საერთაშორისო ორგანიზაცია „Human Rights Watch“ 2022 წელს გამოქვეყნებულ ანგარიშში [საანგარიშო პერიოდი 2021 წელი] ირანის ისლამური რესპუბლიკის შესახებ წერს, რომ ქალები აწყდებიან დისკრიმინაციას პირად სტატუსთან დაკავშირებული საკითხების გადაწყვეტისას; მათ შორის, ქორწინების, განქორწინების, მემკვიდრეობისა და ბავშვებთან დაკავშრებული გადაწყვეტილებების კუთხით.[1]

საერთაშორისო ორგანიზაცია „Freedom House“ 2022 წელს გამოქვეყნებულ ანგარიშში [საანგარიშო პერიოდი 2021 წელი] ირანის ისლამური რესპუბლიკის შესახებ წერს, რომ ქალები არ სარგებლობენ თანაბარი უფლებებით განქორწინებისა და ბავშვზე მეურვეობის საკითხებში დავებისას.[2]

გაეროს ადამიანის უფლებათა კომიტეტში ირანის ისლამური რესპუბლიკის მიერ წარდგენილი მეოთხე პერიოდული ანგარიშის მიხედვით, ისლამური რესპუბლიკის კონსტიტუციით დადგენილია, რომ ყველა რელიგიის მიმდევარი სამართლებრივი სტატუსის საკითხებს, როგორიცაა, მათ შორის, განქორწინება, განიხილავს თავისი რელიგიის იურისპრუდენციისა და სამართლებრივი საკითხების შესაბამისად.[3]

მედია საშუალება „რადიო თავისუფლება“ 2022 წლის 8 თებერვალს გამოქვეყნებულ სტატიაში წერს, რომ ირანის სამხრეთ-დასავლეთით მდებარე ქალაქ აჰვაზში, საჯად ჰეიდარმა თავი მოკვეთა თავის 17 წლის ცოლს, რის შემდეგაც ის დემონსტრაციულად გადაადგილდებოდა ქალაქის ქუჩებში მოკვეთილი თავით ხელში; ამით ის ცდილობდა, დაემტკიცებინა ყველასთვის, რომ ღირსეული მამაკაცია. მონა ჰეიდარის მკვლელობა 2022 წლის 5 თებერვალს მოხდა და ის „ღირსების სახელით მკვლელობის“ უახლესი შემთხვევაა ირანში. ღირსების სახელით მკვლელობის მსხვერპლი, როგორც წესი, ქალები ხდებიან, რომელთაც „მიუღებელი საქციელის“ გამო, თავიანთი მამაკაცი ნათესავები კლავენ. ასეთი „მიუღებელი საქციელი“ შეიძლება იყოს ნებისმიერი საქციელი, რომელსაც ოჯახის რეპუტაციისთვის საზიანოდ ჩათვლიან; ასევე, ოჯახის თანხმობის გარეშე დაქორწინების მიზნით გაქცევა, მრუშობა და განქორწინების მოთხოვნა.

გავრცელებული ინფორმაციით, მონა ჰეიდარი, მკვლელობამდე რამდენიმე თვით ადრე თურქეთში გაიქცა, სადაც სირიელ მამაკაცთან ერთად ცხოვრობდა, რომელიც მან ონლაინ სივრცეში გაიცნო. მონა ჰეიდარი ირანში დაბრუნდა, მას შემდეგ, რაც ოჯახმა დაარწმუნა, რომ მის სიცოცხლეს საფრთხე არ ემუქრებოდა. ირანში დაბრუნების შემდეგ, ის მისმა ქმარმა მოკლა. მისი ქმარი და ქმრის ძმა, რომელიც, სავარაუდოდ, დანაშაულის თანამონაწილე იყო, საპატიმროში იმყოფებიან. მედიაში გავრცელებული ინფორმაციით, მონა ჰეიდარი იძულებითი ქორწინების მსხვერპლი იყო; ის თავის ნათესავზე ადრეულ ასაკში დააქორწინეს და მხოლოდ 14 წლის იყო, როდესაც შვილი გააჩინა. ირანული მედიის ცნობით, ქმარი მასზე რეგულარულად ძალადობდა და უარს აცხადებდა განქორწინებაზე.[4]

[1] საერთაშორისო ორგანიზაცია „Human Rights Watch“; ყოველწლიური ანგარიში ადამიანის უფლებების დაცვის პრაქტიკის შესახებ ირანში – 2021 წელი; გამოქვეყნებულია 2022 წლის 13 იანვარს; ხელმისაწვდომია ბმულზე:

[ნანახია 2022 წლის 4 მარტს]

[2] საერთაშორისო ორგანიზაცია „Freedom House“; ყოველწლიური ანგარიში პოლიტიკური უფლებებისა და სამოქალაქო თავისუფლებების დაცვის პრაქტიკის შესახებ ირანში – 2021 წელი; გამოქვეყნებულია 2022 წლის 28 თებერვალს; ხელმისაწვდომია ბმულზე:

[ნანახია 2022 წლის 4 მარტს]

[3] გაეროს ადამიანის უფლებათა კომიტეტი; ირანის ისლამური რესპუბლიკის მიერ წარდგენილი მეოთხე პერიოდული ანგარიში; გამოქვეყნებულია 2021 წლის 23 აგვისტოს; ხელმისაწვდომია ბმულზე:

[ნანახია 2022 წლის 4 მარტს]

[4] მედია საშუალება „რადიო თავისუფლება“; ქმრის მიერ მონა ჰეიდარის მკვლელობამ ქალთა მიმართ ძალადობის შესახებ საუბრები განაახლა; გამოქვეყნებულია 2022 წლის 8 თებერვალს; ხელმისაწვდომია ბმულზე:

[ნანახია 2022 წლის 4 მარტს]

პირის მიერ საცხოვრებელი ადგილის შეცვლა – გამოცემა Thought Co ჩინეთში არსებულ „ჰუკოუ“ სისტემის შესახებ 2019 წლის 26 ნეომბერს  გამოქვეყნებულ სტატიაში წერდა, რომ აღნიშნული წარმოდგენს სამთავრობო საოჯახო რეგისტრაციის სისტემას, რომელსაც „შიდა პასპორტის“ დატვირთვა აქვს. ჰუკოუს საშუალებით,  არეგულირებენ მოსახლეობის დისტრიბუციას და სასოფლო-ურბანულ დასახლებებს შორის მიგრაციას. ჰუკოუ წარმოადგენს გარკვეულ მეთოდს, რომლის საშუალებითაც მთვარობა ახორციელებს სოციალურ და გეოგრაფიულ კონტროლს ჩინეთის მოსახლეობაზე, რის გამოც ფერმერებს და სასოფლო ადგილებში დაბადებულ პირებს არ გააჩნიათ იგივე უფლებები, რაც ურბანულ დასახლებაში მცხოვრებ თანამოქალაქეებს.

სისტემის ფარგლებში, პირები კატეგორიზიებულნი არიან, როგორც „სასოფლო“ ან „ურბანული“ და მიბმულნი არიან აღნიშნულ გეოგრაფიულ ლოკაციებს. შესაბამისად, საცხოვრებლის შეცვლა და გადაადგილება შესაძლებელია მხოლოდ მკაცრად განსაზღვრული პირობების საფუძველზე და რეზიდენტებს არ აქვთ წვდომა ისეთ უფლებებზე და სერვისებზე, როგორიცაა: დასაქმება; საჯარო სერვისები; განათლება; ჯანდაცვა და ა.შ., თუ ისინი არ იმყოფებიან რეგისტრაციის ადგილზე.

შესაბამისად, სოფელში მცხოვრები ფერმერი, რომელსაც სურს, რომ ქალაქში გადავიდეს და არ გააჩნია შესაბამისი „ჰუკოუ“ ნებართვა, იქ დაახლოებით იგივე სტატუსით სარგებლობს, როგორც – მაგალითად, არალეგალური მიგრანტი ა.შ.შ.-ში. ზოგადად, ურბანული „ჰუკოუ“ ნებართვის მოპოვება განსაკუთრებით რთულია, რადგან ჩინეთის მთავრობას ამ კუთხით კონკრეტული, მცირე კვოტები აქვს გამოყოფილი.

ა.შ.შ. სახელმწიფო დეპარტამენტი ჩინეთის სახალხო რესპუბლიკაში ადამიანის უფლებების შესახებ 2020 წლის მარტში გამოქვეყნებულ ყოველწლიურ ანგარიშში (საანგარიშო პერიოდი – 2019 წელი) წერდა, რომ ჩინეთის მთავრობა კვლავაც უზღუდავდა პირებს სამუშაო ადგილისა და საცხოვრებლის არჩევის უფლებას.  მიუხედავად იმისა, რომ ბევრი სოფლად მაცხოვრებელი ცდილობდა ურბანულ დასახლებებში გადასვლას, რადგან იქ შემოსავალი სულ მცირე სამჯერ აღემატებოდა სასოფლო დასახლებებში არსებული სამუშაოების შესაბამის ანაზღაურებას, ისინი ხშირად ვერ ახერხებდნენ ოფიციალური საცხოვრებლის ან სამუშაო ადგილის შეცვლას. ჩინეთში, ქალაქების უმრავლესობას გააჩნია კონკრეტული კვოტები, თუ რამდენი ბინადრობის მოწმობა შესაძლებელია გასცეს და ყველა დასაქმებულ პირი, მათ შორის – უნივერსიტეტის კურსდამთავრებულები, ვალდებულნი არიან, აიღონ აღნიშნული მოწმობა. აღნიშნული სისტემა ცნობილია, როგორც  ე.წ. „ჰუკოუ“-ს (Hukou) სისტემა, რის გამოც ქვეყანაში პირებს შეზღუდული აქვთ საცხოვრებელი ადგილის შეცვლის უფლება. ამას გარდა, ჰუკოუს სისტემა ხელს უწყობას დასაქმებასთან დაკავშირებულ დისკრიმინაციას, რადგან  (ქვეყნის შიდა) მიგრანტ მუშახელს არ აქვს წვდომა ისეთ ბენეფიტებზე, როგორიცაა – ჯანდაცვა, პენსია და შ.შ.მ. პროგრამები.[1]

საერთაშორისო არასამთავრობო ორგანიზაცია Freedom House ჩინეთის სახალხო რესპუბლიკის შესახებ 2020 წლის მარტში გამოქვეყნებულ ყოველწლიურ ანგარიშში (საანგარიშო პერიოდი – 2019 წელი) წერდა, რომ არსებული „ჰუკუო“ (საოჯახო რეგისტრაცია) სისტემა არ აძლევს საშუალებას დაახლოებით 290 მილიონ შიდა მიგრანტს, მიიღონ რეზიდენტის სტატუსი (და მასთან დაკავშირებული უფლებები) იმ ქალაქებში, სადაც ფაქტიურად მუშაობენ. ჩინეთის მთავრობამ სისტემის რეფორმირების გეგმა დაასახელა – პირველ ეტაპზე, დაახლოები 100 მილიონ პირს მიეცემა საშაულება, დარეგისტრირდნენ იმ ურბანულ დასახლებებში, სადაც მუშაობენ და ფაქტობრივად ბინადრობენ. მკაცრი შეზღუდვები დარჩება შანხაიში, პეკინსა და სხვა დიდ ქალაქებში. მიუხედავად რეფორმის პოზიტიური შინაარსისა, ის მაინც ვერ უზრუნველყოფს შიდა მიგრანტთა  აღჭურვას სრული უფლებების, მათ შორის – განათლებისა და სხვა სოციალური უფლებების კუთხით (მიგრანთა შვილებს არ აქვთ საშუალება, ისწავლონ ფაქტობრივ ადგილსამყოფელში არსებულ სკოლებში). 2019 წლის აპრილში, რეფორმების კომისიამ ახალი რეგულაცია შემოიღო, რომელიც ავალდებულებს 1-დან 3 მილიონამდე მოსახლეობის მქონე მუნიციპალიტეტებს, გააუქმონ ნებისმიერი „ჰუკოუ“ შეზღუდვა  და მიანიჭონ ყველა მიგრანტ მშრომელს ბინადრობის ნებართვა, ხოლო 3-დან 5 მილიონიან ქალაქებს, შეარბილონ რეგულაციები კონკრეტული კატეგორიის მიგრანტებთან  (მაგალითად, უნივერსიტეტის კურსდამთავრებულებთან) მიმართებით. [2]

გაეროს ადამიანის უფლებათა საბჭო ჩინეთში დამოუკიდებელი ექსპერტის ვიზიტისას შედგენილ ანგარიშში წერდა, რომ ჩინეთში ჰუკოუ-ს სისტემა 1958 წელს შემოიღეს, რის შედეგადაც ქვეყნის მოსახლეობა სასოფლო და ურბანულ კატეგორიებად დაჰყვეს, ასევე – მკაცრად შეზღუდეს მოსახლოების მიგრაცია აღნიშნულ ორ კატეგორიას შორის. აღნიშნულ სისტემას კანონი აწესებს და ის ასევე აკავშირებს პირის მიერ წვდომას ისეთი უფლებებზე, როგორიცაა: საჯარო ჯანდაცვა; სოციალური ბენეფიტები და ა.შ. მისი რეგისტრაციის ადგილთან. მთავრობამ დააანონსა, რომ 2020 წლისთვის საერთოდ გააუქმებდა განსხვავებას სასოფლო და ურბანული რეგისტრაციის ტიპებთან დაკავშირებით, თუმცა, ჰუკოუ სისტემის რეფორმირების ბოლო დროს გადადგმული ნაბიჯები, არც ისე ეფექტური აღმოჩნდა. [3]

2. ჩინეთში განქორწინების შემთხვევაში საჭიროა თუ არა ორივე პირის თანხმობა?

საერთაშორისო მედია საშუალება The Guardian 2020 წლის 29 მაისს გამოქვეყნებულ სტატიაში წერდა, რომ ჩინეთში მიიღეს პირველი სამოქალაქო კოდექსი, რომელიც ცვლის ქვეყანაში მოქმედ კანონმდებლობას ისეთ საკითხებთან მიმართებით, როგორიცაა: ქორწინება-განქორწინება; შვილად აყვანა და ქონებრივი უფლებები. კანონი კენჭისყრაზე ახლახანს დამტკიცდა და 2021 წლის პირველ იანვარს შედის ძალაში.

სტატიის მიხედვით, ჩინურ საზოგადოებაში განსხვევებული მოსაზრებები გამოიწვია კანონით გათვალისწინებულმა ერთ-ერთმა დებულებამ, რომლის მიხედვითაც, განქორწინების მსურველმა წყვილი, შესაბამისი ორგანოსადმი განქორწინების მოთხოვნის მიმართვის შემდეგომ, 30 დღე უნდა ელოდოს, ვიდრე მათ მოთხოვნას შესაბამისი მსველელობა მიეცემა. აღნიშნული „დასაშოშმინებელი“ პერიოდი განკუთვნილია იმისთვის, რომ წყვილი დაფიქრდეს, ნამდვილად სურს განქორწინება თუ ეს უბრალოდ „ცხელ გულზე მიღებული“ გადაწყვეტილება იყო. ახალ კანონს ჩინეთში ბევრი აკრიტიკებს, რადგან მიაჩნიათ, რომ ეს პირად ცხოვრებაში სახელმწიფოს გაუმართლებელი ჩარევაა. სტატიის ავტორის მიხედვით, ჩინეთის მთავრობა ამ გზით ცდილობს, შეამციროს ქვეყანაში განქორწინების მაჩვენებელი, რადგან უკანასკნელი წლების განმავლობაში, ის მნიშვნელოვნად გაიზარდა.

ზემოხსენებული „დასაშოშმინებელი“ პერიოდი მხოლოდ იმ შემთხვევაში იმოქმედებს, თუ ორივე მხარე თანახმაა და ითხოვს განქორწინებას. როდესაც ერთ-ერთი მხარე ოჯახური ძალადობის საფუძველზე ითხოვს განქორწინებას, ეს წესი არ იმოქმედებს. სხვები კითხვის ნიშნის ქვეშ აყენებდნენ იმ საკითხს, თუ როგორ გადაწყვეტს სასამართლო, რამდენად სახეზე არის ოჯახური ძალადობა და ამის გამო შესაძელებელია თუ არა, რომ კონრეტულ შემთხვევაში, ზოგიერთი პირი მნიშვნელოვნად დაზარალდეს.[4]

ჩინეთის 1981 წლის განქორწინების შესახებ კანონის 24-ე მუხლის მიხედვით, განქორწინება მოხდება იმ შემთხვევაში, თუ როგორც ამის სურვილს როგორც ქმარი, ასევე – ცოლი, გამოხატავენ. ამისთვის ორივე მხარემ ქორწინების რეგისტრაციის ოფისს უნდა მიმართოს, რომელიც სათანადო პროცედურის შემდეგ, გამოსცემს განქორწინების დამადასტურებელ დოკუმენტს.

25-ე მუხლის თანახმად,  თუ მხოლოდ ერთ მხარეს სურს განქორწინება, მას შეუძლია მიმართოს მედიაციას ან პირდაპირ ხალხთა სასამართლოს, რათა დაიწყოს განქორწინების პროცედურა. აღნიშნული პროცედურის ფარგლებში, სასამართლო პირველ რიგში, ეცდება მედიატორის როლი გასწიოს და შეარიგოს წყვილი. თუ მედიაცია ვერ შედგება, სასამართლო გამოსცემს განქორწინების აქტს, რადგან აღარ არსებობს წყვილის თანაცხოვრების საფუძველი.

26 მუხლი აწესებს შეზღუდვას, მხოლოდ იმ შემთხვევებში, როდესაც ქმარი წარმოადგენს მოქმედ სამხედროს. კერძოდ, აღნიშნულ შემთვევაში, ქმრის თანხმობის გარეშე, განქორწინება არ შედგება.

ცოლის მიერ განქორწინების ცალმხრივად მოთხოვნასთან დაკავშირებული სხვა ტიპის შეზღუდვა, მოცემულ კანონში არაა.[5]

[1] United States Department of State – Country Report on Human Rights Practices 2019 – China; published in March 2020; available at

[accessed 16 November 2020]

[2] Freedom House – Freedom in the World 2020 – China; published in March 2020; available at

[accessed 16 November 2020]

[3][3] UN Human Rights Council – “Visit to China Report of the Independent Expert on the enjoyment of all human rights by older persons”; published on 7 August 2020; available at

[accessed 16 November 2020]

[4] The Guardian – article “Anger in China at law ordering ‘cooling-off’ period before divorce”; published on 29 May 2020; available at https://www.theguardian.com/world/2020/may/29/anger-in-china-at-law-ordering-cooling-off-period-before-divorce [accessed 16 November 2020]

[5] Refworld – China: Marriage Law of 1981; available at

[accessed 16 November 2020]

ეგვიპტის კანონმდებლობის თანახმად, ეგვიპტეში რა შემთხვევაში აქვს ქალს განქორწინების მოთხოვნის უფლება? – ავტორი  ნატალი ბერნარდ-მოგრიონი  „გერმანიის ტექნიკური თანამშრომლობის“ ორგანიზაციის (GTZ) მიერ 2010 წლის მარტში გამოქვეყნებულ სახელმძღვანელოში სახელწოდებით – „პირადი სტატუსების შესახებ კანონები ეგვიპტეში“ წერდა, რომ ეგიპტეში ქალის მიერ განქორწინების მოთხოვნა (Tatliq) დასაშვებია შემდეგი შემთხვევების დროს:

• საპატიო მიზეზის გარეშე ქმრის არყოფნა, 1 წელზე მეტი პერიოდის განმავლობაში;
• ქმრის დაპატიმრება 3 წელზე მეტი ვადით. თუმცაღა, ამ შემთხევაში, ცოლს უწევს დაპატიმრების მომენტიდან 1 წელი დაცდა, ვიდრე განქორწინებას მოითხოვს;
• როდესაც ქმარი დაავადებულია სერიოზული ან განუკურნებელი დაავადებით ან მენტალური გადახრით. ცოლმა უნდა ახსნას, რომ მისთვის შეუძლებელია ქმართან ურთიერთობის გაგრძელება. ამას გარდა, ქმარს ზემოხსენებული დაავადება უნდა ჰქონდეს ქორწინებამდე და ცოლს არ უნდა სცოდნოდა ამის შესახებ. თუ დაავადება გამოჩნდება ქორწინების შემდგომ და თუ ცოლი ღიად ან არაპირდაპირ მიიღებს ამას, შემდგომში, მას არ შეუძლია აღნიშნული მიზეზით განქორწინების მოთხოვნა;
• როდესაც ქმარს არ შეუძლია ცოლისა და ოჯახის რჩენა;
• ფიზიკური ზიანი, რის გამოც ცოლს მიაჩნია, რომ წყვილის ოჯახური ურთიერთობა ვეღარ გაგრძელდება. აღნიშნულ საკითხის შეფასებას, საკუთარი დისკრეციული უფლებამოსილების ფარგლებში, ახორციელებს სასამართლო;
• ქმრის პოლიგამური ხასიათის ქორწინება. ამ შემთხვევაში, ცოლმა უნდა დაამტკიცოს, რომ ქმრის შემდგომმა ქორწინებამ მას მორალური ან მატერიალური ზიანი მიაყენა, რის გამოც წყვილს ერთად ცხოვრება არ შეუძლია. მას განქორწინების მოთხოვნის უფლება წარმოეშობა 1 წლის შემდეგ იმ მომენტიდან, როდესაც გაიგო ქმრის პოლიგამური ქორწინების შესახებ. თუმცაღა, თუ მან პირდაპირ ან არაპირდაპირ გამოხატა, რომ აღნიშნული ქორწინება მიიღო და შეეგუა, ბუნებრივია, ცოლი ამ შემთხვევაში, განქორწინების უფლებას დაკარგავს. აქაც, საბოლოო გადაწყვეტილებას, საკუთარი დისკრეციული უფლებამოსილების ფარგლებში, იღებს მოსამართლე.

გარდა ზემოხსენებული მეთოდებისა, ანგარიშის მიხედვით, მეუღლეებს შეუძლიათ შეთანხმდნენ ქორწინების დასრულების შესახებ. ამ შემთხვევაში, როგორც წესი, ცოლი თმობს საკუთარი ფინანსური უფლებების გარკვეულ ან მთლიან ნაწილს და, ზოგჯერ, შესაძლებელია, კომპენსაციაც კი გადაუხადოს ქმარს. ისინი ორ მოწმესთან ერთად გამოცხადდებიან Ma’dhun-თან, სადაც ქმარი საჯაროდ განაცხადებს, რომ სურს ცოლთან ქორწინების დასრულება, რის შედეგადაც განქორწინების შედეგი სახეზე იქნება. განქორწინების ამ ტიპს უწოდენენ „mubara’a „ ან „talaq ‘ala-I-ibra’“. შედეგად, ცოლი შეინარჩუნებს შვილებზე მეურვეობას და მამას დაეკისრება ალიმენტის გადახდა.[1]

ამას გარდა, არსებობს ქალის მიერ უაპელაციო განქორწინების მოთხოვნის წესი – ე.წ. „ხულას“ პროცედურა, რის შესახებაც დეტალურად იხილეთ მე-3 სექცია.

2. რა შემთხვევაში აქვს მამას შვილის წართმევის უფლება?

ავტორი  ნატალი ბერნარდ-მოგრიონი  „გერმანიის ტექნიკური თანამშრომლობის“ ორგანიზაციის (GTZ) მიერ 2010 წლის მარტში გამოქვეყნებულ სახელმძღვანელოში სახელწოდებით – „პირადი სტატუსების შესახებ კანონები ეგვიპტეში“ წერდა, რომ კანონის მიხედვით, შვილები (როგორც ვაჟები, ასევე – გოგონები) 15 წლის ასაკის მიღწევამდე, რჩებიან დედის მეურვეობის ქვეშ. მოსამართლეს, თუ ჩათვლის, რომ ეს ბავშვების საუკეთესო ინტერესებისთვის აუცილებელია, შეუძლია დედის მეურვეობა გაახაგრძლივოს. კანონი არ აწესებს ამ წესიდან რაიმე ტიპის განსხვევებას ქრისტიანი დედების შემთხვევაში. თუმცაღა, უკანასკნელი წლების განმავლობაში პრაქტიკაში სხვაგვარი მიდგომა შეინიშნება, კერძოდ – ზოგიერთმა მოსამართლემ ქრისტიან დედებს შეუჩერა მუსლიმ შვილებზე მეურვეობა მათ მიერ 7 წლის ასაკის მიღწევის შემდეგ. სასამართლოს არგუმენტაციით, აღნიშნული ასაკი წარმოადგენს „რელიგიური მომწიფების ასაკს“ და ამის შემდგომ, ისლამური პრინციპების თანახმად, ბავშვები მუსლიმური წესით უნდა გაიზარდნონ, რასაც ქრისტიანი დედა ვერ უზრუნველყოფს.

სახელმღძვანელოს მიხედვით, ზოგადად, მამებს უფლება აქვთ, შვილები კვირაში 3 საათით მოინახულონ. შეხვედრის ადგილს, თუ ყოფილი მეუღლეები ამაზე ვერ შეთანხმდებიან, ადგენს სასამართლო. მამას უფლება არ აქვს, დედის ნებართვის გარეშე, საკუთარ სახლში აცხოვროს შვილები.[2]

საერთაშორისო საოჯახო სამართლის საკითხებზე მომუშავე პრესტიჟული ამერიკური საადვოკატო კომპანია – Law Office of Jeremy D. Morley, ა.შ.შ. სახელმწიფო დეპარტამენტის ანგარიშზე დაყრდნობით, წერს, რომ ეგვიპტური კანონმდებლობის თანახმად, არსებობს ე.წ. პრეზუმფციული მეურვეობა, რაც ნიშნავს, რომ ზოგადად, ეგვიპური სასამართლოები, მეურვეობის საკითხის გადაწყვეტისას, უპირატესობას ანიჭებენ დედებს. როგორც წესი, დედის მეურვეობა შვილების მიერ 15 წლის ასაკის მიღწევამდე გრძელდება.

სასამართლო, როგორც წესი, იყენებს პრეზუმციული მეურვეობის პრინციპს, თუ დედა არის „წიგნის რელიგიის“ წარმომადგენელი (ქრისტიანი, მუსლიმი ან იუდეველი) და ის შეიძლება ჩაითვალოს „დედობისთვის შესაფერისად“. იმ შემთხვევაში, სასამართლო, ზოგადად, საჭიროებს დედის თანხმობას, რომ ის შვილებს მუსლიმებად აღზრდის. ამას გარდა, ეგვიპტური კანონმდებლობის თანახმად, მიღებულია, რომ იმ შემთხვევაში, თუ დედა (მუსლიმი ან არა-მუსლიმი) ხელახლა იქროწინებს, მან შესაძლოა შვილებზე მეურვეობა დაკარგოს. ამაზე გადაწყვეტილებას, ბავშვების საუკეთესო ინტერესების გათვალისწინებით, იღებს სასამართლო. აღნიშნული წესი არ მოქმედებს მამებზე, ანუ მათ, ხელახალი დაქორწინების შემთვევაში, ჩვეულებრივად უნარჩუნდებათ მეურვეობა.

სტატიის მიხედვით, დედას შესაძლოა დაკარგოს პრეზუმფციულო მეურვეობა თუ ის ხელახლა იქორწინებს, ან თუ სასამართლო გადაწყვეტილებას მიიღებს, რომ ის „არ არის შესაფერისი პირი“ მეურვეობისთვის. ამ შემთხვევაში, არსებობს სასამართლოს მიერ ოჯახის წევრებისთვის (იმ შემთხვევაში, როდესაც მამის მეურვეობა სახეზე არაა) მეურვეობის მინიჭების წესი, სადაც რიგითობისას უპირატესობა ენიჭებათ დედის ოჯახის მდედრობითი სქესის წევრებს:

• ბებია ან დიდი ბებია დედის ხაზით
• ბებია ან დიდი ბებია მამის ხაზით
• დეიდა დედის ხაზით
• მამიდა მამის ხაზით
• დისშვილი დედის ხაზით
• დისშვილი მამის ხაზით

იმ შემთხვევაში, როდესაც ზემოხსენებული ნათესავები სახეზე არ არიან, მეურვეობის მინიჭებისას იერარქიულობა შემდეგია:

• ბაბუა დედის ხაზით
• დედის ძმა
• დედის დისშვილი (ვაჟი)
• მამის ძმა [3]

3.   „ხულას“ პროცედურა

ა.შ.შ. სახელმწიფო დეპარტამენტი ეგვიპტეში ადამიანის უფლებების კუთხით არსებული მდგომარეობის შესახებ 2020 წლის მარტში გამოქვეყნებულ ყოველწლიურ ანგარიშში (საანგარიშო პერიოდი – 2019 წელი) წერდა, რომ განქორწინება „ხულას“ პროცედურის გამოყენებით ნიშნავს, რომ ქალს შეუძლია, ყოველგვარი დამატებითი ვალდებულებების გარეშე, ისარგებლოს განქორწინების უფლებით ქმრისგან უნებართვოდ. თუმცა, ამ შემთხვევაში, ცოლი ვალდებულია, დათმოს ისეთი  ფინანსური ხასიათის ბენეფიტები, როგორიცაა: ალიმენტის მოთხოვნა; მზითევი და სხვა.[4]

ავტორი  ნატალი ბერნარდ-მოგრიონი „გერმანიის ტექნიკური თანამშრომლობის“ ორგანიზაციის (GTZ) მიერ 2010 წლის მარტში გამოქვეყნებულ სახელმძღვანელოში სახელწოდებით – „პირადი სტატუსების შესახებ კანონები ეგვიპტეში“ წერდა, რომ „ხულა“ წარმოადგენს განოქორწინების კონკრეტულ პროცედურას, როდესაც ცოლს შეუძლია ქმარს, თუნდაც მისი ნების საწინააღმდეგოდ, გაეყაროს ყოველგვარი დამატებითი ახსნა-განმარტების გარეშე. „ხულას“ შემთხვევაში, ცოლი ვალდებულია ყოფილ მეუღლეს დაუბრუნოს ქორწინების დროს მისთვის გადაცემული მზითევი და უარი თქვას ნებისმიერი სხვა ტიპის ფინანსურ მოთხოვნაზე. როგორც წესი, აქ იგულისხმება ალიმენტის მოთხოვნის უფლება (nafaqaal-‘idda) და კომპენსაცია (mut’a). თუმცაღა, აქვე აღსანიშნავია, რომ ამ შემთხვევაში, ცოლი უარს არ ამბობს არა-ფინანსური ხასიათის სხვა უფლებებზე – მაგალითად, შვილების მეურვეობაზე. „ხულის“ პროცედურა, ასევე, გავლენას არ ახდენს შვილების უფლებაზე, მიიღონ ალიმენტი მამისგან.

ავტორი ხაზს უსვამს, რომ „ხულას“ პროცედურისას, ქალი არ არის ვალდებული, დაამტკიცოს, რომ ქმრისგან რაიმე ტიპის ზიანი მიიღო. ის, უბრალოდ უნდა წარსდგეს სასამართლოს წინაშე და განაცხადოს, რომ აღარ სურს ქმართან ოჯახური ურთიერთობის გაგრძელება. მოსამართლეს უფლება არ აქვს, უარი განუცხადოს ქალს „ხულას“ უფლების გამოყენებაზე. „ხულას“ პროცედურით განქორწინება შეუქცევადი პროცესია – ის არ ექვემდებარება აპელაციას ან კასაციას.

ანგარიშის ავტორთა შეფასებით, „ხულას“ პროცედურით განქორწინება გაცილებით მარტივი და მოკლე პროცედურაა, ვიდრე სასამართლოს გზით განქორწინება, თუმცაღა, მისი ფინანსური შედეგები, ქალისთვის გაცილებით უფრო მძიმეა.[5]

[1] GTZ – “PROMOTION OF WOMEN’S RIGHTS (EGYPT) – PERSONALSTATU LAWS IN EGYPT”; by Nathalie Bernard-Maugiron; published in March 2010 in Cairo; available at

[accessed 30 October 2020]

 

[2] GTZ – “PROMOTION OF WOMEN’S RIGHTS (EGYPT) – PERSONALSTATU LAWS IN EGYPT”; by Nathalie Bernard-Maugiron; published in March 2010 in Cairo; available at

[accessed 30 October 2020]

[3] Law Office of Jeremy D. Morley – STATE DEPARTMENT REPORT: EGYPT AND CHILD ABDUCTION; available at https://www.international-divorce.com/State-Department-Report:-Egypt-and-Child-Abduction [accessed 29 October  2020]

[4] United States Department of State – 2019 Country Reports on Human Rights Practices: Egypt; published in March 2020; available at

[accessed 29 October 2020]

[5] GTZ – “PROMOTION OF WOMEN’S RIGHTS (EGYPT) – PERSONALSTATU LAWS IN EGYPT”; by Nathalie Bernard-Maugiron; published in March 2010 in Cairo; available at

[accessed 30 October 2020]

ირანის ისლამური რესპუბლიკაში განქორწინება რეგულირდება ირანის პირადი სტატუსის შესახებ კანონით. აღნიშნული კანონმდებლობის („Iran’s Personal Status Law“) მიხედვით,  ირანში არსებობს სტანდარტული საქორწინო ხელშეკრულება,^[1] რომლის მიხედვით ქალბატონმა შესაძლოა მოითხოვოს მეუღლესთან განქორწინება, მათ შორის, ქვემოთ მოცემული გარემოებ(ებ)ის არსებობის შემთხვევაში: 1) მეუღლეს მოთხოვნის წარდგენამდე უკანასკნელი 6 თვის განმავლობაში, საპატიო მიზეზის არსებობის გარეშე არ გადაუხდია შესაბამისი გადასახადი ე.წ. „nafaqa“ (რომელიც ევალება, ოჯახის „შესანახად“); 2) მეუღლე არასათანადოდ ეპყრობა ქალბატონს; 3) მეუღლე დაავადებულია სენით, რომელიც შეუძლებელს ხდის ქორწინების უზრუნველყოფას; 4) მნიშვნელოვნად გაუარესდა მეუღლის მენტალური ჯანმრთელობა და ა.შ.^[2]

აღნიშნულთან ერთად ირანის სამოქალაქო კოდექსის^[3] 1130-ე მუხლის მიხედვით, იმ შემთხვევაში თუ ცოლი შეძლებს დაასაბუთოს, რომ ქორწინების შენარჩუნება საფრთხის შემცველია მისთვის, მან შესაძლოა მიმართოს სასამართლოს და მოითხოვოს მეუღლესთან განქორწინება.^[4] აღნიშნული მუხლის განმარტების (ე.წ. „კომენტარების“) მიხედვით, ამ შემთხვევაში „საფრთხის“ განმარტება არის მოსამართლის დისკრეცია. საგულისხმოა, რომ განმარტების თანახმად, იმ შემთხვევაში, თუკი ქალი დაამტკიცებს სასამართლოს წინაშე, რომ ქორწინების გაგრძელება მისთვის საფრთხის შემცველი (ზიანის მომტანი) იქნება (would be harmful to her), სასამართლო ასეთ შემთხვევაში განქორწინების უფლებას რთავს. მაგალითისათვის, 1130–ე მუხლის განმარტებით ბარათში ნათქვამია, რომ ტერმინში „საფრთხის  შემცველი“ შესაძლოა იგულისხმებოდეს ფიზიკური დაზიანება, რომელმაც წარუშლელი ზიანი მიაყენა მსხვერპლს (მეუღლეს), (physical abuse must result in permanent injury ).[5] გარდა ამისა, ზემოაღნიშნული კანონის მიხედვით, განქორწინება შესაძლებელია მაშინ, როდესაც ქალს ადგება „ტკივილი და ზიანი“ (“pain and suffering). აღნიშნულ ტერმინში კი, განმარტების მიხედვით, მოიაზრება, მაგალითად, ქმრის მიერ ცოლის მრავალჯერ ცემის ფაქტი.[6]

იგივე კანონის თანახმად, კაცს ნებისმიერ დროს შეუძლია განქორწინება მოითხოვოს. საქორწინო კონტრაქტი შესაძლოა მოიცავდეს „მზითვის სახდელს“ (Dowry), რომელსაც მეჰრს ან მეჰრიეს (“Mehr”; “Mehrieh”) უწოდებენ. ქმარს მეჰრის გადახდა ევალება განქორწინების შემთხვევაში. ასევე, ქმარი ვალდებულია, ფინანსური უზრუნველყოფის მიზნებიდან გამომდინარე, ცოლს ქორწინების განმავლობაში და ქორწინების შეწყვეტიდან 100 დღის მანძილზე უხადოს ე.წ. „ნაფაქე“ (“Nafagheh”). ქმარს შესაძლოა სხვა ფინანსური ვალდებულებებიც ჰქონდეს ნაკისრი, როგორიცაა მაგალითად “Ojratealmesl”, რაც გულისხმობს ქმრის თხოვნით შესრულებული სამსახურის გადასახადს და “Jahizieh”, რაც გულისხმობს იმ ქონების დაბრუნების ვალდებულებას, რომელიც ქმარმა ან მისმა ოჯახმა ცოლის ოჯახისგან მიიღო ქორწინების დროს. საქორწინო კონტრაქტში, რომესაც ხელს ორივე მხარე აწერს, მეჰრიეს ოდენობაც (ოქროს მონეტები) განსაზღვრულია, რომელიც ქმარმა უნდა გადაიხადოს იმ დროს, როდესაც ცოლი შესაბამის მოთხოვნას წამოაყენებს. ბოლო წლებში მეჰრიე უფრო მეტად სიმბოლურ ხასიათს ატარებს და არის იმის დემონსტრირება, რამდენად ძვირფასია ცოლი ქმრისთვის. მეჰრიეს გადახდის ვალდებულება ქმარს უჩნდება განქორწინების შემთხვევაში. „მზითვის გადასახადი“ მეჰრის ან მეჰრიეს ფორმით ირანის ჩვეულებითი ტრადიცია და ასახავს ქმრის ქორწინებისადმი ერთგულებას და ვალდებულებას. თუმცა, მეჰრის საკითხი ასახული და განმარტებულია ოჯახის შესახებ კანონში. ტრადიციულად, მეჰრიეს ოდენობა ოჯახებს შორის წყვილის ნიშნობის დროს მოლაპარაკების შედეგად დგინდება. მეჰრიე, განქორწინების შემდეგ, ცოლის ფინანსური უზრუნველყოფის ფორმაა.

ილამური შარიათის კანონებით, განქორწინების პროცესი წარიმართება ოჯახის საქმეთა სასამართლოში, სადაც ასევე წყდება მეჰრიესთან დაკავშირებული სამართლებრივი საკითხები. სასამართლოს გადაწყვეტილება აისახება სასამართლო ორდერში და განქორწინებას არეგისტრირებს განქორწინების ნოტარიუსის საჯარო ოფისი. შარიათის კანონებით, განქორწინების მიღება უფრო ადვილია კაცისთვის, ვიდრე ქალისთვის.[7] თუმცა მეჰრიეს გადასახადი მძიმე ტვირთია მამაკაცებისთვის და ათასობით ირანელი მამაკაცი ციხეშიც ხვდება მეჰრიეს გადაუხდელობის გამო.[8]

ირანის კანონმდებლობაში შესული ცვლილებების შემდეგ, საპატიმრო სასჯელი გაუქმდა იმ პირებისთვის, ვინც ობიექტური მიზეზებით ვერ ახერხებს მეჰრიეს გადახდას. 2015 წელს საინფორმაციო სააგენტო „Al Arabiya“ წერდა, რომ რომ ირანულ კანონმდებლობაში ხორციელდებოდა ცვლილებები, რომელთა თანახმადაც, ირანელი მამაკაცები, მეჰრიეს ვერ გადახდის შემთხვევაში ციხეში აღარ აღმოჩნდებოდნენ. ირანის პარლამენტი წევრი სააგენტოსთან ინტერვიუში აცხადებდა, რომ თუ მამაკაცი განქროწინების შემდეგ ვერ ახერხებს მეჰრიეს გადახდას, მას ციხეში აღარ ჩასვამენ და ის დაკისრებული მეჰრიეს გადასახადის გადახდას განაწილების პრინციპით, ეტაპობრივად შეძლებს. თუმცა, მამაკაცს კვლავ რჩება ვალდებულება, რომ გადახდის უუნარობა დაადასტუროს. იმ შემთხვევაში თუ მოსამართლე ჩათვლის, რომ პირს მეჰრიეს გადახდა შეუძლია, მაგრამ ის დამალავს ქონებას, რათა თავი აარიდოს გადასახადის დაბრუნებას, მას კვლავ ემუქრება საპატიმრო სასჯელი. აღსანიშნავია, რომ ირანს არაერთხელ უცდია „მზითვის მაღალი გადასახადის“ ტრადიციის აღმოფხვრა ახალდაქორწინებულ წყვილებში, რადგან ფინანსური ტვირთი ძალიან მძიმეა, თუმცა ტრადიციები ყოველთვის უფრო მაღლა დგებოდა, ვიდრე აღნიშნული მცდელობები. აღსანიშნავია ისიც, რომ ბევრი ქალი მაღალი მეჰრიეს ნაცვლად, სულ უფრო ხშირად ითხოვს უკეთეს პირობებს საქორწინო კონტრაქტში, როგორიცაა მაგალითად მუშაობის უფლება ან საჭიროებისამებრ უმტკივნეულო განქორწინების უფლება.[9]

[1] Canada: Immigration and Refugee Board of Canada, Iran: Grounds for a woman to get a divorce at the Special Civil Court of Iran if she is being abused by her husband and he will not agree to a divorce; documents a woman might obtain to prove that she has taken steps to seek a divorce, 1 July 1998, IRN29614.E, ხელმისაწვდომია ბმულზე:

(ნანახია: 20.06.2020)

[2] According to a 1996 article on Iran’s Personal Status Law, there is a standard marriage contract in Iran according to which a woman may “divorce herself and choose the kind of divorce” under one of the following conditions: A. the husband has not paid the nafaqa for six months without reason; B. the husband does not treat her well; C. the husband has a disease that makes it difficult to maintain the marriage; D. the husband has lost mental capacity; E. the husband’s job has been found objectionable by the wife and the court and he refuses to leave his job; F. after five years of marriage the wife has been unable to have children due to her husband’s impairment; G. the husband has disappeared without trace for six months; H. the husband takes a second wife without the permission of the first wife; or I. in the opinion of the court, the husband does not treat both wives with fairness and equality (Women Living Under Muslim Laws (WLUML). Fall 1996. Mehranguiz Kar and Homa Hoodfar. “Personal Status Law as Defined by the Islamic Republic of Iran: An Appraisal,” Shifting Boundaries in Marriage and Divorce in Muslim Communities. Grabels, France: WLUML. (pp. 16-17, 27-29))

[3] Civil Code of the Islamic Republic of Iran [Islamic Republic of Iran],  23 May 1928, ხელმისაწვდომია ბმულზე:

  (ნანახია: 20.06.2020)

[4] Article 1130 – In the following circumstances, the wife can refer to the Islamic judge and request for a divorce. When it is proved to the Court that the continuation of the marriage causes difficult and undesirable conditions, the judge can for the sake of avoiding harm and difficulty compel the husband to, divorce his wife. If this cannot be done, then the divorce will be made on the permission of the Islamic judge.

[5] იქვე.

[6] იქვე.

[7] Online Portal – HART Legal; Know about the Dowry; 6 April, 2020; available at: https://hart-legal.com/family-law/what-is-iranian-family-law/ [accessed 13 October 2020]

[8] Online Portal – N World; Iran pre-nups land thousands of men in jail; 19 March, 2017; available at: https://www.thenational.ae/world/iran-pre-nups-land-thousands-of-men-in-jail-1.81305 [accessed 13 October 2020]

[9] Online Portal – Al Arabiya; No more jail for Iranian men who can’t pay dowry; 19 August, 2015; available at: https://english.alarabiya.net/en/News/middle-east/2015/08/19/No-more-jail-for-Iranian-men-who-can-t-pay-dowry [accessed 13 October 2020]

სუდანში ქალები აწყდებიან ფართომასშტაბიან დისკრიმინაციას. ისლამური კანონები კრძალავს თანაბარ უფლებებს ქალებისთვის ისეთ საკითხებში, როგორიცაა ქორწინება, მემკვიდრეობა და განქორწინება. ტრადიციული და რელიგიური კანონებით ქალებს ეზღუდებათ ქონების უფლება. მრუშობაში ბრალდებული ქალები, შესაძლოა, სიკვდილით დასაჯონ. მამაკაცი მეურვის გარეშე ქალებს არ აქვთ უფლება იმოგზაურონ ან აიღონ საიდენტიფიკაციო დოკუმენტები.[1]

სუდანის 1991 წლის ისლამური პირადი სტატუსის შესახებ კანონის თანახმად, განქორწინებულ ქალს უფლება აქვს მამრობითი სქესის შვილი მეურვეობაში დაიტოვოს, ვიდრე ვაჟს შეუსრულდება 7 წელი; ხოლო მდედრობითი სქესის შვილი, ვიდრე გოგონას შეუსრულდება 9 წელი. სასამართლომ შეიძლება აღნიშნული ვადა გაახანგრძლივოს თუ ამის საჭიროება დადგენილი იქნება ბავშვების ინტერესების გამომდინარე. ამ შემთხვევაში დედის მეურვეობის უფლება შეიძლება გახანგრძლივდეს ვაჟების შემთხვევაში მათ სქესობრივ სიმწიფემდე და გოგონების შემთხვევაში – სრულყოფილ ქორწილამდე. მამა ან სხვა მამაკაცი მეურვე სრულ კონტროლს და ზედამხედველობას უწევს ბავშვის დედის მეურვეობის ქვეშ აღზრდასთან დაკავშირებულ საკითხებზე.

განქორწინების შემდეგ, ქალები კარგავენ მეურვეობის უფლებას თუ ხელახლა გათხოვდებიან. მოსამართლეს აქვს დისკრეციული უფლება, ხელახლა გათხოვილ ქალს, რომელიც გათხოვდა არა „მაჰრამზე“ (მაჰრამი – ვისთან ქორწინება ან სექსუალური კავშირი ისლამში აკრძალულია), შეუნარჩუნოს მეურვეობის უფლება თუ ამას ბავშვის ინტერესები მოითხოვს.

იმ შემთხვევაში, როდსაც დედის რელიგია მამის რელიგიისგან განსხვავებულია, დედის მეურვეობის უფლება სრულდება, როდესაც ბავშვი გახდება 5 წლის ან უფრო ადრე თუ არის შიში, რომ ბავშვის რწმენას ემუქრება საფრთხე. ბავშვების მხარდაჭერაზე მამის ვალდებულებაა იმ დრომდე, ვიდრე გოგონა გათხოვდება, ხოლო ვაჟი მიაღწევს იმ ასაკს, როდესაც დამოუკიდებლად შეუძლია შემოსავლის მიღება.[2]

[1] Freedom House, Freedom in the World 2018 – Sudan, 27 August 2018, available at:

[accessed 19 December 2018]

[2] Canada: Immigration and Refugee Board of Canada, Sudan: Child custody proceeding in regards to divorce in a Muslim family; whether permission is required of father before children can travel with their mother, 3 May 2001, SDN37084.E, available at:

[accessed 4 February 2019]

ინდოეთის შტატ პენჯაბის უზენაესი სასამართლოს ვებ-გვერდზე არსებული ინფორმაციის მიხედვით, ინდუსებს, ბუდისტებს, ჯაინებს და სიკჰებს შორის ქორწინება/განქორიწინების საკითხი რეგულირდება „ინდუსთა შორის ქორწინების“ 1955 წლის აქტით, რომელშიც ნაწილობრივი ცვლილებები შევიდა 1976 წლის დამატებითი ოქმით.

კანონის მე-13 მუხლი არეგულირებს განქორწინების საკითხს, რომლის მიხედვითაც „ნებისმიერი რეგისტრირებული ქორწინება, შესაძლებელია, ქმრის ან ცოლის შესაბამისი მოთხვნის საფუძველზე, გაუქმდეს სპეციალური „განქორწინების დეკრეტის“ საშუალებით, იმ შემთხვევაში, თუ არსებობს საკმარისი საფუძველი იმისა, რომ რომელიმე მხარემ –

1. ქორწინების შემდეგ, დაამყარა სექსუალური კავშირი ნებისმიერ პირთან, გარდა მეუღლისა; ან
2. ქორწინების შემდეგ, მეორე მხარის მიმართ გამოიჩინა ბოროტება; ან
3. მიატოვა მეორე მხარე, სასამართლოში მოთხოვნის შეტანის მომენტისთვის, მინიმუმ 2 წლის განგრძობადი პერიოდით; ან
4. მოახდინა კონვერტაცია სხვა რელიგიაზე და, შესაბამისად, აღარ არის ჰინდუსი; ან
5. არის გონებრივად შეზღუდული ან იტანჯება კონკრეტული მენტალური დაავადებით ისე და იმ დოზით, რომ მეორე მხარეს არ შეუძლია მასთან ნორმალური ცხოვრება.

კანონი იცნობს განქორწინების ორი ტიპის პროცედურას: ზემოხენებულ მე-13 მუხლით გათვალისწინებულ სტანდარტულ პროცედურას (როდესაც, ერთ-ერთი მეუღლე მოითხოვს გაყრას) და მე-13 B მუხლით გათვალისწინებულ განქორწინების  პროცედურას, როდესაც ორივე მეუღლე თანახმაა განქორწინებაზე. ამ შემთხვევაში, აუცილებელი პირობებია, რომ მეუღლეები სულ მცირე ერთი წლის მანძილზე ცხოვრებდნენ განცალკევებულად, არ ჰქონდეთ ერთად ცხოვრების გაგრძელების სურვილი და ერთხმად დაადასტურონ, რომ სურთ განქორწინება.

კანონით აკრძალულია პირის მიერ განქორწინებაზე განცხადების შეტანა, ქორწინებიდან 1 წლის განმავლობაში.

აქტის 25-ე მუხლით განსაზღვრულია მოპასუხის მიერ, განქორწინების შემდეგ, ყოველთვიური ან ერთჯერადი ალიმენტის გადახდის წესი.

1. პუნქტის მიხედვით, სასამართლოს შეუძლია, განმცხადებლის მოთხოვნის საფუძველზე, მოპასუხეს დააკისროს განმცხადებლის სასარგებლოდ კონკრეტული თანხის ან ყოველთვიური ან სხვა პერიოდული ხასიათის ალიმენტის გადახდა. ამ შემთხვევაში, ალიმენტის პერიოდი არ უნდა სცდებოდეს განმცადებლის სიცოცხლის ხანგრძლივობას. სასამართლომ, ასევე, მხედველობაში უნდა მიიღოს ისეთ საკითხები, როგორიცაა: მოპასუხის შემოსავალი და ქონება, განმცხადებლის ქონება, მხარეთა ქმედებები და სხვა გარემოებები. ამას გარდა, აღსანიშნავია, რომ ალიმენტის გადახდა შესაძლებელია განხორციელდეს იძულების წესით, მოპასუხე მხარის უძრავი ქონების გამოყენებით.
2. მეორე პუნქტის მიხედვით, თუ სასამართლო მიიჩნევს, ალიმენტის დაკისრების ბრძანების შემდეგ, სახეზეა გარემოებათა ცვლილება რომელიმე მხარესთან მიმართებით, მხარის მოთხოვნის საფუძველზე მას შეუძლია – შეცვალოს, შეამსუბუქოს ან გააუქმოს შესაბამისი ბრძანება.
3. მესამე პუნქტით განსაზღვრულია, რომ სასამართლოს შეუძლია შეცვალოს, შეამსუბუქოს ან გააუქმოს ბრძანება ალიმენტის დაკისრების შესახებ, იმ შემთხვევაში, თუ ის პირი, ვის სასარგებლოდაც მოხდა ალიმენტის დაკისრება, იქორწინებს.

რაც შეეხება განქორწინების შემდეგ ყოფილ მეუღლეებს შორის ქონების განაწილების საკითხს, „ინდუსთა შორის ქორწინების“ 1955 წლის აქტის 27-ე მუხლის მიხედვით, “სასამართლო უფლებამოსილია გადაწყვიტოს ქორწინების მომენტში ან მომენტიდან მეუღლეთა საერთო საკუთრებაში არსებულ ნებისმიერ ქონებასთან დაკავშირებული საკითხი ისე და იმგვარად, როგორც ის მიიჩნევს, როგორც სწორსა და სამართლიანს“.[1]

ინდოეთში, ინდუსებს შორის მემკვიდრეობის საკითხები რეგულირდება 1956 წლის „ინდუსთა სამამეკვიდრეო აქტის“ მიხედვით. კანონის მე-8 მუხლი ეხება მემკვიდრეობის ზოგად წესს მამაკაც ინდუსებთან მიმართებით, რომლის მიხედვითაც „მამაკაცი ინდუსის გარდაცვალების დროს, მისი ქონების მემკვიდრეობის საკითხი გადაწყდება ამ კანონით დადგენილი რიგითობის შესაბამისად, კერძოდ:

ა) უპირველეს ყოვლისა, ქონებაზე უფლებამოსილნი არიან გარდაცვლილის პირველი რიგის ნათესავები;

ბ) თუ სახეზე არაა პირველი რიგის ნათესავი, მაშინ ქონება გადაეცემა მეორე რიგის ნათესავს…. “

მე-9 მუხლი, კი, ამბობს, რომ პირველი რიგის მემკვიდრეები ქონებას იღებენ ერთდროულად (ანუ იყოფენ) და, ამ შემთხვევაში, ყველა სხვა თანრიგის ნათესავის მემკვიდრეობა გამოირიცხება.

მე-10 მუხლი ეხება პირველი რიგის მემკვიდრეებს შორის ქონების გაყოფის საკითხს, რომლის მიხედვითაც, „გარდაცვლილის მიერ დატოვებული ქონება პირველი რიგის მემკვიდრეებს შორის გაიყოდა შემდეგი წესის მიხედვით:

1. გარდაცვლილის ქვრივი, ან ერთზე მეტი ქვრივის არსებობის შემთხვევაში, ყველა ქვრივი ერთად, მიიღებს ერთ წილს;
2. გარდაცვლილის ვაჟები და ქალიშვილები, ასევე, გარდაცვლილის დედა, მიიღებენ თითო-თითო წილს;
3. მამკვიდრებლის სიკვდილამდე გარდაცვლილი ვაჟის ან ქალიშვილის შთამომავალები ყველა ერთად, მიიღებენ ერთ წილს.[2]

[1] Official Web-page of High Court of Punjab, “The Hindu Marriage Act 1995” available at

[accessed 12 September 2018]

[2] Revenue Service of State Tripura of India, “Hindu Succession Act, 1956” available at

[accessed 12 September 2018]