იემსაერთაშორისო ჰუმანიტარული სამართლისა და ადამიანის უფლებების ჟენევის აკადემიის პროექტის „კანონის უზენაესობა შეიარაღებულ კონფლიქტებში“ (RULAC) მიხედვით, იემენის ტერიტორიაზე ადგილი აქვს რამდენიმე არა-საერთაშორისო ხასიათის შეიარაღებულ კონფლიქტს.

არა-საერთაშორისო ხასიათის შეიარაღებული კონფლიქტი გრძელდება იემენის ხელისუფლებასა და ამბოხებულ ჰუტებს შორის. 2015 წელს ჰუტებმა კონტროლი დაამყარეს იემენის დედაქალაქზე. იემენის პრეზიდენტის თხოვნით, 2015 წლის მარტში, კონფლიქტში ჩაერთო საერთაშორისო კოალიცია საუდის არაბეთის ხელმძღვანელობით. საუდის არაბეთის ჩართულობა არ ცვლის კონფლიქტის სტატუსს, რადგან აღნიშნული ხდება იემენის ხელისუფლების თანხმობით.

იემენის ხელისუფლება, ასევე, ჩართულია არა-საერთაშორისო ხასიათის კონფლიქტში ტერორისტული დაჯგუფებასთან „ალ-ქაედა არაბეთის ნახევარკუნძულზე“. იემენის ხელისუფლების თანხმობით, ამერიკის შეერთებული შტატები ახორციელებს მიზნობრივ ოპერაციებს დაჯგუფების წინააღმდეგ.

შეიარაღებული ჯგუფები, მათ შორის ჰუტები და ალ-ქაედა, ასევე იბრძვიან ერთმანეთის წინააღმდეგ იემენის ტერიტორიაზე.

2017 წელს შეიქმნა სამხრეთის გარდამავალი საბჭო, რამაც წარმოშვა კიდევ ერთი არა-საერთაშორისო ხასიათის შეიარაღებული კონფლიქტი იემენის ხელისუფლებასა და აღნიშნულ სამხრეთის გარდამავალ საბჭოს შორის.[1]

აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტის მიერ 2022 წლის 12 აპრილს გამოქვეყნებულ ანგარიშში (საანგარიშო პერიოდი 2021 წელი) იემენში ადამიანის უფლებების კუთხით არსებული ვითარების შესახებ წერია, რომ იემენი არის რესპუბლიკა და ქვეყნის კონსტიტუციის თანახმად ძალაუფლება იყოფა პრეზიდენტს, პარლამენტსა და დამოუკიდებელ სასამართლო სისტემას შორის. მიუხედავად ამისა, წლის განმავლობაში სახელმწიფოზე კონტროლი სამ აქტორს შორის იყო განაწილებული: ირანის მხარდაჭერილი ანსარ ალაჰის მოძრაობა (მეორენაირად ჰუტები), საერთაშორისოდ აღიარებული იემენის ხელისუფლება და არაბთა გაერთიანებული ემირატების მხარდაჭერილი „სამხრეთის გარდამავალი საბჭო“. ქვეყანაში უკანასკნელი საპრეზიდენტო არჩევნები 2012 წელს ჩატარდა, რომლის შედეგად ქვეყნის პრეზიდენტი რაბუჰ მანსურ ჰადი გახდა.

ანგარიშის აღნიშნულია, რომ ჰუტები აკონტროლებდნენ არამარტო ეროვნული უსაფრთხოების დარჩენილი დაწესებულებების უმეტესობას ჩრდილოეთით, არამედ სხვა ყოფილ სახელმწიფო ინსტიტუტებსაც.

იემენის ხელისუფლებამ საკუთარი კონტროლის ქვეშ არსებულ ტერიტორიაზე შეავსო ეროვნული უსაფრთხოების დაწესებულებები, თუმცა იემენის ნომინალური ხელისუფლების კონტროლის ქვეშ მყოფ ტერიტორიებზე ეფექტურ კონტროლს  ადგილობრივი სამხედრო მეთაურები და ტომობრივი გაერთიანების ლიდერები ახორციელებდნენ. „სამხრეთის გარდამავალი საბჭო“ ფიზიკურ კონტროლს ახორციელებს ქვეყნის სამხრეთით არსებულ დიდ ტერიტორიაზე, მათ შორის მთავრობის დროებით დედაქალაქ ადენზე.

აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტი ანგარიშში აღნიშნავს, რომ სამოქალაქო ხელისუფლება ვერ ახორციელებდა ეფექტურ კონტროლს უსაფრთხოების ძალებზე. გავრცელებული სანდო ცნობების თანახმად, ქვეყანაში ადგილი ჰქონდა უსაფრთოხების ძალების წარმომადგენლების მხრიდან დარღვევებს.

2014 წელს ყოფილ პრეზიდენტ ალი აბდულა სალეჰთან აფილირებულმა ამბოხებულმა ჰუტებმა იემენის დედაქალაქი სანაა დაიკავეს, რამაც ქვეყანაში სამოქალაქო ომი გამოიწვია. მას შემდეგ რაც ქვეყნის პრეზიდენტი (ჰადი) ქვეყნიდან გაიქცა, მან საერთაშორისო მხარდაჭერა მოითხოვა ხელისუფლების აღსადგენად და 2015 წელს საუდის არაბეთის მხარდაჭერით შეიქმნა საერთაშორისო სამხედრო კოალიცია. 2019 წელს საუდის არაბეთის დახმარებით მხარეებს (იემენის ხელისუფლება და „სამხრეთის გარდამავალ საბჭო“) შორის დაიდო ძალაუფლების განაწილების შეთანხმება, („რიადის შეთანხმება“), რაც წინ უძღოდა 2020 წლის დეკემბერში ახალი კოალიციური ხელისუფლების შექმნას.

ანგარიშის მიხედვით, საანგარიშო პერიოდში (2021 წელი) იემენში დაფიქსირებულ მნიშვნელოვან უფლება დარღვევათა შორის იყო: უკანონო და თვითნებური მკვლელობები (კონფლიქტში ჩართული ყველა მხარის მიერ), წამება, სასტიკი, არაადამიანური ან დამამცირებელი მოპყრობა ან სასჯელი (ასევე ყველა მხარის მიერ), მკაცრი და სიცოცხლისთვის საშიში საპატიმრო პირობები, თვითნებური დაპატიმრებები და დაკავებები, პოლიტიკური პატიმრები და დაკავებულები, სასამართლო სისტემასთან დაკავშირებული სერიოზული პრობლემები, პირადი ცხოვრების უფლებაში უკანონო და თვითნებური ჩარევა, კონფლიქტის ფარგლებში სერიოზული დარღვევები, მათ შორის მშვიდობიანი მოსახლეობის მიმართ ფართოდ გავრცელებული ზიანი,  პირთა უკანონოდ რეკრუტირება ან ბავშვი სამხედროების გამოყენება (კონფლიქტის ყველა მხარის, განსაკუთრებით კი ჰუტების, მიერ), გამოხატვის და პრესის თავისუფლების სერიოზული შეზღუდვა, მათ შორის ძალადობა, ძალადობის მუქარა ან გაუმართლებელი დაპატიმრება ან სისხლისსამართლებრივი დევნა ჟურნალისტების მიმართ,  ცენზურა და ცილისწამების შესახებ კანონები, ინტერნეტის თავისუფლების სერიოზული შეზღუდვა, მშვიდობიანი შეკრების თავისუფლებაში სერიოზული ჩარევა, რელიგიის და გადაადგილების თავისუფლებების შეზღუდვა, სამართლიანი და თავისუფალი არჩევნების გზით ხელისუფლების არჩევის შესაძლებლობის არარსებობა, პოლიტიკურ საქმიანობაში მონაწილეობის სერიოზული და უსაფუძვლო შეზღუდვა, კორუფცია, ადამიანის უფლებადამცველი ორგანიზაციების მიმართ შეზღუდვები, გენდერული ნიშნით ჩადენილ დანაშაულებზე გამოძიების და პასუხისმგებლობის დაკისრების ნაკლებობა, ადრეული და იძულებითი ქორწინებები, ქალთა სასქესო ორგანოს დასახიჩრება. ასევე, ქვეყანაში კანონმდებლობა კრძალავს ერთსქესიან პირთა შორის სექსუალურ ურთიერთობას. გარდა ამისა, იემენში ასევე ფიქსირდება ბავშვთა შრომის ყველაზე ცუდი ფორმები.

უსაფრთხოების ძალების წარმომადგენელთა დაუსჯელობა რჩებოდა სერიოზულ პრობლემად, ნაწილობრივ იმის გამო, რომ ხელისუფლებას არ გააჩნდა მათზე ეფექტური კონტროლი, ხოლო მეორეს მხრივ იმიტომ, რომ არ არსებობდა სათანადო, ეფექტური საგამოძიებო და სადამსჯელო მექანიზმები.

ქვეყნის ჩრდილოეთში ყოფილ სამთავრობო დაწესებულებებზე ჰუტების კონტროლმა საგრძნობლად შეამცირა მთავრობის შესაძლებლობა  ჩაეტარებინა გამოძიება. იემენის პრემიერ-მინისტრის მთავრობამ გაააქტიურა ანტიკორუფციული სუბიექტები და დაიწყო სახელმწიფო შემოსავლების და ცენტრალური ბანკის აუდიტი. აღსანიშნავია ისიც, რომ ჰუტებმა გამოიყენეს ყოფილი ანტიკორუფციული ხელისუფლება განსხვავებული აზრის ჩასახშობად და პოლიტიკური ოპონენტების რეპრესირებისთვის.

ქვეყანაში ასევე დაფიქსირდა არა-სახელმწიფო აქტორების (მათ შორის ჰუტები, ტომობრივი გაერთიანებები, სამხრეთის გარდამავალი საბჭო და ტერორისტული ჯგუფები (არაბეთის ნახევარკუნძულის ალ-ქაედა და ისლამური სახელმწიფოს ადგილობრივი განშტოება))  მიერ განხორციელებული დარღვევები, რომელიც დაუსჯელი დარჩა.

საუდის არაბეთის ხელმღვანელობით შექმნილი კოალიციის საჰაერო თავდასხმებს ემსხვერპლა მშვიდობიანი მოსახლეობა და გამოიწვია ინფრასტრუქტურის დაზიანება.[2]

საერთაშორისო ორგანიზაცია Freedom House-ის მიერ 2022 წლის 24 თებერვალს გამოქვეყნებულ ანგარიშში იემენში პოლიტიკური უფლებებისა და სამოქალაქო თავისუფლებების შესახებ წერია, რომ  ქვეყანაში ყველაზე მძიმე დაპირისპირება მარიბის პროვინციაში მიმდინარეობს, სადაც ჰუტებმა ხელისუფლების ძალებზე დიდი უპირატესობა მოიპოვეს. აღნიშნული შეტაკებების შედეგად ათიათასობით სამოქალაქო პირს მოუწია ტერიტორიის დატოვება.

ანგარიშის თანახმად, სამოქალაქო მოსახლეობა განიცდის პირდაპირ ძალადობას კონფლიქტი ჩართული ორივე მხარისგან. გარდა ამისა,  მოსახლეობა განიცდის საკვებთან და ჯანმრთელობასთან დაკავშირებულ პრობლემებს, რაც გამოწვეულია ვაჭრობისა და დახმარების შეწყვეტით.[3]

არასამთავრობო ორგანიზაცია Amnesty International-ის მიერ 2022 წლის 29 მარტს გამოქვეყნებულ ანგარიშში (საანგარიშო პერიოდი 2021 წელი) იემენში ადამიანის უფლებების კუთხით არსებული ვითარების შესახებ წერია, რომ კონფლიქტის მონაწილე ყველა მხარე აგრძელებდა საერთაშორისო ჰუმანიტარული სამართლის მძიმე დარღვევების ჩადენას. საუდის არაბეთის ხელმძღვანელობით მოქმედი საერთაშორისო კოალიცია და ჰუტი ამბოხებულები აგრძელებდნენ თავდასხმებს, რასაც თან ახლდა მსხვერპლი სამოქალაქო მოსახლეობაში და სამოქალაქო ინფრასტრუქტურის განადგურება.  ამას გარდა, კონფლიქტის მონაწილე ყველა მხარე ახორციელებდა პირთა თვითნებურ დაკავებას, იძულებით გაუჩინარებას, არასათანადო მოპყრობასა და წამებას და ა.შ. ისინი ასევე ხელს უშლიდნენ სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანი საქონლის (საკვები, მედიკამენტები, საწვავი) გადაადგილებას. ქვეყანაში ასევე დაფიქსირდა სიკვდილით დასჯის განაჩენის გამოტანის და მისი აღსრულების ფაქტები.

ანგარიშში აღნიშნულია ისიც, რომ შეიარაღებული კონფლიქტი 2021 წლის განმავლობაშიც გრძელდებოდა. თებერვალსა და სექტემბერში სიტუაცია გამწვავდა, რაც ჰუტების მიერ ხელისუფლების ძალების წინააღმდეგ რამდენიმე პროვინციაში (მარიბი, ელ-დალი, ელ-ბეიდა, შაბვა) განხორციელებულმა თავდასხმებმა გამოიწვია. აღნიშნული თავდასხმების შედეგად ჰუტებმა დიდი ტერიტორიული უპირატესობა მოიპოვეს და 2021 წლის ბოლოს უკვე ქალაქ მარიბთან იყვნენ.

შეტაკებები (სამხრეთის გარდამავალ საბჭოსა და ხელისუფლების ძალებს შორის; ასევე, სამხრეთის გარდამავალ საბჭოსა და ადგილობრივ ტომთა გაერთიანებებს შორის) მიმდინარეობდა ადენის, ბიანისა და შაბვას პროვინციებში, მათ შორის მჭიდროდ დასახლებულ ტერიტორიებზე. მიუხედავად, რიადის ძალაუფლების განაწილების ხელშეკრულებისა, ეს უკანასკნელი სრულად იმპლემენტირებული არ არის და სამხრეთის გარდამავალი საბჭოს ძალები რჩებოდნენ ხელისუფლების კონტროლის მიღმა.

2021 წლის ბოლოს გაეროს სპეციალური წარმომადგენლის განცხადებით იემენში მხარეებს შორის კონფლიქტი ღრმავდება.[4]

Human Rights Watch-ის მიერ 2022 წლის 13 იანვარს გამოქვეყნებულ ანგარიშში (საანგარიშო პერიოდი 2021 წელი) იემენში ადამიანის უფლებების კუთხით არსებული ვითარების შესახებ წერია, რომ კონფლიქტი 2021 წელს გაძლიერდა და მოიცვა იემენის 49 რაიონი, რომლებიც უშუალოდ დაზარალდნენ სამხედრო მოქმედებებით. მარიბის პროვინცია ყველაზე მეტად დაზარალდა ხელისუფლების ძალებსა და ჰუტებს შორის არსებული შეტაკებებით.

ანგარიშის თანახმად, ქვეყანაში გაუარესებულ ეკონომიკურ სიტუაციას და ძირითადი სერვისების არარსებობას გავლენა ჰქონდა იემენის მშვიდობიან მოსახლეობაზე. აღნიშნულ საკითხებთან დაკავშირებით სამხრეთ იემენში გაიმართა საპროტესტო აქციები.[5]

გაეროს ლტოლვილთა უმაღლესმა კომისარიატმა (UNHCR) 2021 წლის ოქტომბერში გამოაქვეყნა ანგარიში, სადაც ასახულია აღნიშნული ორგანიზაციის მიდგომა იემენში პირთა დაბრუნების საკითხთან მიმართებით. კერძოდ, ანგარიშის მიხედვით, UNHCR მოუწოდებს ქვეყნებს, იძულებით არ დააბრუნონ იემენის მოქალაქეები და იემენის ყოფილი რეზიდენტები იემენის არც ერთ ნაწილში. აღნიშნული მიდგომა წარმოადგენს მოპყრობის მინიმალურ სტანდარტს და სახეზე უნდა იყოს მანამ, სანამ იემენში უსაფრთხოების, კანონის უზენაესობის და ადამიანის უფლებების კუთხით არსებული სიტუაცია მნიშვნელოვნად გაუმჯობესდება, რათა შემდგომში უზრუნველყოფილ იქნას იმ პირთა უსაფრთხო და ღირსეული დაბრუნება, რომელთა მიმართაც დადგინდება, რომ არ საჭიროებენ საერთაშორისო დაცვას.

პირთა იძულებითი დაბრუნების დროებით შეჩერება არ უნდა გახდეს საერთაშორისო დაცვის ჩანაცვლების საფუძველი იმ პირთა მიმართ, რომლებიც აკმაყოფილებენ გაეროს 1951 წლის კონვენციით გათვალისწინებულ ლტოლვილის სტატუსს, რელევანტური რეგიონალური ინსტრუმენტებით გათვალისწინებულ ლტოლვილის უფრო ფართო კრიტერიუმს ან დამატებითი დაცვის ფორმას.[6]

[1] ადამიანის უფლებათა და საერთაშორისო ჰუმანიტარული სამართლის ჟენევის აკადემია; პროექტი „კანონის უზენაესობა შეიარაღებულ კონფლიქტებში“ RULAC; იემენი; ხელმისაწვდომია ბმულზე: https://www.rulac.org/browse/map [ნანახია 2022 წლის 26 ოქტომბერს]

[2] აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტი – იემენი – „ანგარიში ადამიანის უფლებების კუთხით არსებული ვითარების შესახებ“; გამოქვეყნებულია 2022 წლის 12 აპრილს; ხელმისაწვდომია ბმულზე:

[ნანახია 2022 წლის 26 ოქტომბერს]

[3]  Freedom House – იემენი – „ანგარიში პოლიტიკური უფლებებისა და სამოქალაქო თავისუფლებების შესახებ“; გამოქვეყნებულია 2022 წლის 24 თებერვალს; ხელმისაწვდომია ბმულზე:

[ნანახია 2022 წლის 26 ოქტომბერს]

[4] Amnesty International – იემენი – „ანგარიში ადამიანის უფლებების კუთხით არსებული ვითარების შესახებ“; გამოქვეყნებულია 2022 წლის 29 მარტს; ხელმისაწვდომია ბმულზე:

[ნანახია 2022 წლის 26 ოქტომბერს]

[5] Human Rights Watch – იემენი – ანგარიში ადამიანის უფლებების კუთხით არსებული ვითარები შესახებ; გამოქვეყნებულია 2022 წლის 13 იანვარს; ხელმისაწვდომია ბმულზე:

[ნანახია 2022 წლის 26 ოქტომბერს]

[6] გაეროს ლტოლვილთა უმაღლესი კომისარიატი – UNHCR-ის პოზიცია პირთა იემენში დაბრუნების შესახებ  ; გამოქვეყნებულია 2021 წლის ოქტომბერში; ხელმისაწვდომია ბმულზე:

[ნანახია 2022 წლის 26 ოქტომბერს]

ავღანეთში არსებული ვითარება – 4 მაისს, ჰელმანდის პროვინციაში „თალიბანმა“ სამხედროებზე თავდასხმა განახორციელა. ავღანეთის ჯარის საკონტროლო-გამშვებ პუნქტთან დანაღმული ავტომობილი აფეთქდა – დაიღუპა 5 სამხედრო მოსამსახურე.[1]

9 მაისს, ღურის პროვინციაში 300-მდე აქტივისტმა საკვების განაწილება გააპროტესტა. დემონსტრანტების თქმით, კორონა ვირუსის პანდემიის გამო საკვებით ხელისუფლება პოლიტიკურად მისაღებ მოქალაქეებს ეხმარება. აქციის მონაწილეებმა თვითმმართველობის შენობას ქვები დაუშინეს. აქციის მონაწილეებს პოლიციამ ცეცხლი გაუხსნა, რის შედეგადაც 6 ადამიანი დაიღუპა და 14 დაშავდა.[2]

13 მაისს, ქაბულის ერთერთ საავადმყოფოში ტერაქტის შედეგად 13 ადამიანი, მათ შორის 2 ახალშობილი დაიღუპა. შეიარაღებული კაცი შენობაში შეიჭრა და ცეცხლი გახსნა, შემდეგ კი თავი აიფეთქა. მომხდარზე პასუხისმგებლობა არავის აუღია. ინცინდენტის შემდეგ ავღანეთის ხელისუფლებამ თალიბანის წინააღმდეგ ოპერაციების განახლება გადაწყვიტა.[3]

ნანგარჰარის პროვინციაში, კუზ კუნარის დასახლებაში ტერაქტს 24 ადამიანი ემსხვერპლა. აფეთქება პროვინციის ერთერთი რაიონის პოლიციის განყოფილების უფროსის დაკრძალვისას მოხდა. დაშავდა 50 ადამიანზე მეტი. თალიბანმა მომხდართან კავშირი უარყო.[4]

18 მაისს, ღაზნის რაიონში, უსაფრთხოების სამსახურის შენობასთან მომხდარ აფეთქებას 7 ადამიანი ემსხვერპლა, 40 კი დაშავდა. მომხდარზე პასუხისმგებლობა არცერთ დაჯგუფებას არ აუღია.[5]

26 მაისს, სამშვიდობო შეთანხმების ფარგლებში, ავღანეთის პრეზიდენტმა აშრაფ ღანმა „თალიბანის“ 900 მებრძოლის გათავისუფლების განკარგულებას მოაწერა ხელი. გათავისუფლებული პატიმრების რაოდენობა შესაძლოა შეიცვალოს. 25 მაისს ხელისუფლებამ თალიბანის 100 მებრძოლი გაათავისუფლა.[6]

28 მაისს, ავღანეთის უსაფრთხოების ძალებსა და თალიბანს შორის შეტაკებებს სამთავრობო ჯარის 7 თანამშრომელი ემსხვერპლა, 3 კი დაიჭრა. შეტაკება ქაბულის ჩრდილოეთით მოხდა.[7]

30 მაისს, ქაბულში, ტელეარხის „Khurshid“ მიკროავტობუსში ასაფეთქებელი მოწყობილობა ამოქმედდა. დაიღუპა ტელეკომპანიის ორი თანამშრომელი, ექვსი კი დაშავდა. მომხდარზე პასუხისმგებლობა არავის აუღია.[8]

ერაყში არსებული ვითარება – 2 მაისს, ისლამური სახელმწიფოს თავდასხმას სახალხო მობილიზაციის ძალების 10 წევრი ემსხვერპლა. ინციდენტები სალაჰადინის პროვინციის ქალაქებში – მაკეეშფასა და ბალადში მოხდა.[9]

6 მაისს, ბაღდადის საერთაშორისო აეროპორტთან „კატიუშას“ ტიპის 3 რაკეტა ჩამოვარდა. ინციდენტის შედეგად არავინ დაშავებულა.[10]

ერაყის პრემიერი მუჰამედ ალ-კაზიმი გახდა, რომელიც ყოფილი ჟურნალისტია. ის აქამდე დაზვერვის სამსახურის ხელმძღვანელის თანამდებობას იკავებდა. ერაყის პარლამენტი 5 თვის განმავლობაში ვერ თანხმდებოდა პრემიერის კანდიდატურაზე. მიმდინარე წელს ალ-კაზიმი მესამე წარდგენილი კანდიდატი იყო.[11]

იემენის კრიზისი – 2 მაისს, იემენის ხელისუფლებასა და სეპარატისტებს შორის შეთანხმება შედგა. რეგიონში სამთავრობო ძალების მოქმედებებს საუდის არაბეთი უჭერდა მხარს, სეპარატისტთა ქმედებების მხარდამჭერი კი არაბთა გაერთიანებული საამიროებია. დეესკალაციის შესახებ შეთანხმება კუნძულ სოკოტრაზე შეტაკებების დასრულებას ითვალისწინებს. 26 აპრილს იემენელმა სეპარატისტებმა ქვეყნის სამხრეთ ნაწილში, მათ მიერ კონტროლირებად ტერიტორიაზე თვითმმართველობა გამოაცხადეს. ამავე რეჟიმის დაწესებას „სამხრეთის გარდამავალი საბჭო“ იემენის ყველა სამხრეთ პროვინციაში, მათ შორის საპორტო ქალაქ ადენში გეგმავენ. იემენის საგარეო საქმეთა მინისტრმა, მუჰამედ ალ-ჰადრამიმ „სამხრეთის გარდამავალი საბჭოს“ ქმედებებს შეიარაღებული აჯანყება უწოდა. იემენში კონფლიქტი 2014 წელს დაიწყო. ქვეყნის მთავრობას ირანის მიერ მხარდაჭერილი ამბოხებული ჰუსიტები დაუპირისპირდნენ. კონფლიქტში მალევე საუდის არაბეთის ხელმძღვანელობით მოქმედი კოალიცია ჩაერთო, რომელიც იემენის ხელისუფლებას ავია იერიშებით ეხმარება.[12]

პაკისტანში ინტერნეტში გავრცელებული ვიდეოს გამო ნათესავებმა 2 მოზარდი გოგო მოკლეს – შემთხვევა 17 მაისს ქვეყნის ჩრდილოეთ-დასავლეთით მოხდა, ამის მიზეზი კი ინტერნეტში გავრცელებული ვიდეო გახდა, რომელზეც 3 არასრულწლოვანი გოგო ტყეში კაცთან ერთად არის აღბეჭდილი. ვიდეო თითქმის 1 წლის წინ არის გადაღებული, თუმცა სოციალურ ქსელებში რამდენიმე კვირის წინ გავრცელდა. ამის შემდეგ ნათესავებმა რგოლში ნაჩვენები 16 და 18 წლის გოგოები ცეცხლსასროლი იარაღით მოკლეს. გოგოების და ქალების წინააღმდეგ ძალადობა პაკისტანში სერიოზულ პრობლემად რჩება. აქტივისტების მონაცემებით, ყოველწლიურად ქვეყანაში ე.წ. ღირსების მკვლელობებს ათასამდე ქალი ეწირება.[13]

ირანელი ექსტრემალი შენობის სახურავზე გადაღებული ფოტოს გამო დააპატიმრეს – 23 მაისს პოპულარული ირანელი პარკურის ოსტატების – ალირეზა ჯაპალაღისა და მისი მეგობარი გოგოს ფოტოს თეირანის კიბერპოლიციაში „ვულგარული აქტი“ უწოდეს. მათი განცხადებით, წყვილის „უკანონო ქცევა შარიათის კანონებს ეწინააღმდეგება“. აღსანიშნავია, რომ ჯაპალაღის მეგობარი გოგო, რომლის ვინაობაც ჯერჯერობით უცნობია, ამ დრომდე არაა დაკავებული.[14]

ირანში ე.წ. ღირსების მკვლელობას 14 წლის გოგო, რომინა აშრაფი ემსხვერპლა – 27 მაისს, მკვლელობის ბრალდებით, პოლიციამ მოზარდის მამა დააკავა. სამართალდამცველები ვარაუდობენ, რომ მან შვილი 35 წლის შეყვარებულთან ერთად გაქცევის გამო მოკლა, რადგან მათ ქორწინებას ეწინააღმდეგებოდა. გაქცეული წყვილი პოლიციამ დააკავა და მოზარდი სახლში დააბრუნეს. არსებული ინფორმაციით, მამა შვილის საძინებელში შევიდა და თავი ნამგლით მოჰკვეთა. მომხდარმა ქვეყანაში დიდი გამოხმაურება გამოიწვია. საზოგადოება „ღირსების მკვლელობის“ პრაქტიკის მოსპობას ითხოვს.[15]

სუდანში ქალთა წინადაცვეთა დასჯადი გახდა – სუდანში სისხლის სამართლის საქმე აღიძვრება იმ ქალებზე, ვინც წინადაცვეთას ჩაიტარებს. დანაშაული სამი წლით თავისუფლების აღკვეთას ითვალისწინებს. უფლებათა დამცველი ორგანიზაციები ამ გადაწყვეტილებას მიესალმებიან. სუდანის საზოგადოება მიიჩნევს, რომ ქალს წინადაცვეთა, მხოლოდ გათხოვების მიზნით სჭირდება. მსოფლიოში წინადაცვეთას 200 მილიონი გოგო და ქალი დაექვემდებარა. ეს პროცედურა აფრიკის 30 ქვეყანაში, ახლო აღმოსავლეთის და აზიის ქვეყნებში და ასევე, რუსეთის სამხრეთ რეგიონებშია გავრცელებული. სუდანში წინადაცვეთა 15-დან 49 წლამდე ქალების 87%-ს ჩაუტარდა.[16]

[1] Tolo News; Car bomb attack in Helmand leaves five dead: official; 4 May, 2020; available at: https://tolonews.com/afghanistan/car-bomb-attack-helmand-leaves-five-dead-official

[2] Reuters; At least six killed in protests over food distribution in Afghanistan; 9 May, 2020; available at: https://www.reuters.com/article/us-health-coronavirus-afghanistan-food/seven-killed-in-protests-over-food-distribution-in-afghanistan-local-mp-says-idUSKBN22L0I4?il=0

[3] Washington Post; Brutal attack on mothers and newborns prompts Afghanistan to resume offensive operations against Taliban; 13 May, 2020; available at: https://www.washingtonpost.com/world/asia_pacific/gunmen-storm-kabul-maternity-ward-killing-13-including-2-newborns/2020/05/12/416a9174-9428-11ea-87a3-22d324235636_story.html

[4] Al Jazeera; Afghanistan: deadly suicide attack targets funeral in Nangarhar; 13 May, 2020; available at: https://www.aljazeera.com/news/2020/05/afghanistan-deadly-suicide-attack-targets-funeral-nangarhar-200512081739828.html

[5] Tolo News; Suicide bomber in vehicle targets NDS special unit in Ghazni; 18 May, 2020; available at: https://tolonews.com/afghanistan/suicide-bomber-vehicle-targets-nds-special-unit-ghazni?fbclid=IwAR0GwSKTxuDcrJSW1ntX8s0hcQjBjMBAsYsofeI0t2IRFfCvPKaKzWsZjg4

[6] იმედის ახალი ამბები; ავღანეთის პრეზიდენტმა თალიბანის 900 მებრძოლის გათავისუფლების განკარგულებას ხელი მოაწერა; 26 მაისი, 2020; ხელმისაწვდომია ბმულზე: https://imedinews.ge/ge/msoflio/144590/avganetis-prezidentma-talibanis-900-mebrdzolis-gatavisuplebis-gankargulebas-kheli-moatsera

[7] Daily Sabah; 7 Afghan security personnel killed in 1^st attack since cease-fire ended; 28 May, 2020; available at: https://www.dailysabah.com/world/asia-pacific/7-afghan-security-personnel-killed-in-1st-attack-since-cease-fire-ended

[8] Tolo News; Journalist, studio technician killed in Kabul blast, 6 wounded; 30 May, 2020; available at: https://tolonews.com/afghanistan/journalist-driver-killed-kabul-ied-blast-6-wounded?fbclid=IwAR1y1Xp3oyQo66rUWer-UmLloQ27pAaxLFWGZSg3d_GQsjWSkk-O1HKfZ3E

[9] Al Jazeera; ISIL attack kills Hashd al-Shaabi forces in Iraq; 2 May, 2020; available at: https://www.aljazeera.com/news/2020/05/isil-attack-kills-hashd-al-shaabi-forces-iraq-reports-200502021705978.html

[10] Reuters; Rockets hit near Baghdad airport, launcher with timer found; 6 May, 2020; available at: https://www.reuters.com/article/us-iraq-security/three-rockets-land-near-baghdad-airport-no-casualties-statement-idUSKBN22I0QN

[11] The Hindu; Former Iraqi intelligence chief approved as new premier; 7 May, 2020; available at: https://www.thehindu.com/news/international/former-iraqi-intelligence-chief-approved-as-new-premier/article31523069.ece

[12] Al Jazeera; Yemeni government, southern separatists, sign Socotra truce; 2 May, 2020; available at: https://www.aljazeera.com/news/2020/05/yemeni-government-southern-separatists-sign-socotra-truce-200502103232655.html

[13] BBC; Pakistan girls murdered over phone video footage; 17 May, 2020; available at: https://www.bbc.com/news/world-asia-52696032

[14] BBC; Iranian Parkour athlete arrested over a rooftop kiss; 23 May, 2020; available at: https://www.bbc.com/news/av/world-middle-east-52777891/iranian-parkour-athlete-arrested-over-a-rooftop-kiss

[15] BBC; Romina Ashrafi: outrage in Iran after girl murdered for eloping; 27 May, 2020; available at: https://www.bbc.com/news/world-middle-east-52811631

[16] Reuters; Sudan makes FGM a crime in new era for women’s rights; 30 April, 2020; available at: https://www.reuters.com/article/us-sudan-women-fgm-trfn/sudan-makes-female-genital-cutting-a-crime-in-new-era-for-womens-rights-idUSKBN22C2YV

ავღანეთში არსებული ვითარება – ავღანეთის სამხრეთით, ჰელმანდის პროვინციაში გზატკეცილზე მომხდარ აფეთქებას 7 ადამიანი, მათ შორის 6 ბავშვი ემსხვერპლა, 2 კი დაშავდა. დაღუპულები ერთი ოჯახის წევრები იყვნენ. მომხდარზე პასუხისმგებლობა არცერთ დაჯგუფებას არ აუღია, თუმცა რეგიონში აქტიურია როგორც „თალიბანი“ ასევე „ისლამური სახელმწიფო“.[1]

ავღანეთის მთავრობამ მოძრაობა „თალიბანთან“ პატიმრების გაცვლის შესახებ პირველი პირდაპირი მოლაპარაკებები დაიწყო. ქაბულში მხარეებს შორის მოსამზადებელი შეხვედრა გაიმართა, თავად მოლაპარაკებები კი იმით დაიწყო, რომ ხელისუფლებამ „თალიბანი“ 1-ელ აპრილს, ჰელმანდის პროვინციაში მომხდარ აფეთქებაში დაადანაშაულა. მოლაპარაკებების პირველ დღეს პროგრესს მხოლოდ ტექნიკურ საკითხებზე მიაღწიეს. აშშ-სა და „თალიბანს“ შორის გაფორმებული შეთანხმების თანახმად, ავღანეთის მთავრობამ 5 000 მებრძოლი უნდა გაათავისუფლოს, „თალიბანმა“ კი 1000. მხარეებმა შეთანხმებას ხელი 29 თებერვალს მოაწერეს.[2]

რამდენიმე დღეში „თალიბანმა“ ავღანეთის მთავრობასთან პატიმრების გათავისუფლების შესახებ მოლაპარაკებების გაგრძელებაზე უარი განაცხადა. დაჯგუფებამ პროცესს „უნაყოფო“ უწოდა. „სამწუხაროდ, პატიმრების გათავისუფლება სხვადასხვა მიზეზით ჭიანურდება. შესაბამისად, ჩვენი ტექნიკური ჯგუფი ხვალიდან ამ უნაყოფო შეხვედრებში მონაწილეობას აღარ მიიღებს“, – დაწერა „თალიბანის“ პრეს-სპიკერმა სუჰაილ შაჰინმა Twitter-ზე. ქაბულში „თალიბანს“ სთხოვენ მოლაპარაკებების პროცესი არ ჩაშალოს.[3]

9 აპრილს, ბაგრამის სამხედრო ბაზის აეროდრომზე 5 რაკეტა ჩამოვარდა. ინციდენტს მსხვერპლი არ მოჰყოლია, მომხდარზე პასუხისმგებლობა არცერთ დაჯგუფებას არ აუღია.[4]

29 აპრილს, ქაბულის გარეუბანში სამხედრო ბაზასთან აფეთქებას მსხვერპლი მოჰყვა. აფეთქება მაშინ მოხდა, როცა ბაზაზე მომუშავე მოქალაქეები დაწესებულებაში შესასვლელად კონტროლს გადიოდნენ. ასაფეთქებელი მოწყობილობა თვითმკვლელმა ტერორისტმა აამოქმედა, რის შედეგადაც 3 მშვიდობიანი მოქალაქე დაიღუპა და 15 დაშავდა. მთავრობა მომხდარში დაჯგუფება „თალიბანს“ ადანაშაულებს.[5]

სირიის კრიზისი – 2020 წლის მარტის განმავლობაში სირიაში 103 ადამიანი დაიღუპა. 2011 წელს სამოქალაქო ომის დაწყებიდან ეს ყველაზე დაბალი თვიური მაჩვენებელია. 51 ადამიანი სირიის მთავრობის მიერ განხორციელებული ავია დარტყმების შედეგად გარდაიცვალა, დანარჩენები კი ნაღმების აფეთქებამ, წამებამ და მკვლელობებმა იმსხვერპლა. ერთი ადამიანი ჯიჰადისტებმა სიკვდილით დასაჯეს. დაღუპულთა შორის 9 არასრულწლოვანი და 16 ქალია. ყველაზე მაღალი თვიური მაჩვენებელი მშვიდობიანი მოსახლეობის სიკვდილიანობის თვალსაზრისით ქვეყანაში 2016 წლის ივლისში დაფიქსირდა. მაშინ ალეპოს პროვინციაში საბრძოლო მოქმედებებს 1 590 ადამიანი ემსხვერპლა.[6]

გერმანიის სასამართლო, კაცობრიობის წინაშე დანაშაულის ბრალდებით, სირიის საიდუმლო პოლიციის ორ წარმომადგენელს ასამართლებს. ეს პირველი შემთხვევაა, როცა სირიის პრეზიდენტის, ბაშარ ალ-ასადის რეჟიმის წარმომადგენლებს ქვეყნის ფარგლებს გარეთ უყენებენ ბრალს. საქმე ეხება სირიის სამოქალაქო ომის დროს, დამასკოს მახლობლად მდებარე ალ-ხათიბის ციხეში ადამიანთა წამების შემთხვევებს. 57 წლის ანვარ რ. და 43 წლის ეიად ა. 2019 წელს გერმანიაში დააკავეს. ეჭვმიტანილების წინააღმდეგ ჩვენებას რამდენიმე სირიელი ლტოლვილი მისცემს. მათი განცხადებით, ისინი სირიის ციხეში აწამეს. ასადის რეჟიმი ადამიანთა წამების გამო საერთაშორისო საზოგადოების კრიტიკის საგანი არაერთხელ გამხდარა. 2017 წელს სირიის ციხეში ათასობით ადამიანი სიკვდილით დასაჯეს. მაშინ თეთრის სახლის ადმინისტრაციამ მომხდარი სირიელი ხალხის მიმართ ძალადობად შეაფასა და ქვეყნის მთავრობას იქამდე არსებული სანქციებიც გაუგრძელა.[7]

სირიის სახელმწიფო საინფორმაციო სააგენტოს ცნობით, 27 აპრილის ღამეს ქვეყნის დედაქალაქ დამასკოზე სარაკეტო იერიში განხორციელდა. სააგენტოს ინფორმაციით, იერიში სირიულმა საჰაერო თავდაცვის საშუალებებმა მოიგერიეს. მათივე მტკიცებით, სარაკეტო დარტყმა დამასკოზე ლიბანის საჰაერო სივრციდან ისრაელის თავდაცვის არმიამ განახორციელა. შესაძლო მსხვერპლისა ან ნგრევის შესახებ ინფორმაცია არ გავრცელებულა.[8]

სირიის ქალაქ აფრინში მომხდარი აფეთქების შედეგად 40 ადამიანი დაიღუპა. ინფორმაცია თურქეთის თავდაცვის სამინისტროს მიერ გავრცელდა. „აფრინში „ქურთისტანის მუშათა პარტიისა“ და „სახალხო დაცვის შენაერთის“ მიერ ორგანიზებული ტერაქტის შედეგად 40 ადამიანი დაიღუპა, ხოლო 30 კი დაშავდა“, – ნათქვამია თურქეთის თავდაცვის სამინისტროს განცხადებაში. უწყებაში აღნიშნავენ, რომ ადგილი ჰქონდა საწვავის ავზის აფეთქებას.[9]

იემენის კრიზისი – იემენელმა სეპარატისტებმა ქვეყნის სამხრეთ ნაწილში, მათ მიერ კონტროლირებად ტერიტორიაზე თვითმმართველობა გამოაცხადეს. იგივე რეჟიმის დაწესებას „სამხრეთის გარდამავალი საბჭო“ იემენის ყველა სამხრეთ პროვინციაში, მათ შორის საპორტო ქალაქ ადენში გეგმავს. იემენის საგარეო საქმეთა მინისტრმა, მუჰამედ ალ-ჰადრამიმ „სამხრეთის გარდამავალი საბჭოს“ ქმედებებს შეიარაღებული აჯანყება უწოდა და განაცხადა, რომ დაჯგუფების ხელმძღვანელობა პასუხს აგებს ამ ქმედებებზე. იემენში კონფლიქტი 2014 წელს დაიწყო. ქვეყნის მთავრობას ირანის მიერ მხარდაჭერილი ამბოხებული ჰუტები დაუპირისპირდნენ. კონფლიქტში მალევე საუდის არაბეთის ხელმძღვანელობით მოქმედი კოალიცია ჩაერთო, რომელიც იემენის ხელისუფლებას ავია იერიშებით ეხმარება.[10]

საუდის არაბეთში გაროზგვა და არასრულწლოვანთა სიკვდილით დასჯა აიკრძალა – გაროზგვა ჯარიმით ან თავისუფლების აღკვეთით შეიცვლება. შესაბამისი გადაწყვეტილება ქვეყნის უზენაესმა სასამართლომ მიიღო. გადაწყვეტილება გაროზგვის აკრძალვის შესახებ მიღებულია ადამიანის უფლებათა სფეროში დაწყებული რეფორმის ფარგლებში, რომელსაც მემკვიდრე პრინცი მუჰამედ ბინ სალმანი ატარებს. ასევე, საუდის არაბეთში სიკვდილით აღარ დასჯიან მათ, ვინც დანაშაული მაშინ ჩაიდინეს, როცა არასრულწლოვნები იყვნენ. მეფე სალმანმა შესაბამის ბრძანებას ხელი უკვე მოაწერა. საუდის არაბეთი გაეროს ბავშვთა უფლებების კონვენციის ერთერთი ხელმომწერია. დოკუმენტის მიხედვით, დასჯის უმკაცრესი ფორმის გამოყენება არასრულწლოვნის მიმართ დაუშვებელია.[11] [12]

ერაყში სარაკეტო იერიში განხორციელდა – იერიში ქალაქ ბასრაში ამერიკული ნავთობკომპანიის ობიექტებზე მოხდა. საწარმოების მიმართულებით 3 რაკეტა გაუშვეს. ინციდენტს მსხვერპლი არ მოჰყოლია.[13]

ეგვიპტეში 7 ტერორისტი გაანადგურეს – ოპერაცია ქვეყნის დედაქალაქ კაიროში ჩატარდა. ტერორისტები აღდგომის დღესასწაულზე ტერაქტებს გეგმავდნენ. ეგვიპტის შინაგან საქმეთა სამინისტროს ინფორმაციით, სპეცოპერაციის დროს ეროვნული უშიშროების სამსახურის ვიცე-პოლკოვნიკი მოკლეს, ხოლო კიდევ ერთი ოფიცერი დაშავდა.[14]

[1] Deutsche Welle; Afghanistan: Deadly bombing mars Taliban prisoner-swap talks; 1^st April, 2020; available at: https://www.dw.com/en/afghanistan-deadly-bombing-mars-taliban-prisoner-swap-talks/a-52980089

[2] BBC; Afghanistan and Taliban begin direct talk with aim of prisoner swap; 1^st April, 2020; available at: https://www.bbc.com/news/world-asia-52123951

[3] Deutsche Welle; Afghanistan: Taliban breaks off fruitless prisoner exchange talks; 7 April, 2020; available at: https://www.dw.com/en/afghanistan-taliban-breaks-off-fruitless-prisoner-exchange-talks/a-53044480

[4] Reuters; Rockets hit US air base in Afghanistan; no casualties; 9 April, 2020; available at: https://www.reuters.com/article/us-usa-afghanistan-attack/rockets-hit-u-s-air-base-in-afghanistan-no-casualties-idUSKCN21R0TL

[5] იმედის ახალი ამბები; ქაბულში აფეთქებას მსხვერპლი მოჰყვა; 29 აპრილი, 2020; ხელმისაწვდომია ბმულზე: https://imedinews.ge/ge/msoflio/139605/qabulshi-apetqebas-mskhverpli-mohkva

[6] Deutsche Welle; Syria: Record drop in monthly death toll; 1^st April, 2020; available at: https://www.dw.com/en/syria-record-drop-in-monthly-death-toll/a-52983563

[7] CP24; Two ex-Syrian secret police officers go on trial for torture in Germany; 23 April, 2020; available at: https://www.cp24.com/world/two-ex-syrian-secret-police-officers-go-on-trial-for-torture-in-germany-1.4908228

[8] SANA; Air defenses repel Israeli missile aggression over Damascus, down most of missiles; 27 April, 2020; available at: https://sana.sy/en/?p=190583

[9] Reuters; Bomb blast kills 40 people in Syrian town of Afrin, Turkey says; 28 April, 2020; available at: https://www.reuters.com/article/us-syria-security-turkey-blast-afrin/bomb-blast-kills-40-people-in-syrias-afrin-turkey-idUSKCN22A2IC?il=0

[10] Reuters; Yemen separatists announce self-rule in south, complicating peace efforts; By Mohammed Ghobari, Mohammed Mokhashef; 26 April, 2020; available at: https://www.reuters.com/article/us-yemen-security-south/stc-announces-plan-for-self-rule-in-south-yemen-government-calls-move-catastrophic-idUSKCN228003?il=0

[11] BBC; Saudi Arabia to abolish flogging – supreme court; 24 April, 2020; available at: https://www.bbc.com/news/world-middle-east-52420307

[12] BBC; Saudi Arabia ends executions for crimes committed by minors, says commission; 27 April 2020; available at: https://www.bbc.com/news/world-middle-east-52436335

[13] Reuters; Rockets land near oil district in southern Iraq; no casualties; By Aref Mohammed; 6 April, 2020; available at: https://www.reuters.com/article/us-iraq-security-energy/rockets-hit-near-site-of-foreign-oil-firms-state-run-companies-in-iraqs-basra-sources-idUSKBN21O0PT

[14] იმედის ახალი ამბები; ეგვიპტეში შვიდი ტერორისტი გაანადგურეს, რომლებიც აღდგომის დღესასწაულზე ტერაქტებს გეგმავდნენ; 15 აპრილი, 2020; ხელმისაწვდომია ბმულზე: https://imedinews.ge/ge/msoflio/136907/egvipteshi-shvidi-teroristi-gaanadgures-romlebits-agdgomis-dgesastsaulze-teraqtebs-gegmavdnen

გაერთიანებული სამეფოს საგარეო საქმეთა და თანამეგობრობის ოფისმა 2020 წლის 14 მარტს გამოაქვეყნა განახლებული რუქა, სადაც აღწერილია მოგზაურთათვის იემენში მოგზაურობის მიზანშეწონილობასთან დაკავშირებული რჩევები. რუქაზე წითლად აღნიშნულია ზონა, სადაც ტურისტებს ურჩევენ საერთოდ არ იმოგზაურონ;  ყვითლად აღნიშნულია ზონა, სადაც ტურისტებს ურჩევენ იმოგზაურონ მხოლოდ განსაკუთრებული აუცილებლობის შემთხვევაში; მწვანე ფრად აღნიშნულია ზონა, სადაც მოგზაურობა ნებადართულია რჩევების გათვალისწინებით.

ოფისი მოუწოდებს ბრიტანეთის მოქალაქეებს, ქვეყანაში მიმდინარე მძიმე სამოქალაქო ომის ფონზე, კატეგორიულად შეიკავონ თავი იემენის ნებისმიერ ნაწილში მოგზაურობისგან. ქვეყანაში უსაფრთხოების კუთხით არსებული სიტუაცია არასტაბილურია. შეიარაღებული შეტაკებები გრძელდება მთელი ქვეყნის მასშტაბით, რაც კიდევ უფრო აუარესებს ისედაც მძიმე ჰუმანიტარულ მდგომარეობას. იემენში საკვებზე, სასმელ წყალსა და სამკურნალო მედიკამენტებზე წვდომა შეზღუდულია. ასევე, არსებობს განურჩეველი ხასიათის შეიარაღებულ კონფლიქტში მოხვედრის სერიოზული რისკი.[1]

აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტი იემენში ადამიანის უფლებათა კუთხით არსებული მდგომარეობის შესახებ 2020 წელს გამოქვეყნებულ ანგარიშში (საანგარიშო პერიოდი – 2019 წელი) წერდა, რომ ქვეყანაში 2014 წელს დაწყებული სამოქალაქო ომი კვლავაც აქტიურად მიმდინარეობს. შესაბამისი სამოქალაქო სამსახურები ვერ ინარჩუნებდნენ ეფექტურ კონტროლს უსაფრთხოების კუთხით არსებულ სიტუაციაზე.

მიმდინარე წელს, ადამიანის უფლებათა კუთხით არსებულ სერიოზულ უფლებათა დარღვევებს შორის იყო: უკანონო და თვითნებური მკვლელობები – მათ შორის, პოლიტიკური დაკვეთით მკვლელობები;  იძულებითი გაუჩინარების შემთხვევები; წამება; უკანონო დაკავება და დაპატიმრება; მძიმე და სიცოცხლისთვის საშიში საპატიმრო პირობები; პოლიტიკური პატიმრები;  კორუფცია; ბავშვთა იძულებითი რეკრუტირების შემთხვევები და ა.შ.

ამას გარდა, უსაფრთხოების ძალების მიმართ დაუსჯელობა წარმოადგენდა სერიოზულ პრობლემას, რადგან ერთის მხრივ – ქვეყნის ზოგიერთ ნაწილში ქვეყნის მთავრობა არ ფლობდა ეფექტურ კონტროლს, ხოლო მეორეს მხრივ – როდესაც ამის გაკეთება შეეძლო, კორუფციისა და შესაბამისი ეფექტური მექანიზმების არარსებობის გამო, ვერ ახერხებდა საქმეების სათანადოდ გამოძიებას და დამნაშავეთა დასჯას.

არასამთავრობო აქტორები – მათ შორის, აჯანყებული ჰუტები; სხვადასხვა სეცესიონისტი ელემენტები; ტერორისტული ორგანიზაცია – „არაბეთის ნახევარკუნძულის ალ-ქაიდა“ (AQAP) და “ისლამური სახელმწიფოს“ ადგილობრივი შტო ასევე, ყოველგვარი შემდგომი პასუხისმგებლობის გარეშე  ჩადიოდნენ სერიოზულ უფლებათა დარღვევებს. ამას გარდა, საუდის არაბეთის ხელმძღვანელობით მოქმედი სამხედრო კოალიციის საჰაერო დაბომბვებს, ხშირად, თან სდევდა მსხვერპლი სამოქალაქო მოსახლეობაში.[2]

საერთაშორისო არასამთავრობო ორგანიზაცია Human Rights Watch იემენში ადამიანის უფლებათა კუთხით არსებული მდგომარეობის შესახებ 2020 წლის იანვარში გამოქვეყნებულ ანგარიშში წერდა, რომ იემენში მიმდინარე შეიარაღებული კონფლიქტი, დღესდღეობით, მსოფლიოში ყველაზე დიდი ჰუმანიტარული კატასტროფაა. კონფლიქტის მონაწილე ორივე მხარის ქმედებების შედეგად, დაიღუპა და დაშავდა ათასობით სამოქალაქო პირი. „Yemen Data Project“-ის მიხედვით, 2015 წლიდან მოყოლებული, 17 500 სამოქალაქო პირია გარდაცვლილი ან დაშავებული, ხოლო მათ შორის მეოთხედი – ქალი ან ბავშვია. 20 მილიონზე მეტ იემენელს არ გააჩნია წვდომა საკმარისი საკვებზე, ხოლო 10 მილიონი მათაგანი – შიმშილობის რისკის ზღვარზეა.

ქვეყნის არამდგრადი და სუსტი ეკონომიკა, შეიარაღებული კონფლიქტის შემდგომ, კიდევ უფრო დაკნინდა. ასობით ათას ოჯახს აღარ აქვს შემოსავალი, ხოლო უამრავი საჯარო მოხელე ხელფასის გარეშე უკვე რამდენიმე წელია მუშაობს. აღნიშნულმა ქმედებებმა, ბუნებრივია, წვლილი შეიტანა ჰუმანიტარული კრიზისის კიდევ უფრო დამძიმებაში.

როგორც იემენის მთავრობის ძალები და საერთაშორისო კოალიცია, ასევე – ჰუტები, სჩადიოდნენ ისეთ დანაშაულებს როგორიცაა უკანონო დაკავებები და იძულებითი გაუჩინარებები.  2015 წლიდან მოყოლებული, იემენის სამთავრობო ძალების მხარდამჭერი კოალიცია, რომელსაც საუდის არაბეთი ხელმძღვანელობს, პერიოდულად ახორციელებს განურჩეველ და სრულიად დისპროპორციულ საჰაერო დაბომბვებს, რასაც უკვე ათასობით სამოქალაქო პირის სიცოცხლე ემსხვერპლა. ასევე, ხორციელდებოდა თავდამსხმები სამოქალაქო ობიექტებზე, რაც აკრძალულია. ჰუტი აჯანყებულები ასევე  იყენებდნენ ისეთ არა კონვენციურ მეთოდებს, როგორიცაა: აკრძალული ნაღმები; ბავშვთა რეკრუტირება და განურჩეველი ხასიათის საარტილერიო დაბომბვები, რასაც ასევე თან ახლდა სამოქალაქო დანაკარგები.[3]

[1] UK Home Office – Foreign Travel Advice – Yemen; published 14 March 2020; available at https://www.gov.uk/foreign-travel-advice/yemen [accessed 30 March 2020]

[2] United States Department of State – “Country Report on Human Rights Practices 2019 – Yemen”; published in March 2020; available at

[accessed 30 March 2020]

[3] Human Rights Watch – World Report 2020 – Yemen; published 14 January 2020; available at

[accessed 31 March 2020]

სირიის კრიზისი – რუსეთისა და სირიის სამთავრობო ძალების ავიაიერიშს 18 მშვიდობიანი მოქალაქე ემსხვერპლა. დაღუპულთა შორის ბავშვებიც არიან. ავია დარტყმები ამბოხებულების მიერ კონტროლირებად იდლიბის პროვინციის რამდენიმე ქალაქზე განხორციელდა. სირიის მთავრობამ რუსეთის მხარდაჭერით ავია იერიშები თურქეთთან ცეცხლის შეწყვეტის შეთანხმების გაფორმებიდან 2 დღის შემდეგ განაახლა. ცეცხლის შეწყვეტის შეთანხმება ბაშარ ასადსა და თურქეთის მიერ მხარდაჭერილ ამბოხებულებს შორის გაფორმდა. რუსეთის თავდაცვის სამინისტრომ სირიის პროვინცია იდლიბში მშვიდობიანი მოქალაქეების წინააღმდეგ ავიაიერიში უარყო. რუსეთის თავდაცვის უწყების ინფორმაციით, იდლიბში იერიშები 9 იანვარს ცეცხლის შეწყვეტის შეთანხმების დადების შემდეგ აღარ განხორციელებულა.[1] [2]

ირანში არსებული ვითარება – ირანის პრეზიდენტის განცხადებით, თეირანი ურანს კიდევ უფრო ინტენსიურად გაამდიდრებს. „ირანზე ზეწოლა გაიზრდება, თუმცა ჩვენ პროგრესს განვაგრძობთ. ბირთვული პროგრამა ახლა უფრო უკეთეს მდგომარეობაშია, ვიდრე შეთანხმების ხელმოწერამდე იყო“, – განაცხადა როუჰანიმ. 16 იანვარს საგარეო საქმეთა და უსაფრთხოების პოლიტიკის საკითხებში ევროკავშირის უმაღლესი წარმომადგენელი ჯოზეფ ბორელი ირანის საგარეო საქმეთა მინისტრს მუჰამედ ჯავად ზარიფს ნიუ-დელიში შეხვდა და 2015 წელს გაფორმებული ბირთვული შეთანხმების საკითხები განიხილა.

15 იანვარს ირანის პრეზიდენტმა ჰასან როუჰანიმ აშშ-ის პრეზიდენტ დონალდ ტრამპთან ახალი ბირთვული შეთანხმების გაფორმებაზე უარი განაცხადა. ეს ინიციატივა დიდი ბრიტანეთის პრემიერს ბორის ჯონსონს ეკუთვნოდა. დიდი ბრიტანეთის პრემიერმა 14 იანვარს დონალდ ტრამპს ირანთან ახალი შეთანხმების შეთავაზება სთხოვა, რომლის ფარგლებში თეირანს არასოდეს ექნება ატომური იარაღი. ჯონსონის გეგმით, ე.წ. „ტრამპის შეთანხმებამ“ 2015 წლის ბირთვული შეთანხმება უნდა ჩაანაცვლოს. 5 იანვარს თეირანმა განაცხადა, რომ შეთანხმებით გათვალისწინებულ ურანის გამდიდრებაზე დაწესებულ შეზღუდვებს აღარ დაემორჩილება. თუმცა ირანის საგარეო საქმეთა მინისტრმა მოჰამად ჯავად ზარიფმა განაცხადა, რომ ეს შეთანხმების სიკვდილს არ ნიშნავს.[3]

პირველად, ბოლო 8 წლის განმავლობაში, ირანის უზენაესი ლიდერი ალი ხამენეი პარასკევის ლოცვას გაუძღვება. ირანის უზენაესი ლიდერი პარასკევის ლოცვას იშვიათად კითხულობს. ბოლოს ეს 2012 წელს, „არაბული გაზაფხულის“ დროს მოხდა. ხელისუფლებამ მოსახლეობას პარასკევის ლოცვის შემდეგ დემონსტრაციაზე გამოსვლა სთხოვა, რათა „მთელმა მსოფლიომ ნახოს ირანელი ხალხის ერთიანობა“. პარალელურად ქვეყანაში მმართველი რეჟიმის წინააღმდეგ საპროტესტო აქციები მიმდინარეობს. თეირანში უკრაინული ავიახაზების თვითმფრინავი 8 იანვარს ჩამოვარდა, რასაც 176 ადამიანი ემსხვერპლა. ბორტზე კანადის, შვედეთის, დიდი ბრიტანეთის, ავღანეთის და უკრაინის მოქალაქეები იყვნენ. 11 იანვარს ირანმა განაცხადა, რომ ავიალაინერი შეცდომით ჩამოაგდო. პრეზიდენტმა ჰასან როუჰანიმ მომხდარი უპატიებელი ადამიანური შეცდომით ახსნა. თვითმფრინავის ჩამოგდებაზე პასუხისმგებლობა ელიტურმა სამხედრო ქვედანაყოფმა, „ისლამური რევოლუციის გუშაგთა კორპუსმა“ აიღო. ამის შემდეგ თეირანში აიათოლა ალი ხამენეის გადადგომის მოთხოვნით აქციები დაიწყო. აქციაში მონაწილეობის გამო პოლიციამ ირანში დიდი ბრიტანეთის ელჩი რამდენიმე საათით დააკავა.[4]

იემენის კრიზისი – იემენის ქალაქ მარიბში სამხედრო საწვრთნელ ბაზაზე იერიში განხორციელდა. თავდასხმა ბალისტიკური რაკეტებისა და დრონების საშუალებით მოხდა და მას სულ მცირე 111 ადამიანი ემსხვერპლა, კიდევ ათობით კი დაიჭრა. ბანაკი დედაქალაქ სანადან 170 კილომეტრის დაშორებით მდებარეობს. სამიზნე იქ მდებარე მეჩეთი იყო და თავდასხმაც ისეთ დროს მოხდა, როცა ხალხი სალოცავად იკრიბებოდა. იემენის ხელისულება თავდასხმაში მეამბოხე ჰუსიტებს ადანაშაულებს, თუმცა მომხდარზე პასუხისმგებლობა არავის აუღია. იემენში კონფლიქტი 2014 წელს დაიწყო. ქვეყნის მთავრობას ირანის მიერ მხარდაჭერილი ამბოხებული ჰუსიტები დაუპირისპირდნენ. კონფლიქტში მალევე საუდის არაბეთის ხელმძღვანელობით მოქმედი კოალიცია ჩაერთო, რომელიც იემენის ხელისუფლებას ავია იერიშებით ეხმარება. ჰუსიტები დედაქალაქ სანას და სხვა დიდი ქალაქების უმეტესობას აკონტროლებენ და ირანთან კავშირს უარყოფენ.[5]

ერაყში არსებული ვითარება – ბაღდადსა და ბასრაში საპროტესტო აქციების განახლებას მსხვერპლი მოჰყვა. სამართალდამცველებმა ცრემლსადენი გაზი და საბრძოლო ტყვიები მას შემდეგ გამოიყენეს, რაც ჩახერგილი გზების გაწმენდისას დემონსტრანტებმა მათ ქვები და ე.წ. მოლოტოვის კოქტეილები დაუშინეს. ხელისუფლების წინააღმდეგ პროტესტი მომდევნო დღეებშიც გაგრძელდა. ბაღდადში აქციის მონაწილეებმა პოლიციას ქვები ესროლეს. სამართალდამცველებმა დემონსტრანტებს ცრემლმდენი გაზით და რეზინის ტყვიებით უპასუხეს. საერთო ჯამში, აქციების განახლების შემდეგ, დემონსტრაციებზე 7 ადამიანი დაიღუპა, მათ შორის ორი პოლიციელია. კიდევ ათობით დემონსტრანტი კი დაშავდა.[6] [7]

[1] BBC; Syria war: Air strikes kill 18 in Idlib city despite truce; 15 January, 2020; available at: https://www.bbc.com/news/world-middle-east-51128651?fbclid=IwAR0ssPDEnN9JfJNV1zz1e_ffFFSy3TVwcRA6h2OxMQy-2rersAGaLx4Gzf8

[2] Reuters; Russian denies bombing civilian targets in Syria’s Idlib – RIA; 16 January, 2020; available at: https://www.reuters.com/article/syria-security-russia-idlib-int/russia-denies-bombing-civilian-targets-in-syrias-idlib-ria-idUSKBN1ZF2ME?il=0

[3] Aljazeera; Rouhani: Iran enriching more uranium than before 2015 deal; 16 January, 2020; available at: https://www.aljazeera.com/news/2020/01/rouhani-iran-enriching-uranium-2015-deal-200116092747030.html

[4] BBC; Iran plane crash; Khamenei defends armed forces in rare address; 17 January, 2020; available at: https://www.bbc.com/news/world-middle-east-51140806

[5] BBC; Yemen war: Death toll in attack on military base rises to 111; 20 January, 2020; available at: https://www.bbc.com/news/world-middle-east-51166943

[6] The Telegraph; Two police officers killed as Iraq protests break out again; 20 January, 2020; available at: https://www.telegraph.co.uk/news/2020/01/20/two-police-officers-killed-iraq-protests-break/

[7] France 24; Five protesters, two police killed in renewed violence in Iraq; 21 January, 2020; available at: https://www.france24.com/en/video/20200121-fiver-protesters-two-police-killed-in-renewed-violence-in-iraq

ავღანეთში არსებული ვითარება – ავღანეთის ჩრდილოეთით, ბალხის პროვინციაში „თალიბანის“ მებრძოლების თავდასხმას 15 სამხედრო ემსხვერპლა. მთებში განლაგებულ იზოლირებულ საგუშაგოზე იერიში „თალიბანის“ ათობით მებრძოლმა მიიტანა. დაჯგუფებამ მომხდარზე პასუხისმგებლობა საჯაროდ აიღო.[1]

„თალიბანმა“ ავღანური ორგანიზაციის „სახალხო მოძრაობა მშვიდობისთვის“ 27 წევრი გაიტაცა. მოძრაობის აქტივისტები მთელი ქვეყნის მასშტაბით მარშებს აწყობენ და ავღანეთში მძვინვარე კონფლიქტის ყველა მხარეს მოლაპარაკებებისა და მშვიდობისკენ მოუწოდებენ. აქტივისტები  ქვეყნის დასავლეთით, ფარაჰის პროვინციაში გაიტაცეს. მოძრაობის ლიდერების თქმით, მათ აქტივისტებს უკვე მეოთხედ იტაცებენ. „თალიბანს“ მომხდართან დაკავშირებით საჯარო კომენტარი არ გაუკეთებია.[2]

საუდის არაბეთში ნაადრევი ქორწინება აიკრძალა – ახალი კანონმდებლობით, ქორწინებისთვის მინიმალურ ასაკად 18 წელი განისაზღვრა. მათ, ვისაც 18 წლამდე ასაკში მოუნდება დაქორწინება, სპეციალური ნებართვის აღება დასჭირდება, რომელიც სასამართლომ უნდა გასცეს.[3]

სომალიში აფეთქებას ათობით ადამიანი ემსხვერპლა – შემთხვევა დედაქალაქ მოგადიშუში მოხდა. დანაღმული ავტომობილი საკონტროლო-გამშვებ პუნქტზე 28 დეკემბერს აფეთქდა. დაღუპულთა რიცხვმა 75-ს გადააჭარბა, დაშავებულია 90-მდე ადამიანი. აფეთქებაზე პასუხისმგებლობა არავის აუღია.[4]

უკრაინის კრიზისი – უკრაინის მთავრობამ და პრო-რუსმა სეპარატისტებმა პატიმრების გაცვლა დაიწყეს. საუბარია ყველა პატიმარზე. პატიმრების გაცვლის შესახებ შეთანხმებას რუსეთის პრეზიდენტმა ვლადიმერ პუტინმა და უკრაინის პრეზიდენტმა ვოლოდიმირ ზელენსკიმ დეკემბერში მიაღწიეს. გავრცელებული ინფორმაციით, უკრაინულ მხარეს 55 კაცს გადასცემენ, თუმცა უკრაინის ობმუდსმენმა, ლიუდმილა დენისოვამ უკრაინელ ჟურნალისტებს განუცხადა, რომ კიევი პატიმართა გაცვლის პროცესში 80 კაცის გადაცემას ელის. თავის მხრივ, კიევი მზად არის, სხვადასხვა მძიმე დანაშაულისათვის მსჯავრდებული და ბრალდებული 87 პირი გაათავისუფლოს. ამასთან, აღმოსავლეთ უკრაინაში კონფლიქტებზე მომუშავე საერთაშორისო ჯგუფი რუსეთსა და უკრაინას შორის პატიმრების გაცვლის პირობაზე შეთანხმდა. ამის შესახებ ჯგუფში რუსეთის წარმომადგენელმა ბორის გრიზლოვმა 23 დეკემბერს განაცხადა. რუსეთმა და უკრაინამ პატიმრები 7 სექტემბერს გაცვალეს. ამ ფაქტს პრეზიდენტმა ვოლოდიმირ ზელენსკიმ დონბასის რეგიონში „საშინელი ომის“ დასრულებისკენ გადადგმული ნაბიჯი უწოდა.[5]

იემენის კრიზისი – სამხედრო აღლუმზე ირანის მიერ მხარდაჭერილი ჰუსიტების მიერ განხორციელებულ საჰაერო იერიშს ათამდე ადამიანის სიცოცხლე ემსხვერპლა. მომხდარზე პასუხისმგებლობა არცერთ დაჯგუფებას არ აუღია და საჯარო კომენტარი არც ჰუსიტების წარმომადგენლებს გაუკეთებიათ.[6]

ერაყში აშშ-ის საელჩოს თავს დაესხნენ – ბაღდადში, აშშ-ის მიერ ერაყში საბრძოლო დაჯგუფება „ქატაიბ ჰეზბოლას“ ობიექტებზე მიტანილი იერიშის გამო დაწყებული საპროტესტო აქციის მონაწილეები, აშშ-ის საელჩოში შეიჭრნენ. დემონსტრანტებმა ერთერთ საგუშაგო კოშკს ცეცხლი წაუკიდეს, ამერიკელმა ჯარისკაცებმა კი ხალხის დასაშლელად ცრემლმდენი გაზი გამოიყენეს. მანამდე აშშ-ის ქმედებები ერაყის საგარეო საქმეთა სამინისტრომ დაგმო, ირანმა კი, რომელიც „ქატაიბ ჰეზბოლას“ უჭერს მხარს, თავდასხმას „ტერორიზმის ნათელი მაგალითი“ უწოდა. აშშ-ის საჰაერო ძალებმა სირიასა და ერაყში დაჯგუფება ქატაიბ ჰეზბოლას“ ობიექტებზე იერიში 29 დეკემბერს მიიტანეს. „ქატაიბ ჰეზბოლა“ შიიტი მუსლიმების საბრძოლო დაჯგუფებაა, რომელსაც ირანი უჭერს მხარს. ის 2007 წელს შეიქმნა.[7]

ვაშინგტონი არ აპირებს საელჩოს ევაკუაცია მოხდინოს, პირიქით, შტატები რეგიონში დამატებითი სამხედრო ძალის გაგზავნას გეგმავს. აშშ-ის პრეზიდენტმა დონალდ ტრამპმა საელჩოზე თავდასხმაში ირანი დაადანაშაულა. „ირანმა ამერიკელი კონტრაქტორი მოკლა, ბევრი დაჭრა. ჩვენ მტკიცედ ვუპასუხეთ და ყოველთვის ასე მოვიქცევით. ახლა კი ირანმა ერაყში აშშ-ის საელჩოზე თავდასხმის ორგანიზება განახორციელა. ისინი სრულად აგებენ პასუხს“, – დაწერა ტრამპმა.[8]

[1] Reuters; Taliban kill 15 in attack on Afghan security checkpoint: local officials; 24 December, 2019; available at: https://www.reuters.com/article/us-afghanistan-attack/taliban-kill-15-in-attack-on-afghan-security-checkpoint-local-officials-idUSKBN1YS0K2

[2] BBC; Afghan People’s Peace Movement marchers kidnapped by Taliban; 25 December, 2019; available at: https://www.bbc.com/news/world-asia-50911882

[3] Saudi Gazette; Ministry of Justice bans marriage under 18; 23 December, 2019; available at: http://saudigazette.com.sa/article/585608/SAUDI-ARABIA/Ministry-of-Justice-bans-marriage-under-18?fbclid=IwAR3A67z1p8wzGLCBfSMC766MM2X0rJj7ybj95xbix7SgtkmeYfynHHLi8t8

[4] BBC; Rush-hour vehicle bomb kills dozens in Somali capital; 28 December, 2019; available at: https://www.bbc.com/news/world-africa-50932130

[5] Reuters; Ukraine holds big prisoner swap with pro-Russian separatists; By Pavel Polityuk and Vladimir Soldatkin; 29 December, 2019; available at: https://www.reuters.com/article/us-ukraine-crisis-prisoners-swap/ukraine-and-separatists-begin-all-for-all-prisoner-swap-reports-idUSKBN1YX04N?il=0

[6] Reuters; Missile hits military parade in Yemen, killing at least seven; 29 December, 2019; available at: https://www.reuters.com/article/us-yemen-security-blast/blast-hits-military-parade-in-yemen-idUSKBN1YX047?il=0

[7] BBC; US Baghdad embassy attacked by protesters angry at air strikes; 31 December, 2019; available at: https://www.bbc.com/news/world-middle-east-50956111

[8] Reuters; US has no plans to evacuate embassy in Baghdad, more forces being sent to compound; By Idrees Ali and David Brunnstrom; 31 December, 2019; available at: https://www.reuters.com/article/us-iraq-security-usa-trump/trump-blames-iran-for-orchestrating-attack-on-u-s-embassy-in-iraq-idUSKBN1YZ0TD

იემენის კრიზისი – საუდის არაბეთის ხელმძღვანელობით იემენში განხორციელებული საჰაერო იერიშის დროს 100-ზე მეტი ადამიანი დაიღუპა. კოალიციამ განაცხადა, რომ მის სამიზნეს გასამხედროებული დაჯგუფება წარმოადგენდა, თუმცა თავად ამბოხებულები აცხადებენ, რომ თავდასხმა განხორციელდა შენობაზე, რომელსაც ისინი ციხედ იყენებდნენ. შემთხვევის ადგილი წითელი ჯვრის საერთაშორისო კომიტეტის წარმომადგენლებმა მოინახულეს. მათი განმარტებით, შენობაში ბოლოს კოლეჯი იყო განთავსებული, თუმცა ამჟამად ცარიელია, მანამდე კი საპატიმრო დაწესებულებას წარმოადგენდა. იემენში სამხედრო კონფლიქტი 2014 წელს დაიწყო.[1]

ვითარება ავღანეთში – ავღანეთის დედაქალაქში დანაღმული ავტომობილის აფეთქების შედეგად 5 მშვიდობიანი მოქალაქე დაიღუპა, 50-ზე მეტი კი დაშავდა. თავდასხმა „მწვანე სოფლის“ კომპლექსთან ახლოს მოხდა, სადაც უცხოური კომპანიებია განთავსებული. ქვეყნის შინაგან საქმეთა მინისტრის განცხადებით, მსხვერპლის რიცხვი შეიძლება გაიზარდოს. მომხდარზე პასუხისმგებლობა ტერორისტულმა დაჯგუფება „თალიბანმა“ აიღო.[2] მოგვიანებით გავრცელებული ინფორმაციით, ავღანეთის დედაქალაქში ტერაქტის შედეგად დაღუპულთა რაოდენობა 16-მდე გაიზარდა; დაშავებულთა რაოდენობამ კი ასს გადააჭარბა.[3]

აშშ, თალიბებთან შეთანხმების შესაბამისად, ავღანეთიდან 5400 სამხედროს გაიყვანს. შეთანხმება მოლაპარაკებების 9 რაუნდის შედეგი გახდა. ხუთი სამხედრო ბაზიდან აშშ-ის არმიის ჯარისკაცებს 135 დღის განმავლობაში გაიყვანენ. სანაცვლოდ, „თალიბანი“ პირობას დებს, რომ ქვეყანა აშშ-სა და მის მოკავშირეებზე თავდასხმების მოსამზადებელ ბაზად აღარ იქნება. შეთანხმების ძალაში შესვლამდე დოკუმენტს აშშ-ის პრეზიდენტი დონალდ ტრამპი უნდა გაეცნოს. ინფორმაცია შტატების სპეციალურმა წარმომადგენელმა გაავრცელა; ხალილზადის ინტერვიუს ეთერში გასვლისას ქაბულში აფეთქება მოხდა, რომელსაც 16 ადამიანი ემსხვერპლა. მომხდარზე პასუხისმგებლობა „თალიბანმა“ აიღო. როგორც „ბი-ბი-სი“ წერს, მომხდარი კიდევ ერთხელ ადასტურებს, რომ ვაშინგტონსა და „თალიბანს“ შორის შეთანხმებით ავღანეთში ყოველდღიური ძალადობა არ შეწყდება. დღეისათვის ავღანეთში 14 000 ამერიკელი სამხედრო მსახურობს. კონტინგენტის სრულად გაყვანა რამდენიმე პირობაზე იქნება დამოკიდებული. კერძოდ, ავღანეთის მთავრობასა და „თალიბანს“ შორის ორმხრივი მოლაპარაკებების დაწყებასა და ცეცხლის შეწყვეტაზე.[4]

ბალხის პროვინციის ზარის რაიონში თალიბანის მებრძოლებთან შეტაკებას 6 სამხედრო მოსამსახურე ემსხვერპლა; 11 კი დაიჭრა. ავღანეთის არმიის ინფორმაციით, სამხედროებმა თალიბანის 13 მებრძოლი მოკლეს და 9 დაჭრეს.[5]

მორიგ აფეთქებას ქაბულში სულ მცირე 10 ადამიანი ემსხვერპლა და 40-ზე მეტი დაშავდა. აფეთქება ქალაქის ცენტრში, ერთერთ ყველაზე დაცულ უბანში მოხდა, სადაც აშშ-ის საელჩო და სამთავრობო უწყებები განლაგებული. ბომბი მანქანაში იყო დამონტაჟებული. მომხდარზე პასუხისმგებლობა თალიბანმა აიღო.[6]

თურქ ოპოზიციონერს ერდოღანის კრიტიკის გამო 9 წლითა და 8 თვით თავისუფლების აღკვეთა მიესაჯა – ქვეყნის ძირითადი ოპოზიციური პარტიის „რესპუბლიკური სახალხო პარტიის“ სტამბოლის განყოფილების ხელმძღვანელს კანან კაფთანჩიოღლუს ბრალი სახელმწიფო დაწესებულებებისა და პრეზიდენტის შეურაცხყოფასა და ტერორიზმის პროპაგანდაში მონაწილეობაში დასდეს. კაფთანჩიოღლუ ბრალს არ აღიარებს და განაჩენს პოლიტიკურად მოტივირებულს უწოდებს, ვინაიდან მისი დახმარებით ოპოზიციონერმა კანდიდატმა ეკრემ იმამოღლუმ სტამბოლის მერის არჩევნებზე მმართველი პარტიის კანდიდატი დაამარცხა. განაჩენის გამოცხადების პარალელურად სასამართლოს შენობასთან საპროტესტო აქცია მიმდინარეობდა. შეკრებილები კანან კაფთანჩიოღლუს სოლიდარობას უცხადებდნენ.[7]

[1] იმედის ახალი ამბები; იემენში ავიაიერიშს 100-ზე მეტი ადამიანი ემსხვერპლა; 01.09.2019; ხელმისაწვდომია ბმულზე: https://imedinews.ge/ge/msoflio/115314/iemenshi-aviaierishs-100ze-meti-adamiani-emskhverpla

[2] AP; Taliban attack Kabul as US envoy says deal almost final; By Rahim Faiez and Cara Anna; 3 September, 2019; available at: https://www.apnews.com/5b43a817115a46aab585700ee7e67a23

[3] იმედის ახალი ამბები; ქაბულში ტერაქტის მსხვერპლთა რიცხვი გაიზარდა; 3 სექტემბერი, 2019; ხელმისაწვდომია ბმულზე: https://imedinews.ge/ge/msoflio/115437/qabulshi-teraqtis-mskhverplta-ritskhvi-gaizarda

[4] Tolo News; Exclusive interview with US chief negotiator Zalmay Khalilzad; 2 September, 2019; available at: https://www.tolonews.com/must-see-vidoes/exclusive-interview-us-chief-negotiator-zalmay-khalilzad

[5] 1TV News AF; Twitter Post from 3 September, 2019; available at: https://twitter.com/1TVNewsAF/status/1168835593058553856

[6] Reuters; Taliban suicide bomber kills at least 10 civilians, two NATO troops in Kabul; By Abdul Qadir Sediqi, Rupam Jain; 5 September, 2019; available at: https://www.reuters.com/article/us-afghanistan-attack/taliban-suicide-bomber-kills-at-least-10-in-kabul-42-wounded-idUSKCN1VQ0J4

[7] AP; Turkey: Politician convicted for tweets insulting president; 6 September, 2019; available at: https://apnews.com/035cfaac770d475ba495ba0a472d3202

იემენის კრიზისი – იემენში შეტაკებისას 6 მშვიდობიანი მოქალაქე დაიღუპა და 12 დაიჭრა. ინციდენტი ქალაქ ადენში მოხდა. ერთმანეთს ხელისუფლების მომხრეები და ამბოხებულები დაუპირისპირდნენ. საბრძოლო მოქმედებები 7 აგვისტოს დაიწყო. ბოლო ერთი კვირის განმავლობაში, იემენის კლინიკებში 75 ადამიანი გადაიყვანეს, რომლებიც მართვით სუნთქვაზე იმყოფებიან.[1]

სამთავრობო ძალებთან რამდენიმედღიანი ბრძოლის შემდეგ, ამბოხებულებმა საპორტო ქალაქ ადენზე კონტროლი დაამყარეს.[2]

სირიის კრიზისი – სირიის არმიამ სტრატეგიული ქალაქი ალ-ჰობაიტი დაიკავა. ქალაქი აჯანყებულების ყველაზე მსხვილიო ანკლავი იყო. ამბოხებულებმა ტერიტორიების დაკარგვა დაადასტურეს. ბრძოლისას, ორივე მხრიდან 100-ზე მეტი მებრძოლი დაიღუპა. სირიის არმიამ და მისმა მოკავშირე ძალებმა აჯანყებულების პოზიციაზე დაახლოებით 2 ათასი საჰაერო და საარტილერიო შეტევა განახორციელეს.[3]

ვენესუელის კრიზისი – ქვეყანაში საპარლამენტო არჩევნების თარიღის განსაზღვრისთვის სპეციალური კომისია შეიქმნა. კომისია ნიკოლას მადუროს კონტროლის ქვეშ არსებულმა საკონსტიტუციო ასამბლეამ ჩამოაყალიბა. გავრცელებული ცნობით, ქვეყანაში საპარლამენტო არჩევნები შესაძლოა 2019 წელს გაიმართოს. ხუან გუაიდოს განმარტებით, ამ ხერხით ნიკოლას მადურო ცდილობს ეროვნულ ასამბლეაში უმრავლესობა დაიბრუნოს.

ვენესუელის უმაღლეს საკანონმდებლო ორგანოში უმრავლესობა ოპოზიციას აქვს. ქვეყნები, რომლებიც ხუან გუაიდოს უჭერენ მხარს, ეროვნულ ასამბლეას ვენესუელის ერთადერთ დემოკრატიულ ორგანოდ მიიჩნევენ. თუმცა, მას შემდეგ, რაც უმაღლეს საკანონმდებლო ორგანოში უმრავლესობა ოპოზიციამ მოიპოვა, ნიკოლას მადურომ ეროვნულ ასამბლეას ლეგიტიმურობა ჩამოართვა და მისი ფუნქციები რეჟიმის ერთგულ საკონსტიტუციო ასამბლეას გადასცა. ვენესუელაში საპარლამენტო არჩევნები ხუთ წელიწადში ერთხელ იმართება და კანონის თანახმად 2020 წლამდე არ უნდა ჩატარდეს.

2015 წელს ვენესუელის უმაღლეს საკანონმდებლო ორგანოში სავარძლების უმრავლესობა ოპოზიციამ მოიპოვა. შედეგად ეროვნულ ასამბლეაში, პირველად 16 წლის განმავლობაში მმართველობა ოპოზიციის ხელში გადავიდა. თუმცა ნიკოლას მადურო, უზენაესი სასამართლოს საშუალებით, საკანონმდებლო ორგანოს მიერ მიღებულ გადაწყვეტილებებს არ ასრულებდა.

ვენესუელაში ვითარება განსაკუთრებით 21 იანვრის შემდეგ დაიძაბა, როდესაც ნიკოლას მადუროს წინააღმდეგ მასშტაბური დემონსტრაციები დაიწყო. ოპოზიციონერმა ხუან გუაიდომ კი თავი ქვეყნის დროებით პრეზიდენტად გამოაცხადა. ამის პარალელურად ვენესუელა უმძიმეს ეკონომიკურ და სოციალურ კრიზისს განიცდის. ჰიპერინფლაციის გამო, ქვეყანაში საკვებისა და სამედიცინო მედიკამენტების დეფიციტია. შედეგად, ქვეყანა მილიონობით ადამიანმა დატოვა და თავი მეზობელ სახელმწიფოებს შეაფარა.[4]

[1] France 24; Clashes kill six civilians in Yemen’s Aden; 8 August, 2019; available at: https://www.france24.com/en/20190809-clashes-kill-six-civilians-yemens-aden

[2] BBC; Yemen conflict: Southern separatists seize control of Aden; 11 August, 2019; available at: https://www.bbc.com/news/world-middle-east-49308199

[3] Reuters; Syrian army takes strategic town from rebels in new advance; 11 August, 2019; available at: https://www.reuters.com/article/us-syria-security-northwest/syrian-army-takes-strategic-town-from-rebels-in-new-advance-idUSKCN1V1074

[4] 1TV; „ფრანს პრესის“ ინფორმაციით, ვენესუელაში საპარლამენტო არჩევნების თარიღის განსაზღვრისთვის სპეციალური კომისია შეიქმნა; 13 აგვისტო, 2019; ხელმისაწვდომია ბმულზე: https://1tv.ge/news/frans-presisi-informaciit-venesuelashi-saparlamento-archevnebis-tarighis-gansazghvristvis-specialuri-komisia-sheiqmna/