ეგვიპტის 2014 წელს მიღებული კონსტიტუციის 53-ე მუხლის მიხედვით, გარანტირებულია მოქალაქეების თანასწორობა კანონის წინაშე და ის, ამავდროულად, კრძალავს მათ დისკრიმინაციას მთელი რიგი ნიშნების (მათ შორის, შეზღუდული შესაძლებლობების ქონის) გამო. ამას გარდა, 80-ე მუხლი, რომელიც უშუალოდ ბავშვის უფლებებს ეხება, კონკრეტულად ითვალისწინებს, რომ „სახელმწიფოს მიერ გარანტირებულია შ.შ.მ. ბავშვების უფლებები და ის უზრუნველყოფს მათ რეაბილიტაციასა და სათანადო ჩართვას საზოგადოებაში“.

კონსტიტუციის 81-ე მუხლის მიხედვით, გარანტირებულია შ.შ.მ. პირთა მიერ წვდომა ჯანდაცვის, სოციალური, კულტურული, საგანმანათლებლო და სპორტული კუთხით შესაძლებლობებზე. სახელმწიფო ასევე უზრუნველყოფს შ.შ.მ. პირების წვდომას სათანადო დასაქმებაზე და, გარდა იმისა, რომ საჯარო უწყებების შენობებსა და  მიმდებარე გარემოს მაქსიმალურად ადაპტირებულად ხდის მათთვის, ასევე გამოჰყოფს კონკრეტულ პროცენტულ  კვოტებს შ.შ.მ. პირების დასაქმებასთან მიმართებით. მუხლით ასევე გარანტირებულია შ.შ.მ. პირების ინტეგრაცია და მონაწილეობა ქვეყანაში მიმდინარე პოლიტიკურ და სამოქალაქო მოვლენებში.[1]

ამას გარდა, ეგვიპტეში მოქმედებს კანონი ბავშვთა უფლებების შესახებ, რომლის 53-ე მუხლში ნათქვამია, რომ ბავშვის მიერ განათლების მიღებისას, ის დაცულია ყოველგვარი დისკრიმინაციისგან, სხვებთან ერთად, მათ შორის – შეზღუდული შესაძლებლობის ქონის ნიშნით. კანონში მეექვსე თავი, მთლიანად დათმობილია სახელმწიფოს მიერ შ.შ.მ. ბავშვების ზრუნვასთან დაკავშირებულ საკითხებზე, სადაც მთელი რიგი უფლებები და დამატებითი შეღავათები თუ შესაძლებლობებია გათვალისწინებული.  კვლევის მიზნებისთვის, ამ კუთხით განსაკუთრებით საყურადღებოა 76 bis მუხლი, რომლის დისპოზიციაც შემდეგია: „შ.შ.მ. ბავშვს აქვს უფლება, მიიღოს განათლება, ტრეინინგი თუ სხვა სახის სარეაბილიტაციო-საგანმანათლებლო სერვისები იმავე საჯარო სკოლებში, ინსტიტუტებსა თუ ტრეინინგ-ცენტრებში, რომლებიც განკუთვნილია არა-შ.შ.მ. პირებისთვის. ამ კუთხით, გამონაკლისს წარმოადგენს ისეთი ტიპის შეზღუდული შესაძლებლობა, რომლის ბუნებიდან გამომდინარე, ზემოხსენებული თანაბარი მოპყრობა  ფიზიკურად შეუძლებელია.“ მუხლში ასევე მითითებულია, რომ აღნიშნულ საგამონაკლისო შემთხვევების დროს, სახელმწიფო იღებს ვალდებულებას, სპეციალურ დაწესებულებებში შესაბამისი განათლებით, ტრეინინგით თუ სხვა სერვისით უზრნველყოს შ.შ.მ. პირი, მისი დაავადების ინდივიდუალური გარემოებებიდან გამომდინარე. აღნიშნული სპეციალური ტიპის სკოლები ჩართულნი არიან ზოგადი განათლების სისტემაში, უნდა იყვნენ შ.შ.მ. პირების საჭიროებებზე მორგებული და მათ საცხოვრებელთან ახლოს. კანონის მიხედვით,  მათ ასევე უნდა უზრუნველყონ შ.შ.მ. ბავშვი სრულყოფილი განათლებით ან ტრეინინგ-პროგრამით, მიუხედავად მისი ასაკისა ან შეზღუდული შესაძლებლობის ხარისხისა.[2]

ეგვიპტელი ექსპერტი და პროფესორი Salah Eldin Abdel Aziz Ghoneim „საგანმანათლებლო და სოციალური კვლევების საერთაშორისო ჟურნალში“ გამოქვეყნებულ სტატიაში სახელწოდებით „Requirements for Inclusion of Children with Disabilities in Public Education in Egypt“ წერდა, რომ ეგვიპტემ 2006 წელს განსაკუთრებული წვლილი შეიტანა გაეროს „შეზღუდული შესაძლებლობების მქონე ადამიანთა დაცვის საერთაშორისო კონვენციის“ მიღებაში და 2007 წელს თავადაც გახდა მისი  წევრი. სწორედ აღნიშნული კონვენციის 24 მუხლი განსაზღვრავს, რომ შ.შ.მ. პირებს უნდა ჰქონდეთ თანაბარი წვდომა ინკლუზიურ დაწყებით, საშუალო და  სრულ საშუალო განათლებაზე და რომ ამის უზრუნველყოფა სახელმწიფოს ვალდებულებას წარმოადგენს. სწორედ ამ საერთაშორისო ვალდებულების შესრულებისთვის, ეგვიპტის მთავრობამ შეიმუშავა „შეზღუდული შეაძლებლობების შემცირების ეროვნული გეგმა“, რომლის იმპლემენტაციასაც სხავდასხვა სახელისუფლებო ორგანო უზრუნველყოფს. აღნიშნულ პროგრამაში, ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი პროექტია შ.შ.მ. ბავშვების ჩართულობა საჯარო განათლებაში, რომლის ფარგლებშიც შემდეგი პოზიტიური ნაბიჯები იდგმება:

• შ.შ.მ. მოსწავლეებს საშუალება აქვთ, ისწავლონ ჩვეულებრივ საჯარო სკოლებში და ისწავლონ ჩვეულებრივ კლასელებთან ერთად;
• მინისტრის ბრძანება 37/1990 შესაბამისად, შემუშავებულია რეგულაციები სპეციალური სკოლებისა თუ პროგრამების შესახებ, რომლებიც უშუალოდ შ.შ.მ. მოსწავლეების საჭიროებებზეა მორგებული;
• მინისტრის ბრძანება 42/2008-ის საფუძელზე განათლების სამინისტროში შექმნილია იკლუზიის კომიტეტი, რომელიც შ.შ.მ. პირების საჯარო განათლებაში ჩართულობის კუთხით პოლიტიკას განსაზღვრავს;
• 2012-13 წლებში, იმ სკოლათა რიცხვი, რომლებიც აკმაყოფილებდნენ შ.შ.მ. მოსწავლეთა ინკლუზიის სტანდარტებს, გაიზარდა 796-მდე.
• და ა.შ.

თუმცაღა, სტატიის ავტორის მიხედვით, პრაქტიკაში შ.შ.მ პირების სრულ და კომპლექსურ წვდომას საჯარო განათლებაზე რამდენიმე ფაქტორი უშლის ხელს. მათ შორის ყველაზე უფრო ყურადსაღებია:

• ქვეყნის სასოფლო, შედარებით ნაკლებად განვითარებულ და ღარიბ რეგიონებში ისეთი ტიპის სკოლათა ნაკლებობა, სადაც შ.შ.მ. პირთა საჭირობები გარანტირებულია;
• ინკლუზიური სკოლების და პროგრამების სუსტი მენეჯმენტი და შეფასების და მონიტორინგის სისტემა;
• აღნიშნულ სკოლებში სამუშაო პირობები იქ მომუშავე შესაბამისად დატრენინგებული და პროფესიონალი პერსონალისთვის, ზოგჯერ, არ არის ხელისშემწყობი, რაც ხელს უშლის მათ დარჩენას აღნიშნულ სამსახურში;
• ზოგჯერ, შ.შ.მ მოსწავლეები ვერ იღებენ სათანადო განათლებას საჯარო სკოლებში მომუშავე მასწავლებლებისგან, რაც ხშირად განპირობებულია იმით, რომ მასწავლებელს სათანადო სპეციალური ცოდნა არ აქვს;
• ის ფაქტი, რომ ზოგჯერ, საჯარო სკოლის მოსწავლე შ.შ.მ. ბავშვებს კლასელები არასათანადოდ ეპყრობიან;
• ზოგჯერ, შ.შ.მ. მოსწავლეებს სჭირდებათ იმავე შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე ბავშვის ყოფნა კლასში, იმისთვის, რომ  გაუცხოება არ იგრძნონ;
• მშობელთა და ადგილობრივი სამოქალაქო საზოგადოების ცნობიერების ამაღლება იმ საკითხზე, რომ ინკლუზიური განათლებაზე განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია.[3]

შ.შ.მ. პირების საკითხებზე მომუშავე საერთაშორისო არასამთავრობო ორგანიზაცია Handicap International 2015-2016 წლებში გამოქვეყნებულ ანგარიშში, რომელიც ეგვიპტის მთავრობის ზოგიერთი წარმომადგენლის და ადგილობრივი ექსპერტების მიერ მომზადდა, წერდა ეგვიპტეში შ.შ.მ. ბავშვების მიერ პირველად საჯარო განათლებაზე წვდომის საკითხებზე. ანგარიშის მიხედვით, ეგვიპტე იმ არაბულ ქვეყანაში რიგებში შედის, რომლებიც განსაკუთრებულ ყურადღებას უთმობენ შ.შ.მ. პირებს და მათ უფლებას. სწორედ ამის დასტურია ის ფაქტიც, რომ 2014 წელს მიღებულ კონსტიტუციაში კონკრეტულად ფიგურირებს მუხლები, რომლებითაც გარანტირებულია, მათ შორის, შ.შ.მ. პირებისთვის თანაბარი უფლებები და პირობები სასწავლო დაწესებულებებში. ამას გარდა,  2008 წელს მიღებული ეგვიპტის კანონი ბავშვთა უფლებების შესახებ ხაზს უსვამს, რომ სახელმწიფოს, ადგილობრივი სამოქალაქო საზოგადოებისა და არასამთავრობო ორგანიზაციების როლი შ.შ.მ. მოსწავლეთათვის განათლების მიწოდებაში, განსაკუთრებით დიდია.[4]

 

[1] Constitution of Egypt; available at

[accessed 2 November 2020]

[2] Egypt LAW NO. 12 OF 1996 PROMULGATING THE CHILD LAW; amended in 2008; available at

[accessed 2 November 2020]

[3] Salah Eldin Abdel Aziz Ghoneim – Publication “Requirements for Inclusion of Children with Disabilities in Public Education in Egypt”; published in June 2014; available at https://www.mcser.org/journal/index.php/jesr/article/view/3490 [accessed 2 November 2020]

[4]Handicap International research team from the Arab Republic of Egypt – “Inclusion of Students with Disabilities in Primary Education in Public Schools” ; published in 2016; available at http://haqqi.info/check_1.php?t=research_paper&f=Egypt%20Executive%20Summary_En [accessed 2 November 2020]

ინდოეთის კონსტიტუციის 15-ე მუხლით აკრძალულია  სახელმწიფოს მხრიდან პირის  დისკრიმინაცია, რაც განპირობებულია მისი რასის; რელიგიის; კასტის; სქესის; დაბადების ადგილისა თუ სხვა მოტივით. 21-ე მუხლით გარანტირებულია სავალდებულო განთლების უფლება 6-დან 14 წლამდე ბავშვებისთვის, ხოლო 29 მუხლის მე-2 პუნქტის მიხედვით, ინდოეთის მოქალაქეს არ შეიძლება უარი ეთქვას სახელმწიფო უმაღლეს საგანმანათლებლო დაწესებულებაში სწავლაზე საკუთარი რელიგიის, რასის, კასტის და სხვა მიზეზთა გამო.[1]

აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტი ინდოეთში ადამიანის უფლებათა კუთხით არსებული მდგომარეობის შესახებ 2020 წლის მარტში გამოქვეყნებულ ანგარიშში (საანგარიშო პერიოდი – 2019 წელი) წერს, რომ ინდოეთში, კონკრეტულად ქალთა უფლებების კუთხით აქტუალურ საკითხებს წარმოადგენდა ისეთი უფლებათა დარღვევები, როგორიცაა – გაუპატიურება; ოჯახური ძალადობა; სექსუალური ხასიათის შევიწროვება; კონფლიქტურ რეგიონებში ქალთა უსაფრთხოება; ქალთა სასქესო ორგანოების დასახიჩრება (მხოლოდ დავოოდი ბოჰრას ტომის წარმომადგენლებში); ქალთა მიმართ დისკრიმინაციის შემთხვევები დასაქმების კუთხით და ა.შ. ანგარიშში საუბარი არ არის უმაღლეს საგანმანათლებლო სასწავლებლებში ქალთა მიმართ დისკრიმინაციის, ან მათთვის აღნიშნულ უფლებაზე წვდომის რაიმე ტიპის შეზღუდვის შესახებ.[2]

მედია საშუალება „Hindustan Times” 2020 წლის 6 მარტს გამოქვეყნებულ სტატიაში სახელწოდებით „ინდოეთის უმაღლესი განათლების სისტემაში გენდერული ბალანსის ხელშეწყობა“  წერს, რომ ქვეყნის მიერ დამოუკიდებლობის მოპოვების პერიოდში, ინდოეთის უმაღლეს საგანმანათლებლო დაწესებულებებში ქალთა საერთო რაოდენობა 10 %-ზე დაბალი იყო. 2018-2019 წლების მდგომარეობით კი, აღნიშნული მაჩვენებელი უკვე 48.6 %-ს აღწევს. დღესდღეობით, ინდოეთის უნივერსიტეტებში დაახლოებით 37.4 მილიონი პირი სწავლობს, რომელთაგან 19.2 მილიონი მამაკაცია, ხოლო 18.2 მილიონი კი – ქალი.

ინდოეთში, ასევე, გაზრდილია ქალთა ჩართულობა სადოქტორო (Ph.D) პროგრამებზე, რომელიც 2018 წლის მონაცემებით 43.82 %-მდე გაიზარდა.

სტატიის მიხედვით, აღნიშნული პოზიტიური სტატისტიკის მიუხედავად, ზოგიერთ მიმართულებებზე სიტუაცია განსხვავებულია. მაგალითად, ინჟინერიისა და  ტექნოლოგიური სწავლებების მიმართულებით, ქალები სტუდენტთა მთლიანი რაოდენობის მხოლოდ 28.9 %-ს წარმოადგენენ. აღსანიშნავია, რომ ინდოეთის მთავრობა ამ მიმართულებით პოზიტიურ ნაბიჯებს დგამს და გაზრდილი ქვოტირების სისტემით, ცდილობს, ხელი შეუწყოს ქალთა მეტ ჩართულობას ზემოხსენებულ და სხვა მიმართულებებზე. სტატიაში ასევე საუბარია სხვა, რამდენიმე სამთავრობო ინიციატივასა და პროგრამაზე, რომლის მიხედვითაც, ინდოეთის ხელისუფლებამ მოახერხა და უზრუნველყო ქალთა კიდევ უფრო მეტი ჩართულობა უმაღლეს საგანმანათლებლო სისტემაში და, ზოგადად, მათი წვდომა უმაღლეს განათლებაზე.[3]

ადგილობრივი მედია საშუალება „Times of India” 2019 წლის 24 სექტემბერის სტატიის მიხედვით, ინდოეთში, უმაღლეს საგანმანთლებლო პროგრამებზე ქალთა ჩართულობა, უკანასკნელი წლების განმავლობაში, სტაბილურად იზრდება. ძირითად სასწავლო მიმართულებებზე, უნივერსიტეტის კამპუსებში ყოველ 100 მამაკაცზე 99 ქალი მოდის. ზოგიერთ საბაკალავრო მიმართულებაზე კი, მეტიც – ქალთა პროცენტული მაჩვენებელი აჭარბებს მამაკაცთა რაოდენობას. მაგალითად, სამედიცინო სწავლებების კუთხით, ქალები სტუდენტთა საერთო რაოდენობის 60.6 %-ს შეადგენენ, ხელოვნების მიმართულებაზე – 53.03 %-ს და ა.შ. ქალთა სასარგებლოდ გენდერული დისბალანსი ასევე, შეინიშნება ზოგიერთ სამაგისტრო პროგრამაზეც – მაგალითად, ზუსტი მეცნიერების (62.72 %) და ხელოვნების (61.78 %) მიმართულებებით.

თუმცა, სტატიაში აღნიშნულია, რომ ინდოეთის ყველაზე პრესტიჟულ და წამყვან 127 უნივერსიტეტში, ქალთა პროცენტული წილი შედარებით დაბალია -24 %. [4]

სასწავლო ონლაინ-პორტალზე Study Guide India მოცემულია სხვადასხვა უმაღლესი საგანმანათლებლო პროგრამები და უნივერსიტეტები. კონკრეტულად, მაჰარაშტრას შტატში, ქალთა უმაღლესი სასწავლებლების კატეგორიაში, მოცემულია 55 საგანმანათლებლო დაწესებულება, რომლებიც მთელ რიგ სასწავლო მიმართულებებზე (სამედიცინო, ზუსტი მეცნიერებები, ინჟინერია, ტექნოლოგია, ხელოვნება, ეკონომიკა და ა.შ.) იღებენ სტუდენტებს. დეტალურად, თითოეული პროგრამა ხელმისაწვდომია შემდეგ ბმულზე.[5]

[1] Constitution of India ; available at

[accessed 1 June 2020]

[2] United States Department of State – “2019 Country Reports on Human Rights Practices: India”; published on 11 March 2020; available at

[accessed 2 June 2020]

[3] Indian Newspaper “HindustanTimes” – article “Enhancing gender equality in India’s higher education| Opinion”; published on 6 March 2020; available at https://www.hindustantimes.com/analysis/enhancing-gender-equality-in-india-s-higher-education-opinion/story-CuQKoLDc4ujMGPScy4ejJI.html [accessed 1 June 2020]

[4] Times of India – article “Women in higher education show steady rise, enrolment in top institutions not growing” ; published on 24 September 2019; available at https://timesofindia.indiatimes.com/india/women-in-higher-education-show-steady-rise-enrolment-in-top-institutions-not-growing/articleshow/71267870.cms [accessed 1 June 2020]

[5] Study Guide India – “List of Women’s Colleges In Maharashtra”; publish date unknown; available at http://www.studyguideindia.com/Colleges/Womens-Colleges/default.asp?State=MH [accessed 1 June 2020]

დაწყებითი განათლება სავალდებულოა ერაყის ყველა მოქალაქე ბავშვისთვის (ერაყის ქურთისტანში სწავლა სავალდებულოა 15 წლის ასაკამდე). მოქალაქეებისთვის სწავლა უფასოა. გოგონათა თანაბარი ხელმისაწვდომობა განათლებაზე კვლავ წარმოადგენს გამოწვევას, განსაკუთრებით პერიფერიულ და არა უსაფრთხო რაიონებში. აშშ-ის სახელწმიფო დეპარტამენტის უკანასკნელ ანგარიშში ერაყის შესახებ ნათქვამია, რომ განახლებული და სანდო ინფორმაცია სასწავლებლებში ჩარიცხვის, დასწრებისა და დასრულების შესახებ არ იყო ხელმისაწვდომი.[1]

2017 წლის მაისში გაეროს ბავშვთა დაცვის ფონდი ერაყში, ბოლო ათწლეულის მანძილზე, დაწყებითი განათლების დაწესებულებებში ჩარიცხვის მხრივ მნიშვნელოვანი პროგრესის შესახებ წერდა. ფონდის ინფორმაციით, ზრდა შეადგენდა დაახლოებით 4.1%-ს წლიურად. 2015-2016 წლებში მთელი ქვეყნის მასშტაბით განათლების ყველა დონეზე 9.2 მილიონი სტუდენტი ირიცხებოდა. იგივე წყარო, ასევე, ყურადღებას ამახვილებდა გენდერულ პრობლემებზე განათლების კუთხით. კონფლიქტის შედეგად დაზარალებულ რეგიონებში, მაგალითად სალაჰადინსა და დიალაში, სასკოლო ასაკის ბავშვთა 90% საგანმანათლებლო სისტემის მიღმა იყო დარჩენილი. 2015-2016 წლებში ერაყი თავისი ბიუჯეტის 5.7%-ს ხარჯავდა განათლებაზე, რაც შუა აღმოსავლეთის ქვეყნებს შორის ერთერთი ყველაზე დაბალი მაჩვენებელი იყო. საჯარო განათლებაში შეზღუდულმა რესურსებმა შედეგად მოიტანა განათლების ხარისხის დაცემა და მასწავლებელთა პოზიციებზე შენარჩუნების მაჩვენებლების შემცირება.

აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტის ინფორმაციით, ბავშვები აწყდებოდნენ სხვადასხვა სახის ბარიერებს განათლებაზე წვდომის კუთხით; მათ შორის იყო იერიშები სკოლებზე, მასწავლებლებსა და სასწავლო პერსონალზე. სხვა ბარიერები მოიცავდა ახლოს მდებარე სკოლების ნაკლებობას, სკოლების დევნილთა თავშესაფრებად ან „ისლამური სახელმწიფოს“ დაკავების ცენტრებად გამოყენებას; ასევე, სასკოლო ინფრასტრუქტურის ნაკლებობას. იგივე წყაროს ცნობით, 2017 წლის ოქტომბრის მდგომარეობით, მიუხედავად იმისა, რომ ბევრი სკოლა ხელახლა გაიხსნა და განაგრძო ფუნქციონირება, დაახლოებით 1.2 მილიონი ბავშვი მთელი ერაყის მასშტაბით რჩებოდა სკოლის მიღმა.[2]

2018 წლის იანვარში გაეროს ბავშვთა ფონდის მიერ გავრცელებული ინფორმაციით, კონფლიქტის შედეგად იძულებითმა გადაადგილებამ ნეგატიური გავლენა იქონია განათლებაზე და იძულებით გადაადგილებული ბავშვების მინიმუმ 70%-მა სასწავლო წელი გამოტოვა. იგივე წყარო 2018 წლის თებერვალში წერდა, რომ ერაყის სკოლების თითქმის ნახევარს სჭირდება შეკეთება დაჯგუფება „ისლამური სახელმწიფოს“ ტერიტორიული დამარცხების შემდეგ და რომ, დაახლოებით, სამი მილიონი ბავშვის განათლების პროცესი შეფერხდა.

ერაყში მოქმედი კანონმდებლობით, ოჯახში ძალადობის მსხვერპლი ბავშვებისთვის, რომლებიც განთავსებულნი არიან თავშესაფარში, სახელმწიფო სახლებში და ბავშვთა სახლებში, გარანტირებულია დაცვა, მათ შორის ხელმისაწვდომობა ჯანდაცვასა და განათლებაზე. განათლებაზე წვდომა შეზღუდულია განსაკურებული საჭიროებების მქონე და შეზღუდული შესაძლებლობების მქონე პირებისთვის. განათლებაზე წვდომის კუთხით დისკრიმინაციას განიცდიან, ასევე, ქალები. სოციალურმა, რელიგიურმა და პოლიტიკურმა ზეწოლამ მნიშვნელოვნად შეზღუდა არჩევანის თავისუფლება აკადემიური და კულტურული მიმართულებით.[3]

მასწავლებლები დიდი ხანია აწყდებიან მუქარებსა და ძალადობას ან სხვა სახის ნეგატიურ შედეგებს იმის გამო, რომ ასწავლიან ისეთ საგნებს ან საკითხებს, რომლებიც ძლევამოსილი სახელმწიფო ან არა სახელმწიფო აქტორებისთვის დავის საგანს წარმოადგენს. ქვეყნის ოფიციალური სასწავლო გეგმა ხშირად კლასში იცვლება რელიგიური ან კონფესიური შეხედულებების შესაბამისად. უნივერსიტეტის სტუდენტების პოლიტიკურმა აქტივობამ, შეიძლება, ისინი დაშინების ან შევიწროვების ობიექტებად აქციოს.[4]

ერაყელი ოჯახები, რომლებიც „ისლამურ სახელმწიფოსთან“ ასოცირების გამო, რაც, როგორც წესი, დაკავშირებულია მათ გვართან, ტომობრივ კავშირებთან ან წარმოშობის რეგიონთან, ვერ გადიან უსაფრთხოების შემოწმებას, რათა მიიღონ პირადობის დამადასტურებელი ბარათი ან სხვა სახის დოკუმენტაცია. აღნიშნული იწვევს მათი სხვადასხვა უფლების, მათ შორის, განათლების უფლების შეზღუდვას.[5]

2.5 მილიონზე მეტი ბავშვი საჭიროებს განათლებაზე წვდომას. ქვეყანაში კონფლიქტური მდგომარეობის შედეგად სკოლები განადგურდა და ბევრ სკოლას უწევს ორმაგი ან სამმაგი დატვირთვით მუშაობა. დევნილი ბავშვების 50%-ს დევნილთა ბანაკებში არასათანადო წვდომა აქვთ განათლებაზე. დაახლოებით, 3.2 მილიონი ბავშვი არა რეგულარულად ან საერთოდ ვერ დადის სკოლაში.[6]

არასამთავრობო ორგანიზაცია „The Borgen Project“ 2018 წლის 10 აგვისტოს გამოქვეყნებულ სტატიაში წერდა, რომ მიუხედავად იმისა, რომ ერაყში განათლება სახარბიელო მდგომარეობაში არ არის, საერთაშორისო მოთამაშეების მხრიდან დახმარების თავიდან აცილება არ ხდება. გაეროს ბავშვთა დაცვის ფონდის მხარდაჭერა ერაყის მიმართ განათლების კუთხით მნიშვნელოვანია და მოიცავს ისეთ მიმართულებებს, როგორიცაა სკოლების მშენებლობა, წყლისა და კანალიზაციის სისტემების შეკეთება უკვე არსებულ სკოლებში, 50 ათასზე მეტი მასწავლებლის გადამზადება, მილიონობით ბავშვის სასკოლო ნივთებით მომარაგება და ბევრი სხვა სახის პოზიტიური ჩარევა. 2016 წელს გაეროს ბავშვთა ფონდი 682 ათას ბავშვს დაეხმარა განათლებაზე წვდომის კუთხით.

სტატიაში, ასევე, საუბარია ერაყში განათლების კუთხით არსებულ პრობლემებზე. სტატიის ავტორი წერს, რომ კონფლიქტმა ქვეყანაში შეამცირა დასწრების მაჩვენებელი. „ისლამური სახელმწიფოს“ აქტივობებმა ერაყის საგანმანათლებლო სისტემა მოშალა. იმ დროს, როდესაც დაჯგუფება ერაყში კონტროლირებად ტერიტორიებს ფლობდა, დაიხურა ბევრი სკოლა და შენობების გამოყენება ხდებოდა სხვადასხვა მიზნებით, მათ შორის უსაფრთხო სახლებად ან რადიკალური სწავლებებისთვის. ამან გამოიწვია ის, რომ ყოველი ერთი სკოლა ხუთიდან გახდა უფუნქციო. ისლამური სახელმწიფოს დამარცხების შემდეგ, ბევრია გასაკეთებელი სიტუაციის გამოსასწორებლად; მაგალითად, დაჯგუფების მიერ სკოლების დახურვამ გამოიწვია ის, რომ ბევრ ბავშვს ორი სასწავლო წლის გამოტოვება მოუხდა; ახლა საჭიროა მათი დახმარება, რომ ისინი სასწავლო პროგრამას წამოეწიონ.

სტატიის ავტორი წერს, რომ ერაყში განათლება ყოველთვის არ იყო პრობლემატური და რომ კონფლიქტებმა თავისი უარყოფითი კვალი დატოვა განათლების სისტემაზე. ავტორის შეფასებით, გაეროს ბავშვთა დაცვის ფონდისა და სხვა ორგანიზაციების მიზანია ერაყის განათლების სისტემის ფეხზე წამოყენება; თუმცა, ბევრია გასაკეთებელი იქამდე, რომ განათლების სისტემა დაუბრუნდეს იმ დონეს, რაც იყო ისლამური ოქროს ეპოქაში, როდესაც ბაღდადი გლობალური ინტელექტუალიზმის ეპიცენტრს წარმოადგენდა.[7]

2019 წლის 17 თებერვალს ერაყში მასწავლებლებმა გაფიცვა მოაწყვეს.  ისინი სასწავლო გეგმისა და საგანმანათლებლო სისტემის დონის გაუმჯობესებას და მასწავლებლების ცხოვრების სტანდარტების გაუმჯობესებას ითხოვდნენ. გაფიცვა ბაღდადისა და სხვა პროვინციების დაწყებითი და საშუალო განათლების დაწესებულებების მასწავლებლებმა მოაწყვეს. გაფიცულების თქმით, ერაყში განათლების პროცესი სერიოზულად შეფერხდა და საჭიროა ხარისხის გაუმჯობესება. მათი თქმით, ხელისუფლებამ უნდა გამოყოს სათანადო რაოდენობის დაფინანსება განათლების სამინისტროსთვის ვითარების გამოსასწორებლად.[8]

[1] USDOS – US Department of State: Country Report on Human Rights Practices 2018 – Iraq, 13 March 2019

 (accessed on 13 March 2019)

[2] EASO – European Asylum Support Office: Iraq; Targeting of Individuals, March 2019

 (accessed on 13 March 2019)

[3] USDOS – US Department of State: Country Report on Human Rights Practices 2018 – Iraq, 13 March 2019

 (accessed on 13 March 2019)

[4] Freedom House: Freedom in the World 2019 – Iraq, 4 February 2019

 (accessed on 13 March 2019)

[5] HRW – Human Rights Watch: World Report 2019 – Iraq, 17 January 2019

 (accessed on 13 March 2019)

[6] EASO – European Asylum Support Office: Iraq; Security situation, March 2019

 (accessed on 13 March 2019)

[7] The Borgen Project; Top 10 facts about education in Iraq; By Daniel Lehewych; 10 August, 2018; available at: https://borgenproject.org/education-in-iraq/ [accessed 14 March 2019]

[8] Xinhua; Iraqi teachers on strike over deteriorated educational system; 17 February; 2019; available at: http://www.xinhuanet.com/english/2019-02/17/c_137829072.htm [accessed 14 March 2019]

დაწყებითი განათლება სავალდებულოა ერაყის ყველა მოქალაქე ბავშვისთვის (ერაყის ქურთისტანში სწავლა სავალდებულოა 15 წლის ასაკამდე). მოქალაქეებისთვის სწავლა უფასოა. გოგონათა თანაბარი ხელმისაწვდომობა განათლებაზე კვლავ წარმოადგენს გამოწვევას, განსაკუთრებით პერიფერიულ და არა უსაფრთხო რაიონებში. აშშ-ის სახელწმიფო დეპარტამენტის უკანასკნელ ანგარიშში ერაყის შესახებ ნათქვამია, რომ განახლებული და სანდო ინფორმაცია სასწავლებლებში ჩარიცხვის, დასწრებისა და დასრულების შესახებ არ იყო ხელმისაწვდომი.[1]

2017 წლის მაისში გაეროს ბავშვთა დაცვის ფონდი ერაყში, ბოლო ათწლეულის მანძილზე, დაწყებითი განათლების დაწესებულებებში ჩარიცხვის მხრივ მნიშვნელოვანი პროგრესის შესახებ წერდა. ფონდის ინფორმაციით, ზრდა შეადგენდა დაახლოებით 4.1%-ს წლიურად. 2015-2016 წლებში მთელი ქვეყნის მასშტაბით განათლების ყველა დონეზე 9.2 მილიონი სტუდენტი ირიცხებოდა. იგივე წყარო, ასევე, ყურადღებას ამახვილებდა გენდერულ პრობლემებზე განათლების კუთხით. კონფლიქტის შედეგად დაზარალებულ რეგიონებში, მაგალითად სალაჰადინსა და დიალაში, სასკოლო ასაკის ბავშვთა 90% საგანმანათლებლო სისტემის მიღმა იყო დარჩენილი. 2015-2016 წლებში ერაყი თავისი ბიუჯეტის 5.7%-ს ხარჯავდა განათლებაზე, რაც შუა აღმოსავლეთის ქვეყნებს შორის ერთერთი ყველაზე დაბალი მაჩვენებელი იყო. საჯარო განათლებაში შეზღუდულმა რესურსებმა შედეგად მოიტანა განათლების ხარისხის დაცემა და მასწავლებელთა პოზიციებზე შენარჩუნების მაჩვენებლების შემცირება.

აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტის ინფორმაციით, ბავშვები აწყდებოდნენ სხვადასხვა სახის ბარიერებს განათლებაზე წვდომის კუთხით; მათ შორის იყო იერიშები სკოლებზე, მასწავლებლებსა და სასწავლო პერსონალზე. სხვა ბარიერები მოიცავდა ახლოს მდებარე სკოლების ნაკლებობას, სკოლების დევნილთა თავშესაფრებად ან „ისლამური სახელმწიფოს“ დაკავების ცენტრებად გამოყენებას; ასევე, სასკოლო ინფრასტრუქტურის ნაკლებობას. იგივე წყაროს ცნობით, 2017 წლის ოქტომბრის მდგომარეობით, მიუხედავად იმისა, რომ ბევრი სკოლა ხელახლა გაიხსნა და განაგრძო ფუნქციონირება, დაახლოებით 1.2 მილიონი ბავშვი მთელი ერაყის მასშტაბით რჩებოდა სკოლის მიღმა.[2]

2018 წლის იანვარში გაეროს ბავშვთა ფონდის მიერ გავრცელებული ინფორმაციით, კონფლიქტის შედეგად იძულებითმა გადაადგილებამ ნეგატიური გავლენა იქონია განათლებაზე და იძულებით გადაადგილებული ბავშვების მინიმუმ 70%-მა სასწავლო წელი გამოტოვა. იგივე წყარო 2018 წლის თებერვალში წერდა, რომ ერაყის სკოლების თითქმის ნახევარს სჭირდება შეკეთება დაჯგუფება „ისლამური სახელმწიფოს“ ტერიტორიული დამარცხების შემდეგ და რომ, დაახლოებით, სამი მილიონი ბავშვის განათლების პროცესი შეფერხდა.

ერაყში მოქმედი კანონმდებლობით, ოჯახში ძალადობის მსხვერპლი ბავშვებისთვის, რომლებიც განთავსებულნი არიან თავშესაფარში, სახელმწიფო სახლებში და ბავშვთა სახლებში, გარანტირებულია დაცვა, მათ შორის ხელმისაწვდომობა ჯანდაცვასა და განათლებაზე. განათლებაზე წვდომა შეზღუდულია განსაკურებული საჭიროებების მქონე და შეზღუდული შესაძლებლობების მქონე პირებისთვის. განათლებაზე წვდომის კუთხით დისკრიმინაციას განიცდიან, ასევე, ქალები. სოციალურმა, რელიგიურმა და პოლიტიკურმა ზეწოლამ მნიშვნელოვნად შეზღუდა არჩევანის თავისუფლება აკადემიური და კულტურული მიმართულებით.[3]

მასწავლებლები დიდი ხანია აწყდებიან მუქარებსა და ძალადობას ან სხვა სახის ნეგატიურ შედეგებს იმის გამო, რომ ასწავლიან ისეთ საგნებს ან საკითხებს, რომლებიც ძლევამოსილი სახელმწიფო ან არა სახელმწიფო აქტორებისთვის დავის საგანს წარმოადგენს. ქვეყნის ოფიციალური სასწავლო გეგმა ხშირად კლასში იცვლება რელიგიური ან კონფესიური შეხედულებების შესაბამისად. უნივერსიტეტის სტუდენტების პოლიტიკურმა აქტივობამ, შეიძლება, ისინი დაშინების ან შევიწროვების ობიექტებად აქციოს.[4]

ერაყელი ოჯახები, რომლებიც „ისლამურ სახელმწიფოსთან“ ასოცირების გამო, რაც, როგორც წესი, დაკავშირებულია მათ გვართან, ტომობრივ კავშირებთან ან წარმოშობის რეგიონთან, ვერ გადიან უსაფრთხოების შემოწმებას, რათა მიიღონ პირადობის დამადასტურებელი ბარათი ან სხვა სახის დოკუმენტაცია. აღნიშნული იწვევს მათი სხვადასხვა უფლების, მათ შორის, განათლების უფლების შეზღუდვას.[5]

2.5 მილიონზე მეტი ბავშვი საჭიროებს განათლებაზე წვდომას. ქვეყანაში კონფლიქტური მდგომარეობის შედეგად სკოლები განადგურდა და ბევრ სკოლას უწევს ორმაგი ან სამმაგი დატვირთვით მუშაობა. დევნილი ბავშვების 50%-ს დევნილთა ბანაკებში არასათანადო წვდომა აქვთ განათლებაზე. დაახლოებით, 3.2 მილიონი ბავშვი არა რეგულარულად ან საერთოდ ვერ დადის სკოლაში.[6]

არასამთავრობო ორგანიზაცია „The Borgen Project“ 2018 წლის 10 აგვისტოს გამოქვეყნებულ სტატიაში წერდა, რომ მიუხედავად იმისა, რომ ერაყში განათლება სახარბიელო მდგომარეობაში არ არის, საერთაშორისო მოთამაშეების მხრიდან დახმარების თავიდან აცილება არ ხდება. გაეროს ბავშვთა დაცვის ფონდის მხარდაჭერა ერაყის მიმართ განათლების კუთხით მნიშვნელოვანია და მოიცავს ისეთ მიმართულებებს, როგორიცაა სკოლების მშენებლობა, წყლისა და კანალიზაციის სისტემების შეკეთება უკვე არსებულ სკოლებში, 50 ათასზე მეტი მასწავლებლის გადამზადება, მილიონობით ბავშვის სასკოლო ნივთებით მომარაგება და ბევრი სხვა სახის პოზიტიური ჩარევა. 2016 წელს გაეროს ბავშვთა ფონდი 682 ათას ბავშვს დაეხმარა განათლებაზე წვდომის კუთხით.

სტატიაში, ასევე, საუბარია ერაყში განათლების კუთხით არსებულ პრობლემებზე. სტატიის ავტორი წერს, რომ კონფლიქტმა ქვეყანაში შეამცირა დასწრების მაჩვენებელი. „ისლამური სახელმწიფოს“ აქტივობებმა ერაყის საგანმანათლებლო სისტემა მოშალა. იმ დროს, როდესაც დაჯგუფება ერაყში კონტროლირებად ტერიტორიებს ფლობდა, დაიხურა ბევრი სკოლა და შენობების გამოყენება ხდებოდა სხვადასხვა მიზნებით, მათ შორის უსაფრთხო სახლებად ან რადიკალური სწავლებებისთვის. ამან გამოიწვია ის, რომ ყოველი ერთი სკოლა ხუთიდან გახდა უფუნქციო. ისლამური სახელმწიფოს დამარცხების შემდეგ, ბევრია გასაკეთებელი სიტუაციის გამოსასწორებლად; მაგალითად, დაჯგუფების მიერ სკოლების დახურვამ გამოიწვია ის, რომ ბევრ ბავშვს ორი სასწავლო წლის გამოტოვება მოუხდა; ახლა საჭიროა მათი დახმარება, რომ ისინი სასწავლო პროგრამას წამოეწიონ.

სტატიის ავტორი წერს, რომ ერაყში განათლება ყოველთვის არ იყო პრობლემატური და რომ კონფლიქტებმა თავისი უარყოფითი კვალი დატოვა განათლების სისტემაზე. ავტორის შეფასებით, გაეროს ბავშვთა დაცვის ფონდისა და სხვა ორგანიზაციების მიზანია ერაყის განათლების სისტემის ფეხზე წამოყენება; თუმცა, ბევრია გასაკეთებელი იქამდე, რომ განათლების სისტემა დაუბრუნდეს იმ დონეს, რაც იყო ისლამური ოქროს ეპოქაში, როდესაც ბაღდადი გლობალური ინტელექტუალიზმის ეპიცენტრს წარმოადგენდა.[7]

2019 წლის 17 თებერვალს ერაყში მასწავლებლებმა გაფიცვა მოაწყვეს.  ისინი სასწავლო გეგმისა და საგანმანათლებლო სისტემის დონის გაუმჯობესებას და მასწავლებლების ცხოვრების სტანდარტების გაუმჯობესებას ითხოვდნენ. გაფიცვა ბაღდადისა და სხვა პროვინციების დაწყებითი და საშუალო განათლების დაწესებულებების მასწავლებლებმა მოაწყვეს. გაფიცულების თქმით, ერაყში განათლების პროცესი სერიოზულად შეფერხდა და საჭიროა ხარისხის გაუმჯობესება. მათი თქმით, ხელისუფლებამ უნდა გამოყოს სათანადო რაოდენობის დაფინანსება განათლების სამინისტროსთვის ვითარების გამოსასწორებლად.[8]

[1] USDOS – US Department of State: Country Report on Human Rights Practices 2018 – Iraq, 13 March 2019

 (accessed on 13 March 2019)

[2] EASO – European Asylum Support Office: Iraq; Targeting of Individuals, March 2019

 (accessed on 13 March 2019)

[3] USDOS – US Department of State: Country Report on Human Rights Practices 2018 – Iraq, 13 March 2019

 (accessed on 13 March 2019)

[4] Freedom House: Freedom in the World 2019 – Iraq, 4 February 2019

 (accessed on 13 March 2019)

[5] HRW – Human Rights Watch: World Report 2019 – Iraq, 17 January 2019

 (accessed on 13 March 2019)

[6] EASO – European Asylum Support Office: Iraq; Security situation, March 2019

 (accessed on 13 March 2019)

[7] The Borgen Project; Top 10 facts about education in Iraq; By Daniel Lehewych; 10 August, 2018; available at: https://borgenproject.org/education-in-iraq/ [accessed 14 March 2019]

[8] Xinhua; Iraqi teachers on strike over deteriorated educational system; 17 February; 2019; available at: http://www.xinhuanet.com/english/2019-02/17/c_137829072.htm [accessed 14 March 2019]

ავსტრიის წარმოშობისა და თავშესაფრის საკითხთა კვლევების და დოკუმენტირების ცენტრი – ACCORD 2018 წლის 25 ივნისს გამოქვეყნებულ სპეციალურ ანგარიშში წერს არაბთა გაერთიანებულ საამიროებში პალესტინელთა ზოგადი მდგომარეობის შესახებ.

1.1 მდგომარეობა გადაადგილების თავისუფლების კუთხით.

ანგარიშის მიხედვით, ზოგადად, გადაადგილების თავისუფლების კუთხით, მოქალაქეობის არმქონე პირებს გარკვეული შეზღუდვები ექმნებათ როგორც საერთაშორისო, ისე შიდა გადაადგილებასთან დაკავშირებით, რაც ხშირად გამოწვეულია პასპორტისა თუ სხვა ტიპის პირადობის დამადასტურებელი მოწმობის არ ქონით. თუმცა, დუბაის ერთ-ერთი იურიდიული ფირმის უფროსმა წარმომადგენელმა კანადის იმიგრაციისა და ლტოლვილთა საკითების საბჭოს (შემდგომში – IRB) განუცხადა, რომ „პალესტინელებს შეუძლიათ თავისუფლად გადაადგილდნენ როგორც ქვეყნის შიგნით, ასევე საზღვარგარეთ იმ შემთხვევაში, თუ მათ გააჩნიათ პალესტინის მიერ გაცემული შესაბამისი ვიზა“.

1.2 განათლებაზე, ჯანდაცვასა და დასაქმებაზე წვდომა.

დუბაის ბინადრობისა და საგარეო საქმეთა გენერალური დირექტორატის ოფიციალურ ვებ გვერდზე განთავსებული ინფორმაციის მიხედვით, საჯარო სკოლებზე წვდომა გააჩნიათ მხოლოდ არაბთა გაერთიანებული საამიროების მოქალაქეთა შვილებს, „სპარსეთის ყურის ურთიერთანამშრომლობის საბჭოს“ (Gulf Cooperation Council) წევრთა შვილებს და იმ პირთა შვილებს, რომლებიც ფლობენ ქვეყნის პრეზიდენტის ან ვიცე პრეზიდენტის მიერ გაცემულ დეკრეტს. კერძო სკოლებში განათლების მიღება შეუძლია ნებისმიერ ბავშვს, ხოლო სწავლის წლიური ღირებულება მერყეობს 5000-დან 70 000 დირჰამამდე (1164-დან 16 296 ევრომდე).

IRB პალესტინურ არასამთავრობო ორგანიზაცია BADIL-ის მკვლევარზე დაყრდნობით წერს, რომ გაერთიანებულ საამიროებში იმ პალესტინელებს, რომელთაც გააჩნიათ სამუშაო ნებართვა, არ აქვთ წვდომა ისეთ საჯარო სერვისებზე, როგორიცაა განათლება და ჯანდაცვა, შესაბამისად, ამ კუთხით, ისინი დამოკიდებულნი არიან კერძო სექტორზე. თუმცა არსებობს გამონაკლისი, რომელიც საშუალებას აძლევეს უცხო ქვეყნის საჯარო სექტორში მომუშავე პირის ორ შვილს, უფასოდ ისწავლონ საამიროების საჯარო სკოლებში.

რაც შეეხება დასაქმებაზე წვდომის კუთხით მდგომარეობას, ა.შ.შ. სახელმწიფო დეპარტამენტი არაბთა გაერთიანებულ ემირატებში ადამიანის უფლებების კუთხით არსებული სიტუაციის შესახებ 2018 წელს გამოქვეყნებულ ანგარიშში წერდა, რომ დასაქმების ბაზარზე პირის წვდომა, მეტწილად დამოკიდებულია მისი, როგორც კანონიერი რეზიდენტის სტატუსზე. ლტოლვილთა სტატუსის მქონე პირებს, ასევე იმათ, ვისაც გააჩნიათ დროებითი ან ვადაგასული ვიზა, ზოგადად, შეზღუდული წვდომა აქვთ შრომით ბაზარზე. ამას გარდა, განათლებასა და სხვა საჯარო სერვისებზე, მათ შორის – ჯანდაცვაზე წვდომა, ასევე დამოკიდებულია პირის, როგორც კანონიერი რეზიდენტის სტატუსზე. შესაბამისად, გავრცელებული ცნობების მიხედვით, ზოგიერთ ერაყელ ან სირიელ ლტოლვილს და მათ ოჯახებს, არ გააჩნდათ წვდომა ჯანმრთელობის დაცვასა თუ განათლებაზე. მთავრობა, ხშირად გლუკი-ს ჩარევის შემდეგ, ნებას რთავდა ზოგიერთ ოჯახს, ესარგებლა კონკრეტული სერვისებით, თუმცა ეს გამონაკლის შემთხვევას წარმოადგენდა. ზოგიერთი საავადმყოფო მზად იყო, ემკურნალა იმ პაციენტებისთვის, რომელთაც დაზღვევა არ გააჩნდათ, თუმცა, ამ შემთხვევაში, პაციენტებს მკურნალობის თანხა წინასწარ, სრულად უნდა გადაეხადათ.

ორგანიზაცია Gulf  Labour Markets and Migration (GLMM) მიხედვით, ფედერალურ დონეზე, სადაზღვევო პროგრამებში მონაწილეობა სავალდებულო არ არის. ხოლო აბუ დაბის საამიროში, დამსაქმებელი ვალდებულია ჯანმრთელობის დაზღვევით დააზღვიოს მასთან მომუშავე ყველა დასაქმებული და მათი ოჯახის წევრებში, რომელშიც შედის მეუღლე და 18 წელს ქვემოთ მაქსიმუმ სამი შვილი.

2013 წლის კანონი N11 მიხედვით, დუბაის საამიროში დამსაქმებელი ვალდებულია მის მიერ დასაქმებული უცხოელებისთვის უზრუნველყოს ჯანმრთელობის დაზღვევა, რომელიც, ზოგიერთ შემთხვევაში, დამსაქმებლის გადაწყვეტილებით, დასაქმებულის ოჯახის წევრებზეც ვრცელდება. ამას გარდა, დასაქმებულის გარანტორიც ასევე ვალდებულია, მიაწოდოს მას სადაზღვევო სერვისები, იმ შემთხვევაში, თუ მას დამსაქმებლისგან აღნიშნული დაზღვევა უკვე არ აქვს.[1]

[1] ACCORD – Query response on the United Arab Emirates: 1.) Residence status and possibilities of return; 2.) General situation of Palestinians [a-10656] available at

[accessed 13 February 2019]

პალესტინელთა ბინადრობის და ლტოლვილთა უფლებების დაცვის შესახებ არსებული არასამთავრობო ორგანიზაცია „ბადილის“ რესურს ცენტრის (დამოუკიდებელი უფლებადამცველი არასამთავრობო ორგანიზაცია, რომლის მიზანიც პალესტინელი ლტოლვილების და იძულებით გადაადგილებული პირების დაცვაა) მიერ გამოქვეყნებული კვლევის მიხედვით, რომელიც მოიცავს 2013-2015 წლებს, პალესტინელთა სამართლებრივი სტატუსისა და უფლებების შესახებ აღნიშნულია, რომ: ინდივიდს მოქალაქეობა მამის მხრიდან გადაეცემა. საუდის არაბეთის კანონის მიხედვით, სახელმწიფომ პოლიტიკური თავშესაფარი შეიძლება მიანიჭოს ადამიანს საზოგადოებრივი ინტერესებიდან გამომდინარე. მიუხედავად ამისა, ქვეყანას არ გააჩნია არანაირი მექანიზმი ამ პირობის აღსრულებისთვის, თუმცა, გაეროს ლტოლვილთა უმაღლესი კომისარიატის მიერ აღიარებულ ლტოლვილებს ნებას რთავს რომ  „დროებით“ დარჩნენ ქვეყანაში, სანამ არ გამოინახება გზები პრობლემის გრძელვადიანი გადაწყვეტისა. როგორც წესი, ხელისუფლება უარს აცხადებს მესამე ქვეყნიდან მომავალი ლტოლვილების მიღებაზე, ან მათთვის თავშესაფრის მინიჭებაზე. ბინადრობის ნებართვის მისაღებად საჭიროა საუდის არაბეთში მცხოვრები დამსაქმებლის, თავდების ყოლა.

დასაქმება: პალესტინელები განიხილებიან, როგორც სხვა უცხოელი მუშაკები.

განათლება: საჯარო სკოლები უფასოა როგორც მოქალაქეებისთვის, ასევე, არა მოქალაქეებისთვის. უმაღლესი განათლების მიღება უფასოა, მხოლოდ საუდის არაბეთის მოქალაქეებისთვის. უცხოელი მუშაკების შვილები არ დაიშვებიან უმაღლესი განათლების დაწესებულებებში, თუ მათ სტიპენდია/დაფინანსება არ აქვთ მოპოვებული.

ჯანდაცვა: საუდის არაბეთში  უფასო ჯანდაცვის პოლიტიკა მოქმედებს, რომელიც ეხება საჯარო სექტორში დასაქმებულ საუდის არაბეთის მოქალაქეებს, ასევე, ექსპატრიანტებს. კერძო სექტორში დასაქმებული ექსპატრიანტის ჯანდაცვაზე პასუხისმგებელია დამსაქმებელი, ხოლო, იმ კერძო კომპანიებში დასაქმებული თანამშრომლები, რომელთაც არ აქვთ სამედიცინო მომსახურეობაზე წვდომა, სარგებლობენ სახელმწიფო ჯანდაცვის პოლიტიკით, რომლის მიხედვითაც ჯანდაცვა ხელმისაწვდომი უნდა იყოს თავდების არარსებობის პირობებშიც.

საკუთრება: საუდის არაბეთის არა მოქალაქეების შესახებ, უძრავი ქონებისა და ინვესტიციის რეგულირების კანონის მე-2 მუხლის მიხედვით: საუდის არაბეთში მცხოვრები ფიზიკური პირი, რომელსაც გააჩნია ბინადრობის კანონიერი სტატუსი, შეუძლია ფლობდეს უძრავ ქონებას პირადი საცხოვრებლის დანიშნულებით, იმ შემთხვევაში, თუ  შინაგან საქმეთა სამინისტროს ნებართვას მოიპოვებს.

მოგზაურობა: პალესტინელებს თავდების ნებართვის გარეშე, არ აქვთ უფლება იმოგზაურონ იმ ქალაქის გარეთ სადაც არიან დასაქმებულები, ან შეიცვალონ სამსახური. პალესტინელები, რომლებმაც საუდის არაბეთი დატოვეს ექვსი თვის ან მეტი ხნის განმავლობაში, ქვეყანაში შესვლის უფლება აღარ აქვთ, მანამ სანამ ახალ დამსაქმებელს, თავდებს არ მონახავენ, რაც საზღვარგარეთ ფაქტობრივად შეუძლებელია.[1]

საუდის არაბეთის შინაგან საქმეთა სამინისტროს ვებ-გვერდზე განთავსებული ინფორმაციის მიხედვით, თანამშრომლებისთვის, ბინადრობის ნებართვა  დამსაქმებლებმა უნდა მოითხოვონ, რაც მათ  საშუალებას მისცემს თავისუფლად გადაადგილდნენ იმ ქალაქში, სადაც დასაქმდებიან. თუ თანამშრომელი, საუდის არაბეთში შესვლის ვიზით გადის ქვეყნიდან, მის დაბრუნებამდე, დამსაქმებელმა უნდა შეინახოს მისი ბინადრობის ნებართვა. ხოლო, საბოლოოდ ქვეყნიდან გამგზავრებისთვის ვიზის მისაღებად, ბინადრობის ნებართვა, ქვეყნიდან საბოლოოდ გასვლის ვიზის განაცხადთან ერთად უნდა გაიგზავნოს საპასპორტო ორგანოში. ბინადრობის ნებართვა  უნდა განახლდეს, მისი ვადის ამოწურვამდე სამი დღით ადრე. წინააღმდეგ შემთხვევაში, ჯარიმებია გათვალისწინებული. ხოლო ამ წესის სამჯერ დარღვევის შემთხვევაში, პირს შეიძლება დეპორტაცია დაემუქროს. ოჯახის უფროსზე გაცემული ბინადრობის ნებართვა მოიცავს ნებართვას მისი მეუღლისთვის და მცირეწლოვანი შვილებისთვის. ხოლო 18 წელს გადაცილებულმა შვილებმა უნდა იქონიონ საკუთარი პასპორტები რომ ცალკე მიიღონ ვიზა. ნათესავებს, ხელისუფლებასთან შეთანხმების გარეშე,  არ აქვთ მუშაობის უფლება.

ნორვეგიაში, ქ. ბერგენში მოქმედი დამოუკიდებელი კვლევითი ინსტიტუტის „Christian Michelsen Institute“-ის მიერ, 2016 წლის იანვარში გამოქვეყნებულ ანგარიშში აღნიშნულია, რომ „Kafala“-ს (თავდებობის) სისტემა, მიგრანტ მუშებს, რომლებსაც ბინადრობის მიღება სურთ,  თავიანთ დამსაქმებელზე და თავდებზე დამოკიდებულს ხდის. დასაქმებულს, თავდებისგან წერილობითი ნებართვის მიღება სჭირდება, თუ სამსახურის შეცვლა ან ქვეყნიდან გასვლა სურს. ხშირად, დამსაქმებლები ბოროტად იყენებენ ძალაუფლებას. მიუხედავად იმისა, რომ საუდის არაბეთის კანონმდებლობით იკრძალება, დამსაქმებლის/თავდების მხრიდან  ხშირად  აქვს ადგილი პასპორტების ჩამორთმევას, ან ხელფასის არ გადახდას, ისინი აიძულებენ რომ თავიანთი ნების საწინააღმდეგოდ იმუშაონ ექსპლუატაციის პირობებში. საოჯახო სფეროში დასაქმებული მიგრანტები ხშირად შეურაცხყოფის და სექსუალური ძალადობის მსხვერპლნი ხდებიან.

საემიგრაციო და ლტოლვილთა საბჭო, ოტავაში საუდის არაბეთის საკონსულოს ინფორმაციაზე დაყრდნობით, აღნიშნავს, რომ საუდის არაბეთი არ გასცემს მუდმივ ბინადრობის ნებართვას. უცხოელი მუშახელისთვის, ბინადრობის ნებართვა გაიცემა იმ ვადით, რაც მის სამუშაო კონტრაქტში დამსაქმებლის/თავდების მიერ არის მითითებული. მას არ შეუძლია რომ თავისი ოჯახის წევრების თავდები თვითონ იყოს. საკონსულოს ინფორმაციაზე დაყრდნობით, აღნიშნულია, რომ საუდის არაბეთში მცხოვრებ პალესტინელებს, თავიანთი ოჯახის წევრებისთვის (საუდის არაბეთში დაბადებული შვილებისთვისაც კი) თავდებობის უფლება არ აქვთ.

საუდის არაბეთში მცხოვრებ უცხოელებს, ქვეყნიდან გასვლის შემთხვევაში გასვლის ნებართვა უნდა ჰქონდეთ. თუ უცხოელს, მისთვის მინიჭებული ბინადრობის ნებართვის ვადის პერიოდში, გარკვეული დროით ქვეყნის დატოვება სურს, მას შეუძლია მოითხოვოს ქვეყნიდან გასვლის ვიზა და ასევე, უკან დაბრუნების ნებართვა, რასაც გამგზავრებიდან 6 თვიანი ვადა აქვს. თუ მისი დამსაქმებლი, იმავე დროს მისი თავმდებია, უცხოელ მუშაკს, ქვეყნიდან გასვლის ვიზის მოთხოვნისთვის, დამსაქმებლის ნებართვა ესაჭიროება. სამუშაო კონტრაქტის ვადის ამოწურვის შემდეგ, უცხოელ მუშაკს, ქვეყნიდან საბოლოოდ გასვლისთვის ვიზის მისაღებად, დამსაქმებლის თანხმობა ესაჭიროება. უცხოელს,  გასვლის და უკან დაბრუნების, ასევე, საბოლოოდ ქვეყნიდან გასვლის ვიზის მიღებიდან ორი თვის განმავლობაში კვლავ შეუძლია დარჩეს ქვეყანაში.[2]

[1]BADIL Resource Center for Palestinian Residency & Refugee Rights/ Survey of Palestinian Refugees and Internally Displaced Persons; Vol VIII 2013-2015 

[accessed 10 January 2018]

[2] ACCORD – Austrian Centre for Country of Origin and Asylum Research and Documentation; Query response on Saudi Arabia: Entry and residence status, especially for long-term resident Palestinians. Residence permits for family members; Exit visa with period for re-entry; 6. Juli 2016

[accessed 10 January 2018]