დაწყებითი განათლება სავალდებულოა ერაყის ყველა მოქალაქე ბავშვისთვის (ერაყის ქურთისტანში სწავლა სავალდებულოა 15 წლის ასაკამდე). მოქალაქეებისთვის სწავლა უფასოა. გოგონათა თანაბარი ხელმისაწვდომობა განათლებაზე კვლავ წარმოადგენს გამოწვევას, განსაკუთრებით პერიფერიულ და არა უსაფრთხო რაიონებში. აშშ-ის სახელწმიფო დეპარტამენტის უკანასკნელ ანგარიშში ერაყის შესახებ ნათქვამია, რომ განახლებული და სანდო ინფორმაცია სასწავლებლებში ჩარიცხვის, დასწრებისა და დასრულების შესახებ არ იყო ხელმისაწვდომი.[1]

2017 წლის მაისში გაეროს ბავშვთა დაცვის ფონდი ერაყში, ბოლო ათწლეულის მანძილზე, დაწყებითი განათლების დაწესებულებებში ჩარიცხვის მხრივ მნიშვნელოვანი პროგრესის შესახებ წერდა. ფონდის ინფორმაციით, ზრდა შეადგენდა დაახლოებით 4.1%-ს წლიურად. 2015-2016 წლებში მთელი ქვეყნის მასშტაბით განათლების ყველა დონეზე 9.2 მილიონი სტუდენტი ირიცხებოდა. იგივე წყარო, ასევე, ყურადღებას ამახვილებდა გენდერულ პრობლემებზე განათლების კუთხით. კონფლიქტის შედეგად დაზარალებულ რეგიონებში, მაგალითად სალაჰადინსა და დიალაში, სასკოლო ასაკის ბავშვთა 90% საგანმანათლებლო სისტემის მიღმა იყო დარჩენილი. 2015-2016 წლებში ერაყი თავისი ბიუჯეტის 5.7%-ს ხარჯავდა განათლებაზე, რაც შუა აღმოსავლეთის ქვეყნებს შორის ერთერთი ყველაზე დაბალი მაჩვენებელი იყო. საჯარო განათლებაში შეზღუდულმა რესურსებმა შედეგად მოიტანა განათლების ხარისხის დაცემა და მასწავლებელთა პოზიციებზე შენარჩუნების მაჩვენებლების შემცირება.

აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტის ინფორმაციით, ბავშვები აწყდებოდნენ სხვადასხვა სახის ბარიერებს განათლებაზე წვდომის კუთხით; მათ შორის იყო იერიშები სკოლებზე, მასწავლებლებსა და სასწავლო პერსონალზე. სხვა ბარიერები მოიცავდა ახლოს მდებარე სკოლების ნაკლებობას, სკოლების დევნილთა თავშესაფრებად ან „ისლამური სახელმწიფოს“ დაკავების ცენტრებად გამოყენებას; ასევე, სასკოლო ინფრასტრუქტურის ნაკლებობას. იგივე წყაროს ცნობით, 2017 წლის ოქტომბრის მდგომარეობით, მიუხედავად იმისა, რომ ბევრი სკოლა ხელახლა გაიხსნა და განაგრძო ფუნქციონირება, დაახლოებით 1.2 მილიონი ბავშვი მთელი ერაყის მასშტაბით რჩებოდა სკოლის მიღმა.[2]

2018 წლის იანვარში გაეროს ბავშვთა ფონდის მიერ გავრცელებული ინფორმაციით, კონფლიქტის შედეგად იძულებითმა გადაადგილებამ ნეგატიური გავლენა იქონია განათლებაზე და იძულებით გადაადგილებული ბავშვების მინიმუმ 70%-მა სასწავლო წელი გამოტოვა. იგივე წყარო 2018 წლის თებერვალში წერდა, რომ ერაყის სკოლების თითქმის ნახევარს სჭირდება შეკეთება დაჯგუფება „ისლამური სახელმწიფოს“ ტერიტორიული დამარცხების შემდეგ და რომ, დაახლოებით, სამი მილიონი ბავშვის განათლების პროცესი შეფერხდა.

ერაყში მოქმედი კანონმდებლობით, ოჯახში ძალადობის მსხვერპლი ბავშვებისთვის, რომლებიც განთავსებულნი არიან თავშესაფარში, სახელმწიფო სახლებში და ბავშვთა სახლებში, გარანტირებულია დაცვა, მათ შორის ხელმისაწვდომობა ჯანდაცვასა და განათლებაზე. განათლებაზე წვდომა შეზღუდულია განსაკურებული საჭიროებების მქონე და შეზღუდული შესაძლებლობების მქონე პირებისთვის. განათლებაზე წვდომის კუთხით დისკრიმინაციას განიცდიან, ასევე, ქალები. სოციალურმა, რელიგიურმა და პოლიტიკურმა ზეწოლამ მნიშვნელოვნად შეზღუდა არჩევანის თავისუფლება აკადემიური და კულტურული მიმართულებით.[3]

მასწავლებლები დიდი ხანია აწყდებიან მუქარებსა და ძალადობას ან სხვა სახის ნეგატიურ შედეგებს იმის გამო, რომ ასწავლიან ისეთ საგნებს ან საკითხებს, რომლებიც ძლევამოსილი სახელმწიფო ან არა სახელმწიფო აქტორებისთვის დავის საგანს წარმოადგენს. ქვეყნის ოფიციალური სასწავლო გეგმა ხშირად კლასში იცვლება რელიგიური ან კონფესიური შეხედულებების შესაბამისად. უნივერსიტეტის სტუდენტების პოლიტიკურმა აქტივობამ, შეიძლება, ისინი დაშინების ან შევიწროვების ობიექტებად აქციოს.[4]

ერაყელი ოჯახები, რომლებიც „ისლამურ სახელმწიფოსთან“ ასოცირების გამო, რაც, როგორც წესი, დაკავშირებულია მათ გვართან, ტომობრივ კავშირებთან ან წარმოშობის რეგიონთან, ვერ გადიან უსაფრთხოების შემოწმებას, რათა მიიღონ პირადობის დამადასტურებელი ბარათი ან სხვა სახის დოკუმენტაცია. აღნიშნული იწვევს მათი სხვადასხვა უფლების, მათ შორის, განათლების უფლების შეზღუდვას.[5]

2.5 მილიონზე მეტი ბავშვი საჭიროებს განათლებაზე წვდომას. ქვეყანაში კონფლიქტური მდგომარეობის შედეგად სკოლები განადგურდა და ბევრ სკოლას უწევს ორმაგი ან სამმაგი დატვირთვით მუშაობა. დევნილი ბავშვების 50%-ს დევნილთა ბანაკებში არასათანადო წვდომა აქვთ განათლებაზე. დაახლოებით, 3.2 მილიონი ბავშვი არა რეგულარულად ან საერთოდ ვერ დადის სკოლაში.[6]

არასამთავრობო ორგანიზაცია „The Borgen Project“ 2018 წლის 10 აგვისტოს გამოქვეყნებულ სტატიაში წერდა, რომ მიუხედავად იმისა, რომ ერაყში განათლება სახარბიელო მდგომარეობაში არ არის, საერთაშორისო მოთამაშეების მხრიდან დახმარების თავიდან აცილება არ ხდება. გაეროს ბავშვთა დაცვის ფონდის მხარდაჭერა ერაყის მიმართ განათლების კუთხით მნიშვნელოვანია და მოიცავს ისეთ მიმართულებებს, როგორიცაა სკოლების მშენებლობა, წყლისა და კანალიზაციის სისტემების შეკეთება უკვე არსებულ სკოლებში, 50 ათასზე მეტი მასწავლებლის გადამზადება, მილიონობით ბავშვის სასკოლო ნივთებით მომარაგება და ბევრი სხვა სახის პოზიტიური ჩარევა. 2016 წელს გაეროს ბავშვთა ფონდი 682 ათას ბავშვს დაეხმარა განათლებაზე წვდომის კუთხით.

სტატიაში, ასევე, საუბარია ერაყში განათლების კუთხით არსებულ პრობლემებზე. სტატიის ავტორი წერს, რომ კონფლიქტმა ქვეყანაში შეამცირა დასწრების მაჩვენებელი. „ისლამური სახელმწიფოს“ აქტივობებმა ერაყის საგანმანათლებლო სისტემა მოშალა. იმ დროს, როდესაც დაჯგუფება ერაყში კონტროლირებად ტერიტორიებს ფლობდა, დაიხურა ბევრი სკოლა და შენობების გამოყენება ხდებოდა სხვადასხვა მიზნებით, მათ შორის უსაფრთხო სახლებად ან რადიკალური სწავლებებისთვის. ამან გამოიწვია ის, რომ ყოველი ერთი სკოლა ხუთიდან გახდა უფუნქციო. ისლამური სახელმწიფოს დამარცხების შემდეგ, ბევრია გასაკეთებელი სიტუაციის გამოსასწორებლად; მაგალითად, დაჯგუფების მიერ სკოლების დახურვამ გამოიწვია ის, რომ ბევრ ბავშვს ორი სასწავლო წლის გამოტოვება მოუხდა; ახლა საჭიროა მათი დახმარება, რომ ისინი სასწავლო პროგრამას წამოეწიონ.

სტატიის ავტორი წერს, რომ ერაყში განათლება ყოველთვის არ იყო პრობლემატური და რომ კონფლიქტებმა თავისი უარყოფითი კვალი დატოვა განათლების სისტემაზე. ავტორის შეფასებით, გაეროს ბავშვთა დაცვის ფონდისა და სხვა ორგანიზაციების მიზანია ერაყის განათლების სისტემის ფეხზე წამოყენება; თუმცა, ბევრია გასაკეთებელი იქამდე, რომ განათლების სისტემა დაუბრუნდეს იმ დონეს, რაც იყო ისლამური ოქროს ეპოქაში, როდესაც ბაღდადი გლობალური ინტელექტუალიზმის ეპიცენტრს წარმოადგენდა.[7]

2019 წლის 17 თებერვალს ერაყში მასწავლებლებმა გაფიცვა მოაწყვეს.  ისინი სასწავლო გეგმისა და საგანმანათლებლო სისტემის დონის გაუმჯობესებას და მასწავლებლების ცხოვრების სტანდარტების გაუმჯობესებას ითხოვდნენ. გაფიცვა ბაღდადისა და სხვა პროვინციების დაწყებითი და საშუალო განათლების დაწესებულებების მასწავლებლებმა მოაწყვეს. გაფიცულების თქმით, ერაყში განათლების პროცესი სერიოზულად შეფერხდა და საჭიროა ხარისხის გაუმჯობესება. მათი თქმით, ხელისუფლებამ უნდა გამოყოს სათანადო რაოდენობის დაფინანსება განათლების სამინისტროსთვის ვითარების გამოსასწორებლად.[8]

[1] USDOS – US Department of State: Country Report on Human Rights Practices 2018 – Iraq, 13 March 2019

 (accessed on 13 March 2019)

[2] EASO – European Asylum Support Office: Iraq; Targeting of Individuals, March 2019

 (accessed on 13 March 2019)

[3] USDOS – US Department of State: Country Report on Human Rights Practices 2018 – Iraq, 13 March 2019

 (accessed on 13 March 2019)

[4] Freedom House: Freedom in the World 2019 – Iraq, 4 February 2019

 (accessed on 13 March 2019)

[5] HRW – Human Rights Watch: World Report 2019 – Iraq, 17 January 2019

 (accessed on 13 March 2019)

[6] EASO – European Asylum Support Office: Iraq; Security situation, March 2019

 (accessed on 13 March 2019)

[7] The Borgen Project; Top 10 facts about education in Iraq; By Daniel Lehewych; 10 August, 2018; available at: https://borgenproject.org/education-in-iraq/ [accessed 14 March 2019]

[8] Xinhua; Iraqi teachers on strike over deteriorated educational system; 17 February; 2019; available at: http://www.xinhuanet.com/english/2019-02/17/c_137829072.htm [accessed 14 March 2019]

დაწყებითი განათლება სავალდებულოა ერაყის ყველა მოქალაქე ბავშვისთვის (ერაყის ქურთისტანში სწავლა სავალდებულოა 15 წლის ასაკამდე). მოქალაქეებისთვის სწავლა უფასოა. გოგონათა თანაბარი ხელმისაწვდომობა განათლებაზე კვლავ წარმოადგენს გამოწვევას, განსაკუთრებით პერიფერიულ და არა უსაფრთხო რაიონებში. აშშ-ის სახელწმიფო დეპარტამენტის უკანასკნელ ანგარიშში ერაყის შესახებ ნათქვამია, რომ განახლებული და სანდო ინფორმაცია სასწავლებლებში ჩარიცხვის, დასწრებისა და დასრულების შესახებ არ იყო ხელმისაწვდომი.[1]

2017 წლის მაისში გაეროს ბავშვთა დაცვის ფონდი ერაყში, ბოლო ათწლეულის მანძილზე, დაწყებითი განათლების დაწესებულებებში ჩარიცხვის მხრივ მნიშვნელოვანი პროგრესის შესახებ წერდა. ფონდის ინფორმაციით, ზრდა შეადგენდა დაახლოებით 4.1%-ს წლიურად. 2015-2016 წლებში მთელი ქვეყნის მასშტაბით განათლების ყველა დონეზე 9.2 მილიონი სტუდენტი ირიცხებოდა. იგივე წყარო, ასევე, ყურადღებას ამახვილებდა გენდერულ პრობლემებზე განათლების კუთხით. კონფლიქტის შედეგად დაზარალებულ რეგიონებში, მაგალითად სალაჰადინსა და დიალაში, სასკოლო ასაკის ბავშვთა 90% საგანმანათლებლო სისტემის მიღმა იყო დარჩენილი. 2015-2016 წლებში ერაყი თავისი ბიუჯეტის 5.7%-ს ხარჯავდა განათლებაზე, რაც შუა აღმოსავლეთის ქვეყნებს შორის ერთერთი ყველაზე დაბალი მაჩვენებელი იყო. საჯარო განათლებაში შეზღუდულმა რესურსებმა შედეგად მოიტანა განათლების ხარისხის დაცემა და მასწავლებელთა პოზიციებზე შენარჩუნების მაჩვენებლების შემცირება.

აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტის ინფორმაციით, ბავშვები აწყდებოდნენ სხვადასხვა სახის ბარიერებს განათლებაზე წვდომის კუთხით; მათ შორის იყო იერიშები სკოლებზე, მასწავლებლებსა და სასწავლო პერსონალზე. სხვა ბარიერები მოიცავდა ახლოს მდებარე სკოლების ნაკლებობას, სკოლების დევნილთა თავშესაფრებად ან „ისლამური სახელმწიფოს“ დაკავების ცენტრებად გამოყენებას; ასევე, სასკოლო ინფრასტრუქტურის ნაკლებობას. იგივე წყაროს ცნობით, 2017 წლის ოქტომბრის მდგომარეობით, მიუხედავად იმისა, რომ ბევრი სკოლა ხელახლა გაიხსნა და განაგრძო ფუნქციონირება, დაახლოებით 1.2 მილიონი ბავშვი მთელი ერაყის მასშტაბით რჩებოდა სკოლის მიღმა.[2]

2018 წლის იანვარში გაეროს ბავშვთა ფონდის მიერ გავრცელებული ინფორმაციით, კონფლიქტის შედეგად იძულებითმა გადაადგილებამ ნეგატიური გავლენა იქონია განათლებაზე და იძულებით გადაადგილებული ბავშვების მინიმუმ 70%-მა სასწავლო წელი გამოტოვა. იგივე წყარო 2018 წლის თებერვალში წერდა, რომ ერაყის სკოლების თითქმის ნახევარს სჭირდება შეკეთება დაჯგუფება „ისლამური სახელმწიფოს“ ტერიტორიული დამარცხების შემდეგ და რომ, დაახლოებით, სამი მილიონი ბავშვის განათლების პროცესი შეფერხდა.

ერაყში მოქმედი კანონმდებლობით, ოჯახში ძალადობის მსხვერპლი ბავშვებისთვის, რომლებიც განთავსებულნი არიან თავშესაფარში, სახელმწიფო სახლებში და ბავშვთა სახლებში, გარანტირებულია დაცვა, მათ შორის ხელმისაწვდომობა ჯანდაცვასა და განათლებაზე. განათლებაზე წვდომა შეზღუდულია განსაკურებული საჭიროებების მქონე და შეზღუდული შესაძლებლობების მქონე პირებისთვის. განათლებაზე წვდომის კუთხით დისკრიმინაციას განიცდიან, ასევე, ქალები. სოციალურმა, რელიგიურმა და პოლიტიკურმა ზეწოლამ მნიშვნელოვნად შეზღუდა არჩევანის თავისუფლება აკადემიური და კულტურული მიმართულებით.[3]

მასწავლებლები დიდი ხანია აწყდებიან მუქარებსა და ძალადობას ან სხვა სახის ნეგატიურ შედეგებს იმის გამო, რომ ასწავლიან ისეთ საგნებს ან საკითხებს, რომლებიც ძლევამოსილი სახელმწიფო ან არა სახელმწიფო აქტორებისთვის დავის საგანს წარმოადგენს. ქვეყნის ოფიციალური სასწავლო გეგმა ხშირად კლასში იცვლება რელიგიური ან კონფესიური შეხედულებების შესაბამისად. უნივერსიტეტის სტუდენტების პოლიტიკურმა აქტივობამ, შეიძლება, ისინი დაშინების ან შევიწროვების ობიექტებად აქციოს.[4]

ერაყელი ოჯახები, რომლებიც „ისლამურ სახელმწიფოსთან“ ასოცირების გამო, რაც, როგორც წესი, დაკავშირებულია მათ გვართან, ტომობრივ კავშირებთან ან წარმოშობის რეგიონთან, ვერ გადიან უსაფრთხოების შემოწმებას, რათა მიიღონ პირადობის დამადასტურებელი ბარათი ან სხვა სახის დოკუმენტაცია. აღნიშნული იწვევს მათი სხვადასხვა უფლების, მათ შორის, განათლების უფლების შეზღუდვას.[5]

2.5 მილიონზე მეტი ბავშვი საჭიროებს განათლებაზე წვდომას. ქვეყანაში კონფლიქტური მდგომარეობის შედეგად სკოლები განადგურდა და ბევრ სკოლას უწევს ორმაგი ან სამმაგი დატვირთვით მუშაობა. დევნილი ბავშვების 50%-ს დევნილთა ბანაკებში არასათანადო წვდომა აქვთ განათლებაზე. დაახლოებით, 3.2 მილიონი ბავშვი არა რეგულარულად ან საერთოდ ვერ დადის სკოლაში.[6]

არასამთავრობო ორგანიზაცია „The Borgen Project“ 2018 წლის 10 აგვისტოს გამოქვეყნებულ სტატიაში წერდა, რომ მიუხედავად იმისა, რომ ერაყში განათლება სახარბიელო მდგომარეობაში არ არის, საერთაშორისო მოთამაშეების მხრიდან დახმარების თავიდან აცილება არ ხდება. გაეროს ბავშვთა დაცვის ფონდის მხარდაჭერა ერაყის მიმართ განათლების კუთხით მნიშვნელოვანია და მოიცავს ისეთ მიმართულებებს, როგორიცაა სკოლების მშენებლობა, წყლისა და კანალიზაციის სისტემების შეკეთება უკვე არსებულ სკოლებში, 50 ათასზე მეტი მასწავლებლის გადამზადება, მილიონობით ბავშვის სასკოლო ნივთებით მომარაგება და ბევრი სხვა სახის პოზიტიური ჩარევა. 2016 წელს გაეროს ბავშვთა ფონდი 682 ათას ბავშვს დაეხმარა განათლებაზე წვდომის კუთხით.

სტატიაში, ასევე, საუბარია ერაყში განათლების კუთხით არსებულ პრობლემებზე. სტატიის ავტორი წერს, რომ კონფლიქტმა ქვეყანაში შეამცირა დასწრების მაჩვენებელი. „ისლამური სახელმწიფოს“ აქტივობებმა ერაყის საგანმანათლებლო სისტემა მოშალა. იმ დროს, როდესაც დაჯგუფება ერაყში კონტროლირებად ტერიტორიებს ფლობდა, დაიხურა ბევრი სკოლა და შენობების გამოყენება ხდებოდა სხვადასხვა მიზნებით, მათ შორის უსაფრთხო სახლებად ან რადიკალური სწავლებებისთვის. ამან გამოიწვია ის, რომ ყოველი ერთი სკოლა ხუთიდან გახდა უფუნქციო. ისლამური სახელმწიფოს დამარცხების შემდეგ, ბევრია გასაკეთებელი სიტუაციის გამოსასწორებლად; მაგალითად, დაჯგუფების მიერ სკოლების დახურვამ გამოიწვია ის, რომ ბევრ ბავშვს ორი სასწავლო წლის გამოტოვება მოუხდა; ახლა საჭიროა მათი დახმარება, რომ ისინი სასწავლო პროგრამას წამოეწიონ.

სტატიის ავტორი წერს, რომ ერაყში განათლება ყოველთვის არ იყო პრობლემატური და რომ კონფლიქტებმა თავისი უარყოფითი კვალი დატოვა განათლების სისტემაზე. ავტორის შეფასებით, გაეროს ბავშვთა დაცვის ფონდისა და სხვა ორგანიზაციების მიზანია ერაყის განათლების სისტემის ფეხზე წამოყენება; თუმცა, ბევრია გასაკეთებელი იქამდე, რომ განათლების სისტემა დაუბრუნდეს იმ დონეს, რაც იყო ისლამური ოქროს ეპოქაში, როდესაც ბაღდადი გლობალური ინტელექტუალიზმის ეპიცენტრს წარმოადგენდა.[7]

2019 წლის 17 თებერვალს ერაყში მასწავლებლებმა გაფიცვა მოაწყვეს.  ისინი სასწავლო გეგმისა და საგანმანათლებლო სისტემის დონის გაუმჯობესებას და მასწავლებლების ცხოვრების სტანდარტების გაუმჯობესებას ითხოვდნენ. გაფიცვა ბაღდადისა და სხვა პროვინციების დაწყებითი და საშუალო განათლების დაწესებულებების მასწავლებლებმა მოაწყვეს. გაფიცულების თქმით, ერაყში განათლების პროცესი სერიოზულად შეფერხდა და საჭიროა ხარისხის გაუმჯობესება. მათი თქმით, ხელისუფლებამ უნდა გამოყოს სათანადო რაოდენობის დაფინანსება განათლების სამინისტროსთვის ვითარების გამოსასწორებლად.[8]

[1] USDOS – US Department of State: Country Report on Human Rights Practices 2018 – Iraq, 13 March 2019

 (accessed on 13 March 2019)

[2] EASO – European Asylum Support Office: Iraq; Targeting of Individuals, March 2019

 (accessed on 13 March 2019)

[3] USDOS – US Department of State: Country Report on Human Rights Practices 2018 – Iraq, 13 March 2019

 (accessed on 13 March 2019)

[4] Freedom House: Freedom in the World 2019 – Iraq, 4 February 2019

 (accessed on 13 March 2019)

[5] HRW – Human Rights Watch: World Report 2019 – Iraq, 17 January 2019

 (accessed on 13 March 2019)

[6] EASO – European Asylum Support Office: Iraq; Security situation, March 2019

 (accessed on 13 March 2019)

[7] The Borgen Project; Top 10 facts about education in Iraq; By Daniel Lehewych; 10 August, 2018; available at: https://borgenproject.org/education-in-iraq/ [accessed 14 March 2019]

[8] Xinhua; Iraqi teachers on strike over deteriorated educational system; 17 February; 2019; available at: http://www.xinhuanet.com/english/2019-02/17/c_137829072.htm [accessed 14 March 2019]

ავსტრიის წარმოშობისა და თავშესაფრის საკითხთა კვლევების და დოკუმენტირების ცენტრი – ACCORD 2018 წლის 25 ივნისს გამოქვეყნებულ სპეციალურ ანგარიშში წერს არაბთა გაერთიანებულ საამიროებში პალესტინელთა ზოგადი მდგომარეობის შესახებ.

1.1 მდგომარეობა გადაადგილების თავისუფლების კუთხით.

ანგარიშის მიხედვით, ზოგადად, გადაადგილების თავისუფლების კუთხით, მოქალაქეობის არმქონე პირებს გარკვეული შეზღუდვები ექმნებათ როგორც საერთაშორისო, ისე შიდა გადაადგილებასთან დაკავშირებით, რაც ხშირად გამოწვეულია პასპორტისა თუ სხვა ტიპის პირადობის დამადასტურებელი მოწმობის არ ქონით. თუმცა, დუბაის ერთ-ერთი იურიდიული ფირმის უფროსმა წარმომადგენელმა კანადის იმიგრაციისა და ლტოლვილთა საკითების საბჭოს (შემდგომში – IRB) განუცხადა, რომ „პალესტინელებს შეუძლიათ თავისუფლად გადაადგილდნენ როგორც ქვეყნის შიგნით, ასევე საზღვარგარეთ იმ შემთხვევაში, თუ მათ გააჩნიათ პალესტინის მიერ გაცემული შესაბამისი ვიზა“.

1.2 განათლებაზე, ჯანდაცვასა და დასაქმებაზე წვდომა.

დუბაის ბინადრობისა და საგარეო საქმეთა გენერალური დირექტორატის ოფიციალურ ვებ გვერდზე განთავსებული ინფორმაციის მიხედვით, საჯარო სკოლებზე წვდომა გააჩნიათ მხოლოდ არაბთა გაერთიანებული საამიროების მოქალაქეთა შვილებს, „სპარსეთის ყურის ურთიერთანამშრომლობის საბჭოს“ (Gulf Cooperation Council) წევრთა შვილებს და იმ პირთა შვილებს, რომლებიც ფლობენ ქვეყნის პრეზიდენტის ან ვიცე პრეზიდენტის მიერ გაცემულ დეკრეტს. კერძო სკოლებში განათლების მიღება შეუძლია ნებისმიერ ბავშვს, ხოლო სწავლის წლიური ღირებულება მერყეობს 5000-დან 70 000 დირჰამამდე (1164-დან 16 296 ევრომდე).

IRB პალესტინურ არასამთავრობო ორგანიზაცია BADIL-ის მკვლევარზე დაყრდნობით წერს, რომ გაერთიანებულ საამიროებში იმ პალესტინელებს, რომელთაც გააჩნიათ სამუშაო ნებართვა, არ აქვთ წვდომა ისეთ საჯარო სერვისებზე, როგორიცაა განათლება და ჯანდაცვა, შესაბამისად, ამ კუთხით, ისინი დამოკიდებულნი არიან კერძო სექტორზე. თუმცა არსებობს გამონაკლისი, რომელიც საშუალებას აძლევეს უცხო ქვეყნის საჯარო სექტორში მომუშავე პირის ორ შვილს, უფასოდ ისწავლონ საამიროების საჯარო სკოლებში.

რაც შეეხება დასაქმებაზე წვდომის კუთხით მდგომარეობას, ა.შ.შ. სახელმწიფო დეპარტამენტი არაბთა გაერთიანებულ ემირატებში ადამიანის უფლებების კუთხით არსებული სიტუაციის შესახებ 2018 წელს გამოქვეყნებულ ანგარიშში წერდა, რომ დასაქმების ბაზარზე პირის წვდომა, მეტწილად დამოკიდებულია მისი, როგორც კანონიერი რეზიდენტის სტატუსზე. ლტოლვილთა სტატუსის მქონე პირებს, ასევე იმათ, ვისაც გააჩნიათ დროებითი ან ვადაგასული ვიზა, ზოგადად, შეზღუდული წვდომა აქვთ შრომით ბაზარზე. ამას გარდა, განათლებასა და სხვა საჯარო სერვისებზე, მათ შორის – ჯანდაცვაზე წვდომა, ასევე დამოკიდებულია პირის, როგორც კანონიერი რეზიდენტის სტატუსზე. შესაბამისად, გავრცელებული ცნობების მიხედვით, ზოგიერთ ერაყელ ან სირიელ ლტოლვილს და მათ ოჯახებს, არ გააჩნდათ წვდომა ჯანმრთელობის დაცვასა თუ განათლებაზე. მთავრობა, ხშირად გლუკი-ს ჩარევის შემდეგ, ნებას რთავდა ზოგიერთ ოჯახს, ესარგებლა კონკრეტული სერვისებით, თუმცა ეს გამონაკლის შემთხვევას წარმოადგენდა. ზოგიერთი საავადმყოფო მზად იყო, ემკურნალა იმ პაციენტებისთვის, რომელთაც დაზღვევა არ გააჩნდათ, თუმცა, ამ შემთხვევაში, პაციენტებს მკურნალობის თანხა წინასწარ, სრულად უნდა გადაეხადათ.

ორგანიზაცია Gulf  Labour Markets and Migration (GLMM) მიხედვით, ფედერალურ დონეზე, სადაზღვევო პროგრამებში მონაწილეობა სავალდებულო არ არის. ხოლო აბუ დაბის საამიროში, დამსაქმებელი ვალდებულია ჯანმრთელობის დაზღვევით დააზღვიოს მასთან მომუშავე ყველა დასაქმებული და მათი ოჯახის წევრებში, რომელშიც შედის მეუღლე და 18 წელს ქვემოთ მაქსიმუმ სამი შვილი.

2013 წლის კანონი N11 მიხედვით, დუბაის საამიროში დამსაქმებელი ვალდებულია მის მიერ დასაქმებული უცხოელებისთვის უზრუნველყოს ჯანმრთელობის დაზღვევა, რომელიც, ზოგიერთ შემთხვევაში, დამსაქმებლის გადაწყვეტილებით, დასაქმებულის ოჯახის წევრებზეც ვრცელდება. ამას გარდა, დასაქმებულის გარანტორიც ასევე ვალდებულია, მიაწოდოს მას სადაზღვევო სერვისები, იმ შემთხვევაში, თუ მას დამსაქმებლისგან აღნიშნული დაზღვევა უკვე არ აქვს.[1]

[1] ACCORD – Query response on the United Arab Emirates: 1.) Residence status and possibilities of return; 2.) General situation of Palestinians [a-10656] available at

[accessed 13 February 2019]

პალესტინელთა ბინადრობის და ლტოლვილთა უფლებების დაცვის შესახებ არსებული არასამთავრობო ორგანიზაცია „ბადილის“ რესურს ცენტრის (დამოუკიდებელი უფლებადამცველი არასამთავრობო ორგანიზაცია, რომლის მიზანიც პალესტინელი ლტოლვილების და იძულებით გადაადგილებული პირების დაცვაა) მიერ გამოქვეყნებული კვლევის მიხედვით, რომელიც მოიცავს 2013-2015 წლებს, პალესტინელთა სამართლებრივი სტატუსისა და უფლებების შესახებ აღნიშნულია, რომ: ინდივიდს მოქალაქეობა მამის მხრიდან გადაეცემა. საუდის არაბეთის კანონის მიხედვით, სახელმწიფომ პოლიტიკური თავშესაფარი შეიძლება მიანიჭოს ადამიანს საზოგადოებრივი ინტერესებიდან გამომდინარე. მიუხედავად ამისა, ქვეყანას არ გააჩნია არანაირი მექანიზმი ამ პირობის აღსრულებისთვის, თუმცა, გაეროს ლტოლვილთა უმაღლესი კომისარიატის მიერ აღიარებულ ლტოლვილებს ნებას რთავს რომ  „დროებით“ დარჩნენ ქვეყანაში, სანამ არ გამოინახება გზები პრობლემის გრძელვადიანი გადაწყვეტისა. როგორც წესი, ხელისუფლება უარს აცხადებს მესამე ქვეყნიდან მომავალი ლტოლვილების მიღებაზე, ან მათთვის თავშესაფრის მინიჭებაზე. ბინადრობის ნებართვის მისაღებად საჭიროა საუდის არაბეთში მცხოვრები დამსაქმებლის, თავდების ყოლა.

დასაქმება: პალესტინელები განიხილებიან, როგორც სხვა უცხოელი მუშაკები.

განათლება: საჯარო სკოლები უფასოა როგორც მოქალაქეებისთვის, ასევე, არა მოქალაქეებისთვის. უმაღლესი განათლების მიღება უფასოა, მხოლოდ საუდის არაბეთის მოქალაქეებისთვის. უცხოელი მუშაკების შვილები არ დაიშვებიან უმაღლესი განათლების დაწესებულებებში, თუ მათ სტიპენდია/დაფინანსება არ აქვთ მოპოვებული.

ჯანდაცვა: საუდის არაბეთში  უფასო ჯანდაცვის პოლიტიკა მოქმედებს, რომელიც ეხება საჯარო სექტორში დასაქმებულ საუდის არაბეთის მოქალაქეებს, ასევე, ექსპატრიანტებს. კერძო სექტორში დასაქმებული ექსპატრიანტის ჯანდაცვაზე პასუხისმგებელია დამსაქმებელი, ხოლო, იმ კერძო კომპანიებში დასაქმებული თანამშრომლები, რომელთაც არ აქვთ სამედიცინო მომსახურეობაზე წვდომა, სარგებლობენ სახელმწიფო ჯანდაცვის პოლიტიკით, რომლის მიხედვითაც ჯანდაცვა ხელმისაწვდომი უნდა იყოს თავდების არარსებობის პირობებშიც.

საკუთრება: საუდის არაბეთის არა მოქალაქეების შესახებ, უძრავი ქონებისა და ინვესტიციის რეგულირების კანონის მე-2 მუხლის მიხედვით: საუდის არაბეთში მცხოვრები ფიზიკური პირი, რომელსაც გააჩნია ბინადრობის კანონიერი სტატუსი, შეუძლია ფლობდეს უძრავ ქონებას პირადი საცხოვრებლის დანიშნულებით, იმ შემთხვევაში, თუ  შინაგან საქმეთა სამინისტროს ნებართვას მოიპოვებს.

მოგზაურობა: პალესტინელებს თავდების ნებართვის გარეშე, არ აქვთ უფლება იმოგზაურონ იმ ქალაქის გარეთ სადაც არიან დასაქმებულები, ან შეიცვალონ სამსახური. პალესტინელები, რომლებმაც საუდის არაბეთი დატოვეს ექვსი თვის ან მეტი ხნის განმავლობაში, ქვეყანაში შესვლის უფლება აღარ აქვთ, მანამ სანამ ახალ დამსაქმებელს, თავდებს არ მონახავენ, რაც საზღვარგარეთ ფაქტობრივად შეუძლებელია.[1]

საუდის არაბეთის შინაგან საქმეთა სამინისტროს ვებ-გვერდზე განთავსებული ინფორმაციის მიხედვით, თანამშრომლებისთვის, ბინადრობის ნებართვა  დამსაქმებლებმა უნდა მოითხოვონ, რაც მათ  საშუალებას მისცემს თავისუფლად გადაადგილდნენ იმ ქალაქში, სადაც დასაქმდებიან. თუ თანამშრომელი, საუდის არაბეთში შესვლის ვიზით გადის ქვეყნიდან, მის დაბრუნებამდე, დამსაქმებელმა უნდა შეინახოს მისი ბინადრობის ნებართვა. ხოლო, საბოლოოდ ქვეყნიდან გამგზავრებისთვის ვიზის მისაღებად, ბინადრობის ნებართვა, ქვეყნიდან საბოლოოდ გასვლის ვიზის განაცხადთან ერთად უნდა გაიგზავნოს საპასპორტო ორგანოში. ბინადრობის ნებართვა  უნდა განახლდეს, მისი ვადის ამოწურვამდე სამი დღით ადრე. წინააღმდეგ შემთხვევაში, ჯარიმებია გათვალისწინებული. ხოლო ამ წესის სამჯერ დარღვევის შემთხვევაში, პირს შეიძლება დეპორტაცია დაემუქროს. ოჯახის უფროსზე გაცემული ბინადრობის ნებართვა მოიცავს ნებართვას მისი მეუღლისთვის და მცირეწლოვანი შვილებისთვის. ხოლო 18 წელს გადაცილებულმა შვილებმა უნდა იქონიონ საკუთარი პასპორტები რომ ცალკე მიიღონ ვიზა. ნათესავებს, ხელისუფლებასთან შეთანხმების გარეშე,  არ აქვთ მუშაობის უფლება.

ნორვეგიაში, ქ. ბერგენში მოქმედი დამოუკიდებელი კვლევითი ინსტიტუტის „Christian Michelsen Institute“-ის მიერ, 2016 წლის იანვარში გამოქვეყნებულ ანგარიშში აღნიშნულია, რომ „Kafala“-ს (თავდებობის) სისტემა, მიგრანტ მუშებს, რომლებსაც ბინადრობის მიღება სურთ,  თავიანთ დამსაქმებელზე და თავდებზე დამოკიდებულს ხდის. დასაქმებულს, თავდებისგან წერილობითი ნებართვის მიღება სჭირდება, თუ სამსახურის შეცვლა ან ქვეყნიდან გასვლა სურს. ხშირად, დამსაქმებლები ბოროტად იყენებენ ძალაუფლებას. მიუხედავად იმისა, რომ საუდის არაბეთის კანონმდებლობით იკრძალება, დამსაქმებლის/თავდების მხრიდან  ხშირად  აქვს ადგილი პასპორტების ჩამორთმევას, ან ხელფასის არ გადახდას, ისინი აიძულებენ რომ თავიანთი ნების საწინააღმდეგოდ იმუშაონ ექსპლუატაციის პირობებში. საოჯახო სფეროში დასაქმებული მიგრანტები ხშირად შეურაცხყოფის და სექსუალური ძალადობის მსხვერპლნი ხდებიან.

საემიგრაციო და ლტოლვილთა საბჭო, ოტავაში საუდის არაბეთის საკონსულოს ინფორმაციაზე დაყრდნობით, აღნიშნავს, რომ საუდის არაბეთი არ გასცემს მუდმივ ბინადრობის ნებართვას. უცხოელი მუშახელისთვის, ბინადრობის ნებართვა გაიცემა იმ ვადით, რაც მის სამუშაო კონტრაქტში დამსაქმებლის/თავდების მიერ არის მითითებული. მას არ შეუძლია რომ თავისი ოჯახის წევრების თავდები თვითონ იყოს. საკონსულოს ინფორმაციაზე დაყრდნობით, აღნიშნულია, რომ საუდის არაბეთში მცხოვრებ პალესტინელებს, თავიანთი ოჯახის წევრებისთვის (საუდის არაბეთში დაბადებული შვილებისთვისაც კი) თავდებობის უფლება არ აქვთ.

საუდის არაბეთში მცხოვრებ უცხოელებს, ქვეყნიდან გასვლის შემთხვევაში გასვლის ნებართვა უნდა ჰქონდეთ. თუ უცხოელს, მისთვის მინიჭებული ბინადრობის ნებართვის ვადის პერიოდში, გარკვეული დროით ქვეყნის დატოვება სურს, მას შეუძლია მოითხოვოს ქვეყნიდან გასვლის ვიზა და ასევე, უკან დაბრუნების ნებართვა, რასაც გამგზავრებიდან 6 თვიანი ვადა აქვს. თუ მისი დამსაქმებლი, იმავე დროს მისი თავმდებია, უცხოელ მუშაკს, ქვეყნიდან გასვლის ვიზის მოთხოვნისთვის, დამსაქმებლის ნებართვა ესაჭიროება. სამუშაო კონტრაქტის ვადის ამოწურვის შემდეგ, უცხოელ მუშაკს, ქვეყნიდან საბოლოოდ გასვლისთვის ვიზის მისაღებად, დამსაქმებლის თანხმობა ესაჭიროება. უცხოელს,  გასვლის და უკან დაბრუნების, ასევე, საბოლოოდ ქვეყნიდან გასვლის ვიზის მიღებიდან ორი თვის განმავლობაში კვლავ შეუძლია დარჩეს ქვეყანაში.[2]

[1]BADIL Resource Center for Palestinian Residency & Refugee Rights/ Survey of Palestinian Refugees and Internally Displaced Persons; Vol VIII 2013-2015 

[accessed 10 January 2018]

[2] ACCORD – Austrian Centre for Country of Origin and Asylum Research and Documentation; Query response on Saudi Arabia: Entry and residence status, especially for long-term resident Palestinians. Residence permits for family members; Exit visa with period for re-entry; 6. Juli 2016

[accessed 10 January 2018]