უიღურები – ენციკლოპედია „ბრიტანიკა“ წერს, რომ უიღურები თურქულენოვანი ხალხია, რომელიც შუა აზიაში ცხოვრობს. უიღურები ძირითადად ცხოვრობენ ჩინეთის ჩრდილო-დასავლეთში, სინძიანის უიღურთა ავტონომიურ რეგიონში, მცირე ნაწილი კი ცენტრალური აზიის ქვეყნებში. ჩინეთში უიღურთა რაოდენობა 10 მილიონს აჭარბებს, ხოლო ცენტრალური აზიის ქვეყნებში – უზბეკეთში, ყაზახეთსა და ყირგიზეთში – 300 ათასს. უიღურული ენა ალტაური ენების თურქული ჯგუფის ნაწილია და უიღურები ცენტრალური აზიის ყველაზე ძველი თურქულად მოსაუბრე ხალხია. ჩინურ ჩანაწერებში უიღურები მესამე საუკუნიდან ფიგურირებენ. უიღურები სოფლის სტილის დასახლებებად ცხოვრობენ ტიანშანისა და პამირსის და სხვა მთათა სისტემების ხეობებში ფორმირებული ოაზისების გარშემო. უიღურთა მთავარი ქალაქებია ურუმქი, რომელიც სინძიანის დედაქალაქია და კაშგარი – აბრეშუმის გზის ანტიკური სავაჭრო ცენტრი. სინძიანის უიღურები ძირითადად სუნიტი მუსლიმები არიან.[1]

მედია საშუალება BBC წერს, რომ უიღურები საკუთარ ენაზე საუბრობენ, რომელიც თურქულის მსგავსია და საკუთარ თავს კულტურულად და ეთნიკურად ცენტრალური აზიის ერებთან აახლოებენ. ჩინეთში, სინძიანის უიღურთა ავტონომიურ რეგიონში 12 მილიონამდე უიღური ცხოვრობს და ისინი რეგიონის მოსახლეობის ნახევარზე ოდნავ ნაკლებს შეადგენენ. სინძიანი ძირითადად უდაბნოს ტიპის ტერიტორიებისგან შემდგარი რეგიონია და მსოფლიოში წარმოებული ბამბის მეხუთედი სწორედ აღნიშნულ პროვინციაში იწარმოება. რეგიონი ასევე მდიდარია ნავთობითა და ბუნებრივი აირით.[2]

წყაროები აღნიშნავენ, რომ უიღურებში ისლამის გავრცელებასთან ერთად, დაიწყო არაბული სახელების გავრცელება, თუმცა ტრადიციული უიღურული სახელები ჯერ კიდევ გამოიყენება. უიღურულ კლასიკურ მუსიკალურ სტილს მუქამი ეწოდება, ზოლო სანამი უიღურ ხალხში პოპულარული ფოლკლორული ცეკვაა. ჩაპანი (ქურთუკი) და დოპა (ქუდი) უიღურ მამაკაცებში ფართოდ გავრცელებული სამოსია. ასევე, გავრცელებულია თავსაბურავის კიდევ ერთი სახეობა სალვა ტელპეკი. სინძიანის ქალაქი იენგისარი განთქმულია უიღურული ხელნაკეთი დანების წარმოებით. უიღურულად სიტყვა „პიჩაქ“, ხოლო მრავლობით რიცხვში – „პიჩაქჩილიქ“, ნიშნავს დანას. უიღურელი კაცი ასეთ დანას ატარებს თავისი მამაკაცურობის დემონსტრირებისათვის და როგორც კულტურის შემადგენელ ნაწილს. თუმცა, ბოლო წლებში დანის ტარებაზე შეზღუდვებია დაწესებული, რაც ტერორიზმის საფრთხესთან და ძალადობრივ თავდასხმებთანაა დაკავშირებული.

უიღურების მიმართ არსებული დამოკიდებულება – საერთაშორისო ადამიანის უფლებათა დამცველი ორგანიზაცია „Amnesty International“ 2021 წელს გამოქვეყნებულ ანგარიშში ჩინეთის შესახებ წერს, რომ ქვეყანაში გრძელდება მძიმე და ფართომასშტაბიანი რეპრესიები ეთნიკური უმცირესობების მიმართ სინძიანის უიღურთა ავტონომიურ რეგიონსა და ტიბეტის ავტონომიურ რეგიონში, რისთვისაც აქტიურად გამოიყენება ანტი-სეპარატისტული, ანტი-ექსტრემისტული და კონტრ-ტერორისტული კონტექსტი. სინძიანში, 2017 წლიდან მოყოლებული დაახლოებით ერთი მილიონი ან მეტი უიღური, ყაზახი და სხვა, ძირითადად მუსლიმი ხალხი, თვითნებურად დააკავეს ყოველგვარი სასამართლო პროცესის გარეშე და გაამწესეს „განათლების გზით ტრანსფორმაციის“ ცენტრებში, სადაც ისინი ექვემდებარებოდნენ პოლიტიკურ ინდოქტრინაციას და იძულებით კულტურულ ასიმილაციას.

ცნობილი უიღური ისტორიკოსი და გამომცემელი იმინიან სეიდინი, რომელიც 2017 წლიდან დაკარგული იყო, მოულოდნელად გამოჩნდა 2020 წლის მაისის დასაწყისში და ჩინეთის სახელმწიფო, ინგლისურენოვან ტელევიზიის ეთერში ჩინეთის ხელისუფლება შეაქო. 2016 წელს, აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტის ლიდერთა ტრენინგიდან სინძიანში დაბრუნების დროს გაუჩინარდა ეკპარ ასატი, უიღური მეწარმე და ფილანთროპი. იანვარში მისმა დამ გაარკვია, რომ ასატი საიდუმლოდ დაადანაშაულეს ეთნიკური შუღლისა და დისკრიმინაციის გაღვივებაში და 15 წლით თავისუფლების აღკვეთა მიუსაჯეს. 2020 წლის იანვარში დაკავებული უიღური მოდელი მარდან ღაპარის შესახებ აღარაფერია ცნობილი მარტიდან მოყოლებული, მას შემდეგ, რაც სოციალურ მედიაში გავრცელდა ფოტოები, სადაც ასახულია თუ როგორ მძიმე საპატიმრო პირობებში იმყოფება. მაჰირა იაკუბი, უიღური, რომელიც სადაზღვევო კომპანიაში მუშაობდა ტერორისტული აქტივობის მატერიალურ ხელშეწყობაში დაადანაშაულეს, რადგან ავსტრალიაში მშობლებს ფული გადაურიცხა. იაკუბის დის განცხადებით, მაჰირამ მშობლებს თანხა 2013 წელს სახლის შესაძენად გადაურიცხა.

უიღურთა მრავალრიცხოვანი დიასპორა, რომელიც საზღვარგარეთ ცხოვრობს და ყოველდღიურად იზრდება, ხელისუფლებას სთხოვენ, დაუდასტურონ, ცოცხლები არიან თუ არა სინძიანში მათი დაკარგული ნათესავები. საზღვარგარეთ მცხოვრები უიღურების მტკიცებით, ჩინეთის დიპლომატიური წარმომადგენლობები უიღურებს ეუბნებიან, რომ მათ პასპორტების განახლება მხოლოდ სინძიანში დაბრუნების შემთხვევაში შეეძლებათ. ჩინეთის საელჩოებსა და საკონსულოებში ემუქრებიან და აშინებენ უიღურებსა და სხვა ეთნიკური უმცირესობის წარმომადგენლებს. საზღვარგარეთ მცხოვრები უიღური აქტივისტების გასაჩუმებლად და შესავიწროვებლად, სინძიანის ადგილობრივი ხელისუფლების სამიზნედ სინძიანში დარჩენილი ნათესავები ხდებიან. საზღვარგარეთ მცხოვრებ უიღურებს უსაფრთხოების სამსახურის თანამშრომლები შეტყობინების პროგრამის გამოყენებით უკავშირდებიან და მეუღლეების შესახებ ინფორმაციის მიწოდებას თხოვენ. ასევე, საზღვარგარეთ მცხოვრებს უიღურებს ურეკავენ პოლიციის თანამშრომლები და ჯაშუშობას და სხვა უიღურებზე ინფორმაციის შეგროვებას ავალებენ. სოციალური მედია პლატფორმამ „TikTok“ პლატფორმიდან წაშალა უიღურების ვიდეოები, სადაც უიღურები თავიანთი დაკარგული ნათესავების შესახებ საერთაშორისო ყურადღების მიპყრობას ითხოვდნენ.[1]

აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტმანეტი 2021 წელს გამოქვეყნებულ ანგარიშში ჩინეთის შესახებ წერს, რომ სინძიანში, მუსლიმი უიღურების მიმართ ადგილი აქვს გენოციდს და კაცობრიობის წინააღმდეგ დანაშაულს. აღნიშნული დანაშაულები გრძელდება და მოიცავს: თვითნებურ პატიმრობას ან თავისუფლების შეზღუდვის სხვა მძმე ფორმებს მილიონზე მეტი ადამიანის შემთხვევაში; იძლებითი სტერილიზაცია, აბორტი და შობადობის კონტროლი; გაუპატიურება; იძულებით დაკავებულთა წამება; იძულებითი შრომა; რელიგიის თავისუფლების, გამოხატვის და გადაადგილების უფლების მკაცრი შეზღუდვა.

უიღურების მიერ გავრცელებული ინფორმაციით, მათ მიმართ ადგილი აქვს სისტემატურ წამებას და სხვა ღირსების შემლახავ მოპყრობას. გადარჩენილები ჰყვებიან, რომ საპატიმროებში მათ მიმართ იყენებდნენ ელექტროშოკს და წყლით მოგუდვას; მათ სცემენ და აუპატიურებენ; აიძლებენ სტერილიზაციას და პროსტიტუციას და ა.შ.

მედია საშალებების ცნობით, საჯახო უსაფრთხოების სამინისტრო იყენებს ათობით მილიონ სათვალთვალო კამერას მთელი ქვეყნის მასშტაბით. ადამიანის უფლებათა დამცველი ჯგუფების მტკიცებით, ხელისუფლების განსაკუთრებული ინტერესის ობიექტებს წარმოადგენენ პოლიტიკური დისიდენტები, რელიგიური ლიდერები, ტიბეტელები და უიღურები. თვალთვალი მოიცავს სახის იდენტიფიცირების პროგრამას, რომელიც პოლიციას საშუალებას აძლევს არა მხოლოდ სიტუაციას დააკვირდეს, არამედ სწრაფად ამოიცნოს პირი ბრბოში. მედიაში გავრცელებული ინფორმაციით, ჩინურმა ტექნოლოგიურმა კომპანიებმა შექმნეს ხელოვნურ ინტელექტზე დაფუძნებული სათვალთვალო პროგრამა, რომელიც ეთნიკურ უმცირესობათა, განსაკუთრებით უიღურთა იდენტიფიცირებას ახდენს და შეტყობინებას პოლიციას უგზავნის. ერთერთ ასეთ კომპანიად „ჰუავეი“ მოიხსენიებოდა. კომპანიამ ოფიციალური განცხადება გააკეთა და მსგავსი პროგრამის მათ პროდუქტში არსებობა უარყო. ტელეფონებისა და ინტერნეტ კავშირის მონიტორინგი და გათიშვა ფართოდაა გავრცელებული, განსაკუთრებით სინძიანსა და ტიბეტში.

საზღვარგარეთ მცხოვრები უიღურების გაჩუმებისა და დაშინების მიზნით, ადგილობრივი ხელისუფლება სინძიანში მყოფ ოჯახის წევრებს ემუქრება და აშინებს. პატიმრობაში რჩება აშშ-ში მომუშავე უიღური ჟურნალისტების ათობით ნათესავი. ხელისუფლება განაგრძობს უიღური აკადემიური პერსონალისა და განათლებული ხალხის გაუჩინარებებს. 1950-იანი წლებიდან მოყოლებული, პირველად, სინძიანის უნივერსიტეტის ხელმძღვანელად არა-უიღური პირი დაინიშნა. ბევრი დამკვირვებელი ფიქრობს, რომ აღნიშნული გადაწყვეტილება შეზღუდავს უიღური აკადემიური წრეების პროტესტის გამოხატვას. ამასთან, უიღურები აწყდებიან უპრეცედენტო შეზღუდვებს როგორც სინძიანის შიგნით, ასევე რეგიონს გარეთ გადაადგილებაზე.

უახლესი ოფიციალური სტატისტიკით (2015), 9.5 მილიონი (მოსახლეობის 40%) სინძიანში ჩინელია. უიღურები, ეთნიკური ყაზახები, ყირგიზები და სხვა უმცირესობები 14.1 მილიონს შეადგენენ. ჩინეთის ხელისუფლებმა მუდმივად ახდენს ზეწოლას სხვა ქვეყნების ხელისუფლებაზე უიღურების რეპატრიაციის თუ ვიზაზე უარის თქმის მოთხოვნით. ჩინეთში დაბრუნების შემთხვევაში კი უიღურები დაპატიმრების და არასათანადო მოპყრობის რისკის წინაშე დგანან. ოჯახებს, რომელთა წევრი საზღვარგარეთ სწავლობს, ავიწროვებენ, რათა მათ დაარწმუნონ საზღვარგარეთ მყოფი ოჯახის წევრი, ჩინეთში დაბრუნდეს.[2]

საერთაშორისო ადამიანის უფლებათა დამცველი ორგანიზაცია „Human Rights Watch“ 2021 წელს გამოქვეყნებულ ანგარიშში ჩინეთის შესახებ წერს, რომ ქვეყნის მთავრობა განაგრძობს მცდელობებს გააქროს უნიკალური ეთნიკური ჯგუფი უიღურები. მედია საშუალების CNN საგამოძიებო ჯგუფმა სატელიტიდან გადაიღო ფოტო, სადაც ჩანს, რომ 100-ზე მეტი ტრადიციული უიღურული საფლავი არის განადგურებული. უიღური დიასპორის უდიდესი ნაწილი არანაირ ინფორმაციას ფლობს თავისი ოჯახის წევრების მდგომარეობის შესახებ.[3]

ადამიანის უფლებათა დამცველმა 20-ზე მეტმა საერთაშორისო და ადგილობრივმა ორგანიზაციამ, მათ შორის „Amnesty International“, „Human Rights Watch“, „ადამიანის უფლებებისა და განვითარების აზიური ფორუმი“, „უიღურთა მსოფლიო კონგრესი“ და სხვა,  2021 წლის ივლისში ერთობლივი განცხადებით მიმართა გაეროს ადამიანის უფლებათა უმაღლეს კომისარს. ორგანიზაციები მოუწოდებენ საერთაშორისო საზოგადოებას, საბჭოს და კომისრის ოფისს სერიოზული ყურადღება დაუთმოს ჩნეთში, სიანძინში არსებულ ვითარებას, სადაც ორგანიზაციების შეფასებით უიღურების და სხვა თურქულენოვანი მუსლიმების მიმართ ხელისუფლების მხრიდან ადგილი აქვს კაცობრიობის წინაშე დანაშაულს.[4]

[1] AI – Amnesty International: Amnesty International Report 2020/21; The State of the World’s Human Rights; China 2020, 7 April 2021

 (accessed on 10 August 2021)

[2] USDOS – US Department of State: 2020 Country Report on Human Rights Practices: China, 30 March 2021

 (accessed on 10 August 2021)

[3] HRW – Human Rights Watch: World Report 2021 – China, 13 January 2021

 (accessed on 10 August 2021)

[4] AI – Amnesty International (Author), CSW – Christian Solidarity Worldwide (Author), HRW – Human Rights Watch (Author), FIDH – International Federation for Human Rights (Author), FORUM-ASIA – Asian Forum for Human Rights and Development et al. (Author): Statement at 47th session of the UN Human Rights Council; Item 2: Interactive Dialogue with the High Commissioner [ASA 17/4501/2021], 21 July 2021

 (accessed on 10 August 2021)

[1] ენციკლოპედია ბრიტანიკა; უიღურები; ხელმისაწვდომია ბმულზე: https://www.britannica.com/topic/Uighur [ნანახია 2021 წლის 10 აგვისტოს]

[2] მედია საშუალება BBC; ვინ არიან უიღურები და რატომ ადანაშაულებენ ჩინეთს გენოციდში? 21 ივნისი, 2021; ხელმისაწვდომია ბმულზე: https://www.bbc.com/news/world-asia-china-22278037 [ნანახია 2021 წლის 10 აგვისტოს]

ა.შ.შ. სახელმწიფო დეპარტამენტი თურქეთში ადამიანის უფლებათა კუთხით არსებული მდგომარეობის შესახებ 2021 წლის მარტში გამოქვეყნებულ ანგარიშში (საანგარიშო პერიოდი – 2020 წელი) წერდა, რომ თურქეთის კონსტიტუცია არ ცნობს არც ერთ ეროვნულ, ეთნიკურ თუ რელიგიურ უმცირესობას გარდა სამი არამუსლიმური რელიგიური უმცირესობისა: სომეხი მართლმადიდებელი ქრისტიანები, ებრაელები და ბერძენი მართლმადიდებელი ქრისტიანები. შესაბამისად, ბევრ ეროვნულ თუ ეთნიკურ უმცირესობებს (მათ შორის, ქურთებს) არ აქვთ საშუალება, სრულად ჰქონდეთ წვდომა საკუთარ რელიგიურ, ლინგვისტურ თუ კულტურულ უფლებებზე.

თურქეთში ქურთული წარმომავლობის და ქურთულ ენაზე თუ დიალექტებზე მოლაპარაკე დაახლოებით 15 მილიონი ადამიანი ცხოვრობს. წლის განმავლობაში, უსაფრთხოების ძალების მიერ ქურთ მუშათა პარტიის (PKK) წინააღმდეგ განხორციელებულ ქმედებები არაპროპორციულ ნეგატიურ გავლენას ახდენდნენ ადგილობრივ თემებზე. რამდენიმე, ძირითადად ქურთული ადგილობრივი თემის წარმომადგენლები აცხადებდნენ, რომ მთავრობა მათ უქვემდებარებდა ე.წ. კომენდანტის საათს, რაც ახსნილი იყო PKK-ს წინააღმდეგ მიმართული უსაფრთხოების ზომებით.

ქურთების და პრო-ქურთული სამოქალაქო საზოგადოების ორგანიზაციები და პოლიტიკური პარტიები აცხადებდნენ, რომ ფიქსირდებოდა მზარდი პრობლემები მათ მიერ შეკრების და მანიფესტაციის უფლებების განხორციელების კუთხით. მთავრობამ, 2016 წლის ჩაშლილი სახელმწიფო გადატრიალების მცდელობის შემდეგ, ასობით ქურთული სამოქალაქო საზოგადოების ორგანიზაცია და მედია საშუალება დახურა. არც ერთი აღნიშნული ორგანიზაცია არ გახსნილა საგანგებო მდგომარეობის გაუქმების შემდეგაც.

კანონი საშუალებას აძლევს მოქალაქეებს, გახსნან კერძო სასწავლო დაწესებულებები, სადაც მოსწავლეები განათლებას მიიღებენ იმ ენასა თუ დიალექტზე, რომელზედაც ისინი ლაპარაკობენ. თუმცა, ქურთული ენა საჯარო სკოლებში არ ისწავლება. ამას გარდა, მართალია, ზოგიერთ უნივერსიტეტში არსებობს ქურთული ენის არჩევითი კურსები, ხოლო 2 კონკრეტულ სასწავლებელში – ქურთული ენის დეპარტამენტი, თუმცა, აღნიშნულ დეპარტამენტებში მომუშავე პერსონალის ბევრი წევრი იყო იმ ათასთა შორის, რომლებიც საგანგებო მდგომარეობის შედეგად მიღებული კანონების საფუძველზე დაითხოვეს, შესაბამისად, აღნიშნულ პროგრამებზე ლექტორი სპეციალისტების ნაკლებობაა.ივლისში, განათლების სამინისტრომ აუკრძალა სტუდენტებს თეზისებისა და დისერტაციების ენა ქურთულ ენაზე, რამაც ნეგატიური გავლენა იქონია იმ სტუდენტებზე, რომლებიც სწავლობდნენ ქურთული ენის დეპარტამენტებში.ხელისუფლება არ კრძალავს ქურთული ენის საჯარო სივრცესა და კერძო განათლებაში გამოყენებას, თუმცა, ქურთული არ იყო დაშვებული საჯარო განათლებაში.

ანგარიშის მიხედვით, მედია საშუალებები ზოგადად, იყენებდნენ თვით-ცენზურას და თავს არიდებდნენ ისეთ თემებზე სტატიების გამოქვეყნებას, რომელსაც შესაძლოა სამართლებრივი დევნა მოჰყოლოდა. მაგალითად, იყო შემთხვევები, როდესაც პროკურატურამ მიიჩნია, რომ ზოგიერთი ქურთულ ენაზე დაწერილი წიგნის, ასევე, პრო-ქურთული ან გიულენისტური წიგნის ქონა უტოლდებოდა ტერორისტული ორგანიზაციის წევრობის სარწმუნო მტკიცებულებას. თითქმის ყველა კერძო, ქურთულენოვანი გაზეთები, სატელევიზიო და რადიო არხები კვლავაც დახურული იყო უსაფრთხოების ზომების გამო.

ანგარიშში ასევე აღნიშნულია, რომ წლის განმავლობაში პრო-ქურთული საპროტესტო დემონსტრაციებისას, მთავრობა და პოლიცია იყენებდა არაპროპორციულ ფიზიკურ ძალას.

ქვეყანაში კანონით აკრძალულია სამთავრობო და საჯარო სერვისებისას თურქულის გარდა სხვა ნებისმიერი ენის გამოყენება. მარტში, ბათმანის პროვინციის მთავრობის მიერ დანიშნულმა მერმა (მას შემდეგ, რაც არჩეული მერი HDP პარტიიდან ტერორიზმის ბრალდებით დააპატიმრეს) მუნიციპალიტეტის ვებ-გვერდიდან აიღო ქურთულ ენაზე არსებული ინფორმაცია და ასევე გამოცვალა საფეხმავლო გზების ორენოვანი ნიშნები. ბათმანის პროვინციის მოსახლეობის 80 %-ზე მეტი ქურთია, ხოლო აღებული ინფორმაცია შეიცავდა, მათ შორის – COVID-19 საწინააღმდეგო ზომებს. აღნიშნულმა ქმედებამ გამოიწვია შეშფოთება, რადგან მოხუცი ქურთი მოქალაქეები ნაკლებად საუბრობენ თურქულად.

მაისში, თავდამსხმელებმა დანის დარტყმებით მოკლეს ანკარის მცხოვრები ბარის ჩაკანი, რადგან ის, ლოცვაზე მოწოდების დროს, სავარაუდოდ, ქურთულ მუსიკას უსმენდა საკუთარ მანქანაში. პოლიციამ დააკავა და შემდგომ დააპატიმრა 3 ეჭვმიტანილი.

სექტემბერში, ედირნეში მომსახურე ქურთი ჯარისკაცი, გავრცელებული ცნობებით, სხვა ჯარისკაცებმა ცემეს, სავარაუდოდ მისი ქურთული იდენტობის გამო. აღნიშნულ საკითხთან დაკავშირებით, თურქეთის სახმელეთო ძალებმა გამოძიება დაიწყო.

ოქტომბერში, სტამბულის შესაბამისმა სამსახურებმა დახურეს თეატრალური კომპანია, მას შემდეგ, რაც მათ სტამბულის მუნიციპალურ თეატრში დადგეს იტალიური პიესა „საყვირები და ჟოლოების“ ქურთულ-ენოვანი ადაპტაცია. სტამბულის გუბერნატორმა – ალი იერლიკაიამ საკუთარ Twitter-ზე განაცხადა პიესა აიკრძალა იმის გამო, რომ შეიცავდა პრო-PKK პროპაგანდას და რომ ამასთან დაკავშირებით გამოძიებაა დაწყებული. [1]

საერთაშორისო არასამთავრობო ორგანიზაცია Freedom House თურქეთის შესახებ 2021 წლის მარტში გამოქვეყნებულ ანგარიშში, რომელიც 2020 წელს განვითარებულ მოვლენებს ასახავს, წერდა, რომმიმდინარე წელსაც გრძელდებოდა ოპოზიციური პოლიტიკოსთა, სამოქალაქო საზოგადოების ცნობილ წევრთა, დამოუკიდებელ ჟურნალისტთა და თურქეთის მზარდად აგრესიული საგარეო პოლიტიკის კრიტიკოსთა სამართლებრივი დევნის შემთხვევები.დეკემბერში, ადამიანის უფლებათა ევროპულმა სასამართლომ მოითხოვა პრო-ქურთული „სახალხო დემოკრატიული პარტიის“  (HDP) ლიდერის – სალაჰატტინ დემირტასის დაუყოვნებლივ გათავისუფლება.  დემირტასი 2016 წლიდან საპატიმროშია პოლიტიკურად მოტივირებული საქმეების საფუძველზე. თურქეთის ხელისუფლებამ სასამართლოს გადაწყვეტილების იგნორირება მოახდინა.

ანგარიშის მიხედვით, მართალია, რელიგიური და ეთნიკური უმცირესობების წარმომადგენლები იყვნენ პარლამენტში წარმოდგენილნი, განსაკუთრებით HDP და CHP პარტიების რიგებში, თუმცა, ხელისუფლების მიერ ოპოზიციური პარტიების წინააღმდეგ წამოწყებულმა სადამსჯელო ღონისძიებათა კამპანიამ სერიოზული ზიანი მიაყენა ქურთთა და სხვა უმცირესობათა პოლიტიკურ და საარჩევნო უფლებებს.

2016 წლის სახელმწიფო გადატრიალების მცდელობის შემდგომ, ხელისუფლების მხრიდან განხორციელებული წამება საკმაოდ ფართოდ იყო გავრცელებული. მ უსაფრთხოების სამსახურის წარმომადგენლები წამებასა და არასათანადო მოპყრობას უფრო ხშირად უქვემდებარებდნენ ეთნიკურად ქურთებს, გიულენისტებსა და მემარცხენეებს. 2020 წლის სექტემბერში, ორი ქურთი ფერმერი სავარაუდოდ გადმოყარეს სამხედრო თვითმფრინავიდან მას შემდეგ, რაც ისინი საკუთარ სოფელში ჯარისკაცებმა დააკავეს. ერთ-ერთი მათგანი, მოგვიანებით, მიყენებული დაზიანებების შედეგად გარდაიცვალა.

ქურთ მუშათა პარტიასთან (PKK) მიმდინარე კონფლიქტი გამოყენებული იყო ქურთი მოსახლეობის მიმართ დისკრიმინაციული ქმედებების გასამართლებლად. მაგალითად, აღნიშნული მიზეზით აკრძალეს ქურთული ფესტივალის ჩატარება და ქურთული ენისა და კულტურის პროპაგანდა. 2015 წლის შემდგომ, ბევრი ქურთული სკოლა თუ კულტურული ორგანიზაცია იქნა დახურული მთავრობის მიერ. [2]

ავსტრალიის მთავრობის საგარეო საქმეთა და ვაჭრობის დეპარტამენტი თურქეთის შესახებ 2020 წლის სექტემბერში გამოქვეყნებულ ანგარიშში წერდა, რომ ხელისუფლებამ გამოიყენა 2016 წლის სახელმწიფო გადატრიალების მცდელობის შემდგომ, დაწესებული საგანგებო მდგომარეობისას მიღებული კანონმდებლობა ქურთი ჟურნალისტების, პოლიტიკოსების, აქტივისტებისა და სამოქალაქო საზოგადოებრივი ორგანიზაციების წინააღმდეგ და ბრალი დასდო მათ PKK (ქურთისტანის მუშათა პარტია) კავშირში. აღნიშნულმა შედარებით უფრო ნეგატიური გავლენა იქონია ქვეყნის სამხრეთ-აღმოსავლეთ ნაწილში მცხოვრებ ქურთებზე.

ანგარიშის მიხედვით, ადგილობრივი კანონმდებლობა არ ზღუდავს ქურთებს (ან სხვა ეთნიკურ უმცირესობებს) დასაქმდნენ საჯარო თუ კერძო სექტორებში, მონაწილეობა მიიღონ საჯარო ცხოვრებაში ან მიიღონ ისეთივე საჯარო ჯანდაცვითი თუ საგანმანათლებლო სერვისები, რასაც თურქეთის სხვა მოქალაქეები იღებენ. თუმცაღა, პრაქტიკაში არსებული სიტუაცია მნიშვნელოვნად არის დამოკიდებული პირის პირად მახასიათებლებსა და გეოგრაფიულ ლოკაციაზე. მაგ. დასავლეთ თურქეთში მცხოვრებ ქურთებს გაცილებით უკეთესი წვდომა გააჩნიათ სამთავრობო სერვისებზე, ვიდრე მათ, ვინც კონფლიქტურ სამხრეთ-აღმოსავლეთ რეგიონებში ბინადრობენ. მართალია, ქურთები მონაწილეობენ თურქეთის საჯარო ცხოვრებაში, მათ შორის – სამთავრობო, სამოქალაქო და სამხედრო სფეროებში, ისინი ტრადიციულად მაინც არასაკმარისად არიან წარმოდგენილი მაღალ პოზიციებზე. საჯარო სამსახურში დასაქმებული ზოგიერთი ქურთის მიხედვით, ისინი ერიდებიან საკუთარი ეთნიკური იდენტობის გამჟღავნებას, ეშინიათ რა, რომ ეს გავლენას იქონიებს მათი დაწინაურების შესაძლებლობებზე. დეპარტამენტის შეფასებით, ქურთები უფრო მეტად მიიღებენ საჯარო სექტორში დასაქმების საშუალებას ისეთ გეოგრაფიულ რეგიონებში, სადაც ისინი უმრავლესობას წარმოადგენენ.

დეპარტამენტის ექსპერტთა შეფასებით, ქურთები, საკუთარი ეთნიკური ნიშნის გამო, ექვემდებარებიან გარკვეულ დისკრიმინაციას სახელმწიფოსა და გაცილებით მცირე მასშტაბით – საზოგადოების მხრიდან. აღნიშნული დისკრიმინაციის ხარისხი და ფორმა დიდწილად განპირობებულია გეოგრაფიული ლოკაციითა და პირის პირადი მახასიათებლებით. ის ქურთები, რომლებიც ბინადრობენ თურქეთის სამხრეთ-აღმოსავლეთ რეგიონებში ან არიან პოლიტიკურად აქტიურნი, შედარებით უფრო მაღალი რისკის ქვეშ არიან, ვიდრე ისინი, ვინც არ აქტიურობენ ან მხარს უჭერენ მმართველ AKP პარტიას. დეპარტამენტის შეფასებით, სირიასა და ერაყში მიმდინარე სამხედრო ოპერაციები არ აუარესებს იმ ქურთთა მდგომარეობას, რომლებიც თურქეთში ბინადრობენ.[3]

[1]United States Department of State – “Annual report on human rights in 2020”; published in March 2021; available at

[accessed 4 August 2021]

[2]Freedom House – “Annual report on political rights and civil liberties in 2020”; published in March 2021; available at

[accessed 4 August 2021]

[3] Australian Government Department of Foreign Affairs and Trade – DFAT COUNTRY INFORMATION REPORT TURKEY; published in September 2020; available at

[accessed 4 August 2021]

გაერთიანებული სამეფოს საშინაო საქმეთა ოფისი კამერუნის კრიზისთან დაკავშირებით 2020 წლის დეკემბერში გამოქვეყნებულ ანგარიშში წერდა, რომ კამერუნის ინგლისურენოვანი უმცირესობა 5 მილიონამდე პირს და ქვეყნის მოსახლეობის 20 %-ს წარმოადგენს. მათი უმრავლესობა ბინადრობს ორ „ანგლოფონურ“ რეგიონში – ჩრდილო-დასავლეთი და სამხრეთ-დასავლეთი (North-West and South-West – NWSW). თუმცა, ანგლოფონები ბინადრობენ მთელი ქვეყნის მასშტაბით, ხოლო დედაქალაქ იაოუნდესა და  ქ. დოუალაში არსებობს ანგლოფონებით დასახლებული უბნები. ისინი საკმაოდწარმოდგენილნი არიან კამერუნულ საზოგადოებასა და სხვადასხვა სფეროებში, ამ კუთხით, განსაკუთრებით აღსანიშნავია მოქმედი პრემიერ-მინისტრი – ჯოზეფ დიონ ნგუტე.

კამერუნის ზემოაღნიშნულ რეგიონებში 2016 წელს დაიწყო არეულობა მას შემდეგ, ანგლოფონმა იურისტებმა და მასწავლებლებმა გააპროტესტეს ანგლოფონურ რეგიონებში ფრაკოფონი მოსამართლეებისა და მასწავლებლების დანიშვნის მზარდი ტრენდი. ამის საპასუხოდ, ხელისუფლებამ გამოიყენა სამხედრო ძალა, მათ შორის – რეალური ტყვიები. 2017 წლის 1 ოქტომბერს, ამბოხებულმა სეპარატისტებმა გამოაცხადეს „ამბაზონიის რესპუბლიკის“ დამოუკიდებლობა.

შემდგომ მათ მოახდინეს სკოლების ბოიკოტირება. 2019 წლის შუა პერიოდისთვის, სკოლათა 80 % დაკეტილი იყო, რასაც სეპარატისტულმა ჯგუფებმა მასწავლებლებზე ძალადობითა და სკოლის შენობებზე თავდასხმების მიაღწიეს. ბოლო სამი წლის განმავლობაში, დაახლოებით 850 000 ბავშვს განათლებაზე წვდომა არ გააჩნია.

სეპარატისტები ძირითადად გაერთიანებულნი არიან ორი მთავარი პოლიტიკური ჯგუფის ქვეშ – „ამბაზონიის ფედერალური რესპუბლიკა“ და „ამბაზონიის მმართველი საბჭო“. ამ პოლიტიკურ პარტიებთან კი, 20-ზე მეტი შეიარაღებული დაჯგუფებაა დაკავშირებული. მათი რაოდენობა და ბრძოლის-უნარიანობის მაჩვენებელი უცნობია, ხოლო ბევრი სეპარატისტი ქვეყნის საზღვრებს გარეთაც ბინადრობს.

ანგარიშის მიხედვით, NWSW რეგიონებში და ზოგადად, კამერუნის სხვა ნაწილებში მცხოვრები ანგლოფონები ექვემდებარებიან დისკრიმინაციას, მათ შორის – დასაქმებისა და განათლების კუთხით. თუმცა, საშინაო საქმეთა ოფისის ექსპერტთა მოსაზრებით, ხელისუფლება არ უქვემდებარებს ანგლოფონებს ისეთ მოპყრობას, როგორიცაა – დაპატიმრება; არასათანადო მოპყრობა და სხვა სერიოზული ხასიათის უფლებადარღვევები, მხოლოდო იმ მოტივით, რომ ისინი არიან NWSW რეგიონებიდან, ან არიან ინგლისურად მოლაპარაკე პირები. ზოგადად, ანგლოფონები არ ექვემდებარებიან ისეთ მოპყრობას, რომელიც საკუთარი ბუნებით ან/და განმეორებითობით, გაუტოლდება დევნას. თუმცა, წყაროთა მიხედვით, კამერუნის მთავრობა ზოგადად არ ეგუება ოპოზიციას და კრიტიკას და აგრძელებს იმ პირთა დაკავებას და დაპატიმრებას (მათ შორის – ტერორიზმის ბრალდებებით) რომლებსაც მიიჩნევს ანგლოფონ სეპარატისტებად. ზოგიერთი დაკავებულის შემთხვევაში, ადგილი აქვს არასათანადო მოპყრობასაც.

ამას გარდა, ანგლოფონები ცხოვროვენ ქვეყნის დიდ ქალაქებში: დოუალა და იაოუნდე. წყაროთა მიხედვით, აღნიშნულ ქალაქებში ორენოვანი სკოლებიც მდებარეობს. 2018 წლის ანგარიშში კანადის იმიგრაციის საბჭო წერდა, რომ ანგლოფონი მოსახლეობა „დომინირებს“ დოუალასა და იაოუნდეს რამდენიმე უბანში. ICG-ს მიხედვით, დოუალას ბევრი მკვიდრი ინგლისურენოვანია და ფრანგულად თითქმის ვერ საუბრობს.

გაეროს ჰუმანიტარულ საკითხთა კოორდინირების ოფისი (UNOCHA) 2020 წლის ივნისში წერდა, რომ ქვეყნის ჩრდილო-დასავლეთ და სამხრეთ-დასავლეთ რეგიონებში უსაფრთხოების კუთხით სიტუაცია მძიმეა. თუმცა, კამერუნის სხვა ნაწილებში (Far North რეგიონის გარდა, სადაც ტერორისტული დაგჯუფება Boko Haram ოპერირებს) უსაფრთხოების კუთხით სიტუაცია შედარებით სტაბიულურია და ბევრი ლტოლვილი და იძულებიტ გადაადგილებული პირი თავშესაფარს სწორედ აქ პოულობს. თუმცაღა, აღსანიშნავია, რომ ბოლო დროს კამერუნში გახშირდა ურბანული დანაშაულები, გატაცებები, პირთა დაყაჩაღება და თემებს შორის დაპირისპირებების შემთხვევები.

ოფისის ექსპერტთა მოსაზრებით, შესწავლილ წყაროთა მიხედვით, ანგლოფონი პირების ან იმ პირების შემთხვევაში, რომელთა მიმართაც არსებობს ვარაუდი, რომ ეწინააღმდეგებიან მთავრობას, ითხოვენ ანგლოფონური რეგიონებისთვის მეტი ავტონომიის ან დამოუკიდებლობის მინიჭებას, ადგილი ექნება კამერუნის ხელისუფლების მხრიდან აქტიურ ინტერესს. თუ რამდენად დადგება ასეთი პირი დევნის რისკის წინაშე, დამოკიდებულია მათ პროფილსა და აქტივობებზე. საყურადღებო ფაქტორებია:

• პირის მიერ მხარდაჭერილი ან მასთან დაკავშირებული ჯგუფისა თუ ორგანიზაციის ბუნება, მიზნები და მეთოდები;
• ჯგუფის აქტივობა კამერუნში და ასევე საზღვარგარეთ.
• თუ პირი არ არის რომელიმე ჯგუფის წევრი, მათი როლი და აქტივობა ხელისუფლების საწინააღმდეგო ქმედებებთან დაკავშირებით, მათ შორის – დემონსტრაციების ორგანიზება ან ხელისუფლების საჯარო კრიტიკა როგორც რეალურ ცხოვრებაში, ასევე – სოციალური ქსელების გამოყენებით, კამერუნში თუ საზღვარგარეთ.
• დაინტერესებულან თუ არა კონკრეტული პირით კამერუნის შესაბამისი სამსახურები წარსულში და, ასეთის არსებობის შემთხვევაში, ინტერესის მიზეზი.

ამას გარდა, ოფისის ექპერტთა შეფასებით, კამერუნში არსებობს ანგლოფონური დასახლებები NWSW რეგიონების გარეთ, მათ შორის – ქალაქებში დოუალა და იაოუნდე. პირი, რომელიც არის აღნიშნული რეგიონებიდან და არ აქვს მთავრობის მხრიდან დევნის საფუძვლიანი შიში, მარტივად შეძლებს კამერუნის სხვა ნაწილებში რელოკაციას. ამ შემთხვევაში, გადაწყვეტილების მიმღებმა პირებმა უნდა განიხილონ შიდა-გადაადგილების ალტერნატივის რელევანტურობა და მიზანშეწონილება, პირის ინდივიდუალური მაჩვენებლების სრული გათვალისწინებით.[1]

საერთაშორისო არასამთავრობო ორგანიზაცია Freedom House კამერუნის შესახებ 2021 წლის მარტში გამოქვეყნებულ ანგარიშში (საანგარიშო პერიოდი – 2020 წელი) წერდა, რომ კამერუნში ადგილი აქვსქვეყნის ანგლოფონი მოქალაქეების და ზოგიერთი ეთნიკური ჯგუფის წარმომადგენელთა მიმართ დისკრიმინაციას. ქვეყნის ხელისუფლება ანგლოფონურ რეგიონებში ფრანგული ენის შემოღებას ცდილობს, ხოლო ანგლოფონ კამერუნელებს ხშირად უარს ეუბნებიან საჯარო სამსახურში მაღალ პოზიციებზე დასაქმებაზე.[2]

ევროპის თავშესაფრის მხარდაჭერის ოფისი (EASO)2021 წლის ივნისში გამოქვეყნებულ ანგარიშში კამერუნის ანგლოფონურ რეგიონებში უსაფრთხოების კუთხით არსებული სიტუაციის შესახებ წერდა, რომ გაეროს 2021 წლის 1 ივნისის ანგარიშის მიხედვით, კამერუნის Far North, North-West და South-West რეგიონებში ძალადობა კვლავაც გრძელდებოდა. ამ კუთხით, განსაკუთრებით გამოირჩეოდა ანგლოფონური North-West და South-West რეგიონები, სადაც სეპარატისტული დაჯგუფებები თავს ესხმოდნენ სამთავრობო პირებს, თემის ლიდერებს და სკოლების პერსონალს. აღნიშნული თავდასხმების რაოდენობამ იმატა რეგიონალური არჩევნების მოახლოებისას და მას შემდეგაც გრძელდება.

2020 წლის 1 იანვრიდან 2021 წლის 6 მაისის ჩათვლით, ორგანიზაცია ACLED-მა კამერუნში სულ 1 387 ძალადობრივი შემთხვევა აღრიცხა, რომელთაგან 552 კატეგორიზებული იყო, როგორც „შეიარაღებული შეტაკება“; 62 – „აფეთქება/დისტანციური ძალადობა“ და 773, როგორც „ძალადობა სამოქალაქო პირების წინააღმდეგ“.

Human Rights Watch 2020 წლის ანგარიშის მიხედვით, „სეპარატისტების თავდასხმებს უსაფრთხოების ძალებმა მკაცრი მეთოდების გამოყენებით უპასუხეს, რომლის ფარგლებშიც ხშირად სამიზნეს სამოქალაქო პირები წარმოადგენდნენ. შედეგად, ასობით მათგანი დაიღუპა ჩრდილო-დასავლეთ და სამხრეთ-დასავლეთ რეგიონებში შეტაკებებისას. 2020 წლის განმავლობაში, აღირიცხა სეპარატისტული დაჯგუფებების მიერ განხორციელებული უფლებადარღვევები; მკვლელობები; წამებისა და გატაცების შემთხვევები. ამას გარდა, ისინი ასევე ხელს უშლიდნენ ჰუმანიტარულ მუშაკებსა და მასწავლებლებს საკუთარი მოვალეობის განხორციელებაში. 2020 წლის აპრილისთვის, OSAC წერდა, რომ სეპარატისტები იტაცებდნენ კამერუნის უსაფრთხოების ძალებისა და სამთავრობო ელიტის წევრებს. ისინი ასევე ახორიცელებდნენ მომაკვდინებელ თავდასხმებს ქვეყნის ჩრდილო-დასავლეთ და სამხრეთ-დასავლეთ რეგიონებში.

2021 წლის აპრილში მედია საშუალება Al-Jazeera წერდა, რომ კამერუნის ანგლოფონურ რეგიონებში სიტუაცია კიდევ უფრო უარესდებოდა. უკანასკნელი თვეების განმავლობაში, ფიქსირდებოდა მზარდი დანაკარგები სამოქალაქო პირებში, განახლებული თავდასხმები სკოლებზე და ხელნაკეთი ასაფეთქებელი მოწყობილობებით (IEDs) თავდასხმები.

გაეროს ჰუმანიტარულ საკითხთა კოორდინირების ოფისი (UNOCHA) ანგარიშის მიხედვით, 2021 წლის აპრილში, კამერუნის ქვეყნის ჩრდილო-დასავლეთ და სამხრეთ-დასავლეთ რეგიონებში 10 000 პირი იძულებული გახდა, საკუთარი სახლი დაეტოვებინა. იმავე ანგარიშის მიხედვით, აპრილში დაფიქსირდა ჰუმანიტარულ მუშაკებზე და ჯანდაცვის პროვაიდერებზე თავდასხმის სამი, ხოლო გენდერული ნიშნით ძალადობის 965 შემთხვევა. ამას გარდა, გაეროს უსაფრთხოების საბჭოს გათვლებით, კამერუნის ჩრდილო-დასავლეთ და სამხრეთ-დასავლეთ რეგიონებში კრიზისმა 700 000 ბავშვი სკოლის გარეთ დატოვა.

რაც შეეხება უშუალოდ უსაფრთხოების კუთხით მდგომარეობას კონკრეტული რეგიონების მიხედვით, ACLED მონაცემებით, 2020 წლის 1 იანვრიდან 2021 წლის 6 მაისის ჩათვლით, კამერუნის ჩრდილო-დასავლეთ რეგიონებში სულ 490 ძალადობრივი ინციდენტი დაფიქსირდა, რომელთაგან უმრავლესობა შეიარაღებულ შეტაკებას ან სამოქალაქო პირებზე ძალადობას წარმოადგენდა. ყველაზე ცხელი წერტილები იყო: მეზამი; ნგო-კეტუნჯია; ბუი და მომო. რაც შეეხება სამხრეთ-დასავლეთ რეგიონს, იმავე საანგარიშო პერიოდში დაფიქსირდა 290 ძალადობრივი შემთხვევა, რომელთაგან უმრავლესობა, ჩრდილო-დასავლეთის მსაგვსად, შეიარაღებულ შეტაკებებსა და სამოქალაქო პირებზე ძალადობის ინციდენტებზე მოდიოდა. ინციდენტები ძირითადად ფიქსირდებოდა შემდეგ ლოკაციებზე: ფაკო; ნდიანი; მემე; კოუფე-მენენგოუბა და მანიუ.[3]

გაერთიანებული სამეფოს საგარეო საქმეთა და თანამეგობრობის ოფისმა 2021 წლის 14 ივნისს გამოაქვეყნა განახლებული რუქა, სადაც აღწერილიამოგზაურთათვის კამერუნში მოგზაურობის მიზანშეწონილობასთან დაკავშირებული რჩევები. რუქაზე წითლად აღნიშნულია ზონა, სადაც ტურისტებს ურჩევენ საერთოდ არ იმოგზაურონ;  ყვითლად აღნიშნულია ზონა, სადაც ტურისტებს ურჩევენ იმოგზაურონ მხოლოდ განსაკუთრებული აუცილებლობის შემთხვევაში; მწვანე ფრად აღნიშნულია ზონა, სადაც მოგზაურობა ნებადართულია რჩევების გათვალისწინებით.ორივე ანგლოფონური რეგიონი (South West და North West) წითელ ზონაში ხვდება. თუმცა, აღსანიშნავია, რომ ქ. ლიმბე ხვდება არა წითელ, არამედ ყვითელ ზონაში და იქ მოგზაურობა რეკომენდირებული მხოლოდ განსაკუთრებული აუცილებლობის შემთხვევაში.[4]

[1] UK Home Office – Country Policy and Information Note Cameroon: North-West/South-West crisis; published in December 2020; available at

[accessed 9 July 2021]

[2] Freedom House – Freedom in the World 2021 – Cameroon; published in March 2021; available at

[accessed 9 July 2021]

[3] EASO – COI Query “Cameroon  -Latest developments on security situation in Anglophone region between 1 January 2020 and 31 May 2021”; published in  June 2021; available at

[accessed 9 July 2021]

[4] Government of UK; Foreign travel Advice; Cameroon; available at: https://www.gov.uk/foreign-travel-advice/cameroon [accessed on 14 June 2021]

ავსტრალიის მთავრობის საგარეო საქმეთა და ვაჭრობის დეპარტამენტი 2019 წლის ანგარიშში ავღანეთის შესახებ წერდა, რომ ეთნიკურად ჰაზარათა უმრავლესობა შიიტი მუსლიმია და მათ გააჩნიათ გამოკვეთილი აზიური ნაკვთები, რის გამოც ვიზუალურად მარტივად განირჩევიან სხვა ეთნიკური ჯგუფებისგან. ანგარიშის მიხედვით, 2015-2016 წლების სტატისტიკით, Bamiyan და Daykundi-ის პროვინციებში, ეთნიკურად ჰაზარები მოსახლეობის დაახლოებით 75 %-ს შეადგენენ. ჰაზარები ასევე შეადგენენ Ghazniპროვინციის 40 %-ს. ამას გარდა, ავღანეთის ყველა დიდ ქალაქს გააჩნია ჰაზარებით დასახლებული საკმაოდ დიდი უბნები. მაგ. სხვადასხვა გათვლებით, ქ. ქაბულის მოსახლეობის 40-50 %-ს სწორედ ჰაზარები შეადგენენ. მათი უმრავლესობა ქაბულის დასავლეთ ნაწილში ბინადრობს.

ანგარიშის მიხედვით, ქაბულში მცხოვრები ჰაზარები სხვადასხვა ეკონომიკურ ასპექტებში მონაწილეობენ. განათლებაზე მათი ტრადიციული ფოკუსირებიდან გამომდინარე, ჰაზარები, როგორც წესი, აკმაყოფილებენ მოთხოვნებს, რათა დასაქმდნენ სამთავრობო ან საერთაშორისო ორგანიზაციებში სხვადასხვა პოზიციაზე. თუმცაღა, პრაქტიკაში ჰაზარები სათანადოდ არ არიან წარმოდგენილნი მაღალ სამთავრობო პოზიციებზე. ეს მეტწილად განპირობებულია იმით, რომ ავღანეთში კვალიფიკაციაზე მეტად ოჯახობრივი, ეთნიკური თუ თემობრივი კავშირები ფასობს – გადაწყვეტილების მიმღები პირები სწორედ აღნიშნულ ფაქტორების გათვალისწინებით ასაქმებენ პირს როგორც საჯარო, ასევე – კერძო სექტორში. გამომდინარე იქიდან, რომ ჰაზარები ავღანეთში ტრადიციულად დაბალ სოციალურ სტატუსს ატარებენ, აღნიშნული მიდგომა მათ წინააღმდეგ მოქმედებს და ასევე, ჰაზარათა მიმართ იშვიათად აქვს ადგილი ე.წ. „პოზიტიური დისკრიმინაციის“ პრაქტიკის გამოყენებას.

ავღანელთა უმრავლესობა ჰაზარებს სამთავრობო მხარდამჭერებად აღიქვამს, რადგან სწორედ ის ასაქმებს აღნიშნული ეთნიკური ჯგუფის ბევრ წარმომადგენელს (თუმცაღა, დაბალ პოზიციებზე). ეს განსაკუთრებით ეხება ჰაზარა ქალებს, რომლებიც, გავრცელებული ცნობებით, პოლიციაში და არმიაში ქალ რეკრუტთა უმრავლესობას შეადგენენ (იმის გათვალისწინებით, რომ აღნიშნულ სექტორებში ცოტა ქალია დასაქმებული). ავღანეთში მომუშავე საერთაშორისო ორგანიზაციებშიც ბევრი ჰაზარა მუშაობს.

საერთაშორისო სადამკვირვებლო ორგანიზაციების მიხედვით, სახეზეა ჰაზარათა მიმართ საზოგადოებრივი დისკრიმინაციის არაერთი ფორმა, მათ შორის: უკანონო გადასახადების დაწესების მეთოდით ფულის გამოძალვა; იძულებითი რეკრუტირება და შრომა; ფიზიკური შეურაცხყოფა და დაკავება. წყაროებში არ არის მოცემული სხვა სპეციფიკური ინფორმაცია აღნიშნულ შემთხვევებთან დაკავშირებით (მათ შორის – გეოგრაფიულ ლოკაციასთან დაკავშირებით).  თუმცა, ანგარიშში აღნიშნულია, რომ  საზოგადოებრივი დისკრიმინაციის შემთხვევები, დიდი ალბათობით, სახეზეა ქვეყნის იმ ნაწილებში, სადაც ჰაზარები უმცირესობას წარმოადგენენ.

ამას გარდა, ანგარიშში საუბარია ავღანეთში შიიტი მუსლიმების მდგომარეობაზეც (რომელთა 90 % ეთნიკურად ჰაზარაა).  მართალია, არსებობენ შიიტები სხვა ეთნიკური ჯგუფებიდანაც, ავღანეთის ხელისუფლება, საკუთარ ოფიციალურ მიდგომებსა თუ განცხადებებში, შიიტებს ჰაზარებთან აიგივებს. მაგ. სამთავრობო კაბინეტში 2 შიიტი მინისტრია, რომელთაც ხელისუფლება ჰაზარად მიიჩნევს მიუხედავად იმისა, რომ რეალურად ისინი „ბაიათი“ და ტაჯიკი ეთნიკური წარმომავლობის არიან.

ქვეყნის კონსტიტუცია და კანონმდებლობა აღიარებს ცალკეულ უფლებებსა კონკრეტულად შიიტებისთვის. მაგალითად, კონსტიტუციის 131 მუხლის მიხედვით, სასამართლოები შიიტურ კანონმდებლობას გამოიყენებენ კონკრეტულ სამოქალაქო საქმეებზე, როდესაც მხარეები შიიტები არიან. 2009 წელს მიღებული კანონი პირადი სტატუსების შესახებ აღიარებს განსხვავებულ პრაქტიკებს შიიტებთან მიმართებით ისეთ საკითხებში, როგორიცაა ქორწინება, განქორწინება და მემკვიდრეობა.

ადგილობრივ წყაროთა მიხედვით, ტრადიციულად, ავღანეთში არ ყოფილა განსაკუთრებით რელიგიური ხასიათის შუღლი შიიტებსა და სუნიტებს შორის. როგორც წესი, მათ შორის დაპირისპირება ატარებდა ეთნიკურ თუ პოლიტიკურ ხასიათს. თუმცა, 2009 წლის 1 იანვრიდან 2015 წლის დეკემბრის თვემდე პერიოდში, UNAMA-მ (გაეროს ავღანეთის დახმარების ორგანიზაცია) აღრიცხა შიიტებზე თავდასხმის 5 შემთხვევა. თუმცა, აღსანიშნავია, რომ ზუსტად არ იყო გარკვეული ინფორმაცია თავდამსხმელთა ვინაობის ან მათი მოტივების შესახებ და საჯაროდ არავის არ აუღია შემთხვევებზე პასუხისმგებლობა.

2016 წლის შუა პერიოდიდან მოყოლებული, შეიარაღებული დაჯგუფებები ახორციელებენ მასშტაბურ თავდასხმებს შიიტურ სამიზნეებზე, მათ შორის – პოლიტიკურ დემონსტრაციებსა და თუ რელიგიურ თავყრილობებზე. ინციდენტთა უმრავლესობაზე პასუხისმგებლობა დაჯგუფებამ „ისლამური სახელმწიფო – ხორასანი“ (ISKP) აიღო. პირველი ასეთი შემთხვევა 2016 წლის ივლისში, ქ. ქაბულში მოხდა, როდესაც ორმა თვითმკვლელმა ტერორისტმა თავი აიფეთქა მშვიდობიანი დემონსტრაციის მიმდინარეობისას, რასაც 85 პირის სიცოცხლე ემსხვერპლა, ხოლო – 413 დაშავდა. როდესაც ინციდენტზე პასუხისმგებლობა აიღო, ISKP-მ განაცხადა, რომ თავდასხმა რელიგიურად იყო მოტივირებული. 2016 წელს UNAMA-მ კიდევ 4 მსგავსი ინციდენტი აღრიცხა, რომელთაც ჯამში 77 სამოქალაქო პირის სიცოცხლე ემსხვერპლა, ხოლო  205 – დაშავდა.

2017 წელს თავდასხმების რაოდენობა გაიზარდა – UNAMA-მ ამჯერად 8 რელიგიურად მოტივირებული თავდასხმა აღრიცხა შიიტურ სალოცავებსა თუ შიიტ მომლოცველებზე, რომელთაც ჯამში 161 პირი ემსხვერპლა, ხოლო 252 კი – დაშავდა. ISKSP-მ პასუხისმგებლობა 6 ინციდენტზე აიღო, ხოლო დანარჩენი ორი –  დაჯგუფება „თალიბანს“ მიეწერა. შემთხვევათა უმრავლესობა ქ. ქაბულსა და ქ. ჰერათში მოხდა (მათ შორის – ჰაზარებით დასახლებულ უბნებში).

ტრენდი შენარჩუნდა 2018 წელსაც – UNAMA-მ შიიტი სამიზნეების წინააღმდეგ მიმართული კიდევ 19 ინციდენტი დააფიქსრა, რასაც ჯამში 223 პირის სიცოცხლე ემსხვერპლა, ხოლო 524 – დაშავდა. ISKP-მ მათგან 7-ზე აიღო პასუხისმგებლობა, თუმცა, აღსანიშნავია, რომ მოცემულ ინციდენტებს 212 პირის სიცოცხლე შეეწირა, ხოლო 449 – დაშავდა. თუ გასულ ორ წელს თავდასხმათა უმრავლესობა შიიტურ სალოცავებზე მოდიოდა, 2018 წელს ასეთი მხოლოდ 2 ინციდენტი აღირიცხა. შიიტებზე თავდასხმათა უმრავლესობა ამჯერად სამოქალაქო ობიექტებზე, ძირითადად – ეთნიკურად ჰაზარების უბნებში მდებარე ობიექტებზე მოდიოდა. თავდასხმათა უმრავლესობა, სავარაუდოდ, ქ. ქაბულში მოხდა.

ავსტრალიის მთავრობის საგარეო საქმეთა და ვაჭრობის დეპარტამენტის ექსპერტთა შეფასებით, შიიტები დგანან ISKP და სხვა შეიარაღებული ჯგუფების მხრიდან თავდასხმის მაღალი რისკის წინაშე, როდესაც ისინი იკრიბებიან სხვადასხვა სოციალური ღონისძიებების (დემონსტრაციები, ლოცვები მეჩეთებში, რელიგიური ფესტივალები და ა.შ.) ფარგლებში. აღნიშნული რისკი კიდევ უფრო იზრდება იმ პირთა შემთხვევაში, რომლებიც ბინადრობენ ეთნიკურად ჰაზარათა უბნებში ავღანეთის ისეთ დიდ ქალაქებში, როგორიცაა – ქაბული და ჰერათი.

ამას გარდა, დეპარტამენტის შეფასებით, მართალია, ეთნიკურად ჰაზარა პირები უპრობლემოდ საქმდებიან როგორც სამთავრობო, ასევე – საერთაშორისო ორგანოებში, მათი შესაძლებლობა, მიაღწიონ მაღალ სამთავრობო თანამდებობებს შეზღუდულია მათივე ეთნიკური კუთვნილებით. ეს, შესაბამისად, გამოიხატება ჰაზარათა მიმართ საზოგადოებრივი დისკრიმინაციის საშუალო დონეში. ამას გარდა, გამომდინარე იქიდან, რომ ჰაზარათა აბსოლუტური უმრავლესობა შიიტია, შიიტებთან მიმართებით ზემოთ აღნიშნული რისკ-პროფილი მათთაც მიესადაგება.[1]

ა.შ.შ. სახელმწიფო დეპარტამენტი ავღანეთში რელიგიის თავისუფლების კუთხით არსებული ვითარების შესახებ  2021 წლის მაისში გამოქვეყნებულ ყოველწლიურ ანგარიშში  (საანგარიშო პერიოდი – 2019 წელი) წერდა, რომავღანეთის მოსახლეობა დაახლოებით 35.7 მილიონ პირს შეადგენს. რა არსებობს სანდო სტატისტიკა სუნიტი და შიიტი მუსლიმების პროცენტული გადანაწილების შესახებ. თუმცა, ერთ-ერთი წყაროს (Pew Forum) ცნობითავღანელი შიიტები ქვეყნის მოსახლეობის 10-15 %-ს შეადგენენ. ადგილობრივი სასულიერო ლიდერების ცნობით, შიიტ ავღანთა 90 % ეთნიკურად ჰაზარაა, რომლებიც ძირითადად ცენტრალურ და დასავლეთ პროვინციებში, ასევე – ქ. ქაბულში ბინადრობენ.

ჰაზარათა თემის წარმომადგენლები აცხადებდნენ, რომ ავღანეთის მთავრობის დაპირებები ჰაზარებით დასახლებულ უბნებში უსაფრთხოებისა და განვითარების კუთხით სიტუაციის გაუმჯობესების შესახებ არ იყო საკმარისი და წარმოადგენდა უბრალოდ სიმბოლურად მიღებულ ზომებს. ჰაზარები ასევე ექვემდებარებოდნენ დისკრიმინაციას საკუთარი ეთნიკური იდენტობისა და იმის გამო, რომ განეკუთვნებოდნენ ისლამის შიიტურ მიმდინარეობას. სხვადასხვა დამკვირვებელი წყაროების ცნობით, ავღანეთის მთავრობაში შიიტები არ იყვნენ სათანადოდ წარმოდგენილი არა საკუთარი რელიგიური, არამედ – ეთნიკური (ჰაზარა) კუთვნილების გამო.

ჟურნალისტების, ადგილობრივი დამკვირვებლებისა და UNAMA-ს მიხედვით,  „ისლამური სახელმწიფო – ხორასანი“ (ISIS-K) და სხვა შეიარაღებული დაჯგუფებები აგრძელებდნენ თავდასხმებს კონკრეტულ რელიგიურ და ეთნო-რელიგიურ ჯგუფებზე, მათ შორის –  ჰაზარებზე. UNAMA-ს მიხედვით, მიმდინარე წელს, 2019 წელთან შედარებით, დაფიქსირდა კლება სალოცავ ადგილებზე, რელიგიური ლიდერებსა და მომლოცველებზე თავდასხმების შედეგად სამოქალაქო დანაკარგების რაოდენობიეს კუთხით. ორგანიზაციამ აღწერა ზემოხსენებული ტიპის 19 თავდასხმა (20 თავდასხმა 2019 წელს), რასაც შედეგადაც 60 პირი გარდაიცვალა, ხოლო – 55 დაშავდა. 2019 წლის მონაცემებით, სახეზე იყო 236 სამოქალაქო დანაკარგი – 80 გარდაცვლილი და 156 დაშავებული. აბსოლუტურად ყველა თავდასხმა არა-სახელმწიფოებრივი შეიარაღებული აქტორების მიერ იყო ჩადენილი.

იმავე წყაროს მიხედვით, ISIS-K მხრიდან ადგილი ჰქონდა რელიგიურად მოტივირებული თავდასხმებს შიიტ მუსლიმებზე (უმრავლესობა – ეთნიკურად ჰაზარა); სუფიტ მუსლიმებსა და სიკჰებზე. სულ დაფიქსირდა 10 თავდასხმა, რასაც 112 პირის სიცოცხლე ემსხვერპლა, ხოლო 196 კი – დაშავდა. 2019 წელსაც ადგილი ჰქონდა 10 ინციდენტს, რასაც 117 სიცოცხლე შეეწირა, ხოლო – 368 დაშავდა.

მნიშვნელოვან ინციდენტთა შორის იყო: 6 მარტს, შეიარაღებული პირი თავს დაესხა ქაბულში მიმდინარე ერთ-ერთ ცერემონიას, რომელსაც ძირითადად შიიტი ჰაზარები ესწრებოდნენ და მოკლა 32 პირი. ინციდენტზე პასუხისმგებლობა ISIS-K აიღო. 12 მაისს 3 დაუდგენელი შეიარაღებული პირი შეიჭრა ქაბულის ჰაზარათა უბანში მდებარე ერთ-ერთ სამშობიარო კლინიკაში, სადაც მოკლეს 24 პირი, მათ შორის – დედები, ჩვილები და მედ-მუშაკები. აღნიშნულ შემთხვევაზე არც ერთ დაჯგუფებას არ აუაღია პასუხისმგებლობა. 24 ოქტომბერს, თვითმკვლელი ტერორისტმა თავი აიფეთქა კაბულის ჰაზარათა უბანში მდებარე საგანმანათლებლო ცენტრში, რასაც 40 პირის სიცოცხლე შეეწირა, ხოლო კიდევ 72 – დაშავდა. მსხვერპლთა უმრავლესობა 15-დან 26 წლამდე ასაკის იყო. შემთხვევაზე პასუხისმგებლობა „ISIS-K” აიღო.[2]

ა.შ.შ. სახელმწიფო დეპარტამენტი ავღანეთში ადამიანის უფლებების კუთხით არსებული ვითარების შესახებ  2021 წლის მარტში გამოქვეყნებულ ყოველწლიურ ანგარიშში  (საანგარიშო პერიოდი – 2020 წელი) წერდა, რომ ეთნიკურ ხასიათზე შუღლი ზოგჯერ გამოიხატებოდა კონფლიქტსა და მკვლელობებში. ეთნიკურად ჰაზარა შიიტები ექვემდებარებოდნენ ისეთი ტიპის მოპყრობას, როგორიცაა: ფულის გამოძალვა; იძულებითი რეკრუტირება; იძულებითი შრომა; ფიზიკური შეურაცხყფოა და დაკავებები. არასამთავრობო ორგანიზაციათა მიხედვით, ხელისუფლება პოლიციაში მომუშავე ჰაზარა ოფიცებს ხშირად სიმბოლურ პოზიციებზე ნიშნავდა, რომელთაც თითქმის არ გააჩნდა რაიმე გავლენა ქვეყნის შინაგან საქმეთა სამინისტროში. ამას გარდა, იმავე წყაროების მიხედვით, შეიარაღებული ძალების ჰაზარა წევრებს უფრო ხშირად ამწესებდნენ ქვეყნის შედარებით ცხელ წერტილებში, არა-ჰაზარა ჯარისკაცებთან შედარებით. წლის განმავლობაში, ISIS-K („ისლამური სახელმწიფოს ხორასნის ფრთა“) აგრძელებდა შიიტებზე, ძირითადად – ეთნიკურად ჰაზარებზე თავდასხმების მოწყობას. მაგ. 6 მარტს, შეიარაღებული პირი თავს დაესხა ქაბულში მიმდინარე ერთ-ერთ ცერემონიას, რომელსაც ძირითადად შიიტი ჰაზარები ესწრებოდნენ და მოკლა 32 პირი. 24 ოქტომბერს, თვითმკვლელი ტერორისტმა თავი აიფეთქა კაბულის ჰაზარათა უბანში მდებარე საგანმანათლებლო ცენტრში, რასაც 40 პირის სიცოცხლე შეეწირა, ხოლო კიდევ 72 – დაშავდა. მსხვერპლთა უმრავლესობა 15-დან 26 წლამდე ასაკის იყო. შემთხვევაზე პასუხისმგებლობა „ISIS-K” აიღო.

ამას გარდა, ანგარიშში ასევე აღნიშნულია, რომ ეთნიკურად ჰაზარები, სიკჰები და ჰინდუსები ექვემდებარებოდნენ დისკრიმინაციას დასაქმების კუთხით. [3]

გაერთიანებული სამეფოს საშინაო საქმეთა ოფისი 2020 წლის ივნისში გამოქვეყნებულ ანგარიშში წერდა, რომ 2018 წლის ოქტომბრის სპეციალურ ანგარიშში UNAMA აღნიშნავდა, რომ „განსაკუთრებით შეშფოთებულია სამოქალაქო მოსახლეობაზე განხორციელებული არაერთი თავდასხმით, რომელიც, როგორც ჩანს, მიმართულია კონკრეტულდ შიიტი მუსლიმი უმცირესობის წინააღმდეგ, რომელთაგან უმრავლესობა ეთნიკურად ჰაზარაა“. ორგანიზაცია აგრძელებდა მასშტაბური სექტარული ხასიათის ძალადობის შემთხვევების დოკუმენტირებას, რომელსაც ISKP/DAESH წევრები ჩადიოდნენ შიიტი მუსლიმი რელიგიური უმცირესობის წინააღმდეგ.

ანგარიშის მიხედვით, 2018 წელს შეიარაღებული დაჯგუფებების (განსაკუთრებით, ISKP) თავდასხმებმა განსაკუთრებული გავლენა მოახდინა ჰაზარა მოსახლეობაზე. აღნიშნული თავდასხმების სამიზნეს წარმოადგენდა ისეთი ადგილები, სადაც შიიტები/ჰაზარები იკრიბებიან – რელიგიური დღესასწაულები; პოლიტიკური დემონსტრაციები და ჰაზარებით დასახლებული უბნები დიდ ქალაქებში, მათ შორის – ქაბულსა და ჰერათში. ასეთი თავდასხმები, როგორც წესი, რელიგიური ნიშნით არის მოტივირებული. თუმცა, სხვა მიზეზებთან ერთად, ISKP ჰაზარებს ერჩის მათი ირანისადმი სავარაუდო სიახლოვისა და მხარდაჭერის გამო. არის შემთხვევები, რომელთა ფარგლებშიც ჰაზარა მოქალაქეებს იტაცებენ ან კლავენ გზებზე. ასეთ შემთხვევებში, ზოგჯერ იდენტიფიცირებულ იქნა თავდასხმის სხვა მიზეზებიც – თემობრივი ხასიათი დავა; პირის მიერ „ავღანეთის უსაფრთხოების ძალების წევრობა“; მთავრობაში ან არასამთავრობო სექტორში მუშაობა და ა.შ.[4]

მედია საშუალება BBC 2021 წლის 9 მაისს გამოქვეყნებულ სტატიაში წერდა, რომ ქ. ქაბულში, ძირითადად ეთნიკურად ჰაზარებით დასახლებულ უბანში სკოლასთან ახლოს აფეთქებები მოხდა, რასაც 50 ადამიანის სიცოცხლე ემსხვერპლა, ხოლო 100-მდე – დაშავდა. ავღანეთის მთავრობას მომხდარში „თალიბანს“ დასდო ბრალი, თუმცა, დაჯგუფებამ ყოველგვარი ჩართულობა უარჰყო.[5]

 

[1] Australian Government Department of Foreign Affairs and Trade – DFAT COUNTRY INFORMATION REPORT AFGHANISTAN; published in June 2019; available at

[accessed 17 May 2021]

[2] United States Department of State – 2020 Report on International Religious Freedom: Afghanistan; published in May 2021; available at

[accessed 17 May 2021]

[3] United States Department of State – 2020 Country Report on Human Rights Practices: Afghanistan; published in March 2021; available at

[accessed 17 May 2021]

[4] UK Home Office – Country Policy and Information Note Afghanistan: Anti-government elements (AGEs); published in June 2020; available at

[accessed 17 May 2021]

[5] BBC – article “Kabul attack: Blasts near school leave more than 50 dead”; published on 9 may 2021; available at https://www.bbc.com/news/world-asia-57040713 [accessed 17 May 2021]

ავსტრალიის მთავრობის საგარეო საქმეთა და ვაჭრობის დეპარტამენტი ბანგლადეშის შესახებ 2019 წლის აგვისტოში გამოქვეყნებულ ანგარიშში წერდა, რომ ა.შ.შ. ცენტრალური სადაზვერვო სააგენტოს (CIA) ფაქტ-წიგნის მიხედვით, ბანგლადეშის მოსახლეობის 89 % მუსლიმია, რომელთაგან აბსოლუტური უმრავლესობა სუნიტური ისლამის მიმდევარია. დაახლოებით 10 % ჰინდუსია, ხოლო დარჩენილი 1 % სხვადასხვა რელიგიების (ძირითადად – ბუდიზმის ან ქრისტიანობის) აღმსარებელია. ჰინდუსთა უმრავლესობა ეთნიკურად და ლინგვისტურად ბენგალია და ფიზიკური თვალსაზრისით, არ გამოირჩევიან მუსლიმი უმრავლესობისგან.

ანგარიშის მიხედვით, არავითარი სამართლებრივი თუ სხვა ტიპის შეზღუდვა არ უკრძალავს ჰინდუსებს, თავისუფლად აღასრულონ საკუთარი რწმენა ან მონაწილეობა მიიღონ საზოგადოებრივ საქმიანობაში. მეტიც, ჰინდუსებს ბანგლადეშურ საჯარო ცხოვრებაში მნიშვნელოვანი წვლილი აქვთ შეტანილი, მათ შორის, ისეთ სფეროებში, როგორიცაა – პოლიტიკა; მთავრობა; საგანმანათლებლო სექტორი; ბიზნესი; ხელოვნება და ა.შ. მიუხედავად იმისა, რომ მოქმედი მთავრობის (პარტია Awami League) კაბინეტში ჰინდუსებიც გვხვდებიან, ჰინდუსთა ზოგადი წარმომადგენლობა ბანგლადეშის პოლიტიკურ სპექტრში საკმაოდ დაბალია. როგორც ყველა სხვა უმცირესობების წარმომადგენლები, ჰინდუსებიც ექვემდებარებიან ისტორიულად განგრძობად დავებსა და კონფისკაციას უძრავ ქონებასთან და მიწებთან მიმართებით. 1965 წელს ინდოეთ-პაკისტანის ომის დროს, პაკისტანის მაშინდელმა მთავრობამ (ბანგლადეში აღნიშნულ პერიოდში პაკისტანის ნაწილი იყო) ჰინდუსები „მტრებად“ გამოაცხადა და მათ ქონებები წაართვა. 2011 წელს მიიღეს „ქონებათა დაბრუნების აქტი“, რომელიც უფლებას აძლევს ჰინდუსებს, განცხადება შეიტანონ წართმეული ქონების დაბრუნების ან სათანადო კომპენსაციის თაობაზე. თუმცა, ჰინდუსთა საზოგადოების წარმომადგენლები და ორგანიზაციები ჩიოდნენ, რომ აქტი ძალიან ზოგადი ხასიათისაა და აღსრულების კუთხით პრობლემებს ქმნის. არასამთავრობო ორგანიზაციათა მიხედვით, განაცხადთა 70 %-ის ბედი აქტის ძალაში შესვლიდან 4 წლის შემდეგაც გადაუწყვეტელი იყო.

ანგარიშში ასევე აღნიშნულია, რომ 2014 წლის არჩევნების წინა პერიოდში, Jamaat-e-Islami პარტიის აქტივისტებმა ჰინდუსი საზოგადოების წინააღმდეგ არაერთი თავდასხმა მოაწყვეს, რის შედეგადაც გარდაიცვალა 20-ზე მეტი პირი, განადგურდა ასობით სახლი და ბიზნესი, ხოლო ათასობით პირი იძულებით გადაადგილდა. დეპარტამენტის ექსპერტთა აზრით, ამის განმაპირობებელი ძირითადი ფაქტორი იყო „საერთაშორისო დანაშაულების ტრიბუნალისთვის“ (ICT) მიცემული ჰინდუს მოწმეთა ჩვენებები (რომელთა საფუძველზეც ზემოხსენებული პარტიის ლიდერები გაასამართლეს). ძალადობის შედეგად, ბანგლადეშის უზენაესმა სასამართლომ დაადგინა, რომ სამართალდამცავმა ორგანოებმა ვერ მოახერხეს მოწყვლადი ჯგუფების წევრთა, მათ შორის – ჰინდუსთა სათანადო დაცვა. ბანგლადეშის მთავრობამ, ამის საპასუხოდ, დაიწყო მსხვერპლთა დახმარების პროგრამა და დაეხმარა ადგილობრივ მოსახლეობას ძალადობის შედეგად დაზიანებული რელიგიური თუ კერძო ქონების აღდგენაში. 2018 წლის არჩევნების პერიოდში, ასეთი ხასიათის ძალადობა არ დაფიქსირებულა.

ისლამისტი შეიარაღებული ჯგუფების მიერ 2013-2016 წლებში ადგილი ჰქონდა რამდენიმე მცირე-მასშტაბიან თავდასხმას მთელი ქვეყნის მასშტაბით, რასაც რამდენიმე ჰინდუსის სიცოცხლე ან ჯანმრთელობა ემსხვერპლა. ბანგლადეშის მთავრობამ მალევე პოლიცია გააგზავნა სხვადასხვა ტაძრებისა და იმ პირთა დასაცავად, რომელთაც მოკვლით ემუქრებოდნენ. დეპარტამენტს უკანასკნელ პერიოდში მსგავსი ხასიათის თავდასხმების შესახებ ინფორმაცია არ გააჩნია.

ამას გარდა, ანგარიშში აღნიშნულია, რომ ზოგჯერ ადგილი აქვს ბრბოს ძალადობას ჰინდუსი სამიზნეების მიმართ. მაგალითად, 2016 წლის ოქტომბერში, დაახლოებით 100 პირისგან შემდგარი ბრბო თავს დაესხა ჰინდუსთა სოფელს ბრაჰმანბარიას დასახლებაში. მიუხედავად იმისა, რომ ადგილზე პოლიციისა და სასაზღვრო ჯარის ძალები მალევე გააგზავნეს, თავდასხმის შედეგად ათობით პირმა ჯანმრთელობის დაზიანება მიიღო, ხოლო 15-მდე ჰინდუსური ტაძარი და 200-მდე სახლში მნიშვნელოვნად დაზიანდა ან გაძარცვეს. თავდაპირველად მედიაში გავრცელებული ინფორმაციის მიხედვით, ძალადობა ისლამისტმა პირებმა დაიწყეს, რის მიზეზადაც ასახელებდნენ ჰინდუსი პირის პოსტს სოციალურ ქსელ Facebook-ზე, სადაც სურათზე გამოსახული იყო, თუ როგორ იჯდა ჰინდუსური ღვთაება მექაში მდებარე ქააბას ქვის თავზე. შემდგომი გამოძიებით დადგინდა, რომ აღნიშნული ფოტო ჰაკერული შეტევის შედეგად განთავსდა და მისი მიზანი იყო სექტარული ძალადობის პროვოცირება. NCHR გამოძიების საბოლოო შედეგით, აღნიშნული ინციდენტი წარმოადგენდა წინასწარ განსაზღვრულ სქემას ჰინდუსებისთვის მიწების წასართმევად. შესაბამისმა სამსახურებმა დააკავეს ინციდენტთან კავშირში მყოფი 1000-ზე მეტი პირი, მათ შორის – 23 ადგილობრივი პოლიციის ოფიცერი, ხოლო Awami League-მა 3 ადგილობრივი ლიდერი პარტიიდან გარიცხა. 2017 წლის ნოემბერში ადგილი ჰქონდა კიდევ ერთ ინციდენტს, სადაც დაახლოებით 20 000 პირისგან შემდგარმა ჯგუფმა რაგპურის დასახლებაში  ცეცზლი წაუკიდა და დააზიანა ჰინდუსთა კუთვნილი 30-მდე კერძო სახლი. აღნიშნული ძალადობა შედეგად მოჰყვა ფეისბუქ-პოსტს, რომელიც აღქმული იყო, როგორც „წინასწარმეტყველი მუჰამედის დამამცირებელი“. პრესაში გავრცელებული ცნობების მიხედვით, ინციდენტს ერთი პირის სიცოცხლე ემსხვერპლა, ხოლო 5 მძიმედ დაშავდა. პოლიციამ 50-ზე მეტი სავარაუდო დამნაშავე დააკავა, ხოლო ბანგლადეშის მთავრობას დაზარალებულების კომპნესირების პირობა დადო.[1]

ა.შ.შ. სახელმწიფო დეპარტამენტი ბანგლადეშში რელიგიის თავისუფლების კუთხით არსებული ვითარების შესახებ  2020 წლის ივნისში გამოქვეყნებულ ყოველწლიურ ანგარიშში  (საანგარიშო პერიოდი – 2019 წელი) წერდა, რომ კონსტიტუციის მიხედვით, სახელმწიფო რელიგიად ისლამი არის გამოცხადებული, თუმცა, ასევე აღნიშნულია, რომ სახელმწიფო უზრუნველყოფს თანაბარ სტატუსსა და თაყვანისცემის თანაბარ უფლებებს ჰინდუს, ბუდისტ, ქრისტიან და სხვა რელიგიების მიმდევრებისთვის. ბანგლადეშის მთავრობა აგრძელებდა სამართალდამცავების დისლოცირებას რელიგიური ფესტივალების და დღესასწაულების დროს (მათ შორის – ჰინდუსთა ფესტივალი „დურგა პუჯა“), რათა თავიდან აეცილებინა პოტენციური ძალადობის გამოვლინება.

ანგარიშის მიხედვით,ჰინდუსები, ბუდისტები და რელიგიური უმცირესობის სხვა ჯგუფების წარმომადგენლები კვლავ ავრცელებდნენ ცნობებს, რომ ექვემდებარებოდნენ ქონებისა და მიწის მფლობელობასთან დაკავშირებულ დავებსა და იძულებითი ხასიათის გამოსახლებებს. ზოგჯერ, აღნიშნული ქმედებების სუბიექტი თავად ბანგლადეშის მთავრობა იყო. საკუთარ ყოველწლიურ ანგარიშში უმცირესობების მიმართ დამოკიდებულების შეახებ, არასამთავრობო ორგანიზაცია „ბანგლადეშის ჰინდუს-ბუდისტ-ქრისტიანთა ერთობის საბჭო“ წერდა, რომ რელიგიური უმცირესობების მიმართ სამართალდარღვევები კვლავაც გრძელდებოდა, თუმცა, წინა წელთან შედარებით, მათი მასშტაბი და რაოდენობა შემცირდა. ორგანიზაციას ამ კუთხით სტატისტიკური ინფორმაცია და უშუალოდ რიცხვები არ გამოუქვეყნებია, თუმცა, აღსანიშნავია, რომ წინა (ანუ 2018) წელს აღრიცხულ იქნა რელიგიური უმცირესობების დევნის 806 შემთხვევა.

ანგარიშის მიხედვით, ოქტომბერში, ქ.ბჰოლაში მუსლიმმა დემონსტრანტებმა გააპროტესტეს ორი მუსლიმი პირის დაკავება, რომელთაც ბრალად ედებოდათ ჰინდუსი სტუდენტის „Facebook” პროფილის „დაჰაკვა“, რისი წყალობითაც მათ აღნიშნულ პროფილზე ისლამის შეურაცხმყოფელი ტექსტები განათავსეს, რათა შემდგომ აღნიშნული პირისთვის გამოეძალათ ფული. დემონსტრანტები ითხოვდნენ მათ გათავისუფლებას და ჰინდუსი სტუდენტის დაკავებას, რის შემდეგაც დაარბიეს ადგილობრივი ჰინდუსური ტაძარი. პოლიციამ დემონსტრანტებზე (რომლებიც მათი განმარტებით, ცეცხლსასროლი იარაღით იყვნენ შეიარაღებული) გამოიყენა ლეტალური ძალა, რომელიც მათივე განმარტებით, აუცილებელი იყოს თავდაცვისთვის, რასაც შედეგად 4 ადამიანის სიცოცხლე ემსხვერპლა, ხოლო 100-ზე მეტი – დაშავდა. როგორც ორი მუსლიმი ეჭვმიტანილი, ასევე – ის ჰინდუსი, რომელმაც მათზე პოლიციას აცნობა, დაკავებას დაუქვემდებარეს.

ნოემბერში, რამდენიმე ადგილობრივმა მედია საშუალებამ გაავრცელა ინფორმაცია იმის შესახებ, რომ უცნობი პირები შეიჭრნენ თანგაილში მდებარე ჰინდუსთა ტაძარში და მოახდინეს 5 ქანდაკების ვანდალიზება. ადგილობრივმა ჰინდუსმა ლიდერმა განაცხადა, რომ დამნაშავეები ასე იმ მიზნით მოიქცნენ, რომ ზიანი მიეყენებინათ ადგილობრივ ჰინდუს და მუსლიმებს შორის დამყარებული ჰარმონიული თანაცხოვრებისთვის და გაეღვივებინათ რელიგიური შუღლი. ადგილობრივმა სამართალდამცავებმა აღნიშნულ შემთხვევაზე გამოძიება დაიწყეს.[2]

ა.შ.შ. სახელმწიფო დეპარტამენტი ბანგლადეშში ადამიანის უფლებების კუთხით არსებული ვითარების შესახებ  2021 წლის მარტში გამოქვეყნებულ ყოველწლიურ ანგარიშში  (საანგარიშო პერიოდი – 2020 წელი) წერდა, რომ მიმდინარე წელს, არ დაფიქსირებულა ძალადობრივი ექსტრემიზმით პროვოცირებული მასშტაბური თავდასხმები რელიგიური უმცირესობების სალოცავ ადგილებზე. თუმცაღა, გავრცელებული ცნობებით, ადგილი ჰქონდა ჰინდუსტთა და ბუდისტთა ქონებებსა და ტაძრებზე თავდასხმებს ეკონომიკური ან პოლიტიკური მიზეზით. მეტიც, ზოგიერთი აღნიშნული რელიგიური ჯგუფის წევრებმაც ისიც კი განაცხადეს, რომ პანდემიის პერიოდში, რელიგიური სტრუქტურებზე თავდასხმები გახშირდა.

არასამთავრობო ორგანიზაციები წერდნენ, რომ რასობრივი და ეთნიკური უმცირესობები აწყდებოდნენ დისკრიმინაციას. მაგალითად, დალიტებს (ყველაზე დაბალი კასტის ჰინდუსები) გააჩნდათ შეზღუდული წვდომა სასოფლო-სამეურნეო მიწებზე, ადექვატურ საცხოვრებელზე, განათლებასა თუ დასაქმებაზე. ამას გარდა, ანგარიშში ასევე აღნიშნულია, რომ მთავრობა არ ახდენდა 2001 წელს მიღებული კანონის იმპლემენტირებას, რომლის საფუძველზეც, ძირითადად ჰინდუს პირებს უნდა დაბრუნებოდათ კონკრეტული მიწები.[3]

საერთაშორისო არასამთავრობო ორგანიზაცია Freedom House ბანგლადეშის შესახებ 2021 წლის მარტში გამოქვეყნებულ ყოველწლიურ ანგარიშში (საანგარიშო პერიოდი – 2020 წელი) წერდა, რომ ისლამი მიჩნეულია სახელმწიფო რელიგიად, თუმცა, კონსტიტუციის ქარტიაში აღნიშნულია, რომ სეკულარიზმი წარმოადგენს „მაღალ ღირებულებას“. მიუხედავად იმისა, რომ რელიგიურ უმცირესობებს აქვთ საკუთარი რწმენისა და თაყვანისცემის სრული თავისუფლება, ზოგჯერ, ისინი ექვემდებარებოდნენ სამართლებრივ დევნას პროზელიტიზმისთვის.

ანგარიშის მიხედვით, უმცირესობები – მათ შორის, ჰინდუსი, ქრისტიანი, ბუდისტი, შიიტი და აჰმადია მუსლიმები ექვემდებარებოდნენ დევნასა და ძალადობას, მათ შორის – მათ სალოცავ ადგილებზე განხორციელებულ „ბრბოს ძალადობას“ (Mob Violence). მაგალითად, 2019 წლის ოქტომბერში მუსლიმთა ბრბო თავს დაესხა ჰინდუსთა საცხოვრებლებს ქ. ბარისალში მას შემდეგ, რაც გავრცელდა ყალბი ცნობები იმის შესახებ, რომ ჰინდუსმა მამაკაცმა ისლამის შეურაცხმყოფელი განცხადებები გააკეთა სოციალურ ქსელ Facebook-ზე. 2020 წლის მაისში, იმავე ქალაქში, ბრბო თავს დაესხა ჰინდუსი მამაკაცის მაღაზიას და შემდგომ შეტაკებები გამართა პოლიციასთან, რის შედეგადაც 10 პირი დაშავდა. ორგანიზაციის მიხედვით, აღნიშნული ინციდენტები წარმოადგენენ უკანასკნელ წლებში დამკვიდრებული ტრენდის კიდევ ერთ გამოვლინებას, რომლის ფარგლებშიც ადგილი ჰქონდა რელიგიური უმცირესობების წინააღმდეგ ძალადობის პროვოცირებას სოციალური მედიის გამოყენებით.

ანგარიშის მიხედვით, 2011 წლის კანონი უფლებას აძლევს ჰინდუსებს, უკან დაიბრუნონ მთავრობის ან სხვა კერძო პირთა მიერ მიტაცებული უძრავი ქონება, თუმცა, მისი იმპლემენტაცია არათანმიმდევრულად ხდებოდა. [4]

ადგილობრივი არასამთავრობო ორგანიზაცია ODHIKAR 2021 წლის იანვარში გამოქვეყნებულ ანგარიშში წერდა, რომ 2020 წლის განმავლობაში, ფიქსირდებოდა თავდასხმები რელიგიური უმცირესობების სახლებსა თუ თაყვანისცემის ადგილებზე. ასევე, იგეგმებოდა ეთნიკური უმცირესობების წარმომადგენლების გამოსახლება და მათ დასახლებებში სასტუმროების შენება.

ორგანიზაციამ აღრიცხა ჰინდუთა ტაძრებზე თავდასხმების, მათი გაძარცვის და ვანდალიზების რამდენიმე შემთხვევა. მათ შორის იყო, სუაპურის სოფელში მდებარე კრიშნას ტაძარი; სოფელ ჯაფრაბადში მდებარე ორი ტაძარი და ა.შ.

31 ოქტომბერს, ჰინდუსმა კრიშნან დებნათმა მურადგნაგარიდან, სოციალურ ქსელ Facebook-ში დაპოსტა პუბლიკაცია, რომელიც შეიცავდა წინასწარმეტყველი მუჰამედის საფრანგეთში შემქნილ კარიკატურას. მისმა ორმა მეგობარმა აღნიშნულ პოსტზე კომენტარით გამოხატეს საკუთარი მხარდაჭერა. აღნიშნულის შემდგომ, 1 ნოემბერს, დაუდგენელმა პირებმა ადგილობრივი ჰინდუსთა დასახლებაში ცეცხლი წაუკიდეს  სახლს და დაარბიეს ადგილობრივი ტაძარი.[5]

[1] Australian Government Department of Foreign Affairs and Trade – DFAT COUNTRY INFORMATION REPORT BANGLADESH; published in August 2019; available at

[accessed 17 May 2021]

[2] United States Department of State – 2019 Report on International Religious Freedom: Bangladesh; published June 2020; available at

[accessed 17 May 2021]

[3] United States Department of State – 2020 Country Reports on Human Rights Practices: Bangladesh; published in March 2021; available at

[accessed 17 May 2021]

[4] Freedom House – Freedom in the World 2021 – Bangladesh; published in March 2021; available at

[accessed 17 May 2021]

[5] ODHIKAR – ANNUAL HUMAN RIGHTS REPORT 2020 BANGLADESH; published in January 2021; available at

[accessed 17 May 2021]

არასამთავრობო ორგანიზაცაია „კონრად ადენაუერის ფონდი“ 2020 წელს გამოქვეყნებულ ანგარიშში ყაზახეთის შესახებ წერდა, რომ ქვეყნის მოსახლოება 18.2 მილიონ პირს შეადგენს. მათი 63.1 % ეთნიკურად ყაზახია; 23.7 % – რუსი; 2.9 % – უზბეკი; 2.1 % – უკრაინელი; 1.4 % – უიღური; 1.3 % – თათარი; 1.1 % – გერმანელი; ხოლო სხვა ეთნიკური ჯგუფები – მოსახლეობის 4.4 %-ს შეადგენენ.[1]

ინფორმაცია ეთნიკურად უიღურების გარეგნული თუ სხვა განმასხვავებელი ნიშნების შესახებ, წარმოშობის ქვეყნის შესახებ ინფორმაციის მოპოვების განყოფილების მიერ შესწავლილ წყაროებში, არ იძებნება.

რაც შეეხება მათ მიმართ დამოკიდებულებას, განყოფილების მიერ შესწავლილ წყაროებში, აღნიშნული საკითხის შესახებ ინფორმაცია შედარებით მწირი იყო. ისეთი წამყვანი, ავტორიტეტული სამთავრობო თუ არასამთავრობო ორგანიზაციები, როგორიცაა: ა.შ.შ. სახელმწიფო დეპარტამენტი; Human Rights Watch; Freedom House; Amnesty International და ა.შ. საკუთარ უახლეს ანგარიშებში ყაზახეთის შესახებ არაფერს წერდნენ ეთნიკურად უიღურების მიმართ არსებული მასობრივი თუ სერიოზული უფლებადარღვევების, ან მათი დევნის შესახებ. [2] [3] [4] [5]

გაეროს „რასობრივი დისკრიმინაციის ყველა ფორმის აღმოფხვრის შესახებ კონვენციის“ ეგიდით დაარსებული რასობრივი დისკრიმინაციის აღმოფხვრის კომიტეტი 2019 წლის 9 სექტემბერს გამოქვეყნებულ ანგარიშში ყაზახეთის შესახებ წერდა, რომ ქვეყანაში მოსახლეობის 1.5 % (დაახლოებით 261.000 პირი) ეთნიკურად უიღურია. ანგარიშის მიხედვით, ქვეყანაში ფუნქციონირებს გაზეთები იუღურულ ენაზე (Avazi); ეთნიკური სკოლები უიღური ბავშვებისთვის; „უიღურთა ეროვნული თეატრი“ და ა.შ.

ანგარიშში საუბარი არ არის ეთნიკურად უიღურ პირთა მიმართ არსებული პრობლემების ან დისკრიმინაციის შესახებ.[6]

Freedom House ყაზახეთის შესახებ 2019 წლის შემაჯამებელ ანგარიშში წერდა, რომ ცნობილი სამოქალაქო აქტივისტი – სერიკჟან ბილაში, რომელიც საჯაროდ აკრიტიკებდა ჩინეთის მთავრობას ეთნიკური ყაზახებისა და უიღურების მიმართ არასათანადო მოპყრობაში, 2019 წლის მარტში დააკავეს და ბრალად ექსტრემისტული მოსაზრებების გავრცელება დასდეს. ბილაში აგვისტოში ალმაატის სასამართლომ გაათავისუფლა მას შემდეგ, რაც დანაშაული აღიარა და პირობა დადო, რომ მსგავს აქტივობებს შეწყვეტდა. მას ასევე 3 თვით აუკრძალეს ქალაქიდან გასვლა.[7]

არასამთაბრობო ორგანიზაცია Institute of War and Peace Reporting 2020 წლის 25 თებერვალს გამოქვეყნებულ ანგარიშში წერდა, რომ ჩინეთიდან გამოქცეული ეთნიკურად ყაზახი და უიღური პირები, ყაზახეთში დაბრუნებისას თავს უსაფრთხოდ ვერ გრძნობენ. ანგარიშის მიხედვით, ჩინეთში დაახლოებით 1.25 მილიონი ეთნიკურად ყაზახი ცხოვრობს. უკანასკნელ პერიოდში ოფიციალური პეკინის მიერ სადამსჯელო ღონისძიებათა კამპანიის ფარგლებში ათობით ათასი პირის დაკავების შემდგომ, ბევრმა მათგანმა ყაზახეთში გადასვლა გადაწყვიტა. თუმცა, გამომდინარე იქიდან, რომ ყახაზეთი მნიშვნელოვნად არის დამოკიდებული ჩინეთზე როგორც პოლიტიკურად, ასევე – ეკონომიკურად, ოფიციალური ნურ-სულთანი ჯერჯერობით ჩუმად არის და არ გმობს ჩინეთის „სინძიანის უიღურთა ავტონომიურ რესპუბლიკაში“ მუსლიმთა დევნას.

მსოფლიოს უიღურთა კონგრესის ერთ-ერთმა მრჩეველმა – კახარმან კოჟამბერდიმ ინტერვიუსას განაცხადა: „ყაზახეთში ამბობენ, რომ სინძიანში მცხოვრებ უიღურებს პრობლემები არ აქვთ. მიუხედავად იმისა, რომ მათ ამაზე ინფორმაცია აქვთ, ამ პრობლემაზე არავინ არ საუბრობს ღიად. მათ არ სურთ დამატებითი პრობლემები, რადგან ყაზახეთს არ შეუძლია კონკურენცია გაუწიოს ჩინეთს. არ არსებობს ზუსტი ინფორმაცია ქვეყანაში მცხოვრებ იმ უიღურთა რაოდენობაზე, რომელთაც ჩინეთში მობინადრე ნათესავებთან კონტაქტი დაკარგეს“.

ბახარგულ ტოხტახუნოვამ – ყაზახეთში მობინადრე ეთნიკურად უიღურმა პირმა ორგანიზაციას განუცხადა, რომ ხალხს მის თემში ეშინია ჩინეთში მცხოვრებ საკუთარ ნათესავებათან დაკონტაქტება, სინძიანის რეგიონში განვითარებული პროცესების გამო.[8]

არასამთავრობო ორგანიზაცია The Central Asia-Caucasus Analyst (Cacianalyst) 2019 წლის 31 ოქტომბერს გამოქვეყნებულ სტატიაში წერდა, რომ 21 სექტემბერს, ყაზახეთის ორ მტავარი ქალაქში – ნურ-სულთანსა და ალმაატიში მასშტაბური ანტი-ჩინური ხასიათის საპროტესტო დემონსტრაციები გაიმართა. დემონსტრაციების დროს, უიღური მოქალაქეები შეურთდნენ ყაზახ აქტივისტებს და ერთხმად მოითხოვეს  ყაზახეთის მთავრობის მხრიდან ჩინეთთან დამოკიდებულების გადახედვა. თუმცაღა, ჩინეთის სინძიანის პროვინციაში ეთნიკურად ყაზახი და უიღური პირების მასობრივი დაკავებების საკითხი გადაფარულ იქნა ემოციური ანტი-ჩინური სენტიმენტებით. სტატიის მიხედვით, ოფიციალური ნურ-სულთანის პასუხი სინძიანის ბანაკებზე ჯერჯერობით დუმილია და მიუხედავად იმისა, რომ აღნიშნული საპროტესტო დემონსტრაციები ცენტრალური აზიის ქვეყნებში ყველაზე მასშტაბური იყო, დიდი ალბათობით, ამას პოლიტიკაზე მცირე გავლენა ექნება.[9]

მედია საშუალება Eurasia.net 2020 წლის 31 ოქტომბერს გამოქვეყნებულ სტატიაში წერდა, რომ ყაზახეთის მთავრობამ 4 ეთნიკურად ყაზახს, რომელთაც ჩინეთი-ყაზახეთის საზღვრის უკანონოდ კვეთა ედებოდათ ბრალად, ლტოვლილის სტატუსი მიანიჭა. გამოცემის მიერ აღნიშნული ნაბიჯი შეფასებულია, როგორც პოლიტიკის სერიოზული ცვლილება ჩინეთის სინძიანის პროვინციაში ანტი-ისლამური რეპრესიების მიმართ.

სტატიაში აღნიშნულია, რომ აქამდე ყაზახეთის მთავრობა თავს იკავებდა ოფიციალურ პეკინთან დაპირისპირებისგან, თუმცა, აღნიშნული ფაქტით ეს შეიცვალა. მაგალითად, 2018 წლის აპრილში სინძიანიდან ყაზახეთში გაიქცა ეთნიკურად ყაზახი ქალი საირაგულ საიუთბეი. სამართლებრივი და ბიუროკრატიული არაერთი პროცედურის შემდგომ, მას ყაზახეთში თავშესაფარი არ მიანიჭეს, თუმცა, ნება დართეს, გამგზავრებულიყო შვედეთში. ჩინეთის კომუნისტური პარტიის ყოფილი წევრი საიუთბეი იყო პირველი ადამიანი, რომელმაც  2018 წელს სასამართლოში ჩვენება მისცა სინძიანის პროვინციაში, ასობით ათასი მუსლიმი და თურქი პირების საკონცენტრაციო ბანაკების არსებობის შესახებ.[10]

წარმოშობის ქვეყნის შესახებ ინფორმაციის მოპოვების განყოფილების მიერ შესწავლილ წყაროებში, მათ შორის – ავტორიტეტულ სამთავრობო თუ არასამთავრობო ორგანიზაციების ყაზახეთის შესახებ უახლეს ანგარიშებში, სხვა დამატებითი ინფორმაცია ეთნიკურად უიღურების მიმართ არსებული მასობრივი თუ სერიოზული უფლებადარღვევების, ან/და მათი დევნის შესახებ, არ იძებნება.

[1] Konrad Adenauer Stiftung – “LÄNDERBERICHTE 47 RELIGIONSFREIHEIT: KASACHSTAN”; published in 2020; available at

[accessed 28 January 2021]

[2] United States Department of State – Country Report on Human Rights Practices 2019 – Kazakhstan; published in March 2020; available at

[accessed 28 January 2021]

[3] Human Rights Watch – World Report 2021 – Kazakhstan; published in January 2021; available at

[accessed 28 January 2021]

[4] Amnesty International – Human Rights in Eastern Europe and Central Asia – Review of 2019 – Kazakhstan; published in April 2020; available at

[accessed 28 January 2021]

[5] Freedom House – Annual report on political rights and civil liberties in 2019; published on 4 March 2020; available at

[accessed 28 January 2021]

 

[6] United Nations CERD  International Convention on the Elimination of All Forms of Racial Discrimination – Combined eighth to tenth periodic reports submitted by Kazakhstan under article 9 of the Convention, due in 2017; published on 9 September 2019; available at

[accessed 28 January 2021]

[7] Freedom House – Annual report on political rights and civil liberties in 2019; published on 4 March 2020; available at

[accessed 28 January 2021]

[8] Institute of War and Peace Reporting – Ethnic Kazaks Fleeing China Feel Unsafe; published on 25 February 2020; available at

[accessed 28 January 2020]

[9] The Central Asia-Caucasus Analyst (Cacianalyst ) – Article “Kazakh Anti-Chinese Protests and the Issue of Xinjiang Detention Camps”; published on 31 October 2019; available at http://www.cacianalyst.org/publications/analytical-articles/item/13593-kazakh-anti-chinese-protests-and-the-issue-of-xinjiang-detention-camps.html [accessed 28 January 2021]

[10] Eurasia.net – article “Kazakhstan: Xinjiang fugitives secure asylum status”; published on 31 October 2020; available at

[accessed 28 January 2021]

ა.შ.შ. სახელმწიფო დეპარტამენტი თურქეთში ადამიანის უფლებათა კუთხით არსებული მდგომარეობის შესახებ 2020 წლის მარტში გამოქვეყნებულ ყოველწლიურ ანგარიშში (საანგარიშო პერიოდი – 2019 წელი) წერს, რომ თურქეთის კონსტიტუციის თანახმად, ყველა მოქალაქეს ერთი ეროვნება ენიჭება და კანონი არ ცნობს არანაირ ეროვნულ, რასობრივ თუ ეთნიკურ უმცირესობას გარდა 3 არა-მუსლიმური ჯგუფისა: სომხური სამოციქულო ეკლესიის მიმდევარი ქრისტიანები, ებრაელები და ბერძენი მართლმადიდებელი ქრისტიანები. ანგარიშში, ასევე, აღნიშნულია, რომ სომხური ენა,ზოგჯერ, საჯარო სივრცეში ღიად გამოიყენებოდა  და, ამ კუთხით, პრობლემები არ იყო. მაგალითად, მშობლიური ენის საერთაშორისო დღეს – 21 თებერვალს, ოპოზიციური CHP და HDP პარტიების დეპუტატებმა პარლამენტში სიტყვით გამოსვლისას, გამოიყენეს ლაზური, სომხური და ქურთული ენები. სომხურ ენაზე მაუწყებელი ტელევიზია – Luys TV იანვარში აქტიურად აშუქებდა  საშობაო წირვებს. არხზე ასევე გადიოდა სხვადასხვა ტიპის სიუჟეტები ისეთ საკითხებზე, როგორიცაა: ახალი ამბები, საბავშვო გადაცემები და ადგილობრივი მოსახლეობისთვის აქტუალურ საკითხზე დისკუსიები.

ანგარიშის მიხედვით, ალევი და ქრისტიანი მოსახლეობა, მათ შორის – სომეხი ქრისტიანები, კვლავ ექვემდებარებოდნენ სიძულვილის ენასა და დისკრიმინაციას. ტერმინი „სომეხი“ დამკვიდრებული იყო, როგორც ფართოდ გავრცელებული შეურაცხყოფა. უმცირესობათა სალოცავ ადგილებზე თავდასხმები საკმაოდ იშვიათი იყო.

ერთ-ერთი ადგილობრივი არასამთავრობო ორგანიზაციის „Hrant Dink Foundation”-მა ჩაატარა კვლევა, რომლის ფარგლებშიც აღრიცხავდა ეროვნულ და ადგილობრივ გაზეთებსა და მედია საშუალებებში დაფიქსირებული სიძულვილის ენას. კერძოდ, 1-ლი იანვრიდან 31 აგვისტოს ჩათვლით პერიოდში, აღირიცხა 2 635 შემთვევა, რომელთა ფარგლებში ეროვნული, ეთნიკური თუ რელიგიური უმცირესობების მიმართ გამოიყენებოდა სიძულვილის ენა. ყველაზე ხშირ სამიზნეებს სირიელები, ებრაელები, ბერძნები და სომხები წარმოადგენდნენ.[1]

ა.შ.შ. სახელმწიფო დეპარტამენტი თურქეთში რელიგიის საერთაშორისო თავისუფლების კუთხით არსებული მდგომარეობის შესახებ 2020 წლის ივნისში გამოქვეყნებულ ყოველწლიურ ანგარიშში (საანგარიშო პერიოდი – 2019 წელი) წერს, რომ ქვეყანაში დაახლოებით 90 000 სომეხი ქრისტიანი ბინადრობს. თურქეთში დღემდე მოქმედებს 1923 წელს მიღებული „ლაუზანის შეთანხმება“, რომლის მიხედვითაც,  სპეციალური ეთნიკური უმცირესობის სტატუსი მხოლოდ 3 ჯგუფს ენიჭება (სომეხი ქრისტიანები, ებრაელები და ბერძენი მართლმადიდებელი ქრისტიანები).  მთავრობა ნებას რთავდა აღნიშნულ უმცირესობებს, დაეფუძნებინათ და ემართათ სკოლები განათლების სამინისტროს მეთვალყურეობის ქვეშ. მათ შორის შესაბამისი დოკუმენტის არმქონე სომეხი მიგრანტების, ასევე – სირიიდან სომეხი ლტოლვილების შვილებს, შეეძლოთ, განათლება მიეღოთ აღნიშნულ სკოლებში.

ანგარიშის მიხედვით, მაისში, ერთ-ერთმა  მუსლიმმა ტელევანგელისტმა – Nihat Hatipoglu-მ, ადგილობრივი ტელევიზიის პირდაპირ ეთერში, 13 წლის სომეხი ბიჭი ისლამზე მისი მშობლების ნებართვის გარეშე მოაქცია. სომხური ეკლესიის წევრებმა და პატრიარქმა ღიად დაგმეს იძულებითი კონვერტაციის შემთხვევა და აპელირებდნენ ლაუზანის ხელშეკრულების დარღვევაზე. ამას გარდა, როგორც მმართველმა AKP, ასევე – ოპოზიციურმა HDP პარტიებმა, საჯაროდ დაგმეს აღნიშნული შემთხვევა.[2]

ადგილობრივი არასამთავრობო ორგანიზაცია IHP თურქეთში 2019 წლის განმავლობაში ადამიანის  უფლებადარღვევების შესახებ  ანგარიშში წერდა, რომ მიმდინარე წელს ქვეყანაში რასისტული თავდასხმების 20 შემთხვევა დაფიქსირდა, რომელთა ფარგლებშიც, საკუთარი ეთნიკური იდენტობის გამო, თავს ესხმოდნენ სომეხ, ქურთ და ალევიტ უმცირესობის წარმომადგენლებს.[3]

წარმოშობის ქვეყნის შესახებ ინფორმაციის მოპოვების განყოფილების მიერ შესწავლილ წყაროებში, მათ შორის – ავტორიტეტული საერთაშორისო არასამთავრობო თუ სამთავრობო ორგანიზაციების შესაბამის ანგარიშებში და მედია წყაროებში, სხვა დამატებითი ინფორმაცია წარმოშობით და ეთნიკურად სომეხი თურქეთის მოქალაქეების მიმართ არსებული უფლებადარღვევების შესახებ, არ იძებება.

[1] United States Department of State – Country Report on Human Rights Practices 2019 – Turkey; published on 11 March 2020; available at

[accessed 3 December 2020]

[2] United States Department of State – 2019 Report on International Religious Freedom: Turkey; published on 10 June 2020; available at

[accessed 3 December 2020]

[3] IHD – İHD 2019 REPORT ON HUMAN RIGHTS VIOLATIONS IN TURKEY; published in May 2020; available at

[accessed 3 December 2020]

წარმოშობის ქვეყნის შესახებ ინფორმაციის მოპოვების განყოფილების მიერ შესწავლილ წყაროებში, მათ შორის – ავტორიტეტული საერთაშორისო არასამთავრობო თუ სამთავრობო ორგანიზაციების შესაბამის ანგარიშებში, ინფორმაცია საკვლევ კითხვაში მოცემული საკითხის შესახებ, შედარებით მწირი იყო.

ა.შ.შ. სახელმწიფო დეპარტამენტი თურქეთში ადამიანის უფლებათა კუთხით არსებული მდგომარეობის შესახებ 2020 წლის მარტში გამოქვეყნებულ ყოველწლიურ ანგარიშში (საანგარიშო პერიოდი – 2019 წელი) წერს, რომ თურქეთის კონსტიტუციის თანახმად, ყველა მოქალაქეს ერთი ეროვნება ენიჭება და კანონი არ ცნობს არანაირ ეროვნულ, რასობრივ თუ ეთნიკურ უმცირესობას გარდა 3 არა-მუსლიმური ჯგუფისა: სომხური სამოციქულო ეკლესიის მიმდევარი ქრისტიანები, ებრაელები და ბერძენი მართლმადიდებელი ქრისტიანები. ანგარიშში, ასევე, აღნიშნულია, რომ სომხური ენა,ზოგჯერ, საჯარო სივრცეში ღიად გამოიყენებოდა  და, ამ კუთხით, პრობლემები არ იყო. მაგალითად, მშობლიური ენის საერთაშორისო დღეს – 21 თებერვალს, ოპოზიციური CHP და HDP პარტიების დეპუტატებმა პარლამენტში სიტყვით გამოსვლისას, გამოიყენეს ლაზური, სომხური და ქურთული ენები. სომხურ ენაზე მაუწყებელი ტელევიზია – Luys TV იანვარში აქტიურად აშუქებდა  საშობაო წირვებს. არხზე ასევე გადიოდა სხვადასხვა ტიპის სიუჟეტები ისეთ საკითხებზე, როგორიცაა: ახალი ამბები, საბავშვო გადაცემები და ადგილობრივი მოსახლეობისთვის აქტუალურ საკითხზე დისკუსიები.

ანგარიშის მიხედვით, ალევი და ქრისტიანი მოსახლეობა, მათ შორის – სომეხი ქრისტიანები, კვლავ ექვემდებარებოდნენ სიძულვილის ენასა და დისკრიმინაციას. ტერმინი „სომეხი“ დამკვიდრებული იყო, როგორც ფართოდ გავრცელებული შეურაცხყოფა. უმცირესობათა სალოცავ ადგილებზე თავდასხმები საკმაოდ იშვიათი იყო.

ერთ-ერთი ადგილობრივი არასამთავრობო ორგანიზაციის „Hrant Dink Foundation”-მა ჩაატარა კვლევა, რომლის ფარგლებშიც აღრიცხავდა ეროვნულ და ადგილობრივ გაზეთებსა და მედია საშუალებებში დაფიქსირებული სიძულვილის ენას. კერძოდ, 1-ლი იანვრიდან 31 აგვისტოს ჩათვლით პერიოდში, აღირიცხა 2 635 შემთვევა, რომელთა ფარგლებში ეროვნული, ეთნიკური თუ რელიგიური უმცირესობების მიმართ გამოიყენებოდა სიძულვილის ენა. ყველაზე ხშირ სამიზნეებს სირიელები, ებრაელები, ბერძნები და სომხები წარმოადგენდნენ.[1]

ა.შ.შ. სახელმწიფო დეპარტამენტი თურქეთში რელიგიის საერთაშორისო თავისუფლების კუთხით არსებული მდგომარეობის შესახებ 2020 წლის ივნისში გამოქვეყნებულ ყოველწლიურ ანგარიშში (საანგარიშო პერიოდი – 2019 წელი) წერს, რომ ქვეყანაში დაახლოებით 90 000 სომეხი ქრისტიანი ბინადრობს. თურქეთში დღემდე მოქმედებს 1923 წელს მიღებული „ლაუზანის შეთანხმება“, რომლის მიხედვითაც,  სპეციალური ეთნიკური უმცირესობის სტატუსი მხოლოდ 3 ჯგუფს ენიჭება (სომეხი ქრისტიანები, ებრაელები და ბერძენი მართლმადიდებელი ქრისტიანები).  მთავრობა ნებას რთავდა აღნიშნულ უმცირესობებს, დაეფუძნებინათ და ემართათ სკოლები განათლების სამინისტროს მეთვალყურეობის ქვეშ. მათ შორის შესაბამისი დოკუმენტის არმქონე სომეხი მიგრანტების, ასევე – სირიიდან სომეხი ლტოლვილების შვილებს, შეეძლოთ, განათლება მიეღოთ აღნიშნულ სკოლებში.

ანგარიშის მიხედვით, მაისში, ერთ-ერთმა  მუსლიმმა ტელევანგელისტმა – Nihat Hatipoglu-მ, ადგილობრივი ტელევიზიის პირდაპირ ეთერში, 13 წლის სომეხი ბიჭი ისლამზე მისი მშობლების ნებართვის გარეშე მოაქცია. სომხური ეკლესიის წევრებმა და პატრიარქმა ღიად დაგმეს იძულებითი კონვერტაციის შემთხვევა და აპელირებდნენ ლაუზანის ხელშეკრულების დარღვევაზე. ამას გარდა, როგორც მმართველმა AKP, ასევე – ოპოზიციურმა HDP პარტიებმა, საჯაროდ დაგმეს აღნიშნული შემთხვევა.[2]

ადგილობრივი არასამთავრობო ორგანიზაცია IHP თურქეთში 2019 წლის განმავლობაში ადამიანის  უფლებადარღვევების შესახებ  ანგარიშში წერდა, რომ მიმდინარე წელს ქვეყანაში რასისტული თავდასხმების 20 შემთხვევა დაფიქსირდა, რომელთა ფარგლებშიც, საკუთარი ეთნიკური იდენტობის გამო, თავს ესხმოდნენ სომეხ, ქურთ და ალევიტ უმცირესობის წარმომადგენლებს.[3]

წარმოშობის ქვეყნის შესახებ ინფორმაციის მოპოვების განყოფილების მიერ შესწავლილ წყაროებში, მათ შორის – ავტორიტეტული საერთაშორისო არასამთავრობო თუ სამთავრობო ორგანიზაციების შესაბამის ანგარიშებში და მედია წყაროებში, სხვა დამატებითი ინფორმაცია წარმოშობით და ეთნიკურად სომეხი თურქეთის მოქალაქეების მიმართ არსებული უფლებადარღვევების შესახებ, არ იძებება.

[1] United States Department of State – Country Report on Human Rights Practices 2019 – Turkey; published on 11 March 2020; available at

[accessed 3 December 2020]

[2] United States Department of State – 2019 Report on International Religious Freedom: Turkey; published on 10 June 2020; available at

[accessed 3 December 2020]

[3] IHD – İHD 2019 REPORT ON HUMAN RIGHTS VIOLATIONS IN TURKEY; published in May 2020; available at

[accessed 3 December 2020]

ა.შ.შ. სახელმწიფო დეპარტამენტი ირანში ადამიანის უფლებების კუთხით არსებული მდგომარეობის შესახებ 2020 წლის მარტში გამოქვეყნებულ ყოველწლიურ ანგარიშში (საანგარიშო პერიოდი – 2019 წელი) წერდა, რომ ირანის მთავრობა, ზოგჯერ, ისეთი ეთნიკური უმცირესობის წარმომადგენლებს, როგორიცაა – ქურთები, ბალუჩები, აჰვაზები და აზერები, უქვემდებარებდა თვითნებურ დაკავებებს, ხანგრძლივი დროით წინასწარ დაკავებებს, გაუჩინარებებს და ფიზიკურ ძალადობას. ეთნიკურ უმცირესობების საკითხზე მომუშავე ჯგუფები ავრცელებდნენ ინფორმაციას, რომ მათ მიმართ ადგილი ჰქონდა პოლიტიკური და სოციო-ეკონომიკური ხასიათის დისკრიმინაციას, რაც გამოიხატებოდა რიგი შეზღუდვებით ისეთ საკითხებში, როგორიცაა: ბიზნეს ლიცენზიები, უნივერსიტეტში მიღების პროცედურები, სამუშაო ადგილები, წიგნის გამოქვეყნების სანებართვო პროცედურები და უძრავი ქონების ფლობა-განკარგვასთან დაკავშირებული საკითხები.

ანგარიშის მიხედვით, ირანში დაახლოებით 8 მილიონი ეთნიკურად ქურთი პირი ცხოვრობს, რომელთა უმრავლესობა ხშირად მოითხოვს უფრო მაღალი ხარისხის რეგიონალურ ავტონომიას. მთავრობა კვლავაც აგრძელებდა კანონის გამოყენებას, რათა დაეპატიმრებინა ქურთები საკუთარი ისეთი უფლებების გამოყენებისთვის, როგორიცაა გამოხატვის და შეკრების თავისუფლება. გავრცელებული ცნობებით, მთავრობა კრძალავდა ქურთულ ენაზე გამოქვეყნებულ წიგნებს, გაზეთებსა და ჟურნალებს და სხვადასხვა მეთოდით სჯიდა იმ გამომცემლებსა და ჟურანლისტებს, რომლებიც აკრიტიკებდნენ ირანის ხელისუფლების ქმედებებს.

ირანის მთავრობა ასევე ცდილობდა, ხელი შეეშელა ქურთული არასამთავრობო ორგანიზაციების აქტივობებისთვის, რისთვისაც იყენებდა ისეთ მეთოდებს, როგორიცაა: ორგანიზაციის რეგისტრაციასთან დაკავშირებულ ნებართვის გაცემაზე უარი ან უსაფრთხოების კუთხით ბრალდებები აღნიშნულ დაწესებულებებში მომუშავე პირებისადმი.

შესაბამისი სამსახურები, მართალია, არ კრძალავდნენ ზოგადად ქურთული ენის გამოყენებას, მაგრამ არ უზრუნველყოფდნენ აღნიშნული ენის სწავლებას საჯარო სკოლებში. ანგარიშში ასევე საუბარია იყო ქურთული ენის ზოგიერთი მასწავლებლის მიმართ აღძრულ სისხლის სამართლის საქმეებზე. მაგალითად, 23 მაისს ზარა მოჰამმადის დააპატიმრეს, რადგან ის შესაბამისი ნებართვის გარეშე მართავდა ქურთული ენის გაკვეთილებს.

ანგარიშის მიხედვით, წლის პირველი 6 თვის განმავლობაში, 115 ეთნიკურად  ქურთი მოქალაქე დააკავეს ქურთული პოლიტიკური პარტიების წევრობასთან დაკავშირებული ბრალდებების გამო, ხოლო 84 – სხვადასხვა სამოქალაქო აქტივობებში მონაწილეობისთვის (მაგალითად, სადღესასწაულო დღის ორგანიზება ან სოციალურ ქსელში კონკრეტული გვერდის ადმინისტრირება).[1]

ავსტრალიის მთავრობის საგარეო საკითხთა და ვაჭრობის დეპარტამენტი (DFAT) ირანის შესახებ 2020 წლის აპრილში გამოქვეყნებულ ანგარიშში (საანგარიშო პერიორი – 2019 წელი) წერდა, რომ ირანში დაახლოებით 8 მილიონი ეთნიკურად ქურთი პირია, რომელთა უმრავლესობა ძირითადად ბინადრობს ქვეყნის ჩრდილო-დასავლეთით მდებარე ქურთისტანის პროვინციაში, ასევე – ქერმანშაჰის, ილამისა და დასავალეთი აზერბაიჯანის პროვინციებში. აღნიშნული პროვინციები, ირანის სხვა რეგიონებთან შედარებით, ეკონომიკურად ნაკლებად განვითარებულია და, ასევე, სწორედ აქ ფიქსირდება ქვეყანაში ყველაზე მაღალი უმუშევრობის დონე. მაგალითად, 2019 წლის აპრილის მონაცემებით, ქერმანშაჰის პროვინციაში უმუშევორა 20.9 %-ს აღწევს (ყველაზე მაღალი მაჩვენებელი ირანში), ხოლო ქურთისტანში – 19.6 %-ს. ბევრი ქურთი მუშაობს ე.წ. „კოლბარ“-ად (პირები, რომელთაც ტვირთი ირან-ერაყის საზღვარზე გადააქვთ), თუმცა, ირანის ხელისუფლებამ, უკანასკნელ წლებში, აღნიშნული მიმართულებით ზომები მნიშვნელოვნად გაამკაცრდა. ქურთები არ არიან წარმოდგენილი სამხედრო სფეროს მაღალ ეშელონებში და მათ, ასევე, არ უკავიათ არანაირი მაღალი პოზიცია ირანის მთავრობაში.

ანგარიშში აღნიშნულია, რომ სხვა ეთნიკურ უმცირესობებთან შედარებით, ქურთებს, ისტორიულად, ყოველთვის გააჩნდათ გაცილებით უფრო აქტიური სეპარატისტული ტენდენციები. გარკვეული შეიარაღებული ჯგუფები, მაგალითად – „ირანის ქურთისტანის დემოკრატიული პარტია“ (KDPI), „ქურთული თავისუფალი ცხოვრების პარტია“ (PJAK) და „კომალა პარტია“ კვლავ განაგრძობენ ქურთი ხალხის თვითგამორკვევის იდეის მხარდაჭერას და ამის გამო, ზოგჯერ, ირანის უსაფრთხოების ძალებთანაც უწევთ შეიარაღებული შეტაკებები. ზოგადად, ქურთული სეპარატისტული ტენდეციები ირანში საკმაოდ დაბალი დონეზეა მეზობელ ქვეყნებთან (ერაყი, თურქეთი) შედარებით, რაც მეტწილად განპირობებულია იმით, რომ ირანელ ქურთთა საცხოვრებელი პირობები, ზოგადად, უფრო მაღალია. ადგილობრივმა ქურთულმა წყარომ DFAT-სთან ინტერვიუში განაცხადა, რომ მიუხედავად იმისა, რომ ქურთ მოსახლეობაში არსებობს მთავრობის მხრიდან მათი არასათანადოდ დაფასების აღქმა, ზოგადად, მიღებულია, რომ ირანისგან დამოუკიდებლობა არ წარმოადგენს ცხოვრების გაგრძელების ეფექტურ საშუალებას. შესაბამისად, ქურთთა უმრავლესობა ცდილობს, როგორც ირანის მოქალაქემ, მაქსიმალურად დაიმკვიდროს თავი არსებულ პოლიტიკურ სისტემაში, რათა ეს შემდგომში აისახოს ქურთებით დასახლებული რეგიონების კეთილდღეობაზე.

ანგარიშის მიხედვით, ირანის მთავრობა განსაკუთრებით მგრძნობიარეა ქურთა ორგანიზებული პოლიტიკური აქტივოვების მიმართ. 2018 წლის მონაცემებით,  ქურთები წარმოადგენენ ქვეყანაში პოლიტიკური ნიშნით დაპატიმრებულ პირთა რაოდენობის ნახევარს და, ზოგადად, მათ მიმართ, სხვებთან შედარებით, გაცილებით უფრო ხშირად გამოდის სასიკვდილო განაჩენი. აღნიშნულ წელს დააკავეს 822 ირანელი ქურთი, რომელთაგან ნაწილის შემთხვევაში, ბრალდებას წარმოადგენდა მათი სამოქალაქო აქტივობა ან/და აკრძალულ ქურთულ პოლიტიკურ პარტიების წევრობა. არასამთავრობო ორგანიზაციების მიერ გავრცელებული ცნობების მიხედვით, 2018 წლის სექტემბერში სახელმწიფოს წინააღმდეგ შეიარაღებულ ბრძოლაში ბრალდებული ქურთი მამაკაცები სიკვდილით დასაჯეს. Amnesty International-ის ინფორმაციით, მათ არ გააჩნდათ წვდომა ადვოკატებზე და ზოგიერთი მათგანი, აღიარებითი ჩვენების მოპოვების მიზნით, აწამეს კიდეც.

საერთაშორისო წყაროები ავრცელებდნენ ინფორმაციას, რომ მთავრობა იყენებდა უსაფრთხოების, მედიის და სხვა კუთხით არსებულ კანონმდებლობას, რათა დაეკავებინა და გაესამართლებინა ის ქურთები, რომლებიც საკუთარი გამოხატვის და შეკრების თავისუფლებების უფლებებით სარგებლობდნენ. გავრცელებული ცნობებით, მთავრობა კრძალავდა ქურთულ ენაზე გამოქვეყნებულ წიგნებს, გაზეთებსა და ჟურნალებს და სხვადასხვა მეთოდით სჯიდა იმ გამომცემლებსა და ჟურანლისტებს, რომლებიც აკრიტიკებდნენ ირანის ხელისუფლების ქმედებებს. ანგარიშის მიხედვით, ქურთული ენის სწავლება ქვეყნის სკოლათა და უნივესტიტეტთა უმრავლესობაში აკრძალულია, თუმცა, ზოგად სივრცეში ქურთული ენის გამოყენება პრობლემას, როგორც წესი, არ წარმოადგენს.

საგარეო საკითხთა და ვაჭრობის დეპარტამენტი მიიჩნევს, რომ ირანში ქურთების მიმართ ადგილი არ აქვს დისკრიმინაციას უშუალოდ მათი ეთნიკური ან რელიგიური კუთვნილების გამო, მათ შორის – საჯარო სერვისებზე წვდომის კუთხით და, რომ ისინი სარგებლობენ ისეთივე ხარისხის სახელმწიფო დაცვით, როგორც – სხვა ეთნიკური უმცირესობების წარმომადგენლები. ამას გარდა, ორგანიზაციის შეფასებით, ისევე როგორც სხვა ეთნიკური უმცირესობის წევრების, პოლიტიკურად აქტიური ქურთების მიმართაც, მთავრობის მხრიდან სავარაუდოდ ადგილი ექნება განსაკუთრებულ ყურაღდებას. ხოლო, ის ქურთები, რომლებიც ღიად მხარს უჭერენ ქურთისტანის ავტონომიის უფრო მაღალ ხარისხს, ან ქურთი ხალხის თვითგამორკვევის უფლების რეალიზებას, დგანან სახელმწიფოს მხრიდან მონიტორინგის, დევნის, დაპატიმრების ან/და არასათანადო მოპყრობის მაღალი რისკის წინაშე.[2]

[1] United States Department of State – “Country Report on Human Rights Practices 2019 – Iran”; published in March 2020; available at

[accessed 28 October 2020]

[2] Australian Government Department of Foreign Affairs and Trade – DFAT COUNTRY INFORMATION REPORT IRAN; published in April 2020; available at

[accessed 28 October 2020]

აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტი ავღანეთში რელიგიის საერთაშორისო თავისუფლების კუთხით არსებული მდგომარეობის შესახებ 2020 წლის ივნისში გამოქვეყნებულ ყოველწლიურ ანგარიშში (საანგარიშო პერიოდი – 2019 წელი) წერდა, რომ ავღანეთში შიიტთა 90 % ეთნიკურად ჰაზარაა, რომლებიც ძირითადად, ქვეყნის დასავლეთ და ცენტრალურ რეგიონებში, ასევე – ქ. ქაბულში სახლობენ. მიმდინარე წელს ჰაზარათა უმცირესობის წარმომადგენლები ხშირად აცხადებდნენ, რომ მთავრობა ვერ უზრუნველყოფდა მათი განსახლების ადგილებში უსაფრთხოებას და იღებდა მხოლოდ სიმბოლურ ზომებს. ამ კუთხით, ყველაზე მეტად აღსანიშნავი იყო დასავლეთი ქაბულის ტერიტორიაზე მდებარე Hazara Dasht-e Barchi-ის დასახლება, რომელიც წლის განმავლობაში არაერთხელ გახდა მასშტაბური ტერორისტული თავდასხმის სამიზნე. სხვადასხვა ადგილობრივი თუ საერთაშორისო სადამკვირვებლო ორგანიზაციების (მათ შორის, UNAMA) მიხედვით, ისეთი ტერორისტული ორგანიზაციები, როგორიც არის მაგალითად – ISIS K, ყველაზე ხშირად სწორედ რელიგიურ და ეთნო-რელიგიურ უმცირესობებს, ძირითადად – ჰაზარებს, ესხმოდა თავს. მაგალითად, მიმდინარე წელს UNAMA-მ აღრიცხა შიიტი მუსლიმების მიმართ რელიგიურად მოტივირებული 10 თავდასხმა, რასაც 117 ადამიანის სიცოცხლე ემსხვერპლა, ხოლო 368 კი – დაშავდა. 17 აგვისტოს ISIS-K-მ ქაბულში, შიიტებით დასახლებულ რაიონში განახორციელა წლის ყველაზე მასშტაბური ტერორისტული აქტი, რასაც 91 ადამიანის სიცოცხლე ემსხვერპლა; ხოლო 143 – დაშავდა.

ანგარიშის მიხედვით, ზოგიერთი წყაროს ცნობით, ავღანეთში ეთნიკურად ჰაზარების მიმართ  ადგილი აქვს ზოგად დისკრიმინაციასაც, რაც ძირითადად განპირობებული არის ეთნიკური ნიშნით. დამკვირვებელი ორგანიზაციები ასევე აღნიშნავდნენ, რომ ქვეყნის შიიტი პოპულაცია სათანადოდ არ არის წარმოდგენილი პარლამენტში, რისი ძირითადი მიზეზიც არა მათი რელიგია, არამედ მათი ჰაზარა ეთნოსი იყო.[1]

არასამთავრობო ორგანიზაცია Amnesty International ავღანეთის შესახებ 2020 წლის ანგარიშში წერდა, რომ „ისლამური სახელმწიფოს ხორასნის პროვინცია“ (ISIS-K) საკუთარი ტერორისტული თავდასხმების დროს, გამიზნულად ერჩოდა სამოქალაქო პირებს, განსაკუთრებით კი – შიიტ მუსლიმებს, რომელთა უმრავლესობა ეთნიკურად ჰაზარაა. მაგალითად, აგვისტოში თვითმკვლელმა ტერორისტმა თავი აიფეთქა ქორწილში, რომელიც ქაბულში, ჰაზარათა დასახლებაში იმართებოდა. შედეგად, დაიღუპა 63 პირი, ხოლო დაშავდა – 200-ზე მეტი. ამას გარდა, ანგარიშში აღნიშნულია კიდევ ერთი თავდასხმა  ქ. ქაბულში, ძირითადად ხაზარებით დასახლებული რაიონის პოლიციის შენობაზე თალიბანმა განახორციელა. შემთხვევას სულ მცირე 14 ადამიანის სიცოცხლე ემსხვერპლა, ხოლო 145 – დაშავდა.[2]

[1] United States Department of State – “2019 Report on International Religious Freedom: Afghanistan”; published 10 June 2020; available at

[accessed 24 June 2020]

[2] Amnesty International – Human Rights in Asia-Pacific; Review of 2019 – Afghanistan; published on 30 January 2020; available at

[accessed 24 June 2020]