სომალიში მიმდინარე შეიარაღებული კონფლიქტი, საფრთხის მატარებელი გარემო, სახელმწიფოს მხრიდან დაცვის ნაკლებობა და მუდმივად განმეორებადი ჰუმანიტარული კრიზისი, სომალის მოქალაქეებს მძიმე ვითარებაში ამყოფებს. ქვეყანაში, დაახლოებით, 2.6 მილიონი იძულებით გადაადგილებული პირია და ბევრი მათგანი დახმარების გარეშე ცხოვრობს.[1]

საერთაშორისო ადამიანის უფლებათა დამცველი ორგანიზაცია „Freedom House“ 2019 წელს გამოქვეყნებულ ანგარიშში სომალის შესახებ წერს, რომ ადგილობრივი სამოქალაქო საზოგადოების ჯგუფებს, საერთაშორისო არასამთავრობო ორგანიზაციებს და გაეროს სააგენტოებს აქვთ შესაძლებლობა, ქვეყნის ზოგიერთ ნაწილში, სხვადასხვა სახის პროექტები განახორციელონ, თუმცა ისინი აწყდებიან სიძნელეებს და ხშირად საშიშ სამუშაო პირობებში იმყოფებიან. რეგიონული ხელისუფლება და უსაფრთხოების ძალები არასამთავრობო და ჰუმანიტარული ჯგუფების კონტროლის მიზნით, ხშირად მიმართავენ ძალადობას, გამოძალვას თუ სხვადასხვა ფორმით ობსტრუქციას. ასევე, ტერორისტული დაჯგუფება „ალ-შაბააბი“, ზოგადად, ასეთ ორგანიზაციებს თავის კონტროლირებად ტერიტორიებზე საქმიანობის ნებას არ რთავს.[2]

აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტი 2019 წელს გამოქვეყნებულ ანგარიშში სომალის შესახებ წერს, რომ „ალ-შაბააბი“ იერიშებს ახორციელებს ჰუმანიტარული ორგანიზაციების თანამშრომლებზე, გაეროს წარმომადგენლებსა და დიპლომატიურ მისიებზე. ჰუმანიტარული ორგანიზაციების თანამშრომლები რეგულარულად აწყდებიან საკონტროლო-გამშვებ პუნქტებს, გზების ბლოკირებებს, გამოძალვას, ავტომანქანების ჩამორთმევას და ასევე სხვადასხვა სახის ბიუროკრატიულ ბარიერებს. ჰუმანიტარული ორგანიზაციები მაღალი ხარისხის ძალადობას აწყდებოდნენ 2018 წლის განმავლობაში. იანვარი – აგვისტოს პერიოდში დაფიქსირდა 85-ზე მეტი ინციდენტი, როდესაც სამიზნე იყო ჰუმანიტარული ორგანიზაციის პერსონალი თუ ინფრასტრუქტურა. ინციდენტების შედეგად ჰუმანიტარული ორგანიზაციების 7 თანამშრომელი დაიღუპა, 12 დაშავდა და კიდევ 12 დაპატიმრებული და დროებით დაკავებული აღმოჩნდა. ამავე პერიოდში, ხელისუფლებამ ჰუმანიტარული ორგანიზაციის ორი თანამშრომელი ქვეყნიდან გააძევა. დაჯგუფება „ალ-შაბააბი“ იტაცებს ჰუმანიტარულ დახმარებას. 2018 წლის პირველ მეოთხედში ჰუმანიტარულ დახმარების წვდომაზე შეზღუდვის 7 ფაქტი დადასტურდა, რომელთაგან ორი შემთხვევა დაჯგუფება „ალ-შაბააბთან“ იყო დაკავშირებული.

2018 წლის განმავლობაში გრძელდებოდა დიალოგი ჰუმანიტარულ სააგენტოებს, სომალის ფედერალურ მთავრობასა და რეგიონულ ხელისუფლებას შორის საკონტროლო-გამშვები პუნქტების გაუქმებისა და ჰუმანიტარული დახმარებისთვის გადაადგილების თავისუფლების ხელშეწყობის შესახებ. გზების ბლოკირება და დანაღმვა შეიარაღებული ჯგუფების მიერ და ჰუმანიტარული ორგანიზაციების თანამშრომლებზე თავდასხმები სერიოზულად აფერხებს დახმარების მიწოდებას სომალის სამხრეთ და ცენტრალურ სექტორებში.[3]

გაეროს უშიშროების საბჭოს მიერ 2019 წლის ნოემბერში გამოქვეყნებულ ანგარიშში სომალის შესახებ ნათქვამია, რომ დაჯგუფება „ალ-შაბააბი“ კვლავ პასუხისმგებელია საერთაშორისო ჰუმანიტარული სამართლის დარღვევის შემთხვევათა დიდ ნაწილზე, რომლებიც კონცენტრირებულია მოგადიშუში და სამხრეთ და ცენტრალური სომალის სხვა ნაწილებში. ანგარიშში ასევე ყურადღებაა გამახვილებული „ალ-შაბააბის“ მხრიდან ჰუმანიტარული ორგანიზაციების თანამშრომლებზე განხორციელებულ ძალადობაზე, მათ შორის, გამოსასყიდის მიღების მიზნით, ადგილობრივი ჰუმანიტარული ორგანიზაციების თანამშრომლების გატაცების პრაქტიკაზე, განსაკუთრებით გედოს რეგიონში (Gedo Region). 2018 წლის ნოემბრიდან 2019 წლის აგვისტომდე პერიოდში ჰუმანიტარული ორგანიზაციების თანამშრომლებზე თავდასხმის 12 ფაქტი დადასტურდა, რომელთა უმრავლესობა იყო გედოს რაიონში, „ალ-შაბააბის“ მიერ, გამოსასყიდის მიღების მიზნით, პერსონალის გატაცება. გარდა ამისა, 2019 წლის 2 ივლისს, დაჯგუფებამ მოკლა არასამთავრობო ორგანიზაციის (Lifeline) თანამშრომელი ბულო კადეიში (Buulo Cadey), გედოს რეგიონი.

2018 წლის 2 ნოემბერს, „ალ-შაბააბმა“ საერთაშორისო არასამთავრობო ორგანიზაციის ორი თანამშრომელი გაიტაცა სოფელ ტულო ჯიბრილიდან (Tuulo Jibril), გედოს რეგიონი. 2019 წლის 27 თებერვალს, გარბაჰარეის რაიონში (Garbaharey), გურასთან (Gura) ახლოს, დაჯგუფებამ ადგილობრივი არასამთავრობო ორგანიზაციის 5 თანამშრომელი გაიტაცა. 2019 წლის 14 მაისს, „ალ-შაბააბმა“ ორი არასამთავრობო ორგანიზაციის ორი თანამშრომელი გაიტაცა სოფელ გიდვეინიდან (Geedwayne), რომელიც ქალაქებს დოლოსა (Dolow) და ლუქს (Luq) შორის მდებარეობს. ისინი დაჯგუფების მიერ კონტროლირებად სოფელ ელ ადეში (El Adde) გადაიყვანეს. 26 მაისს „ალ-შაბააბის“ სასამართლომ ჰუმანიტარული ორგანიზაციების ორი თანამშრომელი, შესაბამისად, 55 და 32 ათასი აშშ დოლარით დააჯარიმა. 20 ივლისს ჰუმანიტარული ორგანიზაციის ერთი თანამშრომელი 21 ათასი აშშ დოლარის ოდენობის ჯარიმის გადახდის შემდეგ გაათავისუფლეს. ანგარიშის მომზადების დროს ადგილობრივი ჰუმანიტარული ორგანიზაციების მინიმუმ 6 თანამშრომელი „ალ-შაბააბის“ პატიმრობაში რჩებოდა.[4]

საერთაშორისო ადამიანის უფლებათა დამცველი ორგანიზაცია „Human Rights Watch“ 2020 წელს გამოქვეყნებულ ანგარიშში სომალის შესახებ წერს, რომ ჰუმანიტარული სააგენტოები სერიოზული გამოწვევების წინაშე დგანან უსაფრთხოების მხრივ არსებული რთული ვითარების, ჰუმანიტარული ორგანიზაციების თანამშრომლებზე მიზნობრივი იერიშების, ზოგადი ძალადობის და კონფლიქტის მონაწილე მხარეების მიერ დაწესებული სხვადასხვა სახის შეზღუდვების გამო. დაჯგუფება „ალ-შაბააბი“ კვლავ უკრძალავს ბევრ არასამთავრობო ორგანიზაციას და გაეროს ყველა სააგენტოს მის მიერ კონტროლირებად ტერიტორიაზე საქმიანობას და ასევე ახდენს მთავრობის მიერ კონტროლირებადი ზოგიერთი ქალაქის ბლოკირებას.[5]

[1] HRW – Human Rights Watch: World Report 2020 – Somalia, 14 January 2020

 (accessed on 27 February 2020)

[2] Freedom House: Freedom in the World 2019 – Somalia, 4 February 2019

 (accessed on 27 February 2020)

[3] USDOS – US Department of State: Country Report on Human Rights Practices 2018 – Somalia, 13 March 2019

 (accessed on 27 February 2020)

[4] UN Security Council: Letter dated 1 November 2019 from the Chair of the Security Council Committee pursuant to resolution 751 (1992) concerning Somalia addressed to the President of the Security Council; Letter dated 27 September 2019 from the Panel of Experts on Somalia addressed to the Chair of the Security Council Committee pursuant to resolution 751 (1992) concerning Somalia [S/2019/858], 1 November 2019

 (accessed on 27 February 2020)

[5] HRW – Human Rights Watch: World Report 2020 – Somalia, 14 January 2020

 (accessed on 27 February 2020)

უსაფრთხოების თვალსაზრისით არსებული ზოგადი მდგომარეობა სომალიში – მედია საშუალება BBC-ის მიერ 2018 წლის 17 დეკემბერს გამოქვეყნებული სტატიაში მოცემულია რუკა, სადაც, სადაც აღნიშნულია თუ რა ტერიტორიებს აკონტროლებენ ქვეყნის ოფიციალური მთავრობა და ორგანიზაცია ალ-შაბაბი სომალიში. აღსანიშნავია, რომ დედაქალაქი მოგადიშუ სწორედ ალ-შაბაბის აქტივობის არეალში ხვდება.[1]

საერთაშორისო არასამთავრობო ორგანიზაცია Human Rights Watch სომალის შესახებ 2019 წელს გამოქვეყნებულ ყოვეწლიურ ანგარიშში (საანგარიშო პერიოდი – 2018 წელი) წერს, რომ წლის განმავლობაში მიმდინარე  ხშირმა საბრძოლო მოქმედებებმა, სახელმწიფოს მხრიდან დაცვის არარსებობამ და ჰუმანიტარულმა კრიზისმა გამანადგურებელი ზიანი მიაყენა სომალის მოქალაქეებს. იძულებით გადაადგილებულ პირთა რაოდენობამ, რომელთა დიდი ნაწილიც ყოველგვარი დახმარების გარეშე და სერიოზული უფლებადარღვევების რიკის ქვეშ იმყოფება, 2.7 მილიონს მიაღწია.

ისლამისტთა ჯგუფები „ალ-შაბაბი“ (Al-Shabab) საკუთარ კონტროლს დაქვემდებარებულ ტერიტორიაზე მცხოვრებ მოსახლეობას უქვემდებარებდა არასათანადო მოპყრობას, იძულებით გაწვევას და, ასევე, ახორციელებდა მომაკვდინებელ თავდასხმებს მოსახლეობაზე.

გაეროს სომალის ასისტირების მისიის (UNSOM) ინფორმაციით, ოქტომბრის თვის მდგომარეობით სახეზე იყო 982 სამოქალაქო დანაკარგი, რომელთაგან ნახევარზე მეტი ალ-შაბაბის თავდასხმების შედეგად იყო გამოწვეული. კლანებს შორის შიდა დაპირისპირებებს, ასევე, შიდა შეტაკებებს უსაფრთხოების ძალებში და სომალის მთავრობის მიერ ალ-შაბაბის წინააღმდეგ განხორციელებულ სპორადულ თავდასხმებს შედეგად მოჰყვა სამოქალაქო პირების იძულებითი გადაადგილება, დაშავებისა და გარდაცვალების უამრავი ფაქტი.

მიუხედავად იმისა, რომ ფედერალურმა და რეგიონალურმა ორგანოებმა უსაფრთხოების და იუსტიციის კუთხით ფუნქციების განსაზღვრის კუთხით გარკვეული პროგრესული ნაბიჯები გადადგეს, არასტაბილური პოლიტიკური მდგომარეობა არ ქმნიდა მეტად საჭირო რეფორმების დანერგვის საფუძველს. პარლამენტის სპიკერ მოჰამედ ოსმან ჯავარისა და აღმასრულებელ ხელისუფლებას შორის დაპირისპირება საბოლოოდ აღნიშნული პირის გადადგომით დასრულდა.

მთავრობას ჯერ კიდევ არ დაუკომპლექტებია ქვეყნის ისტორიაში პირველი,  ადამიანის უფლებათა დამოუკიდებელი კომისია. ასევე, არ აღინიშნებოდა არანაირი პროგრესი ბოროტმოქმედი უსაფრთხოების ძალების (განსაკუთრებით – დაზვერვის სააგენტოს) წევრების  დასჯის კუთხით. ქვეყანაში კვლავ გრძელდებოდა იძულებით გადაადგილებულ პირთა იძულებითი გამოსახლება.

ალ-შაბაბი აგრძელებდა სერიოზული სამართალდარღვევების ჩადენას, მათ შორის იყო –  ბავშვთა და ზრდასრულთა იძულებითი რეკრუტირება; თვითნებური სიკვდილით დასჯა, განსაკუთრებით, იმ პირთა შემთხვევაში, რომელთაც ბრალი ედებოდათ მთავრობისთვის ჯაშუშობაში; „გადასახადის“ იძულების წესით გამოძალვა და ა.შ. დედაქალაქ მოგადიშუში ტერორისტული ჯგუფი ხელნაკეთი ასაფეთქებელი მოწყობილობების თუ თვითმკვლელი პირების მეშვეობით თავს ესხმოდა სამოქალაქო პირებსა და ინფრასტრუქტურას, ასევე, აწარმოებდა ქალაქის დისტანციურ დაბომბვას, რასაც ასობით სამოქალაქო დანაკარგი მოყვა. ამას გარდა, ალ-შაბაბი ბლოკადას უქვემდებარებდა სამთავრობო ქალაქებს და თავს ესხმოდა იმ სამოქალაქო პირებს, რომლებიც ბლოკადის გარღვევას ცდილობდნენ.[2]

უსაფრთხოების კუთხით სიტუაცია მოგადიშუში და აღნიშნულ ქალაქში ალ-შაბაბის აქტივობები

ნორვეგიის წარმოშობის ქვეყნის შესახებ ინფორმაციის ცენტრი – Landinfo 2018 წლის ივლისში გამოქვეყნებულ სპეციალურ ანგარიშში სახელწოდებით „უსაფრთხოების კუთხით გამოწვევები მოგადიშუში“ წერს, რომ არ არსებობს ოფიციალური სტატისტიკა იმის შესახებ, თუ სტატისტიკურად რამდენი უსაფრთხოების კუთხით ინციდენტი მოხდა მოგადიშუში. თუმცა, ორგანიზაცია ACLED გააჩნია სხვადასხვა წყაროებიდან შეგროვებული მონაცემთა ბაზა, რომლის მიხედვითაც, 2017 წელს კონკრეტულად ქალაქ მოგადიშუში 678 ინციდენტს ქონდა ადგილი, რომელთაგან 313 სამხედრო ხასიათის იყო, 321 წარმოადგენდა თავდასხმას სამოქალაქო პირებზე, ხოლო 44 – სხვა ტიპის. აღნიშნულ შემთხვევებს შედეგად 1004 სამოქალაქო პირისა და 366 სამხედროს სიცოცხლე ემსხვერპლა.

რაც შეეხება უშუალოდ სამოქალაქო პირებზე განხორციელებულ თავდასხმებს, 115 ინციდენტის შემთხვევაში ინიციატორი იყო ალ-შაბაბი, 51 – სამთავრობო ძალები, ხოლო 155 – სხვა .სამთავრობო ძალების ინციდენტებს შედეგად 52, ხოლო ალ-შაბაბის თავდასხმებს 809 ადამიანის სიცოცხლე ემსხვერპლა.

ანგარიშის მიხედვით, მართალია, ალ-შაბაბს მოგადიშუში შესამჩნევი გავლენა არ გააჩნია, თუმცა, აღნიშნული ორგანიზაცია ფარული მხარდამჭერების, აგენტების, ინფორმატორების და მისდამი სიმპათიით განწყობილი პირების საშუალებით კვლავ აგრძელებს თავდასხმების მოწყობას. ACLED-ის ინფორმაციით, 2017 წელს მოგადიშუში მომხდარ ძალადობრივ ინციდენტთა თითქმის ნახევარზე (344 ჯამური 678-იდან) პასუხისმგებელი სწორედ ალ-შაბაბი იყო. აღნიშნულ ინციდენტთა მესამედი ანუ 115, წარმოადგენდა უშუალოდ სამოქალაქო პირების წინააღმდეგ მიმართულ თავდასხმებს. ამ მხრივ აღსანიშნავია 2017 წლის 14 ოქტომბრის ინციდენტი, როდესაც მოგადიშუს ერთ-ერთ ყველაზე გადატვირთულ ქუჩაზე ასაფეთქებელი ნივთიერებით დატვირთული სატვირთო მანქანა აფეთქდა, რასაც ჯამში 512 ადამიანის სიცოცხლე ემსხვერპლა.[3]

უკანაკსნელი პერიდოში მომხდარ ინციდენტებს ეხმარება მედია საშუალება BBC , რომელიც 2019 წლის 1 მარტს გამოქვეყნებულ სტატიაში წერს, რომ „გასულ ხუთშაბათს ალ-შაბაბის წევრები თავდასხმა მოაწყვეს მოგადიშუს ერთ-ერთ უბანში, რასაც 20 ადამიანის სიცოცხლე ემსხვერპლა. შემდგომ, მათ დაიკავეს ერთ-ერთი მიმდებარე შენობა და აიყვანეს მძევლები, რომელთაც გავრცელებული ცნობების მიხედვით, „ცოცხალ ფარად“ იყენებდნენ. 22 საათიანი ოპერაციის შემდეგ, სპეც. დანიშნულების რაზმა სამივე თავდამსხმელის ლიკვიდაცია მოახდინა.[4]

ქალებისა და გოგონების იძულებითი ქორწინების საფრთხე

რაც შეეხება საკითხს, არსებობს  თუ არა ალ-შაბაბის მხრიდან ქალებზე იძულებითი ქორიწინების საფრთხე, ა.შ.შ. სახელმწიფო დეპარტამენტი სომალიში ადამიანის უფლებათა კუთხით არსებული მდგომარეობის შესახებ 2018 წელს გამოქვეყნებულ ანგარიშში (საანგარიშო პერიოდი – 2017 წელი) წერს, რომ ალ-შაბაბი საკუთარ კონტროლს დაქვემდებარებულ ტერიტორიაზე მცხოვრებ ქალებსა და გოგონებს უქვემდებარებდა სექსუალური ხასიათის ძალადობას, მათ შორის – იძულებით ქორწინებას. აღნიშნული ტერორისტული ორგანიზაცია მათ აიძულებდა, დაქორწინებულიყვნენ  ჯგუფის წევრი მებრძოლებზე და აღნიშნული მეთოდი გამოიყენებოდა, როგორც ახალი წევრების სამხედრო გაწვევის ერთ-ერთი ფორმა. ცენტრალური და რეგიონული მთავრობა ვერ ახერხებდა, გოგონების ადრეულ ასაკში ან იძულებითი ქორწინების შემთხვევების აღკვეთა/პრევენციას.[5]

საერთაშორისო არასამთავრობო ორგანიზაცია Freedom House სომალის შესახებ 2018 წელს გამოქვეყნებულ ყოვეწლიურ ანგარიშში წერს, რომ  ადრეულ ასაკში ქორწინება გავრცელებულია. ამას გარდა, ორგანიზაცია ალ-შაბაბი აიძულებს ქალებს და გოგონებს, დაქორწინდნენ ჯგუფის წევრებზე.[6]

გაეროს ჰუმანიტარულ საკითხთა კოორდინირების სააგენტოც (UNOCHA) 2018 წლის ნოემბერში გამოქვეყნებულ ანგარიშში, სადაც საუბარია სომალიში არსებულ ჰუმანიტარულ საჭიროებებზე, აღნიშნავს, რომ ქვეყანაში ზოგადად, გოგონები იმყოფებიან ადრეულ ასაკში ან იძულებითი ქორწინების რისკის წინაშე.[7]

[1] BBC – article “Al-Shabab in Somalia: Air strikes kill 62 militants, US says” of 27 December 2018 available at https://www.bbc.com/news/world-africa-46592101 [accessed 7 March 2019]

[2] Human Rights Watch – World Report 2019  Somalia – available at https://www.hrw.org/world-report/2019/country-chapters/somalia [accessed 10 March 2019]

[3] Landinfo – Somalia: Security challenges in Mogadishu – available at

[accessed 10 March 2019]

[4] BBC – Somali forces end day-long Mogadishu siege 1 March 2019, available at https://www.bbc.com/news/world-africa-47412700 [accessed 10 March 2019]

[5] USDOS – SOMALIA 2017 HUMAN RIGHTS REPORT available at

[accessed 10 March 2019]

[6] Freedom House – Freedom on the Net 2018 – Somalia available at

[accessed 10 March 2019]

[7] UNOCHA – Report on Humanitarian Needs Somalia – available at

[accessed 10 march 2019]

იდლიბის ბუფერულ ზონაში ასადის სამთავრობო ძალებმა ოპოზიციური ძალების 22 მებრძოლი მოკლეს – ბრძოლა მას შემდეგ დაიწყო, რაც ასადის რეჟიმის მხარდამჭერები ჰამას პროვინციის ჩრდილოეთით შეიჭრნენ. ამ ტერიტორიას აქამდე დაჯგუფება ჯაიშ ალ-იზა მართავდა.[1]

თურქეთში ჟურნალისტი ერდოღანის შეურაცხყოფისთვის გაასამართლეს – ჰუსნი მაჰალის 4 წლით და 1 თვით თავისუფლების აღკვეთა მიესაჯა. ჟურნალისტმა თურქეთი სირიაში ტერორისტების მხარდაჭერაში დაადანაშაულა, რისთვისაც მას 1 წელი და 8 თვე მიუსაჯეს. სასჯელის დანარჩენი ჟურნალისტს ქვეყნის ლიდერის კრიტიკისა და შეურაცხყოფისთვის მიუსაჯეს.[2]

ტერაქტი სომალიში – მოგადიშუში სამი ავტომობილის აფეთქებას 52 ადამიანი ემსხვერპლა. დაშავებულია 100-მდე პირი, მათ შორის ჟურნალისტებიც არიან. აფეთქება სასტუმროსთან „Sahafi“ ახლოს მოხდა, რომელიც სომალის საგამოძიებო დეპარტამენტთან ახლოს მდებარეობს. თავდასხმისას პოლიციელებმა ხუთი ტერორისტი მოკლეს. ტერაქტზე პასუხისმგებლობა ალ-შაბააბმა აიღო.[3]

კონგოს დემოკრატიულ რესპუბლიკაში ებოლას უკვე 200-ზე მეტი ადამიანი ემსხვერპლა – ვაქცინაციის პროგრამა ჯერჯერობით მხოლოდ 25 ათას ადამიანს შეეხო. სამედიცინო ჯგუფები, რომელთაც ვაქცინაცია უნდა ჩაატარონ, ხშირად ამბოხებულთა თავდასხმის სამიზნეები ხდებიან.[4]

ვითარება ავღანეთში – აფეთქების შედეგად კოჰსანის ოლქის გუბერნატორი ჰაჯი ამირ ჰაფბალა დაიღუპა. აფეთქება მისივე ოფისში მოხდა. მომხდარზე პასუხისმგებლობა არავის აუღია.[5]

ქაბულში თვითმკვლელმა ტერორისტმა თავი აიფეთქა, რასაც სულ მცირე ექვსი ადამიანი შეეწირა, რვა კი დაშავდა. შემთხვევა აქციის დროს მოხდა. ადამიანები ქვეყანაში უსაფრთხო გარემოს არ არსებობას და თალიბების მიერ შიიტებზე თავდასხმებს აპროტესტებდნენ. პოლიციის ინფორმაციით, თვითმკვლელი ხალხმრავალ ადგილამდე არ მიუშვეს, თორემ მსხვერპლი უფრო დიდი იქნებოდა. მომხდარზე პასუხისმგებლობა ისლამურმა სახელმწიფო აიღო.[6]

თალიბანის თავდასხმებმა ავღანეთის დასავლეთ პროვინციაში, მთლიანობაში, სულ მცირე 30 ავღანელი ჯარისკაცი იმსხვერპლა. ინფორმაცია ქვეყნის ძალოვანმა სტრუქტურამ გაავრცელა.[7]

თვითაღიარებულ დონეცკსა და ლუგანსკში არჩევნები გაიმართა – უკრაინის აღმოსავლეთში, დონეცკის და ლუგანსკის ე.წ. სახალხო რესპუბლიკების მეთაურების არჩევნებში ლიდერობენ დენის პუშილინი და ლეონიდ პასეჩნიკი – ამის შესახებ რუსული საინფორმაციო სააგენტოები წერენ თვითგამოცხადებული რესპუბლიკების ე.წ. საარჩევნო კომისიებზე დაყრდნობით. უკრაინის მიერ უკანონოდ გამოცხადებული არჩევნების წინასწარი შედეგებით, დონეცკის ე.წ. სახალხო რესპუბლიკის მეთაურის მოვალეობის შემსრულებელს, პუშილინს ხმა მისცა 61,5%-მა და ლუგანსკის ე.წ. სახალხო რესპუბლიკის მეთაურის მოვალეობის შემსრულებელს, პასეჩნიკს 63%-მა. უკრაინის პროკურატურამ კენჭისყრის ორგანიზატორთა წინააღმდეგ სისხლის სამართლის საქმე აღძრა ქვეყნის ტერიტორიული მთლიანობის ხელყოფის მუხლით, რომელიც სამუდამო პატიმრობას ითვალისწინებს. დონეცკის და ლუგანსკის ე.წ. სახალხო რესპუბლიკებში არჩევნების ჩატარება დაგმეს ევროკავშირმა, ნატომ და აშშ-მა.

ომი დონბასში 2014 წელს დაიწყო. მხარეებს შორის, საერთაშორისო შუამავლების მონაწილეობით, 2014 წლის სექტემბერში ხელი მოეწერა მინსკის შეთანხმებას ცეცხლის შეწყვეტის შესახებ. მოგვიანებით, 2017 წელს ხელი მოეწერა კიდევ ერთ შეთანხმებას, რომელიც, თავდაპირველი ჩანაფიქრით, დეკემბრის ბოლოს უნდა ამოქმედებულიყო. თუმცა, დღემდე ორივე მხარე ერთმანეთს ადანაშაულებს ცეცხლის განახლებაში. აღმოსავლეთ უკრაინაში მთავრობის ჯარებსა და სეპარატისტებს შორის კონფლიქტმა 2014 წლის შემდეგ 10300-ზე მეტი ადამიანის სიცოცხლე შეიწირა და ასობით ათასი ადამიანი აქცია დევნილებად.[8]

[1] Daily Sabah; Assad regime attack kills 23 opposition forces in Syria’s Idlib buffer zone; 09 November, 2018; available at: https://www.dailysabah.com/syrian-crisis/2018/11/09/assad-regime-attack-kills-23-opposition-forces-in-syrias-idlib-buffer-zone-monitor

[2] SANA – Syrian Arab News Agency; Turkish court hands down prison sentences for SANA correspondents in Turkey; 08 November, 2018; available at: https://www.sana.sy/en/?p=150621

[3] CNN; Death toll in Mogadishu car bombing rises to 52; By Omar Nor and Bukola Adebayo; 12 November, 2018; available at: https://edition.cnn.com/2018/11/12/africa/mogadishu-bomb-death-toll-intl/index.html

[4] BBC; DR Congo Ebola outbreak worst in country’s history; 11 November, 2018; available at: https://www.bbc.com/news/world-africa-46167340

[5] იმედის ახალია ამბები; ავღანეთში აფეთქებისას გუბერნატორი დაიღუპა; 10 ნოემბერი, 2018; ხელმისაწვდომია ბმულზე: https://imedinews.ge/ge/msoflio/84915/avganetshi-apetqebisas-gubernatori-daigupa

[6] Fox News; ISIS claims responsibility for suicide attack in Afghanistan; By Kitty Logan; 13 November, 2018; available at: https://www.foxnews.com/world/isis-claims-responsibility-for-bomb-attack-in-afghanistan

[7] Reuters; Taliban attacks in western Afghanistan kill at least 30 security forces; 15 November, 2018; available at: https://www.reuters.com/article/us-afghanistan-attack/taliban-attacks-in-western-afghanistan-kill-at-least-30-security-forces-idUSKCN1NK10E?il=0

[8] იმედის ახალია ამბები; დონბასისა და ლუგანსკის თვითგამოცხადებულ რესპუბლიკებში ე.წ. არჩევნების წინასწარი შედეგები გამოქვეყნდა; 12 ნოემბერი, 2018; ხელმისაწვდომია ბმულზე: https://imedinews.ge/ge/msoflio/85101/donbasisa-da-luganskis-tvitgamotskhadebul-respublikebshi-ets-archevnebis-tsinastsari-shedegebi-gamoqveknda

ამერიკის შეერთებული შტატების სახელმწიფო დეპარტამენტი 2018 წელს გამოქვეყნებულ ანგარიშში (საანგარიშო პერიოდი 2017 წელი) კენიაში ადამიანის უფლებების დაცვის პრაქტიკის შესახებ წერს, რომ კენია არის რესპუბლიკა, რომელსაც ხელისუფლების სამი შტო მართავს – აღმასრულებელი ხელისუფლება, რომელსაც პირდაპირი წესით არჩეული პრეზიდენტი მეთაურობს; ორპალატიანი პარლამენტი, რომელიც შედგება სენატისა და ეროვნული ასამბლეისგან და სასამართლო.

2017 წლის 8 აგვისტოს ქვეყანაში ჩატარდა რიგით მეორე არჩევნები მას შემდეგ, რაც დამტკიცებული იქნა 2010 წლის კონსტიტუცია. საყოველთაო არჩევნებზე მოქალაქეებმა აირჩიეს პრეზიდენტი, ვიცე-პრეზიდენტი, პარლამენტის წევრები, გუბერნატორები და კანონმდებლები. საერთაშორისო და ადგილობრივმა დამკვირვებლებმა არჩევნები სანდოდ შეაფასეს; თუმცა ზოგიერთი სამოქალაქო და ოპოზიციური ჯგუფი მიუთითებდა დარღვევების არსებობაზე. 11 აგვისტოს საარჩევნო კომისიამ ჯუბილეს კოალიციური პარტიის (Jubilee Coalition Party) კანდიდატის უჰურუ კენიატას (Uhuru Kenyatta) პრეზიდენტად ხელახლა არჩევა დაადასტურა.

ოპოზიციის საპრეზიდენტო კანდიდატმა რაილა ოდინგამ (Raila Odinga) საპრეზიდენტო არჩევნების შედეგები სასამართლოში გაასაჩივრა. 1-ელ სექტემბერს სასამართლომ არჩევნების შედეგების ოქმების გადაცემისა და დადასტურების პროცესში ხარვეზები გამოავლინა და ბათილად ცნო პრეზიდენტისა და ვიცე-პრეზიდენტის პოსტზე არჩევნების შედეგები. ხელახალი არჩევნები 26 ოქტომბერს დაინიშნა. 10 ოქტომბერს ოპოზიციონერმა ოდინგამ მოხსნა საკუთარი კანდიდატურა და ამომრჩეველს არჩევნების ბოიკოტისკენ მოუწოდა. 26 ოქტომბრის არჩევნები დაბალი აქტივობით ჩატარდა და უჰურუ კენიატას გამარჯვებით დასრულდა. ხელახალი არჩევნების შედეგები უზენაესმა სასამართლომ 20 ნოემბერს დაადასტურა.

სამოქალაქო ხელისუფლება დროდადრო ვერ ახერხებდა უსაფრთხოების ძალებზე ეფექტური კონტროლის შენარჩუნებას. ადამიანის უფლებათა განსაკუთრებით აღსანიშნავ დარღვევებს წარმოადგენდა უკანონო და პოლიტიკურად მოტივირებული მკვლელობები; ადამიანის უფლებათა აქტივისტების იძულებითი გაუჩინარებები; წინასწარ დაკავებაში მყოფი პირების, ეჭვმიტანილებისა და პატიმრების წამების ფაქტები; მძიმე და სიცოცხლისთვის საშიში საპატიმრო პირობები; დაუსჯელობა; თვითნებური დაკავებები და დაპატიმრებები; არა ეფექტური სასამართლო; პრესისა და შეკრების თავისუფლების შეზღუდვები; პასუხისმგებლობების ნაკლებობა ქალების წინააღმდეგ ძალადობისას, მათ შორის გაუპატიურებისა და სასქესო ორგანოების დამახინჯების პრაქტიკისას და ასევე, ერთსქესიანთა კავშირის სისხლის სამართლის დანაშაულად გამოცხადება.

ტერორისტული დაჯგუფება ალ-შაბააბი კვლავ ახორციელებდა იერიშებს და პარტიზანულ თავდასხმებს სომალის საზღვართან, რომელთაც ახლდათ მსხვერპლი. ტერორისტების სამიზნეს წარმოადგენდა, როგორც უსაფრთხოების ძალები, ასევე მშვიდობიანი მოსახლეობა. ადამიანის უფლებათა დამცველი ჯგუფების თქმით, უსაფრთხოების ძალები ასევე არღვევდნენ ადამიანის უფლებებს კონტრტერორისტული ოპერაციების ჩატარებისას.[1]

საერთაშორისო ორგანიზაცია „Freedom House“ 2018 წლის ანგარიშში კენიის შესახებ ქვეყანას ნახევრად თავისუფალი ქვეყნის სტატუსს ანიჭებს. თავისუფლების ხარისხი, პოლიტიკური უფლებები და სამოქალაქო თავისუფლებები შეფასებულია 4-4 ქულით (1 ქულა საუკეთესო მაჩვენებელია, ხოლო 7 – ყველაზე უარესი). ანგარიშის მიხედვით, ქვეყანაში მედია ასევე ნახევრად თავისუფალია; ხოლო ინტერნეტზე წვდომა თავისუფალი. ანგარიშში ასევე ნათქვამია, რომ 2017 წლის არჩევნებს ბოლომდე მშვიდ გარემოში არ ჩაუვლია. აგვისტოს არჩევნებამდე რამდენიმე დღით ადრე მოკლეს საარჩევნო კომისიის წევრი კრის მსანდო (Chris Msando), რომელიც ხმის დათვლის სისტემაზე იყო პასუხისმგებელი. არჩევნების შემდეგ ოპოზიციის მიერ დაწყებული საპროტესტო გამოსვლების დარბევისას ათობით ადამიანი დაიღუპა.[2]

ეთნიკურად სომალელთა მიმართ დამოკიდებულება

უმცირესობათა უფლებების დაცვის საერთაშორისო ორგანიზაცია „Minority Rights Group International“ 2018 წლის იანვრის ანგარიშში კენიის შესახებ წერს, რომ კენია ეთნიკურად, ლინგვისტურად, კულტურულად და რელიგიურად მრავალფეროვანი ქვეყანაა. ეთნიკური უმცირესობები, როგორებიც არიან ნუბიანები და სომალელები, არ არიან აღიარებულნი უმცირესობად კენიის მთავრობის მიერ და აქვთ პრობლემები მოქალაქეობის დოკუმენტაციაზე წვდომის კუთხით. უკანასკნელ წლებში მკვეთრად იმატა პოლიტიკურმა კონფლიქტმა ეთნიკურ ნიადაგზე. ძალაუფლებისთვის ბრძოლა და ეთნიკური ნიშნით ძალაუფლების მიღმა დატოვება დაძაბულობის ძირითად წყაროდ იქცა კენიაში. მოწყვლად უმცირესობებს მიეკუთვნებიან მუსლიმები, მაგალითად მომთაბარე მწყემსები, როგორებიც არიან სომალელები და მაასაები და მონადირე-შემგროვებლები.

კენიაში სომალელი უმცირესობა არცთუ მცირე რაოდენობითაა წარმოდგენილი, მათ შორის არიან როგორც სომალური წარმოშობის კენიის მოქალაქეები, ასევე სომალელი ლტოლვილები. სომალური ექსტრემისტული ორგანიზაცია ალ-შაბაბის მხრიდან მომდინარე ტერორიზმის საფრთხის ზრდამ კენიის შიგნით, გამოიწვია კენიის მთავრობის მხრიდან სულ უფრო ნაკლები შემწყნარებლობა სომალელი ლტოლვილების მიმართ. კერძოდ, 2016 წელს, მთავრობის მიდგომის ცვლილებამ გამოიწვია დიდი მცდელობების სერია, დაეხურათ სომალელი ლტოლვილებით დასახლებული ბანაკი და სომალელი ლტოლვილები დაებრუნებინათ სომალიში.[3]

გაერთიანებული სამეფოს საშინაო საქმეთა ოფისი 2018 წლის თებერვალს გამოქვეყნებულ ანგარიშში კენიის შესახებ წერს, რომ ქვეყნის მოსახლეობის დაახლოებით 83% ქრისტიანი, ხოლო 11% – მუსლიმია. მუსლიმთა უმეტესობა ჩრდილო-აღმოსავლეთით სანაპირო რეგიონებში ცხოვრობს, სადაც ეთნიკურობა და რელიგია ხშირად გადაჯაჭვულია. დადააბის ლტოლვილთა ბანაკში, დაახლოებით, 280 ათასი ეთნიკურად სომალელი ლტოლვილი ცხოვრობს. 160 ათასამდე ლტოლვილი ცხოვრობს კაკუმას ბანაკში, მათ შორის არიან სომალელები, სამხრეთ სუდანელები და ეთიოპიელები, რომლებიც სხვადასხვა რელიგიის მიმდევრები არიან.[4]

„Amnesty International“ 2017/18 წლების ანგარიშში სომალის შესახებ წერს, რომ 2017 წლის 25 აპრილს გარისას უზენაესმა სასამართლომ ბრძანა 29 სომალელი თავშესაფრის მაძიებლის დეპორტაცია სომალიში. ჯგუფი მარტში დააპატიმრეს და მაგისტრატი სასამართლოს წინაშე წარადგინეს კენიაში უკანონოდ ყოფნის ბრალდებით. მაგისტრატმა სასამართლომ დაადგინა, რომ ისინი დადააბის ბანაკში უნდა გადაეყვანათ, სადაც ლტოლვილთა საკითხთა სამდივნოს უნდა დაერეგისტრირებინა ისინი; თუმცა სამდივნოს თანამშრომელმა უარი თქვა ჯგუფის რეგისტრაციაზე. მაგისტრატი სასამართლოს დადგენილება გააუქმა უზენაესმა სასამართლომ და 29-ვე პირი, მათ შორის 10 ბავშვი 2017 წლის 4 მაისს სომალიში დაადეპორტეს.[5]

„Human Rights Watch“ თავის 2018 წლის ანგარიშში კენიის შესახებ წერს, რომ კენიის უსაფრთხოების ძალები გარეულნი იყვნენ ადამიანის უფლებათა სერიოზულ დარღვევებში, მათ შორის იმ პირთა მიმართ უკანონო მკვლელობებსა იძულებით გაუჩინარებებში, ვისაც მოიაზრებდნენ, რომ კავშირი ჰქონდა ალ-შაბაბთან. ასევე, ადგილი ჰქონდა, ძალადობრივ საპოლიციო ოპერაციებს, რომელთა მიზანს ძირითადად კენიელი და არა-კენიელი სომალელები და მუსლიმები წარმოადგენდნენ. 2016 წლის დეკემბერში პრეზიდენტისთვის მიწერილ წერილში კენიური და საერთაშორისო ადამიანის უფლებადამცველი ორგანიზაციები უჰურუ კენიატას მოუწოდებდნენ ასეთი მკვლელობებისა და გაუჩინარებების შეჩერებას; თუმცა, პრეზიდენტს წერილისთვის პასუხი არ გაუცია.

2017 წლის თებერვალში კენიის უზენაესმა სასამართლომ შეაჩერა მთავრობის განკარგულება დადააბის ლტოლვილთა ბანაკის დახურვის შესახებ, სადაც 240 ათასი, ძირითადად, სომალელი ლტოლვილი ცხოვრობს. 2011 წელს ბანაკში 465 ათასი ლტოლვილი ცხოვრობდა, თუმცა მთავრობის მხრიდან დახურვის მუქარებისა და საკვებისა და სხვადასხვა სერვისის შეზღუდვის შედეგად, რაოდენობა განახევრდა. დაახლოებით, 32 ათასი დაბრუნდა სომალიში 2017 წელს. 2016 წლის მაისში კენიის ხელისუფლებამ განაცხადა, რომ ისინი დახურავენ ბანაკს და იძულებით დააბრუნებენ სომალელ ლტოლვილებს, რადგან ისინი ტერორისტების თავშესაფარს წარმოადგენენ.[6]

აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტი 2018 წლის აპრილში გამოქვეყნებულ ანგარიშში კენიის შესახებ წერს, რომ პოლიცია თვითნებურად აკავებდა და აპატიმრებდა ხალხს. ასეთი ქმედებების მსხვერპლნი, ძირითადად, ღარიბი ახალგაზრდა კაცები ხდებოდნენ. ადამიანის უფლებადამცველი ორგანიზაციები ჩიოდნენ, რომ ანტიტერორისტული ოპერაციების ფარგლებში ადგილი ჰქონდა დიდი რაოდენობით დაკავებებს და დაპატიმრებებს, რომელთა სამიზნესაც, ძირითადად, ეთნიკურად სომალელები და კენიელი მუსლიმები წარმოადგენდნენ. ანგარიშის მიხედვით, ქვეყანაში ხშირად ჰქონდა ადგილი კონფლიქტებს სომალურ, ტურკანა, გაბრა, ბორანა, სამბურუ, რენდილისა და პოკოტეს ეთნიკურ ჯგუფებს შორის; მათ შორის, ადგილი ჰქონდა ბანდიტობებს, მიწის გამო ჩხუბებსა და პირუტყვის ქურდობებს. ქვეყნის საზღვრების გარშემო მიმდინარე დავა ასევე იყო ძალადობის წყარო. ოჯახში მომუშავეები უგანდიდან, მწყემსები ეთიოპიიდან და სხვები სომალიდან, სამხრეთ სუდანიდან და ბურუნდიდან იძულებითი შრომის მსხვერპლები ხდებოდნენ.[7]

[1] USDOS – US Department of State: Country Report on Human Rights Practices 2017 – Kenya, 20 April 2018

 (accessed on 13 September 2018)

[2] Freedom House, Freedom in the World 2018 – Kenya, 28 May 2018, available at:

[accessed 13 September 2018]

[3] Minority Rights Group International, World Directory of Minorities and Indigenous Peoples – Kenya, January 2018, available at:

[accessed 13 September 2018]

[4] United Kingdom: Home Office, Country Policy and Information Note Kenya: Background information, including actors of protection and internal relocation , February 2018, Version 1.0, available at:

accessed 13 September 2018]

[5] Amnesty International, Amnesty International Report 2017/18 – Kenya, 22 February 2018, available at:

[accessed 13 September 2018]

[6] Human Rights Watch, World Report 2018 – Kenya, 18 January 2018, available at:

[accessed 13 September 2018]

[7] USDOS – US Department of State: Country Report on Human Rights Practices 2017 – Kenya, 20 April 2018

 (accessed 13 September 2018)