. საპარლამენტო არჩევნები აზერბაიჯანში 9 თებერვალს ჩატარდა. ოფიციალური მონაცემებით, მმართველმა პარტიამ 125 მანდატიდან 72 მოიპოვა. ოპოზიცია შედეგების გაუქმებას ითხოვს.[9]

[1] Reuters; Rockets hit US coalition base in Baghdad, no casualties; 16 February; 2020; available at: https://www.reuters.com/article/us-iraq-security/blasts-hit-u-s-coalition-base-in-baghdad-damage-unknown-idUSKBN20A00Y

[2] Middle East Eye; Syrian government forces consolidate grip around Aleppo; 16 February, 2020; available at: https://www.middleeasteye.net/news/syrian-government-forces-consolidate-grip-around-aleppo

[3] Reuters; Ghani named winner of disputed Afghan poll, rival also claims victory; By Abdul Qadir Sediqi and Orooj Hakimi; 18 February, 2020; available at: https://www.reuters.com/article/us-afghanistan-election-result/ashraf-ghani-declared-winner-of-afghan-presidential-poll-idUSKBN20C1PZ

[4] Al Jazeera; US-Taliban truce begins, raising hopes of peace deal; By Shereena Qazi; 22 February, 2020; available at: https://www.aljazeera.com/news/2020/02/pact-taliban-reducing-violence-start-saturday-200221094340829.html

[5] იმედის ახალი ამბები; პრორუსმა სეპარატისტებმა უკრაინელი სამხედრო მოკლეს; 18 თებერვალი, 2020; ხელმისაწვდომია ბმულზე: https://imedinews.ge/ge/msoflio/128247/prorusma-separatistebma-ukraineli-samkhedro-mokles

[6] იმედის ახალი ამბები; თურქეთში გიულენთან კავშირის გამო 100-მდე ადამიანის დაკავების ორდერი გასცეს; 18 თებერვალი, 2020; ხელმისაწვდომია ბმულზე: https://imedinews.ge/ge/msoflio/128177/turqetshi-giulentan-kavshiris-gamo-100mde-adamianis-dakavebis-orderi-gastses

[7] Reuters; Suicide blast kill 10 in southwestern Pakistan city of Quetta; By Gul Yousafzai; 17 February, 2020; available at: https://www.reuters.com/article/us-pakistan-blast/suicide-blast-kill-10-in-southwestern-pakistan-city-of-quetta-idUSKBN20B1B5?il=0

[8] NDTV; Women army officers can get command roles. Top court slams stereotypes; 17 February, 2020; available at: https://www.ndtv.com/india-news/will-women-officers-command-army-units-supreme-court-to-decide-today-2181129?pfrom=home-topscroll

[9] Reuters; Azeri police detain opposition leaders, block protest against election result; 16 February, 2020; available at: https://www.reuters.com/article/us-azerbaijan-election-opposition/azeri-police-detain-opposition-leaders-block-protest-against-election-result-idUSKBN20A0F3

გაეროს ეკონომიკური, სოციალური და კულტურული უფლებების დაცვის კომიტეტში წარდგენილ ანგარიშში, რომელიც 2018 წლის 17 დეკემბრით თარიღდება, აზერბაიჯანის მთავრობა წერს, რომ 2016 წლის 23 სექტემბერს, ქვეყნის პრეზიდენტის განკარგულებით შეიქმნა საჯარო სამართლის იურიდიული პირი „ABAD“, რომლის მიზანსაც წარმოადგენს მოქალაქეების აქტიური ჩართვა ქვეყნის სოციალურ-ეკონომიკურ განვითარებაში; ასევე, მცირე და საშუალო ბიზნესის განვითარება, სოციალური პროექტების განხორციელება და დასაქმების წახალისება კონკურენტუნარიანი ოჯახების ფორმირებისთვის. პრიორიტეტს ოჯახური ბიზნესების, განსაკუთრებით ქალთა და სოფლის მეურნეობის აქტივობების ხელშეწყობა. პირველ ეტაპზე შეირჩა 63 ოჯახი მასალიდან, ბალაკანიდან, ისმაილიდან, შაკიდან და ბაქოდან; ასევე, 30 ოჯახი სოფლის მეურნეობის მიმართულებით.

პრეზიდენტის განკარგულების შესაბამისად, 2017 წელს ეკონომიკის სამინისტროსთან დაფუძნდა მცირე და საშუალო მეწარმეობის განვითარების სააგენტო. სააგენტოს მიზანს ქვეყანაში წარმოების წახალისება, ასევე, მცირე და საშუალო ბიზნესების ხელშეწყობა წარმოადგენს. სააგენტოს შემადგენლობაში იფუნქციონირებს მცირე და საშუალო ბიზნესის სახლები. აზერბაიჯანის მთავრობა მიიჩნევს, რომ სააგენტოს შექმნა წვლილს შეიტანს ქვეყნის რეგიონებში მცირე და საშუალო ბიზნესის, განსაკუთრებით ქალთა მეწარმეობითი საქმიანობის განვითარებაში.

პრეზიდენტის განკარგულების შესაბამისად, აზერბაიჯანში შეიქმნა თვითდასაქმების ხელშეწყობის პროგრამა, რომელიც განსაკუთრებულ აქცენტს ახალგაზრდებზე აკეთებს. დაახლოებით 1400 ოჯახმა წარმატებით განახორციელა საკუთარი ბიზნეს იდეა პროგრამის ფარგლებში. აღნიშნული მიმართულებთ მუშაობა გრძელდება. 2017 წელს 303 ახალგაზრდა მონაწილეს თვითდასაქმების პროგრამის ფარგლებში, საკუთარი ბიზნეს იდეების შესაბამისად, გაეწიათ დახმარება საჭირო აქტივებით. საერთაშორისო შრომითი ორგანიზაციის მხარდაჭერით, აზერბაიჯანში ახალგაზრდების დასაქმების ხელშეწყობის 2016-2020 წლების პროგრამის ფარგლებში 2018 წლიდან ფუნქციონირება დაიწყო ახალმა საცდელმა პროექტმა, რომელიც მიზნად ისახავს ახალგაზრდების დასაქმების ხელშეწყობას.

აზერბაიჯანის მთავრობა ზემოაღნიშნულ ანგარიშში წერს, რომ მათ წარმატებით განახორციელეს ფისკალური მდგრადობის და სტაბილური მონეტარული ეკონომიკის პოლიტიკა, სახელმწიფო წარმოების რეფორმა; შექმნეს ხელსაყრელი გარემო ბიზნესისთვის, გააუმჯობესეს სამართლებრივი ბაზა მცირე და საშუალო წარმოებებისთვის; შექმნეს ხელსაყრელი და ეფექტიანი გარემო მცირე და საშუალო ბიზნესებისთვის ფინანსებზე და საგარეო ბაზრებზე წვდომის კუთხით და ა.შ. მიღწეულმა სტაბილურობამ, თავის მხრივ, უზრუნველყო ბიზნეს და საინვესტიციო გარემოს განვითარება, ეკონომიკის დივერსიფიკაცია, რეგიონებისა და მეწარმეობის განვითარება და მოსახლეობის სოციალური და ეკონომიკური სტატუსის მნიშვნელოვანი გაუმჯობესება.[1]

საერთაშორისო ორგანიზაცია „Freedom House“ 2019 წლის ანგარიშში აზერბაიჯანის შესახებ წერს, რომ საკუთრების უფლებასა და განსახლების არჩევის თავისუფლებაზე ნეგატიურად მოქმედებს სამთავრობო განვითარების პროექტები, რომლებიც ხშირად იწვევს იძულებით გამოსახლებას, უკანონო ექსპროპრიაციას და ნგრევას, მცირე ან საერთოდ ყოველგვარი შეტყობინების გარეშე.[2]

აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტი 2019 წელს გამოქვეყნებულ ანგარიშში აზერბაიჯანის შესახებ წერს, რომ სახელმწიფო უსაფრთხოების სამსახური და შინაგან საქმეთა სამინისტრო ახორციელებს უცხოელების, ინტერნეტში აქტიური ცნობილი ახალგაზრდების, ზოგიერთი პოლიტიკოსის და ბიზნესმენის და საერთაშორისო ურთიერთობებში ჩართული პირების  სატელეფონო და ინტერნეტ კომუნიკაციის მონიტორინგს. რიგი სამართლებრივი ნორმები აძლევს ქვეყნის მთავრობას პოლიტიკური პარტიების, რელიგიური ჯგუფების, ბიზნესებისა და არასამთავრობო ორგანიზაციების აქტივობების რეგულირების საშუალებას. კანონით აკრძალულია ბიზნესის მფლობელთა სახელებისა და მათი სახელმწიფო ინვესტიციების გასაჯაროება. კრიტიკოსების აზრით, აღნიშნული კანონის მიზანია საგამოძიებო ჟურნალისტებისთვის, რომლებიც დაინტერესებულნი არიან სამთავრობო ოფიციალური პირების ბიზნეს ინტერესებით, ხელის შეშლა.[3]

საერთაშორისო ორგანიზაცია „საერთაშორისო გამჭვირვალობა“ 2018 წლის ივლისში გამოქვეყნებულ ანგარიშში აზერბაიჯანის შესახებ წერს, რომ როგორც ბევრი ავტორიტარული რეჟიმის ქვეყანა, აზერბაიჯანი ხასიათდება ძალაუფლების მაღალი კონცენტრაციით მმართველი ელიტის გარშემო, რაც აქრობს ხაზებს ბიზნესსა და პოლიტიკას შორის. მმართველი ოჯახი აფართოებს თავის ქონებას და პატრონაჟის ქსელს ქვეყნის ეკონომიკის ყველა სფეროში და ამით აფერხებს ქვეყნის გრძელვადიან ეკონომიკურ და სოციალურ განვითარებას. არსებული კავშირი ბიზნესსა და პოლიტიკას შორის ართულებს ფირმების განვითარებას პოლიტიკური კავშირების გარეშე, რადგან ასეთი კავშირების არ არსებობის შემთხვევაში, ისინი აწყდებიან მრავლობით უკანონო ინსპექტირებას, რასაც ხშირად ახლავს არაოფიციალური გადასახდელები (ქრთამი) ინსპექტორებისთვის, რათა შენარჩუნდეს „კარგი ურთიერთობა“. მონოპოლიების დომინანტობა საფრთხეს უქმნის კონკურენციას, ნოვატორობას, ფასების სტაბილურობას, მომსახურების ხარისხს და ახალისებს კორუფციას.

2017 წელს მსოფლიო ბანკის რეიტინგში აზერბაიჯანი, საგარეო ვაჭრობის სიმარტივის კუთხით, 190 ქვეყანას შორის 184 პოზიციას იკავებდა. აღნიშნული პრობლემა კავშირშია და ექსპორტსა და იმპორტთან დაკავშირებულ დროსა და მაღალ გადასახადებთან. კომპანიები აწყდებიან ბევრ ბარიერს ვაჭრობისას, მათ შორის ტრანსპორტირების მაღალ გადასახადებს; მაღალ ტარიფებს, კორუფციას და ბიუროკრატიას, დამატებით ხარჯებს ნებართვებისა და სტანდარტიზაციის პროცესში.[4]

მსოფლიო ბანკის ბიზნესის კეთების 2019 წლის რეიტინგში აზერბაიჯანი, ბიზნესის კეთების სიმარტივის მხრივ, 190 ქვეყანას შორის 25-ე ადგილზეა. 2018 წელს ქვეყანა 57-ე პოზიციაზე იყო.[5]

[1] Government of Azerbaijan (Author), published by CESCR – UN Committee on Economic, Social and Cultural Rights: Fourth periodic report submitted by Azerbaijan under articles 16 and 17 of the Covenant, due in 2018 [27 December 2018] [E/C.12/AZE/4], 29 January 2019

 (accessed on 13 June 2019)

[2] Freedom House: Freedom in the World 2019 – Azerbaijan, 4 February 2019

 (accessed on 13 June 2019)

[3] USDOS – US Department of State: Country Report on Human Rights Practices 2018 – Azerbaijan, 13 March 2019

 (accessed on 13 June 2019)

[4] TI – Transparency International: Azerbaijan: Overview of Corruption and Anti-Corruption, 9 July 2018

 (accessed on 13 June 2019)

[5] World Bank; Doing Business 2019; available at:

(accessed on 13 June 2019)

საერთაშორისო ორგანიზაცია „Human Rights Watch“ 2019 წლის ანგარიშში აზერბაიჯანის შესახებ წერს, რომ 2018 წლის ივლისში ევროსაბჭოს წამების და არაადამიანური მოპყრობის ან დასჯის პრევენციის კომიტეტმა გამოაქვეყნა აზერბაიჯანში 2004-2017 წლებში განხორციელებული ექვსი ვიზიტის ანგარიში. კომიტეტის განცხადებით, წამება და სხვა არაადამიანური მოპყრობა პოლიციის და სხვა სამართალდამცავი სტრუქტურების მხრიდან და აღნიშნული ქმედებებისთვის დაუსჯელობა კვლავ სისტემური და ენდემური ხასიათის მატარებელია. დაკავებულებს ხშირად უზღუდავენ მათთვის სასურველ ადვოკატზე წვდომას.

„Human Rights Watch“ წერს, რომ 2018 წლის თებერვალში, ელგიზ სადიგლი – ცნობილი გაქცეული აქტივისტის ძმა, გაიტაცეს და იზოლირებული ჰყავდათ პოლიციის განყოფილებაში ოთხი დღის განმავლობაში. მისი მტკიცებით, პოლიცია მას სცემდა და მის წინააღმდეგ იყენებდა ელექტროშოკს; პოლიციის აღნიშნულ ქმედებას სადიგლი მისი ძმის აქტივობებს უკავშირებს. ამის შემდეგ ელგიზ სადიგლის დაუმორჩილებლობის ბრალდებით 30-დღიანი პატიმრობა მიუსაჯეს. ხელისუფლებას არ ჩაუტარებია ეფექტური გამოძიება სადიგლის მიერ წამების შესახებ გაკეთებული ბრალდებების თაობაზე.

წინსვლა არ ყოფილა, ასევე, 2017 წელს ბლოგერი მეჰმან გალანდაროვის საეჭვო ვითარებაში გარდაცვალების გამოძიების პროცესში. იგი საპატიმროში ჩამომხრჩვალი იპოვეს და სწრაფად დამარხეს მოწმეების გარეშე.[1]

საერთაშორისო ორგანიზაცია „Freedom House“ 2019 წლის ანგარიშში აზერბაიჯანის შესახებ წერს, რომ კვლავ ვრცელდება ინფორმაციები აღიარების მიზნით წამების გამოყენების შესახებ. საპატიმრო დაწესებულებებში არსებული პირობები სტანდარტზე დაბალია; სამედიცინო ზრუნვა, ზოგადად, არა ადექვატურია და ციხეები გადატვირთულია. 2018 წლის მაისში მთავრობამ შეიწყალა კონსერვატიული შიიტური ჯგუფის „მუსლიმთა გაერთიანებული მოძრაობა“ 17-დან 7 წევრი, რომელთაც მთავრობის გადაგდების მცდელობაში ედებოდათ ბრალი. ჯგუფის ზოგიერთი წევრი ციხეში აწამეს.[2]

აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტი 2019 წელს გამოქვეყნებულ ანგარიშში აზერბაიჯანის შესახებ წერს, რომ კონსტიტუციითა და სისხლის სამართლის კოდექსით წამება აკრძალულია და ასეთი ქმედებისთვის სასჯელი 10 წლამდე პატიმრობაა გათვალისწინებული. მიუხედავად ამისა, წამების და სხვა ძალადობის შესახებ სარწმუნო ცნობები მაინც ვრცელდება. ყველაზე მეტი არასათანადო მოპყრობის ფაქტი პოლიციის დაკავების იზოლატორებში ხდება, სადაც აღიარებითი ჩვენების მისაღებად ძალას იყენებენ. ასევე, ვრცელდებოდა ინფორმაციები ციხეებში წამების ფაქტების შესახებ.

მაღალი რეპუტაციის მქონე ორგანიზაციის, რომელიც ციხეების მონიტორინგით არის დაკავებული, ინფორმაციით, ციხეებში არსებული პირობები ხანდახან მძიმე და პოტენციურად სიცოცხლისთვის საშიშია, რაც გამოწვეულია გადატვირთულობით, არა სათანადო კვებით, გათბობის და ვენტილაციის ნაკლებობით და ცუდი სამედიცინო დახმარებით. დაკავებულები, ასევე, ჩივიან წინასწარი დაკავების ცენტრებში არსებული არა ადამიანური პირობების გამო. მათი მტკიცებით, ასეთი ტიპის დაწესებულებებში არის ვენტილაციის და სათანადო სანიტარული პირობების ნაკლებობა.

ქალები და კაცები წინასწარი დაკავების პერიოდში ერთად არიან წინასწარი დაკავების დაწესებულებაში, სხვადასხვა ბლოკში და მსჯავრის დადების შემთხვევაში, ქალების მოთავსება ხდება ცალკე ციხეებში. ადგილობრივი არასამთავრობო ორგანიზაციების თქმით, ქალი პატიმრები უკეთეს პირობებში არიან, ვიდრე მამაკაცი პატიმრები. ქალთა ციხეების მონიტორინგი უფრო ხშირად ხდება და მათ აქვთ უფრო დიდი წვდომა სწავლებსა და სხვა აქტივობებზე; თუმცა, ქალთა ციხეებში ჯერ კიდევ ბევრი ისეთი პრობლემაა, რომელთაც მამაკაცთა ციხეებშიც აქვს ადგილი. აზერბაიჯანის იუსტიციის სამინისტროს ინფორმაციით 2018 წლის განმავლობა 5 სამ წლამდე ბავშვი ცხოვრობდა საპატიმრო დაწესებულებაში თავიანთ პატიმარ დედებთან ერთად. არასრულწლოვანი დამნაშავეები შეიძლება არასრულწლოვანთა საპატიმრო დაწესებულებაში იყვნენ 20 წლის ასაკის მიღწევამდე.

ხელისუფლება განაგრძობს ახალი საპატიმრო დაწესებულებების მშენებლობას. საბჭოთა დროინდელი დაწესებულებები, რომელთა გამოყენება ახლაც ხდება, ვერ აკმაყოფილებს საერთაშორისო სტანდარტებს. ყველაზე ცუდი პირობები გობუსტანის ციხეში, #3 და #14 ციხეებსა და ტუბერკულოზის სამკურნალო პენიტენციურ ცენტრშია.

ადამიანის უფლებათა დამცველი აქტივისტების მტკიცებით, ბადრაგი ხანდახან ცემით ან სამარტოო საკანში გამწესებით სჯის პატიმრებს. ადგილობრივი და საერთაშორისო დამკვირვებლების მტკიცებით, ყველაზე ცუდი პირობები გობუსტანის მკაცრი რეჟიმის ციხეშია.

დროდადრო პატიმრები აცხადებენ, რომ მათ არ აქვთ ფიზიკური აქტივობის საკმარისი შესაძლებლობა . ისინი ასევე აცხადებენ სივიწროვის, გადატვირთულობის, არა ადექვატური ვენტილაციის, ცუდი სანიტარული პირობები, საჭმელად უვარგისი საკვების და არასათანადო სამედიცინო ზრუნვის შესახებ. ოპოზიციური პარტიის „სახალხო ფრონტი“ მრჩეველს მაჰამმად იბრაჰიმს დროულად არ გაუკეთეს ქირურგიული ოპერაცია თვალზე, რამაც მისი მხედველობის სამუდამოდ დაზიანება გამოიწვია. 2018 წლის 19 სექტემბერს, როდესაც მომდევნო დღეს მას საპატიმრო დაწესებულება უნდა დაეტოვებინა, ბრალი დასდეს დანის უკანონო ტარებაში და კიდევ ექვსი თვით დატოვეს ციხეში. აღნიშნული პარტიის კიდევ ერთი წევრი ელნურ ფარაჯოვი, მისი ციხიდან გამოშვების შემდეგ მალევე, სიმსივნით გარდაიცვალა. მისი ოჯახის მტკიცებით, ფარაჯოვს სათანადოდ არ უმკურნალეს პატიმრობაში ყოფნის დროს.

ყოფილი პატიმრები და დაპატიმრებული აქტივისტების ოჯახის წევრები აცხადებენ, რომ პატიმრებს ხშირად უწევთ ქრთამის გადახდა იმისთვის, რომ შეხვდნენ ოჯახის წევრებს, უყურონ ტელევიზორს, გამოიყენონ საპირფარეშო და საშხაპე ოთახები და მიიღონ საკვები საპატიმრო დაწესებულების გარედან. მიუხედავად იმისა, რომ კანონი უფლებას აძლევს პატიმრებს დღიურად გამოყოფილ რაციონზე დამატებით მიიღონ საკვები, ხშირად ციხის ადმინისტრაცია პატიმრებს ოჯახებისგან საკვების მიღებას უზღუდავს. ზოგიერთ ციხესა და დაკავების ცენტრებში არ არის სასმელი წყალი.

მიუხედავად იმისა, რომ პატიმრების უმეტესობის თქმით, მათ ცენზურის გარეშე შეუძლიათ საჩივრები შეიტანონ სასამართლოსა და ომბუდსმენის ოფისში, ციხის ადმინისტრაცია რეგულარულად კითხულობს პატიმრების კორესპონდენციას, აკვირდება შეხვედრებს ადვოკატებსა და კლიენტებს შორის და ზოგიერთ ადვოკატს უკრძალავს დოკუმენტაციის დაკავების დაწესებულებაში შეტანას ან იქიდან გამოტანას. მიუხედავად იმისა, რომ ომბუდსმენის ოფისის განცხადებით, ისინი რეგულარულად ახორციელებენ ციხეების მონიტორინგს და გამოძიებას პატიმრების საჩივრებზე, აქტივისტები ამტკიცებენ, რომ ომბუდსმენის ოფისის არასაკმარისად აქტიურია პატიმრების საჩივრებზე რეაგირების მხრივ და ვერ იძიებს პატიმრების საჩივრებს წამების და ძალადობის თაობაზე; როგორც ეს იყო მუსლიმთა ერთიანი მოძრაობის თავმჯდომარის აბბას ჰუსეინოვის და „N!DA“ აქტივისტის ილკინ რუსტამზადეს შემთხვევაში.

ციხის ადმინისტრაცია ზღუდავს ადვოკატისა და ოჯახის წევრების ვიზიტებს, განსაკუთრებით იმ პატიმრებისთვის, რომლებიც ფართოდ არიან მიჩნეულნი პოლიტიკური მიზეზებით დაპატიმრებულად.

მთავრობა ნებას რთავს ზოგიერთ საერთაშორისო და ადგილობრივ ორგანიზაციას, მოინახულოს საპატიმრო დაწესებულებები. ხელისუფლება, როგორც წესი, ნებას რთავს წითელი ჯვრის საერთაშორისო კომიტეტს მოინახულოს სამხედრო და პოლიტიკური მოტივებით დაპატიმრებული ხალხი, რომლებიც საპატიმროში მთიანი ყარაბაღის კონფლიქტთან დაკავშირებით არიან დაპატიმრებულები; მათ ასევე უშვებენ იუსტიციის სამინისტროს, შინაგან საქმეთა სამინისტროს და სახელმწიფო უსაფრთხოების სამსახურის დაქვემდებარებაში მოქმედი ციხეების პატიმრებთან. წითელი ჯვრის საერთაშორისო კომიტეტი რეგულარულად ახორციელებს ვიზიტებს რათა დაიცვას პატიმართა უფლებები საერთაშორისო ჰუმანიტარული სამართლის პრინციპების შესაბამისად და რეგულარულად ეხმარება პატიმრებსა და მათი ოჯახის წევრებს კონტაქტის დამყარებასა და შენარჩუნებაში.

მთავრობისა და ადამიანის უფლებათა დამცველი საზოგადოების ციხეების მონიტორინგის ერთობლივი ჯგუფი, რომელის საჯარო კომიტეტის სახელითაა ცნობილი, სარგებლობს უფლებით, წინასწარი შეტყობინების გარეშე, მოინახულოს ციხეები. რიგ შემთხვევებში, მიუხედავად ამისა, სხვა ჯგუფები, რომლებიც წინასწარ ატყობინებდნენ ვიზიტის თაობაზე, აწყდებოდნენ რიგ სირთულეებს.

2018 წლის 18 ივლისს, წამების პრევენციის კომიტეტმა თავის ანგარიშში აღნიშნა, რომ საპრეზიდენტო აღმასრულებელმა ბრძანებამ გარკვეულწილად გააუმჯობესა არსებული სიტუაცია, ძირითად, ციხეებში გადატვირთულობის შემცირების მიმართულებით. თუმცა, კომიტეტი ასევე აღნიშნავდა, რომ წინასწარი დაკავების დაწესებულებებში მოქმედი სტანდარტი პატიმრების საცხოვრებელი ფართის შესახებ, ჯერ კიდევ არ შეესაბამებოდა საერთაშორისო მინიმალურ სტანდარტს; განსაკუთრებით, შუვალანსა და განჯაში.[3]

[1] HRW – Human Rights Watch: World Report 2019 – Azerbaijan, 17 January 2019

 (accessed on 11 June 2019)

[2] Freedom House: Freedom in the World 2019 – Azerbaijan, 4 February 2019

 (accessed on 11 June 2019)

[3] USDOS – US Department of State: Country Report on Human Rights Practices 2018 – Azerbaijan, 13 March 2019

 (accessed on 11 June 2019)