პოლონეთის უცხოელთა საკითხების ოფისის წარმოშობის ქვეყნის შესახებ ინფორმაციის მოპოვების (COI) განყოფილება 2020 წლის იანვარში გამოქვეყნებულ სპეციალურ ანგარიშში წერდა, რომ ქვეყანაში მოქმედებს განსაკუთრებით მკაცრი რეგულაციები, რომლებიც გარდაი იმისა, რომ მნიშვნელოვნად ზღუდავენ სიტყვისა და გამოხატვის თავისუფლებას ინტერნეტ სივრცეში, ასევე აწესებენ საკმაოდ მძიმე სასჯელებს დარღევევებისთვის. როგორც კონსტიტუცია, ასევე – შესაბამისი კანონები, კრძალავენ ისეთი იდეების გამოქვეყნებას, რომელიც ეწინააღმდეგება ისლამს ან აზიანებს საჯარო წესრიგს. აღნიშნული ნორმები ძალიან ბუნდოვანია და როგორც პოლიციის, ასევე – ირანული სასამართლოს მიერ მათი ფართო ინტერპრეტირების საშუალებას იძლევა. ოფიციალურად, 2009 წელის შემდგომ, ისეთი სოციალური ქსელების გამოყენება, როგორიცაა – Facebook და Twitter აკრძალულია, თუმცა, ბევრი ირანელი ნახულობს აკრძალვისგან თავის არიდების გზას.

შესაბამისი სამსახურების მხრიდან იმ პირთა მიმართ, რომლებიც ღიად აფიქსირებენ ანტი-სამთავრობო რეტორიკას ან საკუთარ ანტიპათიას სამართლებრივი ან რელიგიური სიტემის მიმართ, დაშინება და ძალადობა რუტინული ხასიათისაა. გამომდინარე თანამედროვეობიდან, აღნიშნული მიდგომა ასევე ვრცელდება იმ პირებზე, რომლებიც საკუთარ კრიტიკულ მოსაზრებებს ინტერნეტის საშუალებით აფიქსირებენ. მიუხედავად იმისა, რომ უკანასკნელი წლების განმავლობაში, არაერთი პირი დააკავეს და დიდი ხნით თავისუფლების აღკვეთა მიუსაჯეს ონლაინ-სივრცეში აქტივობის გამო, 2017 წლიდან მოყოლებული, როგორც წესი, ირანული სასამართლოები მსჯავრდებულებს შედარებით მსუბუქ სასჯელებს უწესებენ (როგორც წესი, მოკლევადიანი პერიოდით თავისუფლების აღკვეთა ან ჯარიმა). დაპატიმრებულთა უმრავლესობის შემთხვევაში, საქმე ეხება ირანში ყველაზე პოპულარული სოციალური ქსელის – „ტელეგრამის“ გამოყენებას.

შესწავლილ წყაროებში მოცემული საჯარო ინფორმაციის მიხედვით, შეუძლია იმ პირთა ზუსტი რაოდენობის განსაზღვრა, რომლებიც უკანასკნელი წლების განმავლობაში, ირანში საკუთარი ონლაინ-აქტივობის გამო სისხლისამართლებრივ დევნას ან სხვა ტიპის სასჯელს დაექვემდებარნენ. თუმცა, შესწავლილი წყაროების ავტორთა უმრავლესობა, აღნიშნულ საკითხზე საუბრისას იყენებს ისეთ ფრაზებს, როგორიცაა: „ხშირი დაპატიმრებები“; „დაკავების ბევრი შემთხვევა“ და „ფართოდ გავრცელებული დაშინება და ძალადობა“.[1]

საერთაშორისო არასამთავრობო ორგანიზაცია Freedom House ირანის შესახებ 2020 წლის მარტში გამოქვეყნებულ ყოველწლიურ ანგარიშში (საანგარიშო პერიოდი – 2019 წელი) წერდა, რომ ქვეყანაში გამოხატვის თავისუფლება და მედიის დამოუკიდებლობა მნიშვნელოვნად არის შეზღუდული როგორც საჯარო სივრცეში, ასევე – ონლაინ. ირანში მოქმედი ბუნდოვანი კანონები გამოხატვის კუთხით, მკაცრი სისხლისსამართლებრივი სასჯელები და ონლაინ-კომუნიკაციაზე სახელმწიფო სტრუქტურების მონიტორინგი იყო იმ არსებით ფაქტორთა შორის, რომელთა გამოც მოქალაქეები თავს იკავებდნენ ღია და თავისუფალი დისკუსიისგან, პირად სივრცეშიც კი. მიუხედავად აღნიშნული რისკებისა და შეზღუდვებისა, ბევრი ცდილობდა საკუთარი განსხვავებული აზრი დაეფიქსირებინა სოციალურ ქსელებში, რასაც ზოგჯერ, მთავრობის მიერ კონკრეტული ვებ-გვერდებისა თუ ქსელების დაბკლოკვაც კი ახლდა თან. ორგანიზაცია ირანში პოლიტიკურ ან სხვა ტიპის სენსიტიურ საკითხებზე გამოხატვის თავისუფლების კუთხით არსებულ სიტუაციის 4-დან 1 ქულით აფასებს.[2]

იგივე Freedom House ირანში ინტერნეტის თავისუფლების კუთხით არსებული სიტუაციის შესახებ 2020 წლის ოქტომბერში გამოქვეყნებულ ანგარიშში (საანგარიშო პერიოდი – 2019 წელი) წერდა, რომ წლის მანძილზე, ირანში ინტერნეტის თავისუფლება კვლავაც მნიშვნელოვნად იყო შეზღუდული. მთავრობამ, გარკვეული პერიოდით, თითქმის ტოტალურად გათიშა ინტერნეტი მას შემდეგ, რაც მთელი ქვეყნის მასშტაბით საპროტესტო დემონსტრაციები დაიწყო ბენზინის ფასების ზრდის გამო. ის ასევე აგრძელებდა დამოუკიდებელი მედია საშუალებების ვებ-გვერდებსა თუ კონკრეტულ სოციალურ ქსელებზე წვდომის შეზღუდვას. როგორც გასული წლების განმავლობაში, ბლოგერები, ონლაინ სივრცეში მოღვაწე ჟურნალისტები, აქტივისტები და უბრალო მოქალაქეებიც კი ექვემდებარებოდნენ დაპატიმრებას მათ მიერ ინტერნეტში გამოქვეყნებული კონტენტის გამო.

ანგარიშის მიხედვით, 2009 წელს განხორციელებელი მასიური სადამსჯელო ღონისძიებათა კამპანიის შემდეგ, ბევრმა ჟურნალისტმა და ბლოგერმა მიმართ „თვით-ცენზურას“.  არაერთმა მათგანმა ან საერთოდ დატოვა ონლაინ-სივრცე, ან იყენებდნენ ფსევდონიმებს, რათა მათი ვინაობა ანონიმური დარჩენილიყო. 2019 წლის ივლისში, ირანელმა ბლოგერმა და ფოტოჟურნალისტმა – სოჰეილ არაბმა, რომელსაც „სახელმწიფოს საწინააღმდგო პროპაგანდის გავრცელებისა“ და „უზენაესი ლიდერის შეურაცხყოფისთვის“ სასამართლომ 7.5 წლით თავისუფლების აღკვეთა მიუსაჯა, 20 დღიანი შიმშილობა გამოაცხადა, რათა გაეპროტესტებინა საპატიმროებში არსებული საშინელი პირობები.[3]

ა.შ.შ. სახელმწიფო დეპარტამენტი ირანში ადამიანის უფლებების კუთხით არსებული მდგომარეობის შესახებ 2020 წლის მარტში გამოქვეყნებულ ყოველწლიურ ანგარიშში (საანგარიშო პერიოდი  – 2019 წელი) წერდა, რომ ონლაინ სივრცეში საკუთარი აზრის დაფიქსირების გამო, ბლოგერები, სოციალური მედიის მომხმარებლები და ონლაინ-ჟურნალისტები კვლავ ექვემდებარებოდნენ დაპატიმრებებს. აპრილში, სამთავრობო უწყებებმა მოქალაქეები გააფრთხილეს, რომ ისინი დაექვემდებარებოდნენ სამართლებრივ პასუხისმგებლობას, იმ შემთხვევაში, თუ ონლაინ-სივრცეში განათავსებდნენ ქვეყნის სამხრეთ-დასავლეთ ნაწილში მომხდარი წყალდიდობის ფოტოებს. 5 ოქტომბერს, გავრცელებული ცნობების თანახმად, შესაბამისმა სამსახურებმა დააკავებს ინსტაგრამ-მომხმარებელი – საჰარ თაბარი, მას შემდეგ, რაც მან საკუთარ გვერდზე დაპოსტა და განათავსა საკუთარი პლასტიკური ოპერაციების ამსახველი ფოტოები. მას ბრალი დასდეს „ღვთისგმობასა“ და „ახალგაზრდების გარყვნის წახალისებაში“. რამდენიმე კვირის შემდეგ, თაბარი გამოჩნდა სახელმწიფო ტელევიზიის ეთერში და გამოხატა სინანული საკუთარი ქმედებების გამო, რაც ბევრის მიერ შეფასებული იქნა, როგორც „იძულებითი აღიარება“. ერთ-ერთი არასამთავრობო ორგანიზაციის ინფორმაციით, აგვისტოში დააკავეს სულ მცირე 14 ე.წ. „ინსტაგრამ-სელებრითი“ და მოსთხოვეს მათ, დაუყოვნებლივ შეეწყვიტათ საკუთარი საქმიანობა.[4]

[1] Office For Foreigners (Poland) COI Unit – “Query response on Iran: Situation of persons presenting liberal political and political views in social media“; published in January 2020; available at

[accessed 15 October 2020]

[2] Freedom House – Freedom in the World 2020 – Iran; published in March 2020; available at

[accessed 15 October 2020]

[3] Freedom House – Freedom on the Net 2020 – Iran; published in October 2020; available at

[accessed 15 October 2020]

[4] United States Department of State – Country Report on Human Rights Practices 2019 – Iran; published in March 2020; available at

[accessed 15 October 2020]

აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტი 2019 წელს გამოქვეყნებულ ანგარიშში საუდის არაბეთის შესახებ წერს, რომ საუდის არაბეთის სამეფო მონარქიაა, რომელსაც მართავს მეფე სალმან ბინ აბდულაზიზ ალ საუდი, რომელიც არის როგორც სახელმწიფოს, ასევე მთავრობის მეთაური. 1992 წლის საბაზისო კანონი, რომელიც განსაზღვრავს მმართველობის სისტემას, ადამიანის უფლებებს და მთავრობის მოვალეობებსა და ძალაუფლებას, ადგენს, რომ ყურანი და სუნა (წინასწარმეტყველ მუჰამედის ტრადიციები) ქვეყნის კონსტიტუციის როლს ასრულებს. კანონით დადგენილია, რომ მეფე აბდულაზიზის მამრობითი სქესის მემკვიდრეები არიან ქვეყნის მმართველები.

მთავრობა და მისი სახელით მოქმედი პირები ჩართულები არიან თვითნებურ და უკანონო მკვლელობებში. ვრცელდება ინფორმაციები გაუჩინარებების შესახებ, სადაც ასევე ხელისუფლების აგენტების ხელი ურევია. ხელისუფლების განცხადებით, ქვეყანაში პოლიტიკური პატიმრები არ არიან, თუმცა ადგილობრივი აქტივისტებისა და ადამიანის უფლებათა დამცველების ცნობით, საუდის არაბეთში ასობით და ათასობით პოლიტიკური პატიმარია. სანდო წყაროების მტკიცებით, ხელისუფლება პირებს აკავებს მშვიდობიანი აქტივობებისა და პოლიტიკური ოპოზიციონერობისთვისაც.

კანონი არ უზრუნველყოფს გამოხატვის, მათ შორის პრესის თავისუფლებას. საბაზისო კანონი განმარტავს, რომ „მასმედია და გამოხატვის ყველა სხვა საშუალება უნდა იყენებდეს თავაზიან ლექსიკას, უნდა ემსახურებოდეს ქვეყნის განმანათლებლობას და აძლიერებდეს ერთიანობას. მედიას ეკრძალება ისეთი ქმედება, რომელიც გამოიწვევს უწესრიგობას და განხეთქილებას, რაც ზიანს მიაყენებს ქვეყნის და საზოგადოების უსაფრთხოებას ან შელახავს ადამიანის უფლებებსა და ღირსებას“. ხელისუფლების პასუხისმგებლობაა, განსაზღვროს რა სახის ტექსტი ან გამოხატვა უქმნის საფრთხეს ეროვნულ უსაფრთხოებას. მთავრობას შეუძლია აკრძალოს ან შეაჩეროს მედიასაშუალების საქმიანობა თუ ჩათვლის, რომ ის არღვევს პრესისა და პუბლიკაციების შესახებ კანონს. ხელისუფლება კრძალავს ასობით ინტერნეტ საიტს და აწარმოებს ათასობით ონლაინ რესურსის მონიტორინგს. ხშირად ვრცელდება ინფორმაცია ქვეყანაში სიტყვის თავისუფლების შეზღუდვების შესახებ.

ხელისუფლება ახდენს აზრის საჯაროდ გამოხატვის მონიტორინგს და აწესებს სამართლებრივ კონტროლს გამოხატვის თავისუფლებაზე და უკრძალავს პირებს, ჩაერთონ პოლიტიკური სფეროს საჯარო კრიტიკაში. მთავრობამ არაერთი პირი მისცა სამართლებრივ პასუხისგებაში მათი სიტყვის თავისუფლების უფლებით სარგებლობის გამო. მწერლები, ჟურნალისტები და ბლოგერები ხშირად ხდებიან დაპატიმრების, თავისუფლების აღკვეთისა და ძალადობის ობიექტები. კანონი არ უზრუნველყოფს შეკრების თავისუფლებას, რასაც ხელისუფლება მკაცრად ზღუდავს.[1]

საერთაშორისო ადამიანის უფლებათა დამცველი ორგანიზაცია „Freedom House“ 2019 წელს გამოქვეყნებულ ანგარიშში საუდის არაბეთის შესახებ წერს, რომ ქვეყნის აბსოლუტური მონარქია ზღუდავს თითქმის ყველა პოლიტიკურ და სამოქალაქო უფლებას. პოლიტიკური პარტიები აკრძალულია და განსხვავებული პოლიტიკური აზრი ეფექტურადაა კრიმინალიზებული. მთავრობა აკონტროლებს მედიის შინაარსს და დომინირებს რეგიონული ბეჭდვითი და სატელიტური-სატელევიზიო დაფარვის კუთხით. ჟურნალისტები შეიძლება გახდნენ თავისუფლების აღკვეთის მსხვერპლნი სხვადასხვა სახის ბუნდოვანი ბრალდებების გამოყენებით.

2011 წელს პრესის შესახებ კანონში შესული ცვლილების თანახმად, კრიმინალიზებულია, მათ შორის, ნებისმიერი კრიტიკა რომელიც მიმართული იქნება ქვეყნის უზენაესი მუფტის, მაღალი რელიგიური მქადაგებლების საბჭოს ან მთავრობის წარმომადგენლებისკენ. აღნიშნული წესის დარღვევამ შესაძლოა გამოიწვიოს დაჯარიმება და მედია საშუალების დახურვა. ყველა ბლოგსა და ინტერნეტ გვერდს ან პირს, რომელიც წერს ამბავს ან კომენტარს ონლაინ სივრცეში, უნდა ჰქონდეს ინფორმაციის სამინისტროს მიერ გაცემული ლიცენზია; წინააღმდეგ შემთხვევაში ვებ-გვერდი შეიძლება დაჯარიმდეს ან დაიხუროს.

სამეცნიერო თავისუფლება შეზღუდულია. ხორციელდება კლასების მონიტორინგი, რათა პროცესი შეესაბამებოდეს დადგენილ კურიკულუმს. იკრძალება სეკულარული ფილოსოფიის ან ისლამის გარდა, სხვა რელიგიის სწავლება. აკადემიკოსები აწყდებიან სხვადასხვა სახის სასჯელს მთავრობის პოლიტიკის საჯარო კრიტიკული ანალიზისთვის.

საუდელებს აქვთ საშუალება, გარკვეული დოზით, ჩაერთონ კერძო საუბრებში პოლიტიკურ ან სხვა საკითხებზე, მათ შორის გააკრიტიკონ მთავრობის საქმიანობის ესა თუ ის ასპექტი. მიუხედავად ამისა, მკაცრი სისხლის სამართლებრივი სასჯელები აფერხებს რეჟიმის უფრო კონკრეტულ კრიტიკას და თავისუფალ დისკუსიას ისეთ საკითხებზე, როგორიცაა რელიგია და სამეფო ოჯახი. კანონმდებლობა გამოხატვის სფეროში ისე ბუნდოვნადაა შედგენილი, რომ ხელისუფლებას დისკრეციის საკმაოდ დიდ საშუალებას აძლევს, თავად განსაზღვროს, რა არის კანონის დარღვევა.

გამოხატვის თავისუფლების კუთხით არსებული ვითარება კიდევ უფრო შეირყა 2018 წელს, როდესაც დააპატიმრეს ქალთა უფლებების აქტივისტები და მთავრობის პოლიტიკის სხვა კრიტიკოსები, რასაც დაემატა ჯამალ ჰაშაღის მკვლელობა[2] სტამბოლში. ყოველივე ამან რიგით საუდელებს აიძულა განსხვავებული აზრის საჯაროდ გამოხატვისგან თავის შეკავება. ჰაშაღის გაუჩინარების შემდეგ, სამართალდამცავებმა საუდის არაბეთის მოქალაქეებსა და რეზიდენტებს შეახსენეს, რომ ჭორებისა თუ ცრუ ინფორმაციის გავრცელებისთვის, შესაძლოა დასჯილიყვნენ 5 წლით თავისუფლების აღკვეთით. საუდის არაბეთში ფართოდაა გავრცელებული თვალთვალი და ჯაშუშობის მიმართ მოწყვლადი არიან ის საუდელებიც, რომლებიც უცხო ქვეყნებში ცხოვრობენ.[3]

საერთაშორისო ადამიანის უფლებათა დამცველი ორგანიზაცია „Amnesty International“ 2019 წელს გამოქვეყნებულ ანგარიშში საუდის არაბეთის შესახებ წერს, რომ ხელისუფლება ძალადობს, აპატიმრებს და სისხლის სამართლის პასუხისგებაში აძლევს, მათ შორის, მთავრობის კრიტიკოსებს. საუდის არაბეთის ხელისუფლება ქვეყნის ანტი-ტერორისტულ კანონს იყენებს იმ პირების მიმართაც, ვინც მშვიდობიანად შეეცდება შეკრებისა და გამოხატვის თავისუფლებით ისარგებლოს. კიბერ-დანაშაულის შესახებ კანონით კი ისჯება მთავრობის პოლიტიკის კრიტიკა. ადამიანის უფლებათა აქტივისტები გამოხატვის თავისუფლების უფლებით სარგებლობისთვის მრავალწლიან სასჯელს იხდიან საპატიმროებში. ყველა სახის შეკრება, მათ შორის მშვიდობიანი დემონსტრაცია, კვლავ აკრძალულია შსს სამინისტროს 2011 წლის ბრძანებულებით.[4]

საერთაშორისო ადამიანის უფლებათა დამცველი ორგანიზაცია „Human Rights Watch“ 2020 წელს გამოქვეყნებულ ანგარიშში საუდის არაბეთის შესახებ წერს, რომ ქვეყანა უპრეცედენტო კრიტიკის ობიექტი გახდა 2019 წელს, რაც გამოწვეული იყო ქვეყანაში ადამიანის უფლებების დაცვის კუთხით არსებული ვითარებით და საუდელი ჟურნალისტის ჯამალ ჰაშაღის მკვლელობის საქმით. 2019 წლის განმავლობაში საუდის არაბეთის ხელისუფლება განაგრძობდა ადამიანის უფლებათა აქტივისტების, დამოუკიდებელი რელიგიური პირებისა და განსხვავებული აზრის დევნას. საუდელი პროკურორები კვლავ ითხოვდნენ სიკვდილით დასჯის გამოყენებას იმ პირების მიმართ, ვისაც აპატიმრებდნენ მშვიდობიანი აქტივობებისა და განსხვავებული აზრის გამო.[5]

[1] USDOS – US Department of State: Country Report on Human Rights Practices 2018 – Saudi Arabia, 13 March 2019

 (accessed on 6 February 2020)

[2] ცნობილი საუდელი ჟურნალისტი და ხელისუფლების კრიტიკოსი ჯამალ ჰაშაღი სტამბოლში საუდის არაბეთის საკონსულოში გაუჩინარდა. მოგვიანებით, მისი მკვლელობის საქმეზე საუდის არაბეთმა ხუთი პირი გაასამართლა. გავრცელებული მოსაზრებით, ჰაშაღის მკვლელობის ორგანიზება საუდის არაბეთის ხელისუფლებამ მოახდინა.

[3] Freedom House: Freedom in the World 2019 – Saudi Arabia, 4 February 2019

 (accessed on 6 February 2020)

[4] AI – Amnesty International: Human rights in the Middle East and North Africa: Review of 2018 – Saudi Arabia [MDE 23/9902/2019], 26 February 2019

 (accessed on 6 February 2020)

[5] HRW – Human Rights Watch: World Report 2020 – Saudi Arabia, 14 January 2020

 (accessed on 6 February 2020)

აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტი 2019 წელს გამოქვეყნებულ ანგარიშში სირიის შესახებ წერს, რომ ქვეყნის კონსტიტუცია აღიარებს გამოხატვის თავისუფლებას, მათ შორის პრესის თავისუფლებას; მიუხედავად ამისა, მთავრობა მკაცრად ზღუდავს აღნიშნულ უფლებას და ხშირად ატერორებს, ძალადობს ან კლავს მათ, ვინც ცდილობს აღნიშნული უფლება პრაქტიკაში გამოიყენოს.

კანონი შეიცავს რიგ დებულებებს, რომლებიც განსაზღვრავს სიტყვის თავისუფლებასთან დაკავშირებულ ისეთ ქმედებებს, რაც ზღუდავს გამოხატვის თავისუფლებას. მაგალითად, ისეთი გამოხატვა, რომელიც „ასუსტებს ეროვნულ სენტიმენტებს“ ან ცილს სწამებს პრეზიდენტს, სასამართლოს, ჯარს ან საჯარო ხელისუფლების წარმომადგენელს. მთავრობა გამუდმებით ახასიათებს გამოხატვას უკანონოდ და ხალხს არ შეუძლია, რეპრესიების შიშის გარეშე, გააკრიტიკონ მთავრობა საჯაროდ ან პირად საუბრებში. ხელისუფლება ყოველთვის აკვირდება და ამოწმებს პოლიტიკურ შეხვედრებს და იყენებს ინფორმატორების სამსახურს.

მიუხედავად იმისა, რომ კანონით დადგენილია საჯარო საკითხებზე ინფორმაციის მიღების უფლება და აკრძალულია ჟურნალისტების დაპატიმრება, დაკითხვა და ძებნა, პრესისა და მედიის თავისუფლების შეზღუდვა ფართოდაა გავრცელებული. მთავრობას კვლავ მძლავრი კონტროლი აქვს დაწესებული ადგილობრივ ბეჭდვით და სამაუწყებლო მედიაზე და კანონი აწესებს მკაცრ სასჯელებს იმ რეპორტიორებისთვის, ვინც არ გაამჟღავნებს წყაროს მთავრობის მოთხოვნის საპასუხოდ. მთავრობა ფლობს რამდენიმე რადიო სადგურს და ადგილობრივი სამაუწყებლო კომპანიების უმეტესობას; ამასთან, ინფორმაციის სამინისტრო მკაცრად აკონტროლებს ახალი ამბების ყველა რადიო და სატელევიზიო მაუწყებელს და გასართობ პროგრამებს, რათა ისინი შეესაბამებოდნენ მთავრობის პოლიტიკას.

სამთავრობო ძალები აკავებენ, აპატიმრებენ და ძალადობენ ჟურნალისტებსა და სხვა მწერლებზე, რომელთა საქმიანობა მიჩნეულია სახელმწიფოს მიმართ კრიტიკულად. ძალადობა მოიცავს ისეთ ქმედებებს, როგორიცაა დაშინება, ჟურნალისტების გათავისუფლება და აკრედიტაციის გაგრძელების თხოვნის უგულებელყოფა. ადგილობრივი ჟურნალისტების თქმით, ისინი თვით-ცენზურას იყენებენ ისეთ საკითხებზე, როგორიცაა პრეზიდენტისა და მისი ოჯახის, უსაფრთხოების სამსახურებისა თუ ალავიტი რელიგიური ჯგუფების კრიტიკა. მთავრობა აკონტროლებს და ზღუდავს წვდომას ინტერნეტზე და ახდენს ელექტრონული ფოსტისა და სოციალური მედიის ანგარიშების მონიტორინგს.

სირიის მთავრობა ზღუდავს სამეცნიერო თავისუფლებას და კულტურულ ღონისძიებებს. ხელისუფლება, ზოგადად, არ აძლევს აკადემიურ პერსონალს მთავრობის პოლიტიკის საპირისპირო იდეების გამოხატვის უფლებას. განსხვავებული აზრის გამოხატვის ან რეჟიმის ოპონენტების მხარდამჭერი განცხადებების გამო, ხელისუფლება ათავისუფლებს, აპატიმრებს და კლავს კიდეც უნივერსიტეტის პროფესორებს.[1]

საერთაშორისო ადამიანის უფლებათა დამცველი ორგანიზაცია „Freedom House“ 2019 წელს გამოქვეყნებულ ანგარიშში სირიის შესახებ წერს, რომ პოლიტიკური უფლებები და სამოქალაქო თავისუფლებები მკაცრადაა შეზღუდული ერთერთი ყველაზე რეპრესიული რეჟიმის მიერ. სირიის ხელისუფლება კრძალავს რეალურ პოლიტიკურ ოპოზიციას და მძიმედ ზღუდავს სიტყვისა და შეკრების თავისუფლებას.

სირიის კონსტიტუცია მხოლოდ ნომინალურად ადგენს სიტყვისა და პრესის თავისუფლებას და პრაქტიკაში განსხვავებული სიტუაციაა – მთავრობის მიერ კონტროლირებად ტერიტორიაზე ჟურნალისტები და რიგითი მოქალაქეები, რომლებიც აკრიტიკებენ სახელმწიფოს, აწყდებიან ცენზურას, დაპატიმრებას, წამებას და შესაძლოა საპატიმროში სიკვდილსაც კი.

სამეცნიერო თავისუფლება მკაცრადაა შეზღუდული. მთავრობა აქტიურად იყენებს თვალთვალის მექანიზმს და მუდმივად თვალს ადევნებს პირად და ონლაინ დისკუსიას და მკაცრად სჯის განსხვავებულ აზრს თავის მიერ კონტროლირებად ტერიტორიაზე. არსებული გარემო შედარებით უკეთესია იმ ტერიტორიაზე, სადაც დომინანტური ძალაუფლება არც ხელისუფლებას და არც ამბოხებულებს არ აქვთ; თუმცა, ქურთული ძალები და სხვა ოპოზიციური ფრაქციებიც, გავრცელებული ცნობებით, ზღუდავენ სიტყვის თავისუფლებას.[2]

[1] USDOS – US Department of State: Country Report on Human Rights Practices 2018 – Syria, 13 March 2019

 (accessed on 2 February 2020)

[2] Freedom House: Freedom in the World 2019 – Syria, 4 February 2019

 (accessed on 2 February 2020)

პაკისტანის ყოფილ პრეზიდენტს სიკვდილი მიუსაჯეს – პაკისტანის სასამართლომ ქვეყნის ყოფილ პრეზიდენტს, გენერალ ფერვეზ მუშარაფს სასიკვდილო განაჩენი გამოუტანა. გადაწყვეტილება 3-კაციანმა კოლეგიამ ხმათა უმრავლესობით მიიღო. მუშარაფი ქვეყნის ღალატში ცნეს დამნაშავედ. საქმე 2007 წელს მიღებულ გადაწყვეტილებას ეხება, როცა მუშარაფმა ქვეყნის კონსტიტუცია გააუქმა, რითაც მმართველობა გაიხანგრძლივა. გენერალმა მუშარაფმა ძალაუფლება 1999 წელს, სამხედრო გადატრიალების შედეგად მოიპოვა და ქვეყნის პრეზიდენტის პოსტს 2001-2008 იკავებდა. ამჟამად ის დუბაიში იმყოფება, სადაც 2016 წელს გამოძიების ნებართვით მკურნალობის მიზნით ჩავიდა. მუშარაფი პაკისტანის პირველი სამხედრო ლიდერია, ვინც სასამართლოს წინაშე წარდგა.[1]

პაკისტანში პროფესორს მკრეხელობისთვის სიკვდილით დასჯა მიუსაჯეს – 33 წლის ჯუნაიდ ჰაფეეზი 2013 წლის მარტში, სოციალურ მედიაში წინასწარმეტყველ მუჰამედის წინააღმდეგ დამამცირებელი ტექსტების გამოქვეყნების გამო დააპატიმრეს. ჰაფეეზის განაჩენი ქალაქ მულტანში გამოცხადდა, სადაც ის უნივერსიტეტის პროფესორი იყო. Amnesty International-ის შეფასებით, ჯუნაიდ ჰაფეეზის სიკვდილით დასჯის განაჩენი სამართლიანობის უხეში დარღვევაა და უკიდურეს იმედგაცრუებას იწვევს. ორგანიზაციის განცხადებით, მთავრობამ ის დაუყოვნებლივ უნდა გაათავისუფლოს და უზრუნველყოს როგორც დაკავებულის, ასევე მისი ოჯახის წევრების უსაფრთხოება.[2]

2019 წელს მსოფლიოში 49 ჟურნალისტი მოკლეს – 389 ჟურნალისტს თავისუფლება შეუზღუდეს, ხოლო 57 მძევლად აიყვანეს და ტყვეობაში რჩება. ორგანიზაციის „რეპორტიორები საზღვრებს გარეშე“ განცხადებით, ჟურნალისტის პროფესია საფრთხეებს შეიცავს, თუმცა 2019 წელს მოკლული ჟურნალისტების რაოდენობა, ბოლო 16 წლის განმავლობაში ყველაზე დაბალია. ჟურნალისტები ძირითადად კონფლიქტის ზონებში დაიღუპნენ. 17 ჟურნალისტი საომარ მოქმედებებს სირიაში, ავღანეთსა და იემენში ემსხვერპლა. 2019 წელს ჩინეთსა და თურქეთში ყველაზე მეტი ჟურნალისტი დააპატიმრეს.[3]

თურქეთში სახელმწიფო გადატრიალების მცდელობის საქმეზე 170-ზე მეტი ადამიანი დააკავეს – თურქეთის ხელისუფლებამ სახელმწიფო გადატრიალების მცდელობის საქმეზე 260 ადამიანის დაკავების ორდერი გასცა. ამ დროისთვის 171 ადამიანი უკვე დააკავეს. როგორც პოლიცია განმარტავს, ეს ადამიანები იყენებდნენ აპლიკაციას „ByLock“. მთავრობა მიიჩნევს, რომ 3 წლის წინ ორგანიზატორები მისი დახმარებით მოქმედებდნენ. 2016 წელს სამხედრო გადატრიალების მცდელობის ორგანიზატორად თურქეთის ხელისუფლება აშშ-ში მცხოვრებ თურქ სასულიერო პირს ფეთჰულა გიულენს მიიჩნევს. 2016 წლიდან დღემდე გიულენის ორგანიზაციასთან კავშირის ბრალდებით დაკავებულთა რიცხვი 500000-ს აჭარბებს.[4]

ინდოეთში ყოფილ დეპუტატს გაუპატიურების საქმეზე სამუდამო პატიმრობა მიესაჯა – ინდოეთის პარლამენტის ყოფილ დეპუტატს, „ინდოეთის სახალხო პარტიის“ ყოფილ წევრ კულდიპ სენგარს გაუპატიურების საქმეზე სამუდამო პატიმრობა მიესაჯა. გარდა ამისა, სასამართლოს გადაწყვეტილებით, 51 წლის სენგარმა კომპენსაციის სახით 2,5 მილიონი რუპია (35 ათასი დოლარი) უნდა გადაიხადოს. ყოფილ დეპუტატს ბრალი 17 წლის გოგოს გაუპატიურებაში ედებოდა. საუბარია 2017 წლის ივნისში მომხდარ შემთხვევაზე, როდესაც გოგომ სენგარს დასაქმების თხოვნით მიმართა, ის კი გაიტაცეს. ერთი კვირის განმავლობაში მას როგორც სენგარი, ასევე სხვა პირები აუპატიურებდნენ. გასული წლის ივლისში გაუპატიურების მსხვერპლი საეჭვო ავტოავარიაში მოყვა. ავტოსაგზაო შემთხვევას გოგოს ორი დეიდა ემსხვერპლა, თავად დაზარალებულმა კი სხვადასხვა სიმძიმის დაზიანება მიიღო. ამის შემდეგ გოგოს დედამ ავტოსაგზაო შემთხვევაში კულდიპ სენგარი დაადანაშაულა. საქმეზე გამოძიება ჯერ არ დასრულებულა. რაც შეეხება „ინდოეთის სახალხო პარტიაში“ კულდიპ სენგარის წევრობას, ის პარტიიდან მხოლოდ მიმდინარე წლის აგვისტოში გარიცხეს.[5]

სირიის კრიზისი – სირიის პროვინცია იდლიბში ჰუმანიტარული კრიზისი შაბათს მომხდარი ავია იერიშების შემდეგ კი უფრო გამწვავდა. ავია იერიშებმა ათასობით ადამიანს აიძულა სახლების დატოვება. შაბათს ქალაქ სარაქებში ავია იერიშებს სულ ცოტა 12 ადამიანი ემსხვერპლა, ამ კვირაში შეტაკებების შედეგად კი დაახლოებით 140 ადამიანი დაიღუპა. ეს ტერიტორია სირიის არმიისა და რუსეთის ძალების სამიზნე გახდა. გაერომ „დაუყოვნებლივი დეესკალაციისკენ“ მოუწოდა მხარეებს. გაეროს განცხადებით, სირიის შეტევების გამო იდლიბის პროვინციაში 60 ათასამდე ადამიანი უკვე იძულებით გადაადგილდა. ჯამში რეგიონში 3 მილიონამდე მაცხოვრებელია. იდლიბის პროვინციაში ჰუმანიტარული კრიზისის გამწვავება განსაკუთრებით მას შემდეგ შეინიშნება, რაც გაეროს უსაფრთხოების საბჭოს რეზოლუციას ჩინეთმა და რუსეთმა ვეტო დაადეს. რეზოლუცია კიდევ ერთი წლით უზრუნველყოფდა საზღვარგარეთის დახმარებას პროვინციისთვის.[6]

ერაყში დაჯგუფება „ისლამური სახელმწიფო“ ისევ ძალას იკრებს – ერაყში „ისლამური სახელმწიფოს“ ჯგუფი, ორი წლის წინ ქვეყანაში ბოლო ტერიტორიების დატოვებისა და დაკარგვის შემდეგ, ძალებს იკრებს. ამის სულ უფრო მეტი მტკიცებულება არსებობს. ქურთები და დასავლეთის სადაზვერვო სამსახურების წარმომადგენლები აცხადებენ, რომ ISIS-ის წევრები ერაყში უფრო დახვეწილად მოქმედებენ და მათი თავდასხმები იზრდება. ქურთი მაღალჩინოსნის ლაჰურ თალაბანის განცხადებით, მებრძოლები ახლა უფრო მეტად გაწვრთნილები და გაცილებით საშიშები არიან ვიდრე „ალ-ქაიდას“ წევრები. „ისლამური სახელმწიფოს“ ლიდერი ჩრდილოეთ სირიაში სამხედრო ოპერაციისას ოქტომბერში მოკლეს. მოგვიანებით „ისლამურმა სახელმწიფომ“ ალ-ბაღდადის სიკვდილი დაადასტურა და ახალი ხალიფა აბუ იბრაჰიმ ალ-ჰაშიმი ალ-ქურაიში დაასახელა. ტერორისტულმა დაჯგუფება „ისლამურმა სახელმწიფომ“ სირიასა და ერაყში ტერიტორიების დიდი ნაწილი 2014-2015 წლებში დაიკავა. მათმა ძლევამოსილებამ პიკს 2014 წელს მიაღწია. ამის შემდეგ რადიკალების წინააღმდეგ საერთაშორისო ანტიტერორისტულმა კოალიციამ მასშტაბური ოპერაცია დაიწყო. „ისლამურმა სახელმწიფომ“ უკანასკნელი კონტროლირებადი ტერიტორია, სირიაში არსებული დასახლება ბაღუზი, 2019 წლის მარტში დაკარგა.[7]

ჯამალ ჰაშაღის მკვლელობაში ბრალდებულ 5 პირს სიკვდილი მიუსაჯეს – საუდის არაბეთში ჟურნალისტ ჯამალ ჰაშაღის მკვლელობაში ბრალდებულს 5 პირს სიკვდილი მიუსაჯეს. საქმის კიდევ სამ ფიგურანტს 24-24 წლით თავისუფლების აღკვეთა მიესაჯა. მსჯავრდებულთა ვინაობა არ სახელდება. ჯამალ ჰაშაღი სტამბოლში, საუდის არაბეთის საკონსულოში 2018 წლის ოქტომბერში მოკლეს. ის საუდის არაბეთის მთავრობას მწვავედ აკრიტიკებდა. მოკლული ჟურნალისტის დანაწევრებული სხეული ამ დრომდე არ არის ნაპოვნი. 8 თებერვალს გაერომ თავისი ექსპერტების დასკვნა გამოაქვეყნა, რომლის თანახმად, საუდელი ჟურნალისტის ჯამალ ჰაშაღის მკვლელობა საუდის არაბეთის მაღალჩინოსნებმა დაგეგმეს და შეასრულეს. საუდის არაბეთის საგარეო საქმეთა სამინისტრო გაეროს გამოძიების დასკვნის შედეგებს უარყოფს.[8]

[1] BBC; Pervez Musharraf: Pakistan ex-leader sentenced to death for treason; 17 December, 2019; available at: https://www.bbc.com/news/world-asia-50819772

[2] France 24; Pakistani professor sentenced to death for blasphemy; 21 December, 2019; available at: https://www.france24.com/en/20191221-pakistani-professor-sentenced-to-death-for-blasphemy

[3] Reporters Without Borders; RSF yearly round-up: “historically low” number of journalists killed in 2019; 16 December, 2019; available at: https://rsf.org/en/news/rsf-yearly-round-historically-low-number-journalists-killed-2019

[4] Anadolu Agency; ByLock operation in the capital: 171 detention; 17 December, 2019; available at: https://www.aa.com.tr/tr/15-temmuz-darbe-girisimi/baskentte-bylock-operasyonu-171-gozalti/1675619#

[5] BBC; Unnao rape case: Former BJP lawmaker Kuldeep Sengar gets life in jail; 20 December, 2019; available at: https://www.bbc.com/news/world-asia-india-50864968

[6] DW; Syria: Fears of humanitarian crisis rise after cross-border aid vetoed; 22 December, 2019; available at: https://www.dw.com/en/syria-fears-of-humanitarian-crisis-rise-after-cross-border-aid-vetoed/a-51769940

[7] BBC; ISIS in Iraq: Militants getting stronger again; By Orla Guerin; 23 December, 2019; available at: https://www.bbc.com/news/world-middle-east-50850325

[8] Bloomberg; Five sentenced to death in Khashoggi murder, royal aides cleared; By Donna Abu-Nasr; 23 December, 2019; available at: https://www.bloomberg.com/news/articles/2019-12-23/saudi-arabia-finds-11-guilty-in-jamal-khashoggi-murder

იემენის კრიზისი – საუდის არაბეთის ხელმძღვანელობით იემენში განხორციელებული საჰაერო იერიშის დროს 100-ზე მეტი ადამიანი დაიღუპა. კოალიციამ განაცხადა, რომ მის სამიზნეს გასამხედროებული დაჯგუფება წარმოადგენდა, თუმცა თავად ამბოხებულები აცხადებენ, რომ თავდასხმა განხორციელდა შენობაზე, რომელსაც ისინი ციხედ იყენებდნენ. შემთხვევის ადგილი წითელი ჯვრის საერთაშორისო კომიტეტის წარმომადგენლებმა მოინახულეს. მათი განმარტებით, შენობაში ბოლოს კოლეჯი იყო განთავსებული, თუმცა ამჟამად ცარიელია, მანამდე კი საპატიმრო დაწესებულებას წარმოადგენდა. იემენში სამხედრო კონფლიქტი 2014 წელს დაიწყო.[1]

ვითარება ავღანეთში – ავღანეთის დედაქალაქში დანაღმული ავტომობილის აფეთქების შედეგად 5 მშვიდობიანი მოქალაქე დაიღუპა, 50-ზე მეტი კი დაშავდა. თავდასხმა „მწვანე სოფლის“ კომპლექსთან ახლოს მოხდა, სადაც უცხოური კომპანიებია განთავსებული. ქვეყნის შინაგან საქმეთა მინისტრის განცხადებით, მსხვერპლის რიცხვი შეიძლება გაიზარდოს. მომხდარზე პასუხისმგებლობა ტერორისტულმა დაჯგუფება „თალიბანმა“ აიღო.[2] მოგვიანებით გავრცელებული ინფორმაციით, ავღანეთის დედაქალაქში ტერაქტის შედეგად დაღუპულთა რაოდენობა 16-მდე გაიზარდა; დაშავებულთა რაოდენობამ კი ასს გადააჭარბა.[3]

აშშ, თალიბებთან შეთანხმების შესაბამისად, ავღანეთიდან 5400 სამხედროს გაიყვანს. შეთანხმება მოლაპარაკებების 9 რაუნდის შედეგი გახდა. ხუთი სამხედრო ბაზიდან აშშ-ის არმიის ჯარისკაცებს 135 დღის განმავლობაში გაიყვანენ. სანაცვლოდ, „თალიბანი“ პირობას დებს, რომ ქვეყანა აშშ-სა და მის მოკავშირეებზე თავდასხმების მოსამზადებელ ბაზად აღარ იქნება. შეთანხმების ძალაში შესვლამდე დოკუმენტს აშშ-ის პრეზიდენტი დონალდ ტრამპი უნდა გაეცნოს. ინფორმაცია შტატების სპეციალურმა წარმომადგენელმა გაავრცელა; ხალილზადის ინტერვიუს ეთერში გასვლისას ქაბულში აფეთქება მოხდა, რომელსაც 16 ადამიანი ემსხვერპლა. მომხდარზე პასუხისმგებლობა „თალიბანმა“ აიღო. როგორც „ბი-ბი-სი“ წერს, მომხდარი კიდევ ერთხელ ადასტურებს, რომ ვაშინგტონსა და „თალიბანს“ შორის შეთანხმებით ავღანეთში ყოველდღიური ძალადობა არ შეწყდება. დღეისათვის ავღანეთში 14 000 ამერიკელი სამხედრო მსახურობს. კონტინგენტის სრულად გაყვანა რამდენიმე პირობაზე იქნება დამოკიდებული. კერძოდ, ავღანეთის მთავრობასა და „თალიბანს“ შორის ორმხრივი მოლაპარაკებების დაწყებასა და ცეცხლის შეწყვეტაზე.[4]

ბალხის პროვინციის ზარის რაიონში თალიბანის მებრძოლებთან შეტაკებას 6 სამხედრო მოსამსახურე ემსხვერპლა; 11 კი დაიჭრა. ავღანეთის არმიის ინფორმაციით, სამხედროებმა თალიბანის 13 მებრძოლი მოკლეს და 9 დაჭრეს.[5]

მორიგ აფეთქებას ქაბულში სულ მცირე 10 ადამიანი ემსხვერპლა და 40-ზე მეტი დაშავდა. აფეთქება ქალაქის ცენტრში, ერთერთ ყველაზე დაცულ უბანში მოხდა, სადაც აშშ-ის საელჩო და სამთავრობო უწყებები განლაგებული. ბომბი მანქანაში იყო დამონტაჟებული. მომხდარზე პასუხისმგებლობა თალიბანმა აიღო.[6]

თურქ ოპოზიციონერს ერდოღანის კრიტიკის გამო 9 წლითა და 8 თვით თავისუფლების აღკვეთა მიესაჯა – ქვეყნის ძირითადი ოპოზიციური პარტიის „რესპუბლიკური სახალხო პარტიის“ სტამბოლის განყოფილების ხელმძღვანელს კანან კაფთანჩიოღლუს ბრალი სახელმწიფო დაწესებულებებისა და პრეზიდენტის შეურაცხყოფასა და ტერორიზმის პროპაგანდაში მონაწილეობაში დასდეს. კაფთანჩიოღლუ ბრალს არ აღიარებს და განაჩენს პოლიტიკურად მოტივირებულს უწოდებს, ვინაიდან მისი დახმარებით ოპოზიციონერმა კანდიდატმა ეკრემ იმამოღლუმ სტამბოლის მერის არჩევნებზე მმართველი პარტიის კანდიდატი დაამარცხა. განაჩენის გამოცხადების პარალელურად სასამართლოს შენობასთან საპროტესტო აქცია მიმდინარეობდა. შეკრებილები კანან კაფთანჩიოღლუს სოლიდარობას უცხადებდნენ.[7]

[1] იმედის ახალი ამბები; იემენში ავიაიერიშს 100-ზე მეტი ადამიანი ემსხვერპლა; 01.09.2019; ხელმისაწვდომია ბმულზე: https://imedinews.ge/ge/msoflio/115314/iemenshi-aviaierishs-100ze-meti-adamiani-emskhverpla

[2] AP; Taliban attack Kabul as US envoy says deal almost final; By Rahim Faiez and Cara Anna; 3 September, 2019; available at: https://www.apnews.com/5b43a817115a46aab585700ee7e67a23

[3] იმედის ახალი ამბები; ქაბულში ტერაქტის მსხვერპლთა რიცხვი გაიზარდა; 3 სექტემბერი, 2019; ხელმისაწვდომია ბმულზე: https://imedinews.ge/ge/msoflio/115437/qabulshi-teraqtis-mskhverplta-ritskhvi-gaizarda

[4] Tolo News; Exclusive interview with US chief negotiator Zalmay Khalilzad; 2 September, 2019; available at: https://www.tolonews.com/must-see-vidoes/exclusive-interview-us-chief-negotiator-zalmay-khalilzad

[5] 1TV News AF; Twitter Post from 3 September, 2019; available at: https://twitter.com/1TVNewsAF/status/1168835593058553856

[6] Reuters; Taliban suicide bomber kills at least 10 civilians, two NATO troops in Kabul; By Abdul Qadir Sediqi, Rupam Jain; 5 September, 2019; available at: https://www.reuters.com/article/us-afghanistan-attack/taliban-suicide-bomber-kills-at-least-10-in-kabul-42-wounded-idUSKCN1VQ0J4

[7] AP; Turkey: Politician convicted for tweets insulting president; 6 September, 2019; available at: https://apnews.com/035cfaac770d475ba495ba0a472d3202

აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტი ეგვიპტის არაბთა რესპუბლიკაში ადამიანის უფლებათა კუთხით არსებული სიტუაციის შესახებ 2019 წელს გამოქვეყნებულ ყოვეწლიურ ანგარიშში (საანგარიშო პერიოდი – 2018 წელი) წერს, რომ „მოქალაქეები გამოხატავდნენ საკუთარ აზრს  მრავალ პოლიტიკურ თუ სოციალურ საკითხზე. თუმცა, მიუხედავად ამისა, მთავრობა, მისდამი კრიტიკულად განწყობილ პირებს სისხლისსამართლებრივ დევნას უქვემდებარებდა, ძირითადად, ძალადობისკენ მოწოდების, რელიგიის შეურაცხყოფის, საჯარო მოხელეთა და დაწესებულებათა (მაგ. სასამართლო, არმია, ა.შ.) შეურაცხყოფისა ან საჯარო მორალის დარღვევის ბრალდებების საფუძველზე.“ ამას გარდა, ანგარიშში ასევე საუბარია, რომ პირები ფართოდ იყენებდნენ სოციალურ მედიის ვებ-გვერდებს (Twitter, Facebook), რათა გამოეხატათ საკუთარი კრიტიკული დამოკიდებულება მთავრობისა და უსაფრთხოების ძალების მიმართ“.[1]

საერთაშორისო ორგანიზაცია „Human Rights Watch“ 2019 წლის ანგარიშში ეგვიპტის შესახებ წერდა, რომ მთავრობა აგრძელებდა მის მიმართ კრიტიკულად განწყობილ პირთა სისხლისამართლებრივ დევნასა და დაპატიმრებას, მათ შორის, ჟურნალისტებისა და ბლოგერების მიმართ.  ამას გარდა, ანგარიშის მიხედვით „სამთავრობო უწყებებმა გამოიყენეს კონტრ-ტერორისტული და საგანგებო მდგომარეობის შესახებ კანონმდებლობა და სასამართლოები, რათა უსამართლო სისხსლისსამართლებრივი დევნა დაეწყოთ  იმ ჟურნალისტების, აქტივისტებისა თუ, ზოგადად, კრიტიკოს პირთა წინააღმდეგ, რომლებმაც საკუთარი აზრი მშვიდობიანი ფორმით გამოხატეს“.[2]

საერთაშორისო ორგანიზაცია „Freedom House“ 2018 წლის 1-ელ ნოემბერს გამოქვეყნებულ ანგარიშში, რომელიც უშუალოდ ეხება ეგვიპტეში პრესისა და ინტერნეტ თავისუფლების კუთხით არსებულ სიტუაციას, წერდა, რომ ქვეყანაში ინტერნეტის თავისუფლების კუთხით სიტუაცია კვლავ გაუარესდა 2018 წელს, გაიზარდა რა ონლაინ-ცენზურა, ხოლო მრავალი პირი დაკავებული ან დაპატიმრებული იქნა ონლაინ სივრცეში საკუთარი აზრის გამოხატვისთვის.

ანგარიშის მიხედვით, 2017 წლის აპრილსა და სექტემბერში, ეგვიპტის 17 ქალაქიდან 240 პირი იქნა დაკავებული სოციალური მედიის საშუალებით პრეზიდენტი სისის მიმართ გამოთქმული კრიტიკული მოსაზრებების გამო. ასევე 2017 წელს, კოპტ ქრისტიან ენდრიუ სალეებს მიუსაჯეს 5 წლით თავისუფლების აღკვეთა „ტერორიზმის ხელშეწყობისთვის“, მას შემდეგ, რაც მან სოციალურ ქსელ Facebook-ზე პრეზიდენტი სისი გააკრიტიკა და ასევე, მოსახლეობის მოუწოდა, გამოეხატათ პროტესტი ეროვნული ვალუტის გაუფასურების გამო.

ამას გარდა, 2017 წლის ნოემბერში, ბლოგერი და ფართო საზოგადოებისთვის ცნობადი პირი – ისლამ ალ-რაფაეი, რომელიც პოლიტიკური და სოციალური თემების მიმართ სარკასტული კომენტარებით იყო ცნობილი, „ტერორისტული ჯგუფის წევრობისა და სახელმწიფოს წინააღმდეგ მოწოდებების“ ბრალდებით, დააკავეს.

ასევე, 2017 წლის ნოემბერში დააკავეს მოჰამედ იბრაჰიმი, ცნობილი აქტივისტი და ბლოგერი. ის რამდენიმე საათში გაათავისუფლეს, თუმცა 2018 წლის აპრილში კვლავ დააკავეს და დღემდე წინასწარ პატიმრობაში იმყოფება. (შესაბამის სამსახურებს მისი დაკავების მიზეზი არ განუმარტიათ, თუმცა, აღსანიშნავია, რომ დაკავებამდე იბრაჰიმა საკუთარ youtube ბლოგზე განათავსა მასალები, სადაც იკვეთება ეროვნული უსაფრთხოების ძალების მონაწილეობა წამებისა და იძულებითი გაუჩინარებების ფაქტებში. ამას გარდა, მან გააკრიტიკა გასულ წელს ჩატარებული საპრეზიდენტო არჩევნები.[3]).

2018 წლის მაისში დააკავეს ცნობილი ბლოგერი და ჟურნალისტი ვაელ აბბასი. მას ბრალი დასდეს ყალბი ინფორმაციის გავრცელებასა და უკანონი ჯგუფის წევრობაში. აბასი წარმოადგენს ერთ-ერთ ლიდერ აქტივისტს, რომელიც ცნობილია პოლიციის მიერ ძალის გადამეტების ფაქტების ამსახველი მასალების დოკუმენტირებითა და გამოქვეყნებით.

2018 წლის მაისში, აქტივისტი ამალ ფატჰი დააკავეს მას შემდეგ, რაც საკუთარ Facebook გვერდზე განათავსა ვიდეო, სადაც აკრიტიკებდა ეგვიპტის მთავრობას იმის გამო, რომ ის ვერ უზრუნველყოფდა ქალთა დაცვას სექსუალური შევიწროებისგან და ვერ აუმჯობესებდა ადამიანის უფლებებისა და სოციო-ეკონომიკური კუთხით არსებულ მდგომარეობას.

აქტივისტი შადი ალ-გჰაზალი დაკავებულ იქნა 2018 წლის მაისში, პრეზიდენტის შეურაცხყოფის, კანონით აკრძალული ჯგუფის წევრობისა და ყალბი ინფორმაციის გავრცელების ბრალდებით. მან სოციალურ ქსელ Twitter-ზე გამოქვეყნებულ პოსტში, საუდის არაბეთისთვის კონკრეტული კუნძულების გადაცემის გამო, ეგვიპტის მთავრობა გააკრიტიკა.

ასევე, დაპატიმრებულ იქნა სამი ანანი – ეგვიპტის ეროვნული არმიის შტაბის ყოფილი ხელმღვანელი, მას შემდეგ, რაც მან საკუთარ Facebook გვერდზე განათავსა ვიდეო, რომელშიც აცხადებდა საკუთარ სურვილს, მონაწილეობა მიეღო 2018 წლის მარტის საპრეზიდენტო არჩევნებში. ვიდეოში ის მოუწოდებდა სამოქალაქო და სამხედრო დაწესებულებებს, შეენარჩუნებინათ ნეიტრალური დამოკიდებულება ყველა იმ პირის მიმართ, ვინც არჩევნებში მონაწილეობის სურვილი გამოთქვა და არ დაეკავებინათ იმ პრეზიდენტის მხარე, რომელიც თანამდებობას რამდენიმე თვეში დატოვებდა.

ამას გარდა, 2018 წლის ივლისში ლიბანელ ტურისტს – მონა ელ-მაზბოჰის 8 წლით თავისუფლების აღკვეთა მიუსაჯეს. ამის მიზეზი გახდა მის მიერ სოციალურ ქსელ Facebook-ზე  ატვირთული ვიდეო, სადაც ის ჩიოდა სექსუალური შევიწროების, ქურდობისა და ქვეყანაში არსებული ცუდი რესტორნების სერვისის გამო. ის დამნაშავედ ცნეს „საზოგადოებისთვის ზიანის მომტანი ჭორების მიზანმიმართული გავრცელების, რელიგიის შეურაცხყოფის და საჯარო უზნეობის“ ბრალდებებისთვის.[4]

[1] United States Department of State – Country Report on Human Rights Practices 2018 – Egypt; 13 March 2019; available at

[accessed 10 July 2019]

[2] Human Rights Watch – World Report 2019 – Egypt; published 17/01/2018; available at

[accessed 11 July 2019]

[3] Frontline Defenders – Case of Mohamed Ibrahim; available at https://www.frontlinedefenders.org/en/case/mohamed-ibrahim-detained [accessed 11 July 2019]

[4] Freedom House  – Freedom on the Net 2018 – Egypt; published 1 November 2018; available at

[accessed 12 July 2019]

ადენის ყურეში ნახევრად უდაბნოს ტერიტორიაზე მდებარე, სეპარატისტულმა სომალილენდმა დამოუკიდებლობა გამოაცხადა 1991 წელს,  სომალის სამხედრო დიქტატორის სიად ბარეს დამხობის შემდეგ, რასაც წინ უძღოდა სეპარატისტული ბრძოლა, რომლის დროსაც სიად ბარეს ძალები დაუპირისპირდნენ მეამბოხეებს. შედეგად, ათობით ათასი ადამიანი იქნა მოკლული და ქალაქები განადგურდა. მიუხედავად იმისა, რომ საერთაშორისოდ არ იქნა აღიარებული სომალილენდის დამოუკიდებლობა, მას მაინც გააჩნია მოქმედი პოლიტიკური სისტემა, სამთავრობო დაწესებულებები, პოლიციური ძალები და საკუთარი ვალუტა.

დედაქალაქი: ჰერგეისა;

მოსახლეობა: 3.5 მილიონი;

მთავარი ენები: სომალური, არაბული, ინგლისური;

მთავარი რელიგია: ისლამი;

ვალუტა: სომალილენდის შილინგი. [1]

[2]

BBC-ის მიერ 2017 წლის 22 დეკემბერს გამოქვეყნებული რუკის მიხედვით, სადაც აღნიშნულია თუ რა ტერიტორიებს აკონტროლებს ალ-შაბაბი სომალიში, მიუხედავად იმისა, რომ ალ-შაბაბმა უმეტეს სოფლებსა და ქალაქებზე  კონტროლი დაკარგა, ის მაინც მძლავრობს  სასოფლო ტერიტორიებზე.

[3]

ამერიკის შეერთებული შტატების სახელმწიფო დეპარტამენტის საკონსულო საკითხთა ბიურო, სომალის შესახებ 2018 წლის 10 იანვარს გამოქვეყნებული ინფორმაციით, აშშ-ის მოქალაქეებს აფრთხილებს, რომ თავი შეიკავონ სომალიში მოგზაურობისაგან ქვეყანაში არსებული კრიმინალის, ტერორიზმის და მეკობრეობის საფრთხის გამო.

ძალადობრივი დანაშაულები, ისეთი როგორიცაა, ადამიანთა გატაცება და მკვლელობა, მთელი სომალის მასშტაბით ფართოდ არის გავრცელებული, მათ შორის პუნტლენდსა და სომალილენდში. უკანონოდ გზის გადაკეტვის ფაქტებიც ჩვეულებრივ მოვლენად არის მიჩნეული.

ტერორისტები კვლავ განაგრძობდნენ ადამიანთა გატაცებებს, აფეთქებებს და სხვა სახის თავდასხმებს მთელი სომალის მასშტაბით. ისინი შესაძლოა გაფრთხილების გარეშე დაესხნენ თავს აეროპორტებს და ნავსადგურებს, სამთავრობო შენობებს, სასტუმროებს, რესტორნებს, სავაჭრო ტერიტორიებს და სხვა ადგილებს, სადაც დიდი რაოდენობით ხალხი და დასავლელები იკრიბებიან, ასევე იმ ადგილებს, სადაც მთავრობის წარმომადგენლები, სამხედრო პირები და დასავლეთის კოლონა იმყოფება.

მეკობრეები აქტიურად მოქმედებენ აფრიკის რქის (სომალის ნახევარკუნძული) წყლებში, განსაკუთრებით სომალის საერთაშორისო წყლებში.[4]

დიდი ბრიტანეთის საგარეო საქმეთა და თანამეგობრობის ოფისის მიერ გამოქვეყნებულ ინფორმაციაში მოგზაურთათვის აღწერილია ამა თუ იმ ქვეყანაში მოგზაურობის მიზანშეწონილობასთან დაკავშირებული რჩევები. რუქაზე წითლად აღნიშნულია ზონა, სადაც ტურისტებს ურჩევენ საერთოდ არ იმოგზაურონ;

ყვითლად აღნიშნულია ზონა, სადაც ტურისტებს ურჩევენ იმოგზაურონ მხოლოდ განსაკუთრებული აუცილებლობის შემთხვევაში;

მწვანე ფრად აღნიშნულია ზონა, სადაც მოგზაურობა ნებადართულია რჩევების გათვალისწინებით.

სომალის შესახებ არსებულ სარჩევში, აღნიშნულია, რომ უსაფრთხოების კუთხით არსებული მდგომარეობიდან გამომდინარე, მოგზაურებმა თავი უნდა შეიკავონ სომალიში, ასევე სომალილენდში მოგზაურობისგან, ჰერგეისას და ბერბერას გამორიცხვით, სადაც განსაკუთრებული აუცილებლობის შემთხვევაში, შესაძლებელია მოგზაურობა.

2017 წლის 13 ნოემბერს სომალილენდში გაიმართა საპრეზიდენტო არჩევნები. სარჩევში აღნიშნულია, რომ ტერორიზმი მნიშვნელოვან საფრთხეს წარმოადგენს სომალიში. ასევე არსებობს ადამიანთა გატაცების მაღალი რისკი სომალიში. ტერორისტული დაჯგუფებები ემუქრებიან ყველა დასავლელს და იმათ ვინც დასავლურ ორგანიზაციებში მუშაობენ. ტერორისტული თავდასხმების მუდმივი საფრთხე არსებობს მოგადიშუში. ტერორისტები განაგრძობდნენ თავდასხმები დაგეგმვას დასავლელების წინააღმდეგ მთელ სომალიში, მათ შორის სომალილენდის ტერიტორიებზეც.

2017 წლის 14 ოქტომბერს დიდი აფეთქება მოხდა მოგადიშუს ცენტრალურ ნაწილში. აღნიშნულ თავდასხმას 300 ადამიანის სიცოცხლე ემსხვერპლა და ასობით ადამიანი დაიჭრა.

საზღვაო ტერორიზმის მაღალი საფრთხე არსებობს სომალის ტერიტორიულ და საერთაშორისო წყლებში და მეკობრეობა კვლავ საფრთხედ რჩება ადენის ყურის და ინდოეთის ოკეანის ტერიტორიებზე.

სომალიში საკვების დეფიციტია, რაც განაპირობებს ათასობით სომალელის  გადაადგილებას.[5]

„Amnesty International“- ის მიერ 2018 წლის თებერვალში გამოქვეყნებული ინფორმაციის მიხედვით, რომელიც ეხება სომალიში 2017 წელს განვითარებულ მოვლენებს, აღნიშნულია, რომ გვალვებმა და საკვების დეფიციტმა  ადამიანთა მასიური გადაადგილება გამოიწვია. სამ ადამიანი იქნა მოკლული ამერიკის შეერთებული შტატების საჰაერო და დრონის თავდასხმების შედეგად. კენია კვლავ განაგრძობდა ნებაყოფლობით რეპატრიაციის სქემას სომალელებისთვის დადააბის ლტოლვილთა ბანაკიდან და შეაჩერა სომალიდან ახლად წამოსულთა რეგისტრაცია. შეიარაღებული დაჯგუფება ალ-შაბაბი და ხელისუფლება დროდადრო ზღუდავდნენ ჟურნალისტების თავიანთი საქმიანობის განხორციელებისას. მიუხედავად იმისა, რომ ქალებმა გარკვეულ წარმატებებს მიაღწიეს პოლიტიკურ ასპარეზზე, სექსუალური და გენდერული ძალადობა კვლავ გავრცელებული იყო.

თებერვალში, სომალის პარლამენტმა, სადაც წარმოდგენილი იყო ყველა რეგიონი, მათ შორის სომალილენდი და პუნტლენდი, მოჰამედ აბდულაჰი მოჰამედი (ასევე ცნობილი, როგორც ფარმაჯო) პრეზიდენტად აირჩია. თებერვალშივე პრეზიდენტმა მოჰამედმა პრემიერ-მინისტრად დანიშნა ალი ხაირე. ზოგიერთ საპრეზიდენტო კანდიდატს ბრალად ედებოდა მილიონობით დოლარით პარლამენტების წევრების მოსყიდვის მცდელობა. პარლამენტის წევრები არჩეულები იყვნენ იმ სისტემის მიხედვით, რომელიც ოთხი ძირითადი კლანის წარმომადგენელ თითოეულ უხუცეს მამაკაცს ხმის მიცემის უფლებას აძლევდა, ხოლო დაბალი კლანის წამომადგენელ უხუცესებს ნახევარი ხმის უფლება ჰქონდათ. აღნიშნული სისტემა უმცირესი კლანების წარმომადგენელ ახალგაზრდებს, ქალებს და კაცებს ხმის მიცემის უფლებას უზღუდავდა. არჩევნები გაიმართა სომალილენდის ტერიტორიაზეც, სადაც მუსე ბიჰი აბდი იქნა არჩეული პრეზიდენტად.

„AMISOM“- ის სამშვიდობო ძალებმა (აფრიკის გაერთიანებული მისია სომალიში) გასული წლის მანძილზე სომალის მნიშვნელოვანი ადგილები დატოვა, რის შემდეგაც ალ-შაბაბმა დაამყარა კონტროლი კონფლიქტურ ზონებში, მათ შორის ელ ბურის, ბარდერეს და ლეგოს ტერიტორიებზე, რომლებიც სომალის სამხრეთ და ცენტრალურ ნაწილში მდებარეობს.

ლტოლვილთა და მიგრანტთა უფლებები

9 თებერვალს, კენიის უმაღლესმა სასამართლომ გამოაცხადა, რომ კენიის მთავრობის 2016 წლის დირექტივის – გარისას ტერიტორიაზე დადააბის ლტოლვილთა ბანაკის დახურვა კონსტიტუციას ეწინააღმდეგებოდა და კენია დაადანაშაულა საერთაშორისო და ეროვნული ვალდებულებების შეუსრულებლობაში. აღნიშნულ ბანაკში მცხოვრები ლტოლვილთა უმეტესობა სომალიდან იყო. 2017 წლის იანვრიდან ნოემბრამდე, გაეროს ლტოლვილთა უმაღლესი კომისარიატის მიხედვით, კენიას სომალისა და გლუკს შორის დადებული სამმხრივი შეთანხმების შედეგად, 32,500 სომალელი ლტოლვილი ნებაყოფლობით დაბრუნდა კენიიდან კიშაიოს, ბაიდოას, მოგადიშუს, ლუქის და აფმადოვის ტერიტორიებზე, სამხრეთ სომალიში. წლის ბოლოსთვის, 229,592 სომალელი ლტოლვილი იყო დარეგისტრირებული დადააბის ლტოლვილთა ბანაკში. კენია კვლავ არ არეგისტრირებდა ახლად მოსულ სომალელებს.

გამოხატვის თავისუფლება

ალ-შაბაბი უკრძალავდა ჟურნალისტებს მის მიერ კონტროლირებად ტერიტორიებზე შესვლას. დაჯგუფება მთელი ქვეყნის მასშტაბით, განაგრძობდა მედია მუშაკების დაკავებას, მათ მიმართ მუქარებს და დევნას.

ივლისში, სომალის მთავრობამ მიიღო რეპრესიული კანონი, რომელიც შექმნილი იყო ნორმატიული  მარეგულირებელი ორგანოს მიერ, რომლის წევრებიც დანიშნულები იყვნენ ინფორმაციის მინისტრის მიერ, რომელიც აკონტროლებს ბეჭდური და სამაუწყებლო მედიის შინაარსს. კანონმა, შესაბამისი ტერმინების განმარტების გარეშე, აკრძალა ცრუ ინფორმაციის და „პროპაგანდის“ შემცველი სტატიების გამოქვეყნება. კანონი ბუნდოვნად იყო ჩამოყალიბებული და მოიცავდა ჟურნალისტების შეზღუდვას, რაც ხელისუფლებას მედიის მუშაკთა დევნის უფლებას აძლევდა.

სომალილენდის ჟურნალისტთა ასოციაციამ განაცხადა რომ 30 ჟურნალისტზე მეტი იქნა დაკავებული სომალილენდში ხელისუფლების კრიტიკის გამო.

ქალთა უფლებები

სომალის საარჩევნო კვოტის სისტემა ითვალისწინებს ადგილების 30%-ს ქალებისთვის. შედეგად, ქალთა წარმომადგენლობის მაჩვენებელი გაუმჯობესდა და 24 % შეადგინა ქვედა პალატაში, ხოლო, 22 % ზემო პალატაში.

სექსუალურ და გენდერის ნიადაგზე ძალადობა კვლავ ფართოდ იყო გავრცელებული. სამთავრობო სააგენტომ, სომალის ინტეგრირებული მენეჯმენტის სისტემამ აღრიცხა სულ მცირე 271 და 312 საქმე გენდერის ნიადაგზე ძალადობისა, რომელიც მიმართული იყო სომალილენდში და პუნტლენდში გადაადგილებული ქალების მიმართ და სულ მცირე 400 შემთხვევა დაფიქსირდა სომალის სამხრეთ და ცენტრალურ ტერიტორიებზეც. გვალვის შედეგად ოჯახებს მოშორებული ქალები სექსუალურ და გენდერის საფუძველზე ძალადობის საფრთხის ქვეშ არიან, რადგან ისინი „დამცველი მამაკაცის“ გარეშე არიან დარჩენილები.

ეკონომიკური, სოციალური და კულტურული უფლებები

უპრეცედენტო გვალვებმა, მნიშვნელოვნად გაზარდა ქვეყნის შიგნით ადამიანთა გადაადგილების მაჩვენებელი, დაახლოებით 943,000 ადამიანი გადაადგილდა წლის ბოლოსთვის. 3 მილიონამდე ადამიანი განიცდის საკვების დეფიციტს. საკვების დეფიციტმა მიაღწია საგანგებო დონეს, როგორც სამხრეთ ისე ცენტრალურ რეგიონებში, განსაკუთრებით იძულებით გადაადგილებულ პირებში და ასევე კონფლიქტით დაზარალებულ მოსახლეობაში. აგვისტოში, ჰუმანიტარული საკითხების კოორდინაციის გაეროს ოფისის მონაცემებით, 388,000 ბავშვი შიმშილის ზღვარზეა და 87,000 სიცოცხლის გადარჩენას საჭიროებს.[6]

ავსტრიის თავშესაფრისა და წარმოშობის ქვეყნის შესახებ ინფორმაციის კვლევისა და დოკუმენტაციის ცენტრმა (ACCORD) 2017 წლის სექტემბერში გამოაქვეყნა რუკა, სადაც  მოცემულია ინფორმაცია 2017 წლის მეორე ნახევარში, სომალის ტერიტორიაზე დაფიქსირებული ინციდენტების  შესახებ:

[7]

უსაფრთხოების კუთხით არსებული მდგომარეობა სამხრეთ და ცენტრალურ სომალიში

უსაფრთხოების კუთხით არსებული მდგომარეობა კვლავ არასტაბილურია სომალიში, მათ შორის მოგადიშუში, მიუხედავად იმისა რომ მოგადიშუს სტაბილიზაციის ძალები მოქმედებენ და გარკვეულ ზომებს იღებენ უსაფრთხოების უზრუნველსაყოფად. აგვისტოში, თვითნაკეთი ასაფეთქებელი მოწყობილობების აფეთქებების მთელი სერია განხორციელდა, მაკა ალ-მუკამარას გზის სიახლოვეს, სადაც ძირითადად მთავრობის წარმომადგენლები მოძრაობენ და გარკვეული კომერციული ობიექტები მდებარეობს. სექტემბერში დაფიქსირდა ნაკლებად ინტენსიური შეიარაღებული თავდასხმები, და ტერორიზმთან დაკავშირებული ინციდენტები, რაც მოიცავს ორ ფართომასშტაბიან თავდასხმას თვითნაკეთი ასაფეთქებელი მოწყობილობის მეშვეობით. გამიზნული მკვლელობები კვლავ გრძელდება ქალაქში, 12 მკვლელობა მოხდა, რომლის სამიზნეც ბიზნესმენები, უსაფრთხოების ძალების თანამშრომლები, საჯარო მოხელეები და მთავრობის წარმომადგენლები იყვნენ.

პერიოდულად ჰქონდა ადგილი დაჯგუფება „ალ-შაბაბსა“ და სომალის უსაფრთხოების ძალებს შორის დაპირისპირებას პუნტლენდში. 15 ნოემბერს, პუნტლენდის უსაფრთხოების ძალების ბანაკის სიახლოვეს აფ ურურის სოფელში გალგალას მთებში „ალ-შაბაბის“ მებრძოლებმა ექვსი ნაღმტყორცნი ისროლეს. აღნიშნული ინციდენტის შედეგად დაშავებულთა შესახებ ინფორმაცია არ გავრცელებულა. ისლამური სახელმწიფოს წევრების მოძრაობა და აქტივობა დაფიქსირდა ბოსასოში, პუნტლენდის ტერიტორიაზე, სადაც 4 ოქტომბერს, პოლიციის სადგურზე თვითმკვლელი ტერორისტის მიერ განხორციელებულ თავდასხმაზე პასუხისმგებლობა ისლამურმა სახელმწიფომ აიღო. ასევე ვრცელდებოდა ინფორმაცია პუნტლენდში იემენიდან გადმოსული მებრძოლების შესახებ. მიუხედავად იმისა, რომ საანგარიშო პერიოდში სომალილენდში უსაფრთხოების კუთხით სიმშვიდე იყო, გარკვეული მღელვარება დაფიქსირდა 13 ნოემბრის საპრეზიდენტო არჩევნებამდე და მის შემდეგ, რასაც ოპოზიციური პარტიების მომხრეთა ძალადობრივი დემონსტრაციები მოყვა სომალილენდში ახალ ჰერგეისას, ერიგავოს, სანააგის რეგიონში (სადაო ტერიტორია) და ბურანოს ტერიტორიებზე.

უსაფრთხოების კუთხით არსებული ვითარება მოგადიშუში კვლავ არასტაბილურია, თუმცა ფედერალური მთავრობის ბანადირის რეგიონულ ადმინისტრაციასთან ერთად განხორციელებული გარკვეული ინიციატივების შედეგად მცირედი გაუმჯობესება შეინიშნება. 8,15 და 17 მაისს დაფიქსირებული ინციდენტები მოიცავდა ასაფეთქებელი მოწყობილობებით თავდასხმის ფაქტებს, რასაც 11 ადამიანის სიცოცხლე ემსხვერპლა, ხოლო დაიჭრა უფრო მეტი ადამიანი. 20 ივნისს ვადაჯირის რაიონის კომისისის შესასვლელთან აფეთქდა ავტობუსი, რის შედეგადაც 17 ადამიანი იქნა მოკლული, ხოლო 30 დაიჭრა. მომხდარზე დაჯგუფება „ალ-შაბაბმა“ აიღო პასუხისმგებლობა. 22 ივნისს ავტომობილში დამონტაჟებული ასაფეთქებელი მოწყობილობა აფეთქდა პოლიციის განყოფილების წინ, რასაც რამდენიმე ადამიანის სიცოცხლე ემსხვერპლა. 12 ივნისს და 4 ივლისს, ცხრა ნაღმტყორცნი გაისროლეს სომალიში აფრიკის გაერთიანებული მისიის (AMISOM) ბაზების მიმართულებით, რომლებიც მოგადიშუს სტადიონზე და  ვილა სომალის შენობასთან მდებარეობდა, აღნიშნული თავდასხმის შედეგად ერთი ჯარისკაცი იქნა მოკლული, ხოლო ორი დაიჭრა.[8]

[1] BBC News: Somaliland profile; 14 December 2017

http://www.bbc.com/news/world-africa-14115069 [accessed May 3, 2018]

[2] BBC News: Who are Somalia’s al-Shabab?- 22 December 2017 http://www.bbc.com/news/world-africa-15336689 [accessed May 3, 2018]

[3] Travel.State.Gov- U.S. DEPARTMENT OF STATE — BUREAU OF CONSULAR AFFAIRS – Somalia Travel Advisory; January 10,2018  https://travelmaps.state.gov/TSGMap/?extent=32.829980986,-1.783760626,59.54518237,12.077308381 [accessed May 3, 2018]

[4] Travel.State.Gov- U.S. DEPARTMENT OF STATE — BUREAU OF CONSULAR AFFAIRS – Somalia Travel Advisory; January 10,2018 https://travel.state.gov/content/travel/en/traveladvisories/traveladvisories/somalia-travel-advisory.html [accessed May 3, 2018]

[5] GOV UK: The Foreign and Commonwealth Office – Foreign travel advice:  Somalia; Updated:5 January 2018 https://www.gov.uk/foreign-travel-advice/somalia [accessed May 3, 2018]

[6] AI – Amnesty International: Amnesty International Report 2017/18 – The State of the World’s Human Rights – Somalia, 22 February 2018

[accessed on 3 May 2018]

[7] ACCORD – Austrian Centre for Country of Origin and Asylum Research and Documentation: Somalia, Second Quarter 2017: Update on incidents according to the Armed Conflict Location & Event Data Project (ACLED) compiled by ACCORD, 14 September 2017 (available at ecoi.net)

[accessed May 3, 2018]

[8] ACCORD – Austrian Centre for Country of Origin and Asylum Research and Documentation: Security Situation in Somalia; Published 26 April 2018 https://www.ecoi.net/en/countries/somalia/featured-topics/security-situation/  [accessed May 3, 2018]

ისლამურ რესპუბლიკაში ხელოვნება წარმოადგენს სადავო სივრცეს, სადაც ადგილი აქვს შიდა კულტურულ ბრძოლებს. ირანში მხატვრებს უწევთ ორიენტირება ბევრი ცენზურის მიმართ. ნებისმიერი პროდუქტი ხელოვნების კუთხით, რაც გამიზნულია საზოგადოებისთვის, გამოქვეყნებამდე, საჭიროებს წინასწარ ავტორიზაციას ირანის კულტურისა და ისლამური განათლების სამინისტროსგან. ამასთანავე, აკრძალულია ნებისმიერი პიესა, გამოფენა ან ფილმი, რომელიც ითვლება, რომ დაკავშირებულია პოლიტიკასთან, რელიგიასთან ან სექსუალურ საკითხებთან. ხელოვანების დიდი ნაწილი განიცდის შევიწროებას ან დაპატიმრებულია.[1]

2015 წლის ივნისში, თავის ადვოკატთან ერთად, დააკავეს ხელოვანი ათენა ფარღადანი (Atena Farghadani), რომელიც თავისი ნახატების მეშვეობით იცავდა ადამიანის უფლებებს. მათ ბრალად ედებათ „უკანონო სქესობრივი ურთიერთობა, მრუშობა და გარყვნილი ქმედება“.[2]

საერთაშორისო ორგანიზაცია „Heinrich-Böll-Stiftung“-ის 2016 წლის თებერვლის ანგარიშის მიხედვით, ირანელი მხატვრების, მწერლებისა და სოციალური აქტივისტების დიდმა ნაწილმა, მათ შორის რეჟისორმა ჯაფარ ფანაჰიმ და მწერალმა პარისპურმა ღია წერილში გამოხატა უკმაყოფილება ხელოვანებზე გაზრდილი რეპრესიების გამო. ღია წერილში ნახსენები იყო, რომ ხელოვანებისა და კულტურის სფეროში მომუშავე პირებისთვის მუშაობა არის რთული, ნამუშევრებზე აკრძალვებისა და მკაცრი შეფასებების გამო.[3]

გაეროს გენერალური ასამბლეის 2017 წლის ანგარიშის მიხედვით, ზოგიერთი ხელოვანი და ადამიანის უფლებათა დარღვევის მსხვერპლთა ოჯახის წევრები, რომლებიც საჯაროდ გამოთქვამენ თავიანთ აზრს, არიან მუქარის, შევიწროების, დაკავებისა და დაპატიმრების მსხვერპლნი.[4]

ACCORD-ის მიერ 2017 წლის ივნისში გამოქვეყნებული ინფორმაციის თანახმად, უკანასკნელ თვეებში დაკავებები შეეხო ხელოვანებს და სხვა სოციალურ ჯგუფებს, რომლებიც ჩართულნი არიან აკრძალულ აქტივობებში.[5]

ირანის შესახებ ამერიკის შეერთებული შტატების სახელმწიფო დეპარტამენტის მიერ 2017 წელს გამოქვეყნებულ ანგარიშში აღნიშნულია, რომ მთავრობა განაგრძობს სტუდენტების, ჟურნალისტების, ადვოკატების, პოლიტიკური აქტივისტების, ქალთა უფლებების დამცველი აქტივისტების, ხელოვანებისა და რელიგიური უმცირესობების წევრების დაკავებას, ეროვნული უსაფრთხოების საფუძველზე. მთავრობამ შეზღუდა საზღვარგარეთ მოგზაურობა ზოგიერთი რელიგიური ლიდერისთვის, რელიგიური უმცირესობის წევრებისთვისა და სენსიტიურ სფეროებში მომუშავე მეცნიერებისთვის. აღნიშნული აკრძალვა შეეხო რამდენიმე ჟურნალისტს, აკადემიკოსს, ოპოზიციის წარმომადგენელ პოლიტიკოსს, ადამიანის უფლებათა, მათ შორის ქალთა უფლებების დამცველ აქტივისტებსა და ხელოვანებს, ზოგიერთს პასპორტიც ჩამოერთვა წლის განმავლობაში.[6]

„Heinrich-Böll-Stiftung“-ის 2017 წლის აპრილის ანგარიშის მიხედვით, კრიტიკულად განწყობილი ჟურნალისტები, ბლოგერები, ხელოვანები და მწერლები დაექვემდებარებიან ხანგრძლივ პატიმრობას. აღნიშნული ანგარიშის მიხედვით, ანგარიშის წერის მომენტში, ციხეში იმყოფებოდა 24 ავტორი.[7]

ირანის შესახებ „Amnesty International“-ის 2018 წლის ანგარიშში აღნიშნულია, რომ ხელისუფლება განაგრძობს უხეშად დაარღვიოს გამოხატვის თავისუფლება. ამ კუთხით ანგარიშში გამოყოფილია სამიზნე ჯგუფები: მშვიდობიანი პოლიტიკური დისიდენტები, ჟურნალისტები, ონლაინ-მედიის წარმომადგენლები, სტუდენტები, რეჟისორები, მუსიკოსები, მწერლები და ადამიანის უფლებათა დამცველები.[8] ანგარიშში არ ფიქსირდება არანაირი ინფორმაცია მხატვრების შესახებ.

ირანის შესახებ „Freedom House“-ისა და „Human Rights Watch“-ის 2018 ანგარიშებშიც აღნიშნულია, რომ რეჟიმი ინარჩუნებს შეზღუდვებს გამოხატვის თავისუფლებაზე.[9] [10] ამავე ანგარიშებშიც არ ფიქსირდება დევნის ფაქტები კონკრეტულად მხატვრების მიმართ.

იმის მიუხედავად, რომ გავლენიან წყაროებზე დაყრდნობით ირანში ადგილი აქვს ხელოვანების შევიწროების ფაქტებს, რაც ნაწილობრივ გამომდინარეობს ირანში გამოხატვის თავისუფლების მიმართ არსებული მკაცრი შეზღუდვებიდან, აღიარებულ საერთაშორისო და ადგილობრივ წყაროებზე დაყრდნობით, მხატვრების დევნის ფაქტები არ ფიგურირებს ისეთი ორგანიზაციების უახლეს ანგარიშებში, როგორიცაა: „Amnesty International“; „Freedom House“; „Human Rights Watch“ და ა.შ. აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტის ანგარიშებსა და სხვა ქვეყნების ანგარიშებშიც არ იყო ინფორმაცია მხატვრების, ან კონკრეტულად იმ პირების დევნის ფაქტის შესახებ, რომლებიც ხატავენ ქალებს და ზოგადად ადამიანებს სამოსის გარეშე. ასევე ecoi.net; refworld.org. და Google-ს საძიებო ველშიც ვერ მოიძებნა ინფორმაცია აღნიშნულის შესახებ.

[1] Article 19, Iran: We Must Protect the Right to Artistic Expression, 23 June 2015, available at:

[accessed 23 April 2018]

[2] Amnesty International, Caught in a Web of Repression: Iran’s Human Rights Defenders Under Attack, 2 August 2017, available at:

[accessed 23 April 2018]

[3] Heinrich-Böll-Stiftung: Iran-Report 02/16, 4 February 2016

[accessed 23 April 2018]

[4] UN General Assembly, Situation of human rights in the Islamic Republic of Iran, 31 October 2017, A/72/562, available at:

[accessed 23 April 2018]

[5] Austrian Centre for Country of Origin and Asylum Research and Documentation (ACCORD), Query Response: Iran: Capacity and Methods of Authorities to Monitor Online Activities and Religious Activities of Iranians Living Abroad, 12 June 2017, available at:

[accessed 23 April 2018]

[6] United States Department of State, 2016 Country Reports on Human Rights Practices – Iran, 3 March 2017, available at:

[accessed 23 April 2018]

[7] Heinrich-Böll-Stiftung: Iran-Report 04/2017, April 2017

[accessed 23 April 2018]

[8] Amnesty International, Amnesty International Report 2017/18 – Iran, 22 February 2018, available at:

[accessed 23 April 2018]

[9] Freedom House, Freedom in the World 2018 – Iran, 19 January 2018, available at:

[accessed 23 April 2018]

[10] Human Rights Watch, World Report 2018 – Iran, 18 January 2018, available at:

[accessed 23 April 2018]

აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტის 2017 წლის ანგარიშის მიხედვით, რომელიც ეხება 2016 წელს განვითარებულ მოვლენებს, ქუვეითი წარმოადგენს კონსტიტუციურ, მემკვიდრეობით ემირატს, რომელსაც ალ შაბაჰის ოჯახი მართავს. მიუხედავად იმისა, რომ ქუვეითში დემოკრატიულად არჩეული პარლამენტი ფუნქციონირებს, ქვეყნის მმართველობასთან დაკავშირებით არსებულ ყველა საკითხზე, საბოლოო გადაწყვეტილებას ემირი იღებს. 2016 წლის 26 ნოემბერს გამართული საპარლამენტო არჩევნები იყო თავისუფალი და სამართლიანი, რომლის დროსაც ოპოზიციური ფრთის რამდენიმე წარმომადგენელმა გაიმარჯვა. საანგარიშო პერიოდში, სამოქალაქო ხელისუფლება ეფექტურად ახორციელებდა უსაფრთხოების ძალების სრულად მართვას.

ადამიანის უფლებათა დაცვის კუთხით არსებული პრობლემები ძირითად მოიცავდა  მოქალაქეთათვის ხელისუფლების არჩევის დროს ხმის მიცემის შესაძლებლობის შეზღუდვას; სიტყვის, გამოხატვისა და თავისუფლების შეზღუდვას, განსაკუთრებით უცხოელი მუშებისა და მოქალაქეობის არმქონე პირთა უფლებების შეზღუდვას, რომლებიც მოიხსენიებიან როგორც “bidoon” (მოქალაქეობის არმქონე); ასევე, უცხოელი მოქალაქეების შრომითი უფლებების შეზღუდვას, განსაკუთრებით საშინაო და არაკვალიფიციური სამსახურის სექტორის მიმართულებით, რაც ადამიანთა ტრეფიკინგის მაღალ რისკთანაა დაკავშირებული.

ადამიანის უფლებათა დაცვის კუთხით არსებულ პრობლემათა ჩამონათვალში საუბარია რელიგიის თავისუფლების შეზღუდვის შესახებ; გარკვეული ჯგუფების გადაადგილების თავისუფლების შეზღუდვაზე, მათ შორის იგულისხმებიან უცხოელი მუშები, „ბიდუნები“ და ქუვეითელი და არა მოქალაქე ქალები. ანგარიშის მიხედვით, „ბიდუნები“ და სხვა მოქალაქეობის არმქონე პირები, სოციალურ და სამართლებრივ დისკრიმინაციას განიცდიდნენ. ქალთა მიმართ ოჯახური ძალადობა კვლავ ფართოდ იყო გავრცელებული. ასევე, ადგილი ჰქონდა ძალადობას ოჯახებში მომუშავე, არა მოქალაქე მუშების მიმართ. უცხოელი მოქალაქეების უკანონო დაპატიმრების და ქვეყნიდან გაძევების რამდენიმე შემთხვევაც დაფიქსირდა.

ხელისუფლებამ  გარკვეული ნაბიჯები გადადგა მაღალი თანამდებობის პირების დასასჯელად, რომელთა მხრიდანაც ადგილი ჰქონდა უფლებამოსილების გადამეტების ფაქტებს, როგორც უსაფრთხოების სამსახურში, ისე მთავრობის სხვა უწყებებში. დაუსჯელობა კვლავ პრობლემას წარმოადგენდა, განსაკუთრებით კორუფციის შემთხვევებში.[1]

სიტყვის და გამოხატვის თავისუფლება – „Amnesty international“-ის მიერ 2017 წელს გამოქვეყნებული ანგარიშის მიხედვით, ქუვეითის ხელისუფლებამ კიდევ უფრო შეზღუდა გამოხატვის თავისუფლება. 2016 წლის იანვარში ძალაში შევიდა ახალი კანონი კიბერდანაშაულის შესახებ, რამაც კიდევ უფრო შეზღუდა ინტერნეტში აზრის გამოხატვის შესაძლებლობა. აღნიშნული კანონით,  მთავრობის, სასამართლო ხელისუფლების ან სხვა პირის წინააღმდეგ მიმართული მშვიდობიანი კრიტიკა დასჯადი გახდა, რაც 10 წლამდე პატიმრობას გულისხმობს. იანვარში, პარლამენტმა მიიღო კანონი ელექტრონული მედიის შესახებ, რაც არეგულირებს ყველა ინტერნეტ გამოცემას, მათ შორის ელექტრონულ საინფორმაციო სამსახურებს, ინტერნეტ გაზეთებს, ტელევიზიას, სოციალურ მედიას და ბლოგებს. აღნიშნული კანონი ყველა ამ საინფორმაციო საშუალებას ავალდებულებს, რომ სახელმწიფოსგან მიიღოს მაუწყებლობის ნებართვა. ივნისში, ახალი კანონი შევიდა ძალაში, რომელიც ნებისმიერ ადამიანს, რომელსაც  ღვთის, სასულიერო ლიდერების, ან ემირის გმობის ბრალდება დაუმტკიცდება, ეკრძალება საპარლამენტო არჩევნებში თავისი კანდიდატურის წამოყენება, რაც პრაქტიკულად გამორიცხავს მთავრობის მოწინააღმდეგე პირების არჩევას.

პარლამენტის წევრი, შიიტი ოპოზიციონერი აბდულა დაშთის, მარტში მოეხსნა საპარლამენტო იმუნიტეტი. იგი საზღვარგარეთ წავიდა, მაგრამ მის წინააღმდეგ წამოწყებული იყო სამართლებრივი დევნა და რამდენიმე სასამართლო პროცესი მიმდინარეობდა მის წინააღმდეგ მთელი რიგი ბრალდებების გამო, მათ შორის იგულისხმება სოციალურ და სხვა მედია საშუალებაში მისი მხრიდან ბაჰრეინის და საუდის არაბეთის ხელისუფლების  კრიტიკა, რაც მშვიდობიანი ხასიათის მატარებელი იყო. მთლიანობაში, მის მიმართ არსებული ბრალდებები 40 წლიან პატიმრობას ითვალისწინებს. დეკემბერში, სააპელაციო სასამართლომ გააუქმა მის მიმართ არსებული გამამართლებელი განაჩენი და 10 წლიანი პატიმრობა მიუსაჯა. რადგან აბდულა დაშთი ქუვეითის ფარგლებს გარეთ იმყოფებოდა, მან ვერ შეძლო აღნიშნული გადაწყვეტილების გასაჩივრება. იგი კვლავ არ იმყოფება ქუვეითში.

პარლამენტის ყოფილ წევრს, მუსალამ ალ-ბარაკს, თავისი გამოსვლის დროს მთავრობის გაკრიტიკების გამო ორწლიანი პატიმრობა მიესაჯა. გარდა ამისა, მის წინააღმდეგ რამდენიმე საქმეზე მიმდინარეობდა სასამართლო პროცესი.  2016 წლის ნოემბერში სააპელაციო სასამართლომ ძალაში დატოვა თავისუფლების აღკვეთის გადაწყვეტილება 13 პირისთვის, რომელთაც პატიმრობა მიესაჯათ მუსალამ ალ-ბარაკის  გამოსვლიდან ამონარიდების წაკითხვისა და გამოქვეყნებისთვის.

ბიდუნთა დისკრიმინაცია

ხელისუფლება კვლავ განაგრძობდა მოქალაქეობის შეჩერებას 100,000-ზე მეტი ბიდუნი მაცხოვრებლისთვის, რომლებიც მოქალაქეობის არმქონეები ხდებოდნენ. მაისში, პარლამენტმა დაამტკიცა კანონპროექტი, რომელიც  ქუვეითის მოქალაქეობას მიანიჭებდა 4,000 ბიდუნს და  წარუდგინა მთავრობას. აღნიშნული კანონპროექტი, 2016 წლის ბოლოსთვის მთავრობის მიერ ჯერ კიდევ არ იყო ხელმოწერილი.

ქალთა უფლებები

საანგარიშო პერიოდში, ქალები კვლავ აწყდებოდნენ დისკრიმინაციას სამართლებრივი კუთხით და პრაქტიკაშიც. მაისში, საკანონმდებლო  და იურიდიულ საკითხთა კომიტეტმა  მოქალაქეობის შესახებ არსებული კანონის ჩასწორებული ვერსია დაამტკიცა, რომელიც ქუვეითელ ქალს უფლებას აძლევს მისი მოქალაქეობა გადასცეს თავის შვილს მიუხედავად მამის მოქალაქეობისა. აღნიშნული ცვლილება წლის ბოლოსთვის ჯერ კიდევ არ  იყო მიღებული.[2]

“Human Rights Watch”-ის მიერ 2017 წელს გამოქვეყნებულ ანგარიშში აღნიშნულია, რომ ქუვეითის პერსონალური სტატუსის შესახებ კანონი, რომელიც ეხება ქუვეითელების უმეტესობას, სუნიტ მუსლიმებს, დისკრიმინაციულია ქალების მიმართ. მაგალითად, ზოგიერთ ქალს, საქორწინო კონტრაქტის გასაფორმებლად მამაკაცი მეურვის ყოლა მოეთხოვება. ქალებმა განქორწინების სურვილის შემთხვევაში, უნდა მიმართონ სასამართლოს, თუმცა ისინი შეზღუდული უფლებებით სარგებლობენ, მაშინ როდესაც, მამაკაცს სასამართლოს გარეშე შეუძლია განქორწინდეს. ქალებმა შეიძლება დაკარგონ შვილებზე მეურვეობის უფლება, იმ შემთხვევაში, თუ ხელმეორედ იქორწინებენ ოჯახს გარეთ. წესები, რომლებიც შიიტ მუსლიმებს ეხება, ასევე დისკრიმინაციულია ქალთა მიმართ.

ღალატი და ქორწინების გარეთ ურთიერთობა კრიმინალიზებულია. ერთსქესიანთა ურთიერთობა მამაკაცებს შორის დასჯადია და შვიდწლიან პატიმრობას ითვალისწინებს. ტრანსგენდერი პირები ისჯებიან 2007 წლის სისხლის სამართლის კოდექსის მიხედვით, რომელიც კრძალავს „ნებისმიერი გზით საწინააღმდეგო სქესის იმიტირებას“.[3]

მიგრანტი მუშების უფლებები

მიგრანტი მუშები, მათ შორის საოჯახო სფეროში, მშენებლობაში და სხვა სექტორში დასაქმებული პირები, კვლავ განიცდიდნენ ექსპლუატაციას და ძალადობას „kafala“-ს, ოფიციალური თავდებობის სისტემის პირობებში. აღნიშნული სისტემა მუშებს მჭიდროდ აკავშირებდა დამქირავებლებთან, რომლის ნებართვის გარეშეც მუშას არ შეეძლო სამსახურის შეცვლა, ან ქვეყნის დატოვება. ივლისში, ხელისუფლებამ გამოსცა ბრძანებულება, რომლითაც დაწესდა მინიმალური ხელფასი საოჯახო სფეროში დასაქმებული პირებისთვის, რომელთა უმეტესობას ქალები წარმოადგენდნენ.

სიკვდილით დასჯა

საანგარიშო პერიოდში სასამართლოებმა სასიკვდილო განაჩენი გამოუტანეს პირებს, რომლებიც გასამართლებული იყვნენ მკვლელობისთვის ან ნარკოტიკებთან დაკავშირებული ბრალდებებით. საანგარიშო პერიოდში სიკვდილით არავინ დაუსჯიათ.[4]

[1] U.S. State Department:2016 Country Reports on Human Rights Practices-Kuwait https://www.state.gov/j/drl/rls/hrrpt/2016/nea/265506.htm [accessed 04 January 2018]

[2] Amnesty International Report 2016/17 – Kuwait https://www.amnesty.org/en/countries/middle-east-and-north-africa/kuwait/report-kuwait/ [accessed 04 January 2018]

[3] Human Rights Watch: World Report 2017/Kuwait/Events of 2016  https://www.hrw.org/world-report/2017/country-chapters/kuwait [accessed 05 January 2018]

[4]Amnesty International Report 2016/17 – Kuwait https://www.amnesty.org/en/countries/middle-east-and-north-africa/kuwait/report-kuwait/ [accessed 04 January 2018]