საერთაშორისო ორგანიზაცია „Amnesty International“ 2022 წელს გამოქვეყნებულ ანგარიშში [საანგარიშო პერიოდი 2021 წელი] ირანის ისლამური რესპუბლიკის შესახებ წერს, რომ წამება და სხვა სახის არასათანადო მოპყრობა კვლავ ფართოდ გავრცელებული და სისტემატურია, განსაკუთრებით დაკითხვების დროს. წამების გამოყენებით მიღებული აღიარებითი ჩვენებები ხშირად გადაიცემა სახელმწიფო ტელევიზიის ეთერში და მუდმივად გამოიყენება სასამართლოს მიერ. პატიმრები იმყოფებიან მძიმე და არაადამიანურ პირობებში – გადატვირთულობა, მძიმე სანიტარული პირობები, არასათანადო საკვები და წყალმომარაგება, ლოგინების არასაკმარისი რაოდენობა, ცუდი ვენტილაცია და მწერები. ბევრი პატიმრისთვის ხელმისაწვდომი არაა სათანადო სამედიცინო მომსახურება, რაც მათ კოვიდ-19 ინფექციის რისკის წინაშე აყენებს.

2021 წლის აგვისტოში, მედიაში გაჟონა ფოტოებმა, რომლებიც თეირანის ევინის ციხეში იყო გადაღებული. ფოტოებზე აღბეჭდილი იყო ციხის პერსონალის მიერ პატიმრების ცემა, სექსუალური შევიწროვება და სხვა სახის წამება და არასათანადო მოპყრობა პატიმრების მიმართ. მინიმუმ 24 პატიმარი დაიღუპა საეჭვო გარემოებებში, სავარაუდოდ, წამების ან სხვა სახის არასათანადო მოპყრობის და სამედიცინო მომსახურების შეზღუდვის გამო. სისხლის სამართლის კოდექსი კვლავ აწესებს ისეთი სახის სასჯელებს, რომლებიც არღვევს წამების აკრძალვის კანონმდებლობას; მათ შორისაა გაროზგვა, მხედველობის შეზღუდვა, ამპუტაცია, ჯვარზე გაკვრით სიკვდილით დასჯა და ჩაქოლვა. 2021 წლის თებერვალში, ურუმიეს ციხეში, ჰადი როსტამი 60-ჯერ გაროზგვით დასაჯეს შიმშილობის გამოცხადების გამო; ამასთან, მას გამუდმებით ემუქრებოდნენ ამპუტაციის სასჯელის სისრულეში მოყვანით. სექტემბერში კი, აჰარის ციხეში, ჰადი ატაზადე გაროზგვის შემდეგ გარდაიცვალა. ადგილობრივი აქტივისტების ინფორმაციით, მინიმუმ 152 პირს მიუსაჯეს გაროზგვა.[1]

საერთაშორისო ორგანიზაცია „Freedom House“ 2022 წელს გამოქვეყნებულ ანგარიშში [საანგარიშო პერიოდი 2021 წელი] ირანის ისლამური რესპუბლიკის შესახებ წერს, რომ ყოფილი დაკავებულები საუბრობენ მათ მიმართ მოპყრობაზე. ყოფილი პატიმრების თქმით, მათ სცემდნენ და აწამებდნენ, ვიდრე არ აღიარებდნენ იმ დანაშაულს, რომლის აღიარებასაც მათგან გამომძიებლები ითხოვდნენ. ზოგიერთი დანაშაული, პატიმრობასა და ჯარიმასთან ერთად, ოფიციალურად ისჯება გაროზგვითაც. პოლიტიკური პატიმრები მუდმივად აწყობენ გაფიცვებს შიმშილობის გამოყენებით და აპროტესტებენ საპატიმროებში არსებულ არასათანადო პირობებსა და მოპყრობას. 2010 წლიდან 2021 წლის სექტემბრამდე მინიმუმ 72 პატიმარი დაიღუპა ციხეებში; უმეტეს შემთხვევაში, პატიმრების დაღუპვას წინ უსწრებდა მათ მიმართ წამების, არასათანადო მოპყრობისა თუ სხვადასხვა სპეციალური საშუალებების [ცრემლსადენი გაზი, იარაღი] გამოყენება.[2]

ამერიკის შეერთებული შტატების სახელმწიფო დეპარტამენტი 2022 წელს გამოქვეყნებულ ანგარიშში [საანგარიშო პერიოდი 2021 წელი] ირანის ისლამური რესპუბლიკის შესახებ წერს, რომ ქვეყნის კანონმდებლობა კრძალავს ნებისმიერი ფორმით წამების გამოყენებას აღიარებითი ჩვენებისა და თუ ინფორმაციის მიღების მიზნით. მიუხედავად ამისა, ფიზიკური და მენტალური წამება ფართოდ გამოიყენება აღიარებითი ჩვენებების მისაღებად; განსაკუთრებით წინასწარი დაკავების ცენტრებში. 2021 წელსაც ვრცელდებოდა სარწმუნო ინფორმაცია პატიმრების მიმართ წამებისა და არასათანადო მოპყრობის ფაქტების შესახებ.

საპატიმრო დაწესებულებებში არსებული პირობები მძიმე და სიცოცხლისთვის საშიშია გადატვირთულობის, ფიზიკური ძალადობის და არასათანადო სანიტარიისა და სამედიცინო მომსახურების გამო. პატიმრები რეგულარულად იწყებენ შიმშილობას მათ მიმართ მოპყრობის გასაპროტესტებლად. საპატიმროებში არსებული ვითარება დამძიმდა კოვიდ პანდემიის დროს. საპატიმრობში არ იყო საკმარისი დამცავი საშუალებები ვირუსის გავრცელების თავიდან ასაცილებლად.

საპატიმრო დაწესებულებებში ხშირია პატიმრების გარდაცვალება და პატიმრების მხრიდან პატიმრებზე ძალადობა, რასაც ციხის ადმინისტრაცია დრო და დრო ვერ აკონტროლებს. 2020 წელს მინიმუმ 35 პატიმარი მოკლეს და ათობით პატიმარმა მიიღო დაზიანებები ქვეყნის მასშტაბით რვა სხვადასხვა ციხეში. არასამთავრობო ორგანიზაციების ინფორმაციით, ციხის აპერსონალი სცემს როგორც პოლიტიკური მოტივით, ასევე არაპოლიტიკური ნიშნით დაპატიმრებულ პირებს; ახორციელებს შიშველი პატიმრების ჩხრეკას სხვა პატიმრების თანდასწრებით და ემუქრება პატიმრების ოჯახებს. ზოგიერთ ინსტანციაში, პოლიტიკური ნიშნით პატიმრების მიმართ მოპყრობა გაცილებით მძიმეა.

არასამთავრობო სექტორის ინფორმაციით, სამედიცინო მომსახურების შეზღუდვას ციხის ადმინისტრაცია დასჯის მეთოდად იყენებს. გავრცელებული ინფორმაციით, არასათანადო სამედიცინო მომსახურების გამო, ორი პოლიტიკური ნიშნით პატიმარი ჰოსპიტალში გარდაიცვალა. ციხი ადმინისტრაცია პოლიტიკური ნიშნით პატიმრებს ხშირად ათავსებს იმ სექტორსა და საკნებში, სადაც საშიში და მოძალადე პატიმრები იხდიან სასჯელს. გავრცელებული ინფორმაციით, არასათანადო საპატიმრო პირობებისა და მოპყრობის გამო თვითმკვლელობის მცდელობები ხშირია.

ხელისუფლება თითქმის არასდროს იძიებს არაადამიანური მოპყრობისა და საპატიმროში გარდაცვალების შემთხვევებს. მთავრობა საპატიმრო დაწესებულებებში არსებული პირობების მონიტორინგის უფლებას არ აძლევს დამოუკიდებელ სადამკვირვებლო მისიებს.[3]

[1] საერთაშორისო ორგანიზაცია „Amnesty International“; ყოველწლიური ანგარიში ადამიანის უფლებათა დაცვის პრაქტიკის შესახებ ირანში – 2021 წელი; გამოქვეყნებულია 2022 წლის 29 მარტს; ხელმისაწვდომია ბმულზე:

[ნანახია 2022 წლის 10 ოქტომბერს]

[2] საერთაშორისო ორგანიზაცია „Freedom House“; ყოველწლიური ანგარიში ადამიანის უფლებების დაცვის პრაქტიკის შესახებ ირანში – 2021 წლი; გამოქვეყნებულია 2022 წლის 10 ოქტომბერს; ხელმისაწვდომია ბმულზე:

[ნანახია 2022 წლის 10 ოქტომბერს]

[3] ამერიკის შეერთებული შტატების სახელმწიფო დეპარტამენტი; ყოველწლიური ანგარიში ადამიანის უფლებების დაცვის პრაქტიკის შესახებ ირანში – 2021 წელი; გამოქვეყნებულია 2022 წლის 12 აპრილს; ხელმისაწვოდმია ბმულზე:

[ნანახია 2022 წლის 10 ოქტომბერს]

აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტი 2022 წელს გამოქვეყნებულ ანგარიშში [საანგარიშო პერიოდი 2021 წელი] ირანის ისლამური რესპუბლიკის შესახებ წერს, რომ ქვეყნის კანონმდებლობა არ კრძალავს ოჯახში ძალადობას. ხელისუფლება ცოლ-ქმარსა და ოჯახის წევრებს შორის ძალადობასა თუ შევიწროვებას პირად საკითხად მიიჩნევს და იშვიათად განიხილავს საჯაროდ. IRNA 2020 წლის აპრილში გამოქვეყნებულ სტატიაში წერს, რომ დრამატულად გაიზარდა ოჯახში ძალადობასთან დაკავშირებული ზარები საჯარო სოციალური კეთილდღეობის ცხელ ხაზზე. სახელმწიფო კეთილდღეობის ორგანიზაციამ დაგზავნა საჯარო სატელეფონო შეტყობინებები ასეთი ცხელი ხაზის არსებობის შესახებ და აღნიშნულის შემდეგ, სამთავრობო ოფიციალური პირების თანახმად, ცხელ ხაზზე მიღებული ზარების რაოდენობა გაორმაგდა. ქალთა უფლებების დაცვის აქტივისტი შაჰლა ენტესარის თქმით, ოჯახში ძალადობის შემთხვევებმა განსაკუთრებით იმატა პანდემიასთან დაკავშირებული აკრძალვებისა და შეზღუდვების მოქმედების პერიოდში.

წინა წლებში თავდამსხმელებმა განახორციელეს ე.წ. „მჟავით თავდასხმები“; აღნიშნული პირები ქალებს, ვინც მათი აზრით, არღვევდა „მორალის“ სხვადასხვა კანონსა და პრაქტიკას, მჟავის გამოყენებით სერიოზულ ფიზიკურ დაზიანებებს აყენებდნენ. მიუხედავად იმისა, რომ, გავრცელებული ცნობებით, გუშაგთა საბჭომ დაამტკიცა კანონი, რომელიც ზრდიდა მსგავსი დანაშაულისთვის დაწესებულ სასჯელს, ხელისუფლებამ განაგრძო იმ აქტივისტების სისხლის სამართლებრივი დევნა, ვინც ხელისუფლებისგან მეტ მოქმედას ითხოვდა ზემოაღნიშნული დანაშაულების ჩამდენთა პასუხისგების კუთხით.

ირანის კანონმდებლობა კრძალავს ქალთა სასქესო ორგანოების დასახიჩრებას და მსგავსი პრაქტიკა სისხლის სამართლებრივად დასჯადი ქმედებაა. წყაროების თქმით, ასეთი საზიანო პრაქტიკის შესახებ ცნობები არაა ხელმისაწვდომი; სხვა წყაროები და მედია საშუალებები კი აღნიშნავენ, რომ მსგავს პრაქტიკას ადგილი აქვს ჰორმოზგანის, ქურთისტანი, კერმანშაჰისა და დასავლეთ აზერბაიჯანის პროვინციებში, ძირითადად შაფი’ი სუნიტი საზოგადოებებში.

ანგარიშის მიხედვით, ვრცელდებოდა ინფორმაციები „ღირსების აღდგენის“ მოტივით ჩადენილი მკვლელობების შესახებ. აღნიშნული მოტივით მკვლელობების ოფიციალური სტატისტიკა არ არსებობს; სხვადასხვა ადგილობრივი წყაროს ინფორმაციით კი, „ღირსების აღდგენის“ მოტივით, დაახლოებით, 275-450 მკვლელობა ხდება; უმრავლეს შემთხვევაში, ქალებს კლავენ მათივე მამაკაცი ნათესავები, მათ შორის, მათი ქმრები, მამები და ძმები, რათა „დაიცვან/აღადგინონ ოჯახის ღირსება“.

კანონი ამცირებს სადამჯელო ღონისძებებს მამებისა და ოჯახის სხვა წევრებისთვის, ვინც ფიზიკურ ზიანს მიაყენებს ან მოკლავს ოჯახის წევრს „ღირსების აღდგენის“ მოტივით. მაგალითად, თუ მამას დამნაშავედ ცნობენ შვილის [გოგო] მკვლელობაში, მისი სასჯელი არ იქნება სიკვდილით დასჯა, როგორც ეს ჩვეულებრივ დადგენილია განზრახ მკვლელობისთვის; მას შეიძლება მიესაჯოს 3-დან 10 წლამდე თავისუფლების აღკვეთა. იგივე წესი არ ვრცელდება დედებისთვის; რადგან მამა მიიჩნევაკანონიერ მეურვედ და თავისი შვილის მკვლელობისთვის მისთვის სასიკვდილო განაჩენის გამოტანა კანანით არაა გათვალისწინებული.

ქვეყნის კონსტიტუცია აწესებს თანაბარ დაცვას ქალებისთვის, ისლამის საკუთარი ინტერპრეტაციის შესაბამისად. 2020 წლის ივნისში, ირანის პრეზიდენტმა გამოსცა განკარგულება, რომლის მიხედვით ძალაშ შევიდა ცვლილება ქვეყნის სამოქალაქო კოდექსში და ქალებს უფლება მიეცათ, დაქორწინდნენ უცხო ქვეყნის მოქალაქე მამაკაცებზე, თავიანთი შვილებისთვის მოქალაქეობის გადასაცემად. ირანის კანონმდებლობა კრძალავს მუსლიმი ქალის არა-მუსლიმ მამაკაცზე დაქორწინებას, მიუხედავად მათი მოქალაქეობისა. ასევე, ირანის კანონმდებლობის თანახმად, ქალწული ქალები და გოგონები, თუ სურვილი აქვთ, დაქორწინდნენ, საჭიროებენ მამის ან ბაბუის ან სასამართლოს ნებართვას.[1]

საერთაშორისო ორგანიზაცია „Amnesty International“ 2022 წელს გამოქვეყნებულ ანგარიშში [საანგარიშო პერიოდი 2021 წელი] ირანის ისლამური რესპუბლიკის შესახებ წერს, რომ ქალები აწყდებიან დისკრიმინაციას, როგორც საკანონმდებლო, ასევე პრაქტიკულ დონეზე, მათ შორის პოლიტიკურ პროცესებში ჩართულობის, დასაქმების, მემკვიდრეობის, დაქორწინებისა და განქორწინების საკითხებთან დაკავშირებით.[2]

გაერთიანებული სამეფოს საშინაო საქმეთა ოფისი 2022 წლის მაისში გამოქვეყნებულ ანგარიშში ირანის ისლამური რესპუბლიკაში ქალთა მიმართ ღირსების სახელით ძალადობის შესახებ წერს, რომ ირანის სისხლის სამართლის კოდექსში არ არის კონკრეტული ჩანაწერი, რომელიც ღირსების სახელით დანაშაულის კრიმინალიზებას მოახდენს; ამასთან, შარიათის პრინციპების გათვალისწინებით, ასეთი დანაშაულის ჩადენისთვის, შემცირებულ სასჯელს აწესებს. ანგარიშის მიხედვით, ისლამური კანონი შეიცავს პრინციპს, რომელიც ცნობილია სახელით „ქისას“ [qisas], რომელიც კერძო პირს აძლევს უფლებას, მკვლელობის ან განზრახ სხეულის დაზიანებისთვის, შურისძიება მოითხოვოს. აღნიშნული პრინციპი მიდრეკილია, შექმნას დაუსჯელობის გარემო იმ შემთხვევებისთვის, როდესაც დამნაშავე და მსხვერპლი ერთი ოჯახის წევრები არიან. ღირსების სახელით მკვლელობის ან ოჯახში ძალადობის შემთვევებისას, ნაკლებად სავარაუდოა, ოჯახის უფროსმა დასჯა მოითხოვოს. მიუხედავად ამისა, დანაშაულის ჩამდენმა შეიძლება მიიღოს მცირე-ვადიანი საპატიმრო სასჯელი ან დასჯა სრულად აიცილოს თუ ოჯახის უფროსი მას ჩადენილს აპატიებს. „ქისას“-ის პრინციპი არ მოქმედებს იმ შემთხვევებზე, როდესაც მამა ან ბაბუა მოკლავს საკუთარ შვილს ან შვილიშვილს. ასეთ შემთხვევებში, მოსამართლე აწესებს საპატიმრო სასჯელს 3-დან 10 წლამდე ვადით. ირანის კანონმდებლობით, განზრახ მკვლელობა სიკვდილითაც ისჯება, გარდა იმ შემთვევისა თუ მსხვერპლის ოჯახი მკვლელს პატიობს. ამასთან, კანონი განსაზღვრავს, რომ თუ მამა ან ბაბუა მოკლავს თავის შვილს ან შვილიშვილს, საპატიმრო სასჯელი 10 წლამდე მცირდება. წყაროების შეფასებით, აღნიშნული წაახალისებს ოჯახში ძალადობას და ღირსების სახელით მკვლელობას.

გაერთიანებული სამეფოს საშინაო საქმეთა ოფისი იმავე ანგარიშში წერს, რომ მართალია, ირანის კონსტიტუცია აწესებს თანაბარ უფლებებს ყველა მოქალაქისთვის სამართლიანობის ძიების, სამართლებრივი დახმარებისა და რჩევების მიღების კუთხით, ქვეყანაში არსებული კულტურული ფაქტორები ქალებისთვის ხშირად ქმნიან ბარიერებს. საკანონმდებლო ბაზა დაფუძნებულია ისლამურ კრიტერიუმებზე, რომლებიც, თავი მხრივ, დისკრიმინაციული ქალების მიმართ. სხვადასხვა კვლევის შედეგებით, ქალებს ნეგატიური დამოკიდებულება აქვთ სასამართლო სისტემის მიმართ და არ სჯერათ, რომ აღნიშნულ სისტემაში შეუძლიათ სამართალი იპოვონ. ოჯახში ძალადობის შემთვევების სასამართლოში განხილვა სამარცხვინო საქციელად მიიჩნევა და ამიტომ მსგავსი საქმეების სასამართლოშ განხილვის ფაქტები ძალიან ცოტაა. წყაროების შეფასებით, ხელმისაწვდომი არაა ინფორმაცია იმის შესახებ, რამდენად ახერხებენ ქალები სამართლის პოვნას ოჯახში ძალადობის საქმეების შემთხვევებში. სხვადასხვა ადგილობრივი წყაროს თანახმად, ქალები აწდებიან გენდერზე დაფუძნებულ დაბრკოლებებს სამართლის ძიების პროცესში; როგორიცაა, მაგალითად, კულტურული ფაქტორი, შესაბამისი განათლების ნაკლებობა, სასამართლო სისტემის მიკერძოებული მიდგომა ქალების წინააღმდეგ, ფინანსური დამოუკიდებლობის ნაკლებობა, დისკრიმინაციული სამართლებრივი დებულებები და სოციალური გარიყულობის შიში.

ნორვეგიის წარმოშობის ქვეყნის შესახებ ინფორმაციის კვლევის ცენტრი „ლანდინფო“ 2020 წლის აგვისტოში გამოქვეყნებულ ანგარიშში წერს, რომ ირანის შრომისა და სოციალური კეთილდღეობის სამინისტროში მოქმედებს სახელმწიფო კეთილდღეობის ორგანიზაცია, რომელიც ოჯახში ძალადობის მსხვერპლ ქალებს გარკვეულ მხარდაჭერას სთავაზობს. 1999-2000 წლებიდან მოყოლებული სახელმწიფო კეთილდღეობის ორგანიზაციამ დაიწყო სისტემის მშენებლობა, რომელიც დაეხმარება ხალხს, ვინც ზიანდება სოციალური ნორმების გამო, განსაკუთრებით კი ოჯახური ძალადობის მსხვერპლი ქალებსა და გოგონებს. აღნიშნული სისტემა მოიცავს სოციალური გადაუდებელი დახმარების ინსტიტუს, რომელიც მართავს ორ ცხელ ხაზს, მობილურ ჯგუფებს და საკუთარ ცენტრებს ქვეყნის სხვადასხვა ქალაქში. ხალხს შეუძლია მიმართოს სოციალური გადაუდებელი დახმარების ინსტიტუტს როგორც ტელეფონით [ცხელი ხაზის ნომერია 123; ძირითადად ოჯახში ძალადობის შემთხვევებისთვის და 1480, კონკრეტულად ბავშვებისთვის], ასევე ადგილზე ვიზიტით. სოციალური გადაუდებელი დახმარების ცენტრები, რომლებიც ირანის 232 ქალაქში მოქმედებს, აერთიანებს სოციალურ მოშაკებს, ფსიქოლოგებს, ფსიქიატრებს, ექიმებს, ექთნებს და სამართლებრივ კონსულტანტებს. ცენტრები, ძირითადად, თავის მომსახურებას გასწევენ განთავსების გარეშე; თუმცა, ასევე, შეუძლიათ, უზრუნველყონ განთავსებაც, 20 დღის ვადით. ისინი ასევე ახორციელებენ რეფერალურ მომსახურებას და ამისამართებენ ბენეფიციარებს სხვა ცენტრებში, რომლებიც უფრო ხანგრძლივ მკურნალობას/მხარდაჭერას სთავაზობენ კონკრეტული საჭიროების შესაბამისად.

გაეროს სპეციალური მომხსენებლის 2020 წლის ივლისის ინფორმაციით, ირანში არასაკმარისი რაოდენობის [28] თავშესაფრებია ოჯახში ძალადობის მსხვერპლთათვის. აღნიშნული თავშესაფრებიდან 20 თავშესაფარი არასამთავრობო ორგანიზაციების მიერ იმართება. ხელისუფლების ინფორმაციით, ასევე მოქმედებს 357 სოციალური გადაუდებელი დახმარების ცენტრი ძალადობის მსხვერპლთათვის და 31 სამედიცინო ცენტრი მხოლოდ გოგონებისთვის [girl-only]. სპეციალური მომხსენებელი, ასევე, აღნიშნავს, რომ მხარდაჭერის სისტემა ოჯახში ძალადობის წინააღმდეგ არაა საკმარისი. სამართალდამცავი ორგანოები ხშირად გულგრილნი არიან და არ ერევიან მსგავს საქმეებში და როგორც წესი, ცდილობენ პრობლემა მედიაციის გზით გადაჭრან; მაშინაც კი, როდესაც ქალები აცხადებენ, რომ მათ სიცოცხლეს საფრთხე ემუქრება.

გაერთიანებული სამეფოს საშინაო საქმეთა ოფისი, ამავე ანგარიშში, განიხილავს შიგა გადაადგილების არტერნატივას ასეთი პროფილის და ზოგადად ქალებისთვის. ანგარიშის თანახმად, ქალები, და განსაკუთრებით ტრადიციული ოჯახებიდან, მარტო მოგზაურობისთვის საჭიროებენ თავიანთი მამაკაცი მეურვის ნებართვას. გადაადგილების თავისუფლება ქალებისთვის, განსაკუთრებით თუ ისინი რეჟიმის ოპონენტებად მიიჩნევიან, შეზღუდულია. წყარო მიიჩნევს, რომ მარტოხელა ქალებისთვის გაცილებით რთულია, ახალ ადგილზე თუნდაც ბინის დაქირავება. როდესაც ქალი გადაწყვეტს საცხოვრებელი ადგილის შეცვლას, ის ძირითადად მიმართავს მეგობრებს, შორეულ ნათესავებს; ქალებისთვის, ვისაც არ აქვთ კავშირები, აღნიშნული პროცესი გაცილებით რთულია. წყაროები ასევე აღნიშნავენ, რომ შიგა გადაადგილება დამოკიდებულია ასევე ადგილმდებარეობაზე; განსხვავებულია მდგომარეობაა დიდი და პატარა ქალაქების შემთხვევაში. თუმცა, დიდ ქალაქებშიც კი, მაგალითად შირაზში, აღნიშნული პროცესი შეიძლება იყოს რთული, გამომდინარე კონკრეტული პირის ინდივიდუალური მახასიათებლების გათვალისწინებით.[3]

[1] აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტი; ყოველწლიური ანგარიში ადამიანის უფლებების დაცვის პრაქტიკის შესახებ ირანში – 2021 წელი; გამოქვეყნებულია 2022 წლის 12 აპრილს; ხელმისაწვდომია ბმულზე:

[ნანახია 2022 წლის 9 ივნისს]

[2] საერთაშორისო ორგანიზაცია „Amnesty International“; ყოველწლიური ანგარიში ადამიანის უფლებების დაცვის პრაქტიკის შესახებ ირანში – 2021 წელი; გამქოვეყნებულია 2022 წლის 29 მარტს; ხელმისაწვდომია ბმულზე:

[ნანახია 2022 წლის 12 მაისს]

[3] გაერთიანებული სამეფოს საშინაო საქმეთა ოფისი; ირანი: ქალები, რომელთაც ღირსების სახელით ძალადობის ეშინიათ; გამოქვეყნებულია 2022 წლის მაისში; ხელმისაწვდომია ბმულზე:

[ნანახია 2022 წლის 9 ივნისს]

აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტი 2022 წელს გამოქვეყნებულ ანგარიშში [საანგარიშო პერიოდი 2021 წელი] ირანის ისლამური რესპუბლიკის შესახებ წერს, რომ გაუპატიურება უკანონო ქმედებაა და ირანის კანონმდებლობით ძალიან მკაცრად ისჯება; სასჯელის ზომა, შესაძლებელია, სიკვდილით დასჯაც იყოს. მიუხედავად ამისა, გაუპატიურება ირანში კვლავ პრობლემად რჩება. ქვეყნის კანონმდებლობით, ქორწინებაში მყოფი წყვილს შორის სექსუალური კავშირი ნებაყოფლობითადაა მიჩნეული, ამიტომ ირანის კანონმდებლობა, დაქორწინებულ წყვილს შორის, შესაძლო იძულებით სექსუალურ კავშირსაც არ ცნობს გაუპატიურებად, მათ შორის იძულებითი ქორწინების შემთხვევაშიც. გაუპატიურების მსხვერპლები, როგორც წესი, გაუპატიურების ფაქტის შესახებ დუმილს ამჯობინებენ, რადგან ეშინიათ, როგორც შურისძიების, ასევე საზოგადოების მხრიდან რეპრესიებისა და გარიყვის. წყაროების შეფასებით, გაუპატიურების შემთხვევების 80% შეუტყობინებლად რჩება. ირანის კანონმდებლობით, დანაშაულის გაუპატიურებად დაკვალიფიცირებისა და დანაშაულის დადასტურებისთვის საჭიროა 4 მუსლიმი მამაკაცის ჩვენება ან სამი მუსლიმი მამაკაცისა და ორი ქალის ან ორი მამაკაცისა და ოთხი ქალის ჩვენება. გაუპატიურების შესახებ ცრუ ჩვენებაში დადანაშაულებული ქალიც და კაციც 80 შოლტით ისჯება.[1]

საერთაშორისო ორგანიზაცია „Freedom House“ 2022 წელს გამოქვეყნებულ ანგარიშში [საანგარიშო პერიოდი 2021 წელი] ირანის ისლამური რესპუბლიკის შესახებ წერს, რომ ქვეყნის სისხლის სამართლის კოდექსი დანაშაულად მიიჩნევს ყველანაირ სექსუალურ კავშირს ქორწინების მიღმა.[2]

ირანის სისხლის სამართლის კოდექსით, გაუპატიურება მოხსენიებულია როგორც [zena-e ba onf va ekrah] „გარყვნილება ძალით და იძულებით“ და „ზენა“ დანაშაულთა [აღნიშნული კატეგორიის დანაშაულისთვის შეიძლება სიკვდილით დასჯის განაჩენის გამოყენება] კატეგორიას მიეკუთვნება. 82-ე მუხლის მიხედვით, ასაკისა და ოჯახური სტატუსის მიუხედავად, „ზენა“ დანაშულისთვის [სექსუალური კავშირი ქორწინების მიღმა] დამნაშავე სიკვდილით ისჯება შემდეგი გარემოებებისას: ზენა ინცესტის თანხლებით (სისხლით ნათესავები, რომელთა დაქორწინება რელიგიური კანონმდებლობით დაუშვებელია); ზენა დედინაცვალთან (ამ შემთხვევაში მამაკაცი ისჯება სიკვდილით, დედინაცვალი კი ჩაქოლვით); ზენა არა-მუსლიმ მამაკაცთან (მამაკაცი ისჯება სიკვდილით; ქალი 100 შოლტით თუ დასაქორწინებელია და სიკვდილით თუ დაქორწინებულია); [zena-e ba onf va ekrah] გარყვნილება ძალით და იძულებით [გაუპატიურება] ქორწინების მიღმა (გაუპატიურების ჩამდენი ისჯება სიკვდილით). ირანის სისხლის სამართლის კოდექსის მიხედვით, ქმედება გაუპატიურებად კვალიფიცირდება, როდესაც ჩადენილია ქორწინების მიღმა და ახლავს ძალისა და იძულების ელემენტი. ამასთან, აღსანიშნავია ისიც, რომ ირანის სისხლის სამართლის კოდექსით, ქორწინების მიღმა ნებაყოფლობითი სექსუალური კავშირიც დასჯადი ქმედებაა. მთავრობა ცდილობს სექსუალური ცხოვრების კონტროლს და სექსუალური კავშირს მხოლოდ დაქორწინებული წყვილის საქმედ მიიჩნევს; ამიტომ, მკაცრად სჯის ნებისმიერ ქმედებას, რომელიც ამ ნორმიდან გადახვევად ჩაითვლება.[3]

[1] აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტი; ყოველწლიური ანგარიში ადამიანის უფლებების დაცვის კუთხით არსებული ვითარების შესახებ ირანში – 2021 წელი; გამოქვეყნებულია 2022 წლის 12 აპრილს; ხელმისაწვდომია ბმულზე:

[ნანახია 2022 წლის 2 მაისს]

[2] საერთაშორისო ორგანიზაცია „Freedom House“; ყოველწლიური ანგარიში პოლიტიკური უფლებებისა და სამოქალაქო თავისუფლებების შესახებ ირანში – 2021 წელი; გამოქვეყნებულია 2022 წლის 28 თებერვალს; ხელმისაწვდომია ბმულზე:

[ნანახია 2022 წლის 2 მაისს]

[3] საერთაშორისო მიდგომები გაუპატიურების მიმართ; ავტორები: ნიკოლ ვესტმარლანდი და გიტანჯალი განგოლი; ბეჭდური ვერსია გამოცემულია 2011 წელს; ონლაინ გამოქვეყნებულია 2012 წლის მარტში „Policy Press Scholarship Online“ მიერ; ხელმისაწვდომია ბმულზე: https://policypress.universitypressscholarship.com/view/10.1332/policypress/9781847426208.001.0001/upso-9781847426208-chapter-7 [ნანახია 2022 წლის 2 მაისს]

აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტი რელიგიის თავისუფლების შესახებ 2021 წელს გამოქვეყნებულ ანგარიშში [საანგარიშო პერიოდი 2020 წელი] წერს, რომ ქრისტიანული არასამთავრობო ორგანიზაციების ინფორმაციით, ირანის ისლამურ რესპუბლიკაში კვლავ გრძელდება მთავრობის მხრიდან შეზღუდვები რელიგიური მასალის გამოცემაზე; მათ შორის, გრძელდება ქრისტიანობის შესახებ ადრე ხელმისაწვდომი წიგნების კონფიკაცია; თუმცა მთავრობის მხრიდან სანქცირებული ნათარგმნი ბიბლია, გავრცელებული ინფრომაციით, კვლავ ხელმისაწვდომია. სამთავრობო პირები ხშირად ახდენენ ბიბლიისა და სხვა არა-შიიტური რელიგიური ლიტერატურის კონფისკაციას და ზეწოლას ახდენენ საგამომცემლო სახლებზე, რომლებიც არასანქცირებულ არა-მუსლიმურ რელიგიურ მასალას ბეჭდავენ, რათა შეზღუდონ მსგავსი საქმიანობა.

ანგარიშის მიხედვით, ირანში აღიარებული რელიგიური უმცირესობები [გარდა სუნიტი მუსლიმებისა] უფლებამოსილნი არიან კერძო სკოლები იქონიონ. განათლების სამინისტრო ზედამხედველობს აღნიშნულ სკოლებს და აწესებს კონკრეტულ სასწავლო [კურიკულუმი] მოთხოვნებს. სამინისტრომ უნდა დაამოწმოს ყველა სასწავლო წიგნი, მათ შორის რელიგიური ტექსტიც. აღნიშნულ სკოლებს შეუძლიათ თავიანთი რელიგია ასწავლონ ნებისმიერ ენაზე, გარდა სპასრულისა; თუმცა ხელისუფლებამ ეს ტექსტიც უნდა დაამტკიცოს. უმცირესობები ვალდებულნი არიან, ტექსტის ოფიციალური გადახედვისთვის, სპარსულად თარგმნის საფასური გადაიხადონ. ქრისტიანი ლიდერების ინფრომაციით, ხელისუფლება ხურავს ეკლესიებს თუ გაიგებს, რომ იქ ნათლავენ კონვერტირებულებს ან რელიგიურ მსახურებას აღასრულებენ სპარსულად.[1]

მედია საშუალება „რადიო თავისუფლება“ 2022 წლის 15 მარტს გამოქვეყნებულ სტატიაში წერს, რომ ირანელმა მათემატიკოსმა და ფილოსოფიის ლექტორმა [Kaave Lajevardi] უარი თქვა ჯილდოს მიღებაზე, რომელიც მისთვის წლის წიგნისთვის უნდა გადაეცათ. კაავე ლაჯევარდიმ ჯილდო [ერთობლივად] დაიმსახურა ჯონ ლოკის წიგნის თარგმნისთვის. მისი თქმით, ის ფაქტი, რომ მისი ნათარგმნი წიგნი ცენზურის ობიექტი არ გახდა, არ ნიშნავს იმსა, რომ ის ვერ ხედავს ცენზურის დომინანტობას საგამომცემლო კუთხით და იმას თუ როგორ ირღვევა სამოქალაქო უფლებები ავტორებისთვის, გამომცემლებისა და მთარგმნელებისთვის. სტატიის მიხედვით, ნებისმიერი შემოქმედებითი ან კულტურული ნამუშევრის გამოქვეყნება, მათ შორის წიგნებისა და ფილმებისაც, შესაძლებელია მხოლოდ სამთავრობო ინსტიტუტების შესაბამისი ნებართვის საფუძველზე.[2]

განყოფილების მიერ შესწავლილ წყაროებზე ხელმისაწვდომი ინფრომაციის მიხედვით, ირანში ბიბლიისა თუ სხვა რელიგიური [არა-შიიტური] ლიტერატურის სპარსულად თარგმნა და გავრცელება აკრძალულია. ირანის ხელისუფლება აღნიშნულ ქმედებას ქადაგებად [პროზელიტიზმი] მიიჩნევს. დამატებითი ინფორმაციისთვის ქადაგების მიმართ სახელმწიფოს მხრიდან არსებული დამოკიდებულების შესახებ, იხილეთ განყოფილების მიერ მომზადებული დოკუმენტი – „ირანი. კონვერტირებულ ქრისტიანთა მიმართ არსებული დამოკიდებულება. აპრილი, 2022“.

[1] აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტი; ყოველწლიური ანგარიში რელიგიის თავისუფლების შესახებ ირანში – 2020 წელი; გამოქვეყნებულია 2021 წლის 12 მაისს; ხელმისაწვდომია ბმულზე:

[ნანახია 2022 წლის 2 მაისს]

[2] მედია საშუალება „რადიო თავისუფლება“; ირანელმა მთარგმნელმა, „არარაციონალური ცენზურის“ მიმართ პროტესტის ნიშნად, ჯილდოზე უარი თქვა; გამოქვეყნებულია 2022 წლის 15 მარტს; ხელმისაწვდომია ბმულზე:

[ნანახია 2022 წლის 2 მაისს]

საერთაშორისო ორგანიზაცია „Freedom House“ 2022 წელს გამოქვეყნებულ ანგარიშში [საანგარიშო პერიოდი 2021 წელი] ირანის ისლამური რესპუბლიკის შესახებ წერს, რომ ქვეყანა დიდი ხანია უსაფრთხოების კუთხით არსებული საფრთხეების წინაშე დგას ტერორისტული და ამბოხებული ჯგუფებისგან, რომლებიც საზრდოობენ ისეთი დაუცველი მოსახლეობისგან, როგორებიცაა ქურთული, არაბული და სუნიტური მუსლიმური მოსახლეობა.[1]

საერთაშორისო ორგანიზაცია „Human Rights Watch“ 2022 წელს გამოქვეყნებულ ანგარიშში [საანგარიშო პერიოდი 2021 წელი] ირანის ისლამური რესპუბლიკის შესახებ წერს, რომ ქვეყნის ხელისუფლება დისკრიმინაციულად მოქმედებს რელიგიური უმცირესობების, მათ შორის სუნიტი მუსლიმების მიმართ, და კრძალავს კულტურულ და პოლიტიკურ საქმიანობას ქვეყნის აზერი, ქურთი, არაბი და ბალუჩი ეთნიკური უმცირესობებისთვის. უმცირესობათა უფლებების დაცველი აქტივისტები რეგულარულად ხდებიან დაპატიმრების ობიექტები. მათ მიმართ გამოიყენება ეროვნული უსაფრთხოების ბუნდოვანი ბრალდებები და სასამართლო პროცესები ძალიან შორსაა საერთაშორისო სტანდარტებისგან.

2021 წლის 15 ივლისს საპროტესტო აქციები გაიმართა ხუზესტანისა და ლორესტანის პროვინციების ქალაქებში, სადაც დიდი რაოდენობით ეთნიკური არაბები ცხოვრობენ. მოსახლეობა სუფთა წყლის არ ქონას აპროტესტებდა. უფლებადამცველების ცნობით, მინიმუმ 9 ადამიანი დაიღუპა, მათ შორის 17 წლის ბიჭი. სოციალურ მედიაში გავრცელებულ ვიდეოებში ჩანს, რომ უსაფრთხოების სამსახურები იყენებდნენ სასროლ აღჭურვილობას და ცრემლსადენ აირს დემონსტრანტების წინააღმდეგ.[2]

საერთაშორისო ორგანიზაცია „Amnesty International“ 2021 წელს გამოქვეყნებულ ანგარიშში ირანის ისლამური რესპუბლიკის შესახებ წერს, რომ ქვეყანაში ეთნიკური უმცირესობა, მათ შორის აჰვაზი არაბები, აზერბაიჯანელი თურქები, ბალუჩები, ქურთები და თურქმენები აწყდებიან დამკვიდრებულ დისკრიმინაციულ მიდგომას; აღნიშნულ ჯგუფებს შეზღუდული აქვთ წვდომა განათლებაზე, დასაქმებაზე, ღირსეულ განსახლებასა და პოლიტიკურ თანამდებობებზე. ეთნიკური უმცირესობებით დასახლებულ რეგიონებში ინვესტიციების ნაკლებობა ხელს უწყობს სიღარიბის გავრცელებას და რეგიონის მოსახლეობის მარგინალიზებას. მიუხედავად მოწოდებებისა, რომ უზრუნველყოფილი იყო ლინგვისტური მრავალფეროვნება, სპარსული ენა კვლავ ერთადერთი ენაა როგორც დაწყებით, ასევე საშუალო საგანმანათლებლო დაწესებულებებში. აჰვაზი არაბების მიერ გავრცელებული ცნობებით, ხელისუფლება ზღუდავს არაბული კულტურის, მათ შორის ჩაცმულობისა და პოეზიის გამოხატვას.

ანგარიშის მიხედვით, 2020 წლის მარტსა და აპრილში ქვეყნის მასშტაბით შიმშილობა, საპროტესტო აქციები და გამოსვლები დაიწყო; დემონსტრანტები ხელისუფლების მიმართ უკმაყოფილებას გამოხატავდნენ, რადგან მიიჩნევდნენ, რომ ხელისუფლებამ ხალხი ახალი კორონავირუსისგან სათანადოდ ვერ დაიცვა. ხელისუფლებამ დემონსტრაციებს უკანონო ძალის გამოყენებით უპასუხა და აქციების მონაწილეების წინააღმდეგ ცრემლსადენი გაზი და სხვა საბრძოლო ამუნიცია გამოიყენა და აქციები დაშალა. შედეგად, 31 მარტს, ხუზესტანის პროვინციაში, ქალაქ აჰვაზში, შეიბანის ციხეში რამდენიმე აჰვაზი არაბი პატიმარი მოკლეს; ბევრი კი დაშავდა. ხელისუფლებამ ბევრი დაკავებული, მათ შორის სინდისის პატიმრები გასაიდუმლოებულ ადგილებში გადაიყვანა და მათი როგორც ადგილმდებარეობა, ასევე მდგომარეობის შესახებ ინფორმაცია ოჯახებისთვის მიუწვდომელი გახადა. იძულებით გაუჩინარების მსხვერპლი, მათ შორის, გახდა რამდენიმე აჰვაზი არაბი პატიმარი.[3]

საერთაშორისო ორგანიზაცია „Freedom House“ 2021 წელს გამოქვეყნებულ ანგარიშში ირანის ისლამური რესპუბლიკის შესახებ წერს, რომ მამაკაცები მოსახლეობის შიიტური უმრავლესობიდან პოლიტიკურ სისტემაში დომინანტები არიან. ქვეყნის პარლამენტში 5 მანდატია გათვალისწინებული აღიარებული არა მუსლიმური უმცირესობებისთვის; ესენი არიან იუდეველები, სომეხი ქრისტიანები, ასირიელები, ქალდეანი ქრისტიანები და ზოროასტრიზმის მიმდევრები. არა სპარსული ეთნიკური უმცირესობა და განსაკუთრებით, არა შიიტური რელიგიური უმცირესობა ძალიან იშვიათად იკავებს მაღალ პოლიტიკურ თანამდებობებს და მათი წარმომადგენლობის ხარისხი კვლავ ძალიან დაბალია.

ირანის ისლამური რესპუბლიკის მოსახლეობის უმრავლესობა სპარსული ეთნოსია და ქვეყანაში მცხოვრები ეთნიკური უმცირესობა სხვადასხვა ფორმის დისკრიმინაციას აწყდება, მათ შორის საკუთარი ენების გამოყენების აკრძალვას. ზოგიერთი პროვინცია, სადაც მოსახლეობის უმრავლესობა ეთნიკური უმცირესობაა, ნაკლებად განვითარებულია. აქტივისტები, რომლებიც ეთნიკური უმცირესობების უფლებებისთვის და შესაბამისი რეგიონებისთვის მეტი ავტონომიისთვის იბრძვიან, ხელისუფლების მხრიდან ზეწოლის ობიექტები არიან; ზოგიერთი კი საპატიმროში იმყოფება.[4]

ამერიკის შეერთებული შტატების სახელმწიფო დეპარტამენტი 2021 წელს გამოქვეყნებულ ანგარიშში ირანის ისლამური რესპუბლიკის შესახებ წერს, რომ ქვეყნის კონსტიტუციით ყველა ეთნიკური უმცირესობისთვის თანაბარი უფლებებია განსაზღვრული. კანონი მოქალაქეებს ანიჭებს უფლებას ისწავლონ, გამოიყენონ და ასწავლონ საკუთარი ენა და დიალექტები. რეალობაში, უმცირესობები ვერ სარგებლობენ თანაბარი უფლებებით და მთავრობა მუდმივად კრძალავს უმცირესობების ენების საგანმანათლებლო დაწესებულებებში გამოყენებას.

მთავრობის მხრიდან ეთნიკური უმცირესობები, მათ შორის ქურთები, აჰვაზები, აზერები და ბალუჩები, თვითნებური დაკავების, ხანგრძლივი დაკავების, გაუჩინარებების და ფიზიკური ძალადობის ობიექტები არიან. აღნიშნული ეთნიკური უმცირესობა საუბრობს პოლიტიკურ და სოციალურ-ეკონომიკურ დისკრიმინაციაზე, განსაკუთრებით, ეკონომიკურ დახმარებაზე, ბიზნეს საქმიანობის ლიცენზიებზე, უნივერსიტეტში ჩარიცხვაზე, დასაქმებაზე, წიგნების გამოცემის ნებართვებზე, განსახლებასა და მიწაზე უფლებებზე წვდომის კუთხით. ერთერთი ადგილობრივი ორგანიზაცია შეშფოთებას გამოთქვამს აზერბაიჯანელი-თურქი, ქურთი და აჰვაზი არაბი პოლიტიკური პატიმრებისა და სინდისის პატიმრების სიმრავლის გამო. კანონმდებლობა არ უზრუნველყოფს სუნიტი მუსლიმებისთვის, რომელთა შორის ბევრი, მათ შორის აჰვაზია, სამოქალაქო ცხოვრებაში ინტეგრაციას და სხვადასხვა სფეროში დასაქმებას.

საერთაშორისო ადამიანის უფლებათა დამკვირვებლები აცხადებენ, რომ ირანში დაახლოებით 2 მილიონი აჰვაზი არაბი ცხოვრობს; ისინი 110-მდე ტომს წარმოადგენენ და კვლავაც აწყდებიან ჩაგვრას და დისკრიმინაციას. აჰვაზების უფლებების დამცველი აქტივისტების ცნობით, ხელისუფლება განაგრძობს აჰვაზი არაბების ქონების კონფისკაციას და ჩამორთმეული ქონების სახელმწიფო პროექტებისთვის გამოყენებას. ხელისუფლება კვლავ არ აღიარებს რევოლუციამდე გაცემულ საკუთრების დამადასტურებელ დოკუმენტებს.

არაბი უმცირესობის უფლებათა დამცველი აქტივისტი მოჰამედ ალი ამურინეჯადი და რამდენიმე სხვა პატიმარი, მათ შორის სინდისის პატიმრები, რომლებიც აჰვაზი არაბებისთვის საგანმანათლებლო და კულტურული უფლებებისთვის ბრძოლის გამო, „ღმერთის წინააღმდეგ მტრობის“ მსჯავრით სამუდამო პატიმრობაში იმყოფებიან, შაიბანის ციხიდან გაიყვანეს და გასაიდუმლოებულ ადგილას იმყოფებიან. ქურთები, აჰვაზები, აზერები და ბალუჩები მუდმივად საუბრობენ პოლიტიკურ და სოციო-ეკონოიკურ დისკრიმინაციაზე.[5]

[1] საერთაშორისო ორგანიზაცია „Freedom House“; ყოველწლიური ანგარიში პოლიტიკური უფლებებისა და სამოქალაქო თავისუფლებების დაცვის პრაქტიკის შესახებ ირანში – 2021 წელი; გამოქვეყნებულია 2022 წლის 28 თებერვალს; ხელმისაწვდომია ბმულზე:

[ნანახია 2022 წლის 14 მარტს]

[2] საერთაშორისო ორგანიზაცია „Human Rights Watch“; ყოველწლიური ანგარიში ადამიანის უფლებების დაცვის პრაქტიკის შესახებ ირანში – 2021 წელი; გამოქვეყნებულია 2022 წლის 13 იანვარს; ხელმისაწვდომია ბმულზე:

[ნანახია 2022 წლის 14 მარტს]

[3] საერთაშორისო ორგანიზაცია „Amnesty International“; ყოვეწლიური ანგარიში ადამიანის უფლებების დაცვის კუთხით არსებული ვითარების შესახებ ირანში – 2020 წელი; გამოქვეყნებულია 2021 წლის 7 აპრილს; ხელმისაწვდომია ბმულზე:

[ნანახია 2022 წლის 14 მარტს]

[4] საერთაშორისო ორგანიზაცია „Freedom House“; ყოველწლიური ანგარიში პოლიტიკური უფლებებისა და სამოქალაქო თავისუფლებების პრაქტიკის შესახებ ირანში – 2020 წლი; გამოქვეყნებულია 2021 წლის 3 მარტს; ხელმისაწვდომია ბმულზე:

[ნანახია 2022 წლის 14 მარტს]

[5] აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტი; ყოველწლიური ანგარიში ადამიანის უფლებების დაცვის პრაქტიკის შესახებ ირანში – 2020 წელი; გამოქვეყნებულია 2021 წლის 30 მარტს; ხელმისაწვდომია ბმულზე:

[ნანახია 2022 წლის 14 მარტს]

გაეროს ადამიანის უფლებათა საბჭო ირანის ისლამურ რესპუბლიკაში ადამიანის უფლებების დაცვის კუთხით არსებული ვითარების შესახებ 2021 წლის იანვარში გამოქვეყნებულ ანგარიშში წერს, რომ ქალები კვლავ აწყდებიან შეზღუდვებს კულტურული აქტივობების მიმართულებით. ქალებს უფლება აქვთ, მონაწილეობა მიიღონ საჯარო წარმოდგენებში, თუმცა მხოლოდ ქოროს შემადგენლობაში ან მხოლოდ ქალთა აუდიტორიის წინაშე. წყაროების მიერ გავრცელებული ინფორმაციით, მამაკაცი შემსრულებლები აწყდებიან შეზღუდვებს და დაპატიმრებებს ქალებთან ერთად წარმოდგენის გამართვის გამო. 2019 წლის მაისში, ირანელი ქალი მუსიკოსი ნეგარ მოაზამი სამართლებრივ პასუხისგებაში მისცეს ისპაჰანში, ტურისტებისთვის სოლო შესრულების გამო. მთავრობის განცხადების მიხედვით, მას 1 წლით პატიმრობა მიესაჯა; თუმცა, მოგვიანებით ის გაამართლეს და გაათავისუფლეს. ირანელი მუსიკოსი ალი ღამსარის აუკრძალეს წარმოდგენის გამართვა, მას შემდეგ, რაც მის 2020 წლის 7 იანვარს გამართულ კონცერტზე ქალმა მომღერალმაც იმღერა. 2020 წლის აგვისტოში მუსიკოსი მეჰდი რაჯაბანი მორალური წესების დარღვევეისთვის დააპატიმრეს მას შემდეგ, რაც მის ნამუშევარში ქალი მოცეკვავეები და მომღერლები გამოჩნდნენ. მთავრობის განცხადებით, მას ფულადი ჯარიმა დაეკისრა.[1]

მედია საშუალება „რადიო თავისუფლება“ 2020 წლის 19 მაისს გამოქვეყნებულ სტატიაში წერს, რომ ნათესაური კავშირის არ მქონე ქალსა და მამაკაცს ეკრძალებათ ერთობლივი საქმიანობა საჯაროდ. დაქორწინებული წყვილისთვის, მორალის პოლიცია, როგორც წესი, იყენებს გამაფრთხილებელ ორდერს „მიუღებელი ყოფაქცევისთვის“. სტატიის მიხედვით, გასულ წლებში ათობით ირანელი დააკავეს სოციალურ მედიაში გავრცელებული პოსტების, მათ შორის ცეკვის ამსახველი და სამოდელო საქმიანობის ამსახველი ვიდეოების გამო.[2]

მედია საშუალება „რადიო თავისუფლება“ 2016 წლის 19 ივლისს გამოქვეყნებულ სტატიაში წერს, რომ ირანის ხელისუფლებამ დახურა საბავშვო ბაღი, სადაც საცურაო აუზი ერთდროულად იყო ხელმისაწვდომი როგორც ბიჭებისთვის, ასევე გოგოებისთვის.[3]

ირანის ისლამურ რესპუბლიკაში სექსუალური სეგრეგაცია ბევრ საჯარო ადგილას ერთერთი საბაზისო მოთხოვნაა ისლამური რევოლუციის შემდეგ. ირანში, ოჯახს გარეთ ქალებსა და მამაკაცებს ერთობლივი საქმიანობა ეკრძალებათ.[4] ირანში კანონით აკრძალულია შერეული გენდერის წვეულებები. ასეთ წვეულებებზე დასწრება ჯარიმით ან გაროზგვით ისჯება. ავსტრალიის საგარე საქმეთა და ვაჭრობის დეპარტამენტი 2020 წლის ანგარიშში წერს, რომ 2019 წლის მაისში, ირანის გოლესტანის პროვინციაში 30 პირი დააპატიმრეს შერეული გენდერის იოგა სესიაზე. ზოგადად, ირანში პროფესიული დონის იოგა სწავლება აკრძალულია. ხელისუსფლების განცხადებით, გარდა იმისა, რომ ინსტრუქტორს არ ჰქონდა ლიცენზია, მონაწილეებს „შეუსაბამოდ“ ეცვათ და „მიუღებლად“ იქცეოდნენ. 2017 წელს დააპატიმრეს ზუმბა ცეკვის 6 ინსტრუქტორი; მათ ცხოვრების წესის შეცვლისა და ჰიჯაბის გარეშე სიარულის წახალისებას ედავებოდნენ.[5]

წარმოშობის ქვეყნის შესახებ ინფორმაციის მოპოვების განყოფილების მიერ შესწავლილ წყაროებზე არსებული ინფორმაციის მიხედვით, ირანის ისლამურ რესპუბლიკაში აკრძალულია სქესთა შერევა ნებისმიერ საჯარო საქმიანობაში. ნათესაური კავშირის არ მქონე ქალისა და მამაკაცის ერთობლივი საქმიანობა აკრძალულია. ირანში მიუღებელი და აკრძალულია ოჯახს გარეთ სქესთა შერევა საჯარო სივრცეებში. აკრძალულია შერეული გენდერის წვეულებები. ხელმისაწვდომი ინფორმაციით, ირანელები, განსაკუთრებით დიდ ქალაქებში, ფარულად ახერხებენ ორგანიზება გაუწიონ სხვადასხვა სახის წვეულებებსა და შეკრებებს, რომელსაც ესწრებიან როგორც მამაკაცები, ასევე ქალები. თავის მხრივ, მორალის პოლიცია და ბასიჯები აწყობენ რეიდებს და ცდილობენ მსგავსი შეკრებების დაშლას. შერეული სქესის აქტივობების აღმოჩენის, გამოვლენის შემთხვევაში, სამართალდამცავები მონაწილეებს აპატიმრებენ.

[1] გაეროს გენერალური ასამბლეა; ადამიანის უფლებათა საბჭო; ადამიანის უფლებათა დაცვის პრაქტიკა ირანის ისლამურ რესპუბლიკაში; 2021 წლის 11 იანვარი; ხელმისაწვდომია ბმულზე:

[ნანახია 2022 წლის 7 მარტს]

[2] მედია საშუალება „რადიო თავისუფლება“; ირანელი პარკურის ათლეტი, სავარაუდოდ, დააპატიმრეს სოციალურ ქსელში რომანტიკული ფოტოების გამოქვეყნებისთვის; გამოქვეყნებულია 2020 წლის 19 მაისს; ხელმისაწვდომია ბმულზე:

[ნანახია 2022 წლის 7 მარტს]

[3] მედია საშუალება „რადიო თავისუფლება“; თეირანში ხელისუფლებამ დახურა საბავშვო ბაღი, რომელსაც შერეული სქესის საცურაო აუზი ჰქონდა; გამოქვეყნებულია 2016 წლის 19 ივლისს; ხელმისაწვდომია ბმულზე: https://www.rferl.org/a/persian-letters-tehran-mixed-gender-swimming-pool-shut-down/27867419.html [ნანახია 2022 წლის 7 მარტს]

[4] მედია საშუალება „რადიო თავისუფლება“; თეირანში ხელისუფლებამ დახურა საბავშვო ბაღი, რომელსაც შერეული სქესის საცურაო აუზი ჰქონდა; გამოქვეყნებულია 2016 წლის 19 ივლისს; ხელმისაწვდომია ბმულზე: https://www.rferl.org/a/persian-letters-tehran-mixed-gender-swimming-pool-shut-down/27867419.html [ნანახია 2022 წლის 7 მარტს]

[5] ავსტრალიის მთავრობა; საგარეო საქმეთა და ვაჭრობის დეპარტამენტი; წარმოშობის ქვეყნის შესახებ ინფორმაცია – ირანი; გამოქვეყნებულია 2020 წლის 14 აპრილს; ხელმისაწვდომია ბმულზე:

[ნანახია 2022 წლის 7 მარტს]

ორგანიზაცია „ატლანტიკური საბჭოს“ მიერ 2022 წლის იანვარში გამოქვეყნებულ ანგარიშში – „ირანელები სოციალურ მედიაში“ – ანგარიშს ავტორი ჰოლი დაგრესი წერს, რომ ზუსტი სტატისტიკური მონაცემები არაა ხელმისაწვდომი; თუმცა, Iranian Student Polling Agency 2021 წლის თებერვალში აცხადებდა, რომ 18 წელს ზევით ასაკის ირანელების 74 პროცენტი სოციალური მედიისა და მოკლე ტექსტური შეტყობინებების აპლიკაციების მომხმარებელია. ისეთი პოპულარული პლატფორმები, როგორიცაა – ფეისბუქი (Facebook), ტვიტერი (Twitter),  იუთუბი (Youtube) – ირანში დაბლოკილია, მაგრამ სხვადასხვა საშუალებით ირანელები ახერხებენ, წვდომა ჰქონდეთ აღნიშნულ პლატფორმებთან. სოციალური მედიის მომხმარებელთა 64 პროცენტი აქტიურად იყენებს მოკლე ტექსტური შეტყობინებების აპლიკაციას – ვოთსაპი (WhatsApp); 45% ინსტაგრამის, 36% ტელეგრამის (Telegram), 3% ფეისბუქის და 2% ტვიტერის მომხმარებელია. ირანის სახელმწიფო მედიის იფნორმაციით, 2018 წლიდან მოყოლებული, მიუხედავად აკრძალვებისა, სოციალური მედიის მომხმარებელი 45 მილიონი ირანელი, ტელეგრამის არხებზე, ყოველწლიურად 500 მილიონ პოსტს აქვეყნებს. მედია საშუალება BBC წერს, რომ ინსტაგრამზე აქტიურია 50 ისეთი სპარსულენოვანი ანგარიში, რომელთა [თითოეულის] მიმდვრების რაოდენობა 3 მილიონს აჭარბებს; 600 ანგარიშზე მეტს კი მილიონზე მეტი მიმდევარი ჰყავს. მაგალითად, ცნობილი მსახიობი ქალი ტარანე ალიდოსტის ინსტაგრამ ანგარიშის მიმდევართა რაოდენობა 7 მილიონია. თითქმის 8 მილიონამდე მიმდევარი ჰყავს ფეხბურთის ირანელი ლეგენდა ალი დაიეს.

ირანის მოქალაქეები, როგორც ნებისმიერი სხვა, სოციალურ მედიას სხვადასხვა გზით, მათ შორის კომერციული, გასართობი, პოლიტიკური და კულტურული დანიშნულებით იყენებენ. ირანელებს შორის ყველა პოპულარული სოციალური მედია პლატფორმა ინსტაგრამია, რომელიც რეჟიმის მიერ კვლავ დაშვებულია. ირანელი ინსტაგრამ ინფლუენსერები, დასავლელი ინფლუენსერების მსგავსად, საკუთარ ანგარიშებს იყენებს სპონსორობის, პროდუქტების მარკეტინგისა და სხვა სახის რეკლამებისთვის. კულინარიული ინფლუენსერი მაჰდის ფუდი [Mahdis Food (@mahdis_Food)], ვისაც 850 ათასზე მეტი მიმდევარი ჰყავს, აქვეყნებს პერსონალიზებულ ვიდეო რეკლამებს, სადაც სხვადასხვა სახის პროცედურებს [ლაზერული ეპილაცია, თმების დაგრძელება] უწევს რეკლამირებას. მისი გვერდის ძირითადი თემა კი კულინარიული რეცეპტებია. [წარმოშობის ქვეყნის შესახებ ინფორმაციის კითხვაზე პასუხის ავტორის კომენტარი – აღნიშნულ გვერდზე გამოქვეყნებულ ვიდეოებში ქალები, სხვადასხვა სახის თავსაბურავს ატარებენ (ძირითადად ჰიჯაბი და ქუდი) და შეიძლება ითქვას, რომ ისინი არ არღვევენ ირანში დაწესებულ ე.წ. ჰიჯაბის ტარების ვალდებულებას].

ზოგჯერ, წყვილები ერთად ქმნიან სოციალური მედიის ე.წ. კონტენტს [შინაარსს]. მაგალითად მოჰამადი და ფატიმა [@mohammad_vf და @1fatemeh__arjmandi], რომელთაც ერთად 3 მილიონი მიმდევარი ჰყავთ, აქვეყნებენ იუმორისტულ-პაროდიულ ვიდეოებს; პარალელურად, ისინი ვიდეოების საშუალებით რეკლამირებას უწევენ სხვადასხვა პროდუქტს – ვიდეო თამაშებისა და ზაფრანის ბრენდების ჩათვლით [წარმოშობის ქვეყნის შესახებ ინფორმაციის კითხვაზე პასუხის ავტორის კომენტარი – @1fatemeh__arjmandi გვერდზე გამოქვეყნებულ ვიდეოებში ქალები, სხვადასხვა სახის თავსაბურავს ატარებენ (ძირითადად ჰიჯაბი და ქუდი) და შეიძლება ითქვას, რომ ისინი არ არღვევენ ირანში დაწესებულ ე.წ. ჰიჯაბის ტარების ვალდებულებას].

ზოგადად, ვიდეო თამაშები ირანელი ინფლუენსერების შემოსავლის პოპულარული წყაროა; რადგან, თავად ვიდეო თამაშები ირანელთა შორის ძალიან პოპულარული გასართობია. ინსტაგრამის საშუალებით შემოსავლების მიღების შესახებ ირანულ მედია რესურსებზე მრავალი სტატია იწერება. ყველა ინფლუენსერი თავად აწესებს საკუთარ ტარიფს. თეირანში მოქმედი სოციალური მედიის სააგენტოს ინფორმაციით, ირანელი ინფლუენსერების შემოსავალი 6 მილიონ რიალს აღწევს. ამასთან, ინსტაგრამი არის საშუალება ირანელი ქალებისთვის, ვისაც ხშირად არ შეუძლიათ სახლს გარეთ მუშაობა [ტრადიციებისა და ოჯახში ვალდებულებების გათალისწინებით], აწარმოონ ბიზნეს-საქმიანობა სახლიდან.[1]

ინტერნეტ რესურსი „Institute for Internet and the Just Society“ 2021 წლის 9 აგვისტოს გამოქვეყნებულ სტატიაში წერს, რომ მიუხედავად ავტორიტარული რეჟიმისა, ირანელებს საინტერესესო ურთიერთობა აქვთ სოციალურ მედიასთან. მართალია, ირანის ხელისუფლება სოციალურ მედიაში საფრთხეს ხედავს, ირანელი პოლიტიკოსები [მათ შორის უზენაესი ლიდერი და ახლად არჩეული პრეზიდენტიც] მაინც მზარდი ტემპით იყენებენ სოციალურ მედია პლატფორმებს ამომრჩეველთან კონტაქტისთვის. ირანის ხელისუფლების მედია თავისუფლებისა და ინტერნეტის გამოყენების შემზღუდველი პოლიტიკა არაეფექტურია და მილიონობით ირანელი [სხვადასხვა Proxy და VPN სერვისების გამოყენებით] ახერხებს გვერდი აუაროს შეზღუდვებს და ისარგებლოს სოციალური მედიის პლატფორმებით.[2]

კანადის იმიგრაციისა და ლტოლვილთა საბჭო 2020 წლის 21 თებერვალს გამოქვეყნებულ ანგარიშში ირანში ჩაცმის დაშვებული სტილის შესახებ წერს, რომ ისლამური სისხლის სამართლის კოდექსის 638-ე მუხლის მიხედვით, ყველა, ვინც ცალსახად არღვევს რელიგიურ ნორმებს საჯაროდ, გარდა იმისა, რომ დაისჯება თავისი საქციელისთვის, ასევე, მას ემუქრება პატიმრობა 10 დღიდან 2 თვემდე ვადით ან გაროზგვა [74 როზგი]. ამავე მუხლის მიხედვით, ქალი, რომელიც საჯაროდ გამოჩნდება სათანადო ჰიჯაბის გარეშე, დაპატიმრებული იქნება 10 დღიდან 2 თვემდე ვადით ან დაეკისრება ჯარიმა 50 ათასიდან 500 ათასამდე რიალის ოდენობით. წყაროების შეფასებით, კანონმდებლობა არ განმარტავს სათანადო ჰიჯაბის მნიშვნელობას. ორაქტიკაში კი, ქალებმა, საჯარო სივრცეშ გამოჩენისას, სრულად უნდა დაფარონ თმა და ეცვათ ისეთი სამოსი, რომელიც ფარავს მკლავებსა და ფეხებს სრულად. წყაროების ინფორმაციით, ირანის ხელისუფლება იყენებს სისხლის სამართლის კოდექსს იმ ქალების სამართლებრივი დევნისთვის, ვინც ჰიჯაბის ტარებას აპროტესტებენ.[3]

[1] საერთაშორისო ორგანიზაცია „ატლანტიკური საბჭო“; შუა აღმოსავლეთის პროგრამები; ირანელები სოციალურ მედიაში; ავტორი: ჰოლი დაგრესი [Holly Dagres]; გამოქვეყნებულია 2022 წლის იანვარში; ხელმისაწვდომია ბმულზე:

[ნანახია 2022 წლის 4 მარტს]

[2] ინტერნეტ რესურსი „Institute for Internet and the Just Society“; სოციალური მედია და ირანი – ქაოტური ორთიერთობა?; სტატიის ავტორი: ლუკას პინო მარტინს ნასიფი; გამოქვეყნებულია 2021 წლის 9 აგვისტოს; ხელმისაწვდომია ბმულზე: https://www.internetjustsociety.org/social-media-and-iran-a-messy-relationship [ნანახია 2022 წლის 4 მარტს]

[3] კანადის იმიგრაციისა და ლტოლვილთა საბჭო; ირანი: მიღებული ჩაცმის სტილი, მათ შორის, აღსრულება (2016 – თებერვალი-2020); გამოქვეყნებულია 2020 წლის 21 თებერვალს; ხელმისაწვდომია ბმულზე:

[ნანახია 2022 წლის 4 მარტს]

საერთაშორისო ორგანიზაცია „Human Rights Watch“ 2022 წელს გამოქვეყნებულ ანგარიშში [საანგარიშო პერიოდი 2021 წელი] ირანის ისლამური რესპუბლიკის შესახებ წერს, რომ ქალები აწყდებიან დისკრიმინაციას პირად სტატუსთან დაკავშირებული საკითხების გადაწყვეტისას; მათ შორის, ქორწინების, განქორწინების, მემკვიდრეობისა და ბავშვებთან დაკავშრებული გადაწყვეტილებების კუთხით.[1]

საერთაშორისო ორგანიზაცია „Freedom House“ 2022 წელს გამოქვეყნებულ ანგარიშში [საანგარიშო პერიოდი 2021 წელი] ირანის ისლამური რესპუბლიკის შესახებ წერს, რომ ქალები არ სარგებლობენ თანაბარი უფლებებით განქორწინებისა და ბავშვზე მეურვეობის საკითხებში დავებისას.[2]

გაეროს ადამიანის უფლებათა კომიტეტში ირანის ისლამური რესპუბლიკის მიერ წარდგენილი მეოთხე პერიოდული ანგარიშის მიხედვით, ისლამური რესპუბლიკის კონსტიტუციით დადგენილია, რომ ყველა რელიგიის მიმდევარი სამართლებრივი სტატუსის საკითხებს, როგორიცაა, მათ შორის, განქორწინება, განიხილავს თავისი რელიგიის იურისპრუდენციისა და სამართლებრივი საკითხების შესაბამისად.[3]

მედია საშუალება „რადიო თავისუფლება“ 2022 წლის 8 თებერვალს გამოქვეყნებულ სტატიაში წერს, რომ ირანის სამხრეთ-დასავლეთით მდებარე ქალაქ აჰვაზში, საჯად ჰეიდარმა თავი მოკვეთა თავის 17 წლის ცოლს, რის შემდეგაც ის დემონსტრაციულად გადაადგილდებოდა ქალაქის ქუჩებში მოკვეთილი თავით ხელში; ამით ის ცდილობდა, დაემტკიცებინა ყველასთვის, რომ ღირსეული მამაკაცია. მონა ჰეიდარის მკვლელობა 2022 წლის 5 თებერვალს მოხდა და ის „ღირსების სახელით მკვლელობის“ უახლესი შემთხვევაა ირანში. ღირსების სახელით მკვლელობის მსხვერპლი, როგორც წესი, ქალები ხდებიან, რომელთაც „მიუღებელი საქციელის“ გამო, თავიანთი მამაკაცი ნათესავები კლავენ. ასეთი „მიუღებელი საქციელი“ შეიძლება იყოს ნებისმიერი საქციელი, რომელსაც ოჯახის რეპუტაციისთვის საზიანოდ ჩათვლიან; ასევე, ოჯახის თანხმობის გარეშე დაქორწინების მიზნით გაქცევა, მრუშობა და განქორწინების მოთხოვნა.

გავრცელებული ინფორმაციით, მონა ჰეიდარი, მკვლელობამდე რამდენიმე თვით ადრე თურქეთში გაიქცა, სადაც სირიელ მამაკაცთან ერთად ცხოვრობდა, რომელიც მან ონლაინ სივრცეში გაიცნო. მონა ჰეიდარი ირანში დაბრუნდა, მას შემდეგ, რაც ოჯახმა დაარწმუნა, რომ მის სიცოცხლეს საფრთხე არ ემუქრებოდა. ირანში დაბრუნების შემდეგ, ის მისმა ქმარმა მოკლა. მისი ქმარი და ქმრის ძმა, რომელიც, სავარაუდოდ, დანაშაულის თანამონაწილე იყო, საპატიმროში იმყოფებიან. მედიაში გავრცელებული ინფორმაციით, მონა ჰეიდარი იძულებითი ქორწინების მსხვერპლი იყო; ის თავის ნათესავზე ადრეულ ასაკში დააქორწინეს და მხოლოდ 14 წლის იყო, როდესაც შვილი გააჩინა. ირანული მედიის ცნობით, ქმარი მასზე რეგულარულად ძალადობდა და უარს აცხადებდა განქორწინებაზე.[4]

[1] საერთაშორისო ორგანიზაცია „Human Rights Watch“; ყოველწლიური ანგარიში ადამიანის უფლებების დაცვის პრაქტიკის შესახებ ირანში – 2021 წელი; გამოქვეყნებულია 2022 წლის 13 იანვარს; ხელმისაწვდომია ბმულზე:

[ნანახია 2022 წლის 4 მარტს]

[2] საერთაშორისო ორგანიზაცია „Freedom House“; ყოველწლიური ანგარიში პოლიტიკური უფლებებისა და სამოქალაქო თავისუფლებების დაცვის პრაქტიკის შესახებ ირანში – 2021 წელი; გამოქვეყნებულია 2022 წლის 28 თებერვალს; ხელმისაწვდომია ბმულზე:

[ნანახია 2022 წლის 4 მარტს]

[3] გაეროს ადამიანის უფლებათა კომიტეტი; ირანის ისლამური რესპუბლიკის მიერ წარდგენილი მეოთხე პერიოდული ანგარიში; გამოქვეყნებულია 2021 წლის 23 აგვისტოს; ხელმისაწვდომია ბმულზე:

[ნანახია 2022 წლის 4 მარტს]

[4] მედია საშუალება „რადიო თავისუფლება“; ქმრის მიერ მონა ჰეიდარის მკვლელობამ ქალთა მიმართ ძალადობის შესახებ საუბრები განაახლა; გამოქვეყნებულია 2022 წლის 8 თებერვალს; ხელმისაწვდომია ბმულზე:

[ნანახია 2022 წლის 4 მარტს]

ალკოჰოლის მოხმარება – საერთაშორისო ორგანიზაცია „Human Rights Watch“ 2022 წელს გამოქვეყნებულ ანგარიშში [საანგარიშო პერიოდი 2021 წელი] ირანის ისლამური რესპუბლიკის შესახებ წერს, რომ ქვეყნის კანონმდებლობა ისეთ ქმედებებს, როგორიცაა, მაგალითად, „წინასწარმეტყველის შეურაცხყოფა“, „განდომა“, ერთი სქესის წარმომადგენელთა სექსუალური კავშირი, ალკოჰოლის დალევა და ნარკოტიკულ ნივთიერებებთან დაკავშირებული ზოგიერთი არაძალადობრივი დანაშაული, განიხილავს დანაშაულებად, რომელთათვისაც, შეიძლება, განაჩენი იყოს სიკვდილით დასჯა. კანონი, ასევე, აწესებს [დასჯის არაადამიანურ მეთოდს] გაროზგვას 100-ზე მეტი სახის დანაშაულისთვის, მათ შორის „საზოგადოებრივი წესრიგის დარღვევისთვის“ [აღნიშნული ბრალდება ხშირად გამოიყენება დემონსტრაციებში მონაწილე პირთა გასაროზგად].[1]

საერთაშორისო ორგანიზაცია „ARC Foundation“ 2022 წლის იანვარში გამოქვეყნებულ ანგარიშში წერს, რომ 2017 წლის 13 აპრილს ბასიჯების გასამხედროებულმა ძალებმა რეიდი მოაწყვეს ახალგაზრდა მამაკაცების თავშეყრაზე, ბაგჰ-ე ბაჰადორანში, ისპაჰანში. დაახლოებით 30 მამაკცი დააპატიმრეს და დასტგერდის ციხეში გადაიყვნაეს. ისპაჰანის სასამართლომ მათ მსჯავრი დასდო „სოდომიასა და ფსიქტოროპული და ალკოჰოლური საშუალებების მოხმარებისთვის“.[2]

ნორვეგიის წარმოშობის ქვეყნის შესახებ ინფორმაციის ცენტრი „Landinfo“ 2021 წლის დეკემბერში გამქოვეყნებულ ანგარიშში ირანის ისლამური რესპუბლიკის შესახებ წერს, რომ ირანის პოლიცია პასუხისმგებელია ყველა სახის ჩვეულებრივი დანაშაულის [მათ შორის ალკოჰოლის დალევა, ქურდობა, თავდასხმა, ქრთამი და ნარკოტიკებთან დაკავშირებული დანაშაული] გამოვლენასა და რეაგირებაზე.

ამავე ანგარიშის მიხედვით, ირანის სისხლის სამართლის კოდექსის მეორე წიგნი [217 – 288 მუხლები] ეხება დანაშაულებს, რომელთათვის სასჯელის ზომად გათვალისწინებულია ე.წ. „ჰადი“ [Hadd]. „ჰადის“ სასჯელი ითვალისწინებს სიკვდილით დასჯას, ჩაქოლვას, გაროზგვას, ამპუტაციას, სამუდამო პატიმრობას. სასჯელის ტიპი ისლამური კანონებითაა განსაზღვრული და მიიჩნევა ღმერთის დადგენილად; აქედან გამომდინარე, აღნიშნულის შეცვლის ან პატიების უფლება მოსამართლეს არ აქვს. „ჰადით“ დასჯადი დანაშაულებია გარყვნილება, სოდომია, ლექსბიანობა, პროსტიტუცია, სოდომიას ცრუ ბრალდება, წინასწარმეტყველის ცილისწამება, ძარცვა/ყაჩაღობა, ღმერთის წინააღმდეგ ომი (moharebeh), დედამიწაზე კორუფციის გავრცელება (efsad fe-l-arz) და ალკოჰოლის მოხმარება.

ანგარიშის მიხედვით, ალკოჰოლის მოხმარება სხვადასხვა ჭრილში განიხილება და სხვადასხვა ფორმით ისჯება. მაგალითად, ალკოჰოლის მოხმარება, ასევე, ნახსენებია ე.წ. „Ta’zir“ დანაშაულებში [დანაშაულები, რომელთა სასჯელი მოსამართლის დისკრეციაა]. ექსპერტების შეფასებით, პრაქტიკაში, ირანული სასამართლოები იშვიათად სჯიან პირებს საზღვარგარეთ ჩადენილი დანაშაულისთვის. განაჩენის აღსრულება სასჯელის ტიპზეა დამოკიდებული; მაგალითად, გაროზგვა ალკოჰოლის მოხმარებისთვის, მსჯავრის დადების დღესვე აღსრულდება, რადგან მსჯავრდებულები ხშირად სარგებლობენ გასაჩივრების უფლებით. ალკოჰოლის მოხმარება, ასევე, მორალის ჭრილშიც განიხილება და 701-ე მუხლით ამორალურ ქმედებად განისაზღვრება. დანაშულის გამოვლენაზე პასუხისმგებელი მორალის პოლიციაა და საქმეებს სისხლის სამართლის მეორე სასამართლო განიხილავს. სასჯელის ზომად 2-დან 6 თვემდე პატიმრობა და დამატებით 80 როზგია განსაზღვრული.[3]

აშშ-ის კონგრესის კვლევითი ჯგუფი [Congressional Research Service] 2021 წლის 29 ივლისს მომზადებულ ანგარიშში ირანის შიდა პოლიტიკის შესახებ წერს, რომ ბასიჯები ხშირად აპატიმრებენ ქალებს, რომლებიც არღვევენ რეჟიმის დადგენილ საჯარო ჩაცმის წესს და რეიდებს აწყობენ დასავლური სტილის წვეულებებზე, სადაც ხდება ალკოჰოლით გამასპინძლება [რაც ირანში უკანონო ქმედებაა]. ამავე ანგარიშის მიხედვით, 2016 წლის ივლისში დააპატიმრეს ირანისა და აშშ-ის მოქალაქე და მისი ცოლი. მათ 2018 წლის იანვარში 27 წლით პატიმრობა მიუსაჯეს საკუთარ სახლში ალკოჰოლით გამასპინძლებისთვის. ისინი, იმავე წელს, გირაოს სანაცვლოდ გაათვისუფლეს.[4]

გაეროს გენერალური მდივნის სპეციალური წარმომადგენელი ჯავიად რეჰმანი ირანში ადამიანის უფლებების დაცვის კუთხით არსებული მდგომარეობის შეფასებისას, 2021 წლის 16 ივლისს წერს, რომ ბევრია მაგალითი, რომელიც აჩვენებს თუ რამდენად ფართო სპექტრისთვის შეიძლება გამოიყენოს ირანმა სიკვდილით დასჯის განაჩენი. ანგარიშის მიხედვით, გავრცელებული ცნობებით, 2020 წლის 9 ივლისს, მაშჰადში ერთი პირი დასაჯეს სიკვდილით ალკოჰოლის მოხმარების გამო მეექვსე ჯერზე გასამართლების შემდეგ. სპეციალური წარმომადგენელი შეშფოთებას გამოხატავდა კიდევ ერთი მამაკაცის გამო, რომელსაც, პოტენციურად, ასევე ემუქრებოდა სიკვდილით დასჯა ალკოჰოლის მოხმარების გამო, რადგან ბრალდების მხარემ 2021 წლის ივნისში სასჯელის სახით სწორედ სიკვდილით დასჯის შუამდგომლობით მიმართა თეირანის სასამართლოს.[5]

გაეროს სპეციალური წარმომადგენლის ანგარიშში ნახსენები სიკვდილით დასჯის შემთხვევის შესახებ წერს, ასევე, აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტიც. 2021 წელს გამოქვეყნებულ ანგარიშში ნათქვამია, რომ 2020 წლის 9 ივლისს, მაშჰადის ცენტრალურ ციხეში სიკვდილით დასაჯეს მამაკაცი [სოციალური მედიის მომხმარებლების დახმარებით მოხდა მისი მორტეზა ჯამალად იდენტიფიცირება], რომელიც ალკოჰოლის მოხმარებისთვის იყო დაპატიმრებული. მისი ადვოკატის თქმით, იგივე დანაშულისთვის მას ადრეც ჰქონდა მსჯავრი დადებული. ირანის ისლამური სისხლის სამართლის კოდექსის მიხედვით, ალკოჰოლის მოხმარება „ღმერთის წინააღმდეგ დანაშაულია“ და საწყისი სასჯელის ფორმად, როგორც წესი, გაროზგვა გამოიყენება. ამასთან, კოდექსის 179-ე მუხლი ადგენს, რომ სასჯელი შეიძლება იყოს სიკვდილით დასჯა [ალკოჰოლის მოხამრების გამო] სამჯერ დაპატიმრების შემდეგ.[6]

ჯანმრთელობის მსოფლიო ორგანიზაციის 2018 წლის ინფორმაციით, ირანის ისლამურ რესპუბლიკაში სრული აკრძალვა ადევს ალკოჰოლის მოხმარებას. ნულოვანი ტოლერანტობის პოლიტიკა მოქმედებს ავტომანქანის მართვისას ალკოჰოლური ზემოქმედების ქვეშ ყოფნის შემთხვევებზე და ეროვნული მთავრობის მხრიდან მხარდაჭერილი და წახალისებულია საზოაგდოების მოქმედება და ნებისმიერი სახის სამეთვალყურეო სისტემის ფუნქციონირება ალკოჰოლის მოხმარების წინააღმდეგ.[7]

ჯანმრთელობის მსოფლიო ორგანიზაციამ, 2018 წელს, ირანის ისლამური რესპუბლიკა 189 ქვეყანას შორის მეცხრე პოზიციაზე დაასახელა ალკოჰოლის მოხმარების მიხედვით. ორგანიზაციის მონაცემებით, 15 წელს ზევით ასაკის მოსახლეობა, ვინც რეგულარულად სვამს ალკოჰოლს, 2016 წლის განმავლობაში მოიხმარდა საშუალოდ 28.4 ლიტრ სუფთა ალკოჰოლს. იგივე მაჩვენებელი 2010 წელს 6 ლიტრი იყო. ირანის ხელისუფლება ჯანმრთელობის მსოფლიო ორგანზიაციის მონაცემების საპასუხოდ განაცხადა, რომ ქვეყნის მოსახლეობის 96%-ს არასდროს მიუღია ალკოჰოლი. მედია საშუალება „IranWire“ 2021 წლის ოქტომბრის სტატიაში წერს, რომ კვლევის [რომელიც 2000 მონაწილეს შორის ჩატარდა] შედეგებით, მოსახლეობის 52% ალკოჰოლს არ სვამს, 24% ალკოჰოლს „ხანდახან“ სვამს, 9% ალკოჰოლს მოიხმარს ყოველკვირეულად და 6% ყოველდღიურად. სტატიაში ნათქვამია, რომ მოსახლეობის მეოთხედი სახლში დამზადებულ ალკოჰოლურ საშუალებებს მოიხმარს.[8]

მედია საშუალება „ABC News“ 2020 წლის 28 მარტს გამოქვეყნებულ სტატიაში წერდა, რომ დაბინძურებული ალკოჰოლის მოხმარების გამო, ირანშ ასობით ადამიანი დაიღუპა. კორონა ვირუსის გავრცელების შემდეგ, ირანში თავი იჩინა ალკოჰოლით ინტოქსიკაციის პრობლემამ, რამაც ასობით ადამიანი შეიწირა. გავრცელებული ინფორმაციით, ზოგიერთ ირანელს ეგონა, რომ ალკოჰოლით კორონა ვირუსის პრევენციას ან მკურნალობას შეძლებდა. ერთერთი საავადმყოფოს საზოგადოებასთან ურთიერთობის სამსახურის უფროსი აცხადებდა, რომ თავდაპირველად ისინი ფიქრობდნენ, რომ მოსახლეობის ნაწილი ცრუ ინფორმაციის მსხვერპლი გახდა და რომ ისინი შეცდომაში შეიყვანა გავრცელებულმა მცადრა მოსაზრებამ [რომ ალკოჰოლი კურნავდა კორონა ვირუსს]; თუმცა, შემდეგ გაირკვა, რომ უმეტეს შემთვევაში საქმე ეხებოდათ ალკოჰოლის რეგულარულ მომხმარებლებს, რომლებიც ალკოჰოლს ე.წ „ბუტლეგერებისგან“ იღებდნენ. ეპიდემიის პირობებში კი მათ მეთანოლზე დაფუძნებული ალკოჰოლის მოხმარება მოუწიათ.

ირანში კორონა ვირუსის პირველი შემთხვევის დაფიქსირების შემდეგ [სტატიის გამოქვეყნების მომენტამდე] ალკოჰოლური ინტოკსიკაციის 2 ათასზე მეტი შემთხვევა იყო დაფიქსირებული; ალკოჰოლური ინტოქსიკაციის შედეგად ირანში 244 ადამიანი გარდაიცვალა. ირანში ალკოჰოლის მოხმარება აკრძალულია და ალკოჰოლის მოხმარების მსურველები სასურველ სასმელს შავ ბაზარზე ეძებენ. შავ ბაზარზე კი თავად დილერებმაც ბევრი არაფერი იციან შეთავაზებული პროდუქციის წარმომავლობაზე.[9]

ტატუ – მედია საშუალება „Aljazeera“ 2021 წლის 8 მარტს გამოქვეყნებულ სტატიაში წერს, რომ ირანელი ახალგაზრდობა ტატუზე არსებულ ტაბუს ეწინააღმდეგება. ტატუ არტისტები ირანში იმედოვნებენ, რომ მათი შემოქმედება ხელისუფლების თვალში მეტ ლეგიტიმაციას მიიღებს და ტატუს მიმართ სტიგმა ნაკლები იქნება. სტატიაში ნათქვამია, რომ ირანულ კანონმდებლობაში არ არის კონკრეტული ჩანაწერი ტატუს შესახებ, შესაბამისად, ტატუს შექმნა ოფიციალურად არ მიიჩნევა დანაშაულებრივ ქმედებად. ცნობილი შიიტი სასულიერო პირები და უზენაესი ლიდერიც ამბობენ, რომ ტატუ არ არის „ჰარამი“ ან აკრძალული ისლამური კანონებით, ვიდრე ისინი არ ასახავენ „უხამს“ გამოსახულებას. მიუხედავად ამისა, ტატუს, ზოგადად, არ მიესალმება ხელისუფლება და მას დასავლურ ფენომენად მიიჩნევს და ამიტომ სახელმწიფო ტელევიზიები ხაზგასმით აჩვენებენ ისეთ დამნაშავეებს, რომელთაც ტატუ აქვთ. ტატუს ქონა, ასევე, შეიძლება ხელშემშლელი ფაქტორი იყოს მართვის მოწმობის აღებისას; რადგან სხეულზე არსებული საცნობი ნიშნები შეიძლება მენტალური პრობლემის ნიშნად იქნეს აღქმული. მიუხედავად შეზღუდვებისა და არსებული სტიგმისა, ტატუ სულ უფრო პოპულარული ხდება ირანში, განსაკუთრებით 30 წლამდე ასაკის ხალხში, რომელთა რაოდენობა ირანში ათობით მილიონია.[10]

მედია საშუალება „Deutsche Welle“ 2019 წლის 8 მარტს გამოქვეყნებულ რეპორტაჟში წერს, რომ რეპრესიული რეჟიმის ირანში ქალებს შორის სულ უფრო პოპულარული ხდება წინააღმდეგობის ფარული ფორმა – სხეულის მოხატვა, განსაკუთრებით კი ტატუ. ირანში ტატუს შექმნა უკანონო ქმედება არაა, მაგრამ ნამდვილად იწვევს უკმაყოფილებას, ამიტომ ტატუ არტისტები ცდილობენ, თავიანთი საქმიანობა საიდუმლოდ შეინახონ.[11]

მედია საშუალება „The Guardian“ 2019 წლის თებერვალში გამოქვეყნებულ სტატიაში წერს, რომ ტატუ არტისტებს ირანში რეგულარულად აპატიმრებენ და სჯიან ჯარიმებით, გაროზგვით და პატიმრობითაც კი. მიუხედავად იმისა, რომ ტატუ არ არის აკრძალული არც სამოქალაქო კანონებით და არც შიიტური ისლამით, ხელისუფლება მკაცრად უარყოფს მას, როგორც დასავლურ ფენომენს, რომელიც საზიანოა ირანელთა ღირებულებებისთვის. ზოგიერთ საჯარო ადგილას, მაგალითად საცურაო აუზზე, გაკრუნია გაფრთხილება, რომ არ მიესალმებიან ტატუს მქონე პირებს. მიუხედავად ამისა, სხეულის მოხატვა სულ უფრო პოპულარული ხდება ახალგაზრდა ირანელებში და კაფეებს ხშირად სტუმრობს ხალხი ხილული ტატუებით. ტატუ, ასევე, ძალიან პოპულარულია ქალებს შორის და თეირანში ბევრი ქალი ტატუ არტისტი ემსახურება კლიენტებს.[12]

წვეულებები – მედია საშუალება „The Indian Express“ 2016 წლის 15 დეკემბერს გამოქვეყნებულ სტატიაში წერს, რომ ირანის ხელისუფლებამ დაშალა წვეულება და ალკოჰოლის მოხმარების გამო 120 პირი დააპატიმრა. სტატიის მიხედვით, ალკოჰოლის დალევა ირანის მკაცრი ისლამური სწავლებებით უკანონო ქმედებაა,მაგრამ ალკოჰოლის მოხმარება ქვეყანაში მაინც ფართოდაა გავრცელებული.

ირანის ნახევრად-ოფიციალური ახალი ამბების სააგენტო „ISNA“ წერდა, რომ ხელისუფლებამ 120 პირი თეირანის ერთერთ კაფეში გამართული კერძო წვეულების დროს დააკავა. თეირანის პროკურორი აბბას ჯაფარი დოლატაბადის თქმით, წვეულებაზე 15 ბოთლი ალკოჰოლური სასმელი აღმოაჩინეს, ხოლო 15 ადამიანი ალკოჰოლური თრობის ქვეშ იმყოფებოდა. მისი თქმით, აღნიშნული კაფე დაიკეტა. დოლატაბადის თქმით, საერთო ჯამში შერეული გენდერულ წვეულებაზე დამსწრე 120 პირი დააპატიმრეს, მათ შორის ორი ე.წ. „მიწისქვეშა მომღერალი“ [underground singers].[13]

მედია საშუალება „BBC“ 2017 წლის 22 დეკემბერს გამოქვეყნებულ სტატიაში წერდა, რომ ირანის მორალის პოლიციამ „მზებუდობის“ წვეულებები დაშალა და 230 პირი დააპატიმრა. წელიწადის ყველაზე მოკლე დღე ირანში ტრადიციულად აღინიშნება. თეირანის მორალის პოლიციის უფროსი კოლ ზულფიკარ ბარფარის თქმით, წვეულების მონაწილეები სვამდნენ ალკოჰოლს და ცეკვავდნენ შერეული გენდერულ წვეულებაზე. სტატიაში ნათქვამია, რომ ალკოჰოლის დალევა ირანში 80 როზგით ისჯება, თუმცა აღნიშნული ქმედების ჩამდენთ, ბოლო წლებში, უფრო ხშირად ჯარიმით სჯიან. პოლიციის განცხადებით, 140 პირი ლავასანის რაიონში მდებარე ბაღში დააპატიმრეს, ხოლო 90 პირი წვეულებას ფერმანიეჰის ჩრდილოეთ რაიონში ესწრებოდა. ორი მომღერალი, რომელიც ღონისძიებებზე გამოდიოდა, ასევე, დააპატიმრეს; გარდა ამისა, პოლიციამ ალკოჰოლური სასმელისა და ნარკოტიკული საშუალებების კონფისკაცია მოახდინა.[14]

მედია საშუალება „The New York Times“ 2018 წლის 2 ივნისს გამოქვეყნებულ სტატიაში წერდა, რომ რადგან ტაბუ ირღვევა, ირანელები სულ უფრო ხშირად ერთობიან წვეულებებზე. სტატიაში აღწერილია თეირანში გამართული ქორწილი, სადაც სმოკინგებში გამოწყობილი მამაკაცები და სადღესასწაულო კაბებში გამოწყობილი ქალები საყვარელი სიმღერის [გადასახლებაში მცხოვრები ირანელი მომღერალი ენდის პოპ სიმღერა „The Pretty Ones Have to Dance“] ფონზე ცეკვავენ. სტატიის ავტორის თქმით, ადგილმდებარეობის გარდა, არაფერი მიანიშნებს, რომ ეს დასავლური საქორწინო წვეულება არაა. რეალურად, წვეულების მონაწილეები ისლამური რესპუბლიკის მინიმუმ 6 ფუნდამენტურ კანონს არღვევენ – სქესთა შერევა, ქალები თავსაბურავის გარეშე, ცეკვა, პოპ მუსიკის დაკვრა და ალკოჰოლის მოხმარება [არყით გაჟღენთილი სასმელი წყლის ბოთლებში]. სხვა ეპოქაში ყველა აღნიშნული ქმედებება გაროზგვით ან პატიმრობით ისჯებოდა; ორი მათგანი [ქალები თავსაბურავის გარეშე და ალკოჰოლი] ახლაც ისჯება. მართალია, ასეთი წვეულებები კვლავ კანონგარეშეა და ხანდახან პოლიცია საქმეში ერევა ხოლმე, შერეული ქორწილები ირანში უკვე დიდ ინდუსტრიად იქცა და ბევრი ადგილი მასპინძლობს ქორწილებს თითქმის ყოველ ღამე.

35 წლის ასალ ხალიპური, რომელიც 6 წელია მოდის ღონისძიებებს აორგანიზებს, იხსენებს, რომ თავიდან დიდ რისკზე წავიდა. იმ დღეებში პოლიცია შემთხვევითი წესით რეიდს ახორციელებდა მაღაზიებში, სადაც „შეუსაბამო“ ტანსაცმელს ყიდდნენ. ხალიპურის თქმით, იმ დროს მოდის ღონისძიებები უბრალოდ არ არსებობდა. ირანელები ყოველთვის ახერხებდნენ შემოქმედებითი გზებით გვერდი აეარათ შეზღუდვებისთვის. ამჟამად, ირანელი ქალებისთვის ღია ქურთუკების ტარება დიდი სირთულე აღარაა. მიუხედავად იმისა, რომ მორალის პოლიცია განაგრძობს ქუჩების მონიტორინგს და პერიოდულად თვითნებურად აპატიმრებს ქალებს „შეუსაბამო“ ჩაცმულობისთვის, სახელმწიფომ ნელ-ნელა დათმო თითქმის ყველა წესი და შეზღუდვა, გარდა თავსაბურავის და შორტებისა. ხალიპურის ერთერთ უკანასკნელ ღონისძიებაზე, რომლის სპონსორიც BMW იყო, ახალგაზრდა ქალები ათვალიერებდნენ თაროებს, რომლებიც სავსე იყო ადგილობრივი მოდის დიზაინერების ნამუშევრებით.

სტატიის მიხედვით, თეირანის ერთერთ კაფეში, სადაც სამი წლის წინ მხოლოდ ინსტრუმენტული მუსიკა იყო დასაშვები, ცნობილი დასავლელი თანამედროვე შემსრულებლის [Dua LIPA] სიმღერებს უკრავდნენ. ახალგაზრდები, მაკბუქებით და თეთრი ყურსასმენებით, ისხდნენ მაგიდებთან და ლატეს მიირთმევდნენ. პოლიცია ხშირად აკვირდება ასეთ ადგილებს, მორალური ნორმების დამრღვევთა გამოსავლენად, თუმცა, ახლა ეს დარღვევები უკვე მხოლოდ კოცნასა და ხელის ჩაკიდებას გულისხმობს.

სოციოლოგი ჰოჯა კალაში ამბობს, რომ ათწლეულების განმავლობაში მიმდინარე ჭიდილმა საზოგადოებასა და სახელმწიფოს შორის, ბევრი დაღალა. ხალხი კმაყოფილია, რათქმა უნდა, იმ უფლებებით, რაც სახელმწიფოს გამოსტაცა, მაგრამ რა მნიშვნელობა აქვს ამ უფლების ქონას, თუ მაინც შეიძლება დაგაპატიმრონ შერეულ საქორწინო წვეულებაზე?! „ჩვენ მუდმივ რეჟიმში ვიცვლებით, მაგრამ მმართველ ძალას არ აქვს ხედვა, როგორც მართონ ქვეყანა; მათ არ აქვთ გეგმა, როგორც უპასუხონ საზოგადოების მოთხოვნებს. ერთი ნათელია, ეს კონფლიქტი ცვალებად საზოგადოებასა და ხისტ კანონებს შორის, დიდხანს ვეღარ გაგრძელდება“. სოციოლოგიის პროფესორი და რეფორმისტი პოლიტიკოსი ჰამიდრეზა ჯალაიპურის თქმით, მეტად უნდა იაქტიურონ და იბრძოლონ ახალი კანონებისთვის. მისი თქმით, ნანობს, რომ ხელიდან გაუშვეს შანსი, ცვლილებები კანონში ასახულიყო – „ჩვენ უბრალოდ ვერ შევძელით ეს ყველაფერი ფურცელზე გადაგვეტანა“.[15]

მედია საშუალება „AP News“ 2021 წლის 4 მაისს გამოქვეყნებულ სტატიაში წერდა, რომ ირანის ხელისუფლებამ შერეული გენდერული წვეულება დაშალა და 16 პირი დააკავა. შემთხვევა ხორასან რაზავის პროვინციაში მოხდა. ადგილობრივი პროკურორის თქმით, ქალაქ გოლმაკანში, გოლბაჰარის ვილაზე დააკავეს 16 პირი, რომლებიც წვეულებაზე ცეკვავდნენ. მისივე თქმით, ისინი მოიხმარდნენ ალკოჰოლს და შეურაცხყოფდნენ ისლამს წმინდა რამადანის დროს.[16]

ელექტრონული მუსიკა – მედია საშუალება „The Guardian“ 2019 წლის 25 მარტს გამოქვეყნებულ სტატიაში წერდა, რომ 10 წლის წინ, ირანის ხელისუფლება ელეტრონულ მუსიკას ავიწროვებდა და ზღუდავდა, ახლა კი ეს უცნაური, ხშირად დასჯადი ჟღერადობა თავის გზას პოულობს. ირანი არის ქვეყანა, სადაც მუსიკა პოლიტიკურად და კულტურულად აკრძალულად ითვლება და ამიტომ შემსრულებლებმა, ვისაც საკუთარი შემოქმედების ხალხისთვის გაცნობა სურთ, ირანის კულტურისა და ისლამური სწავლების სამინისტროსგან ნებართვა უნდა აიღონ; ან ისინი დაპატიმრების რისკის წინაშე აყენებენ თავს. მაგრამ ახლა, მეოცნებე მუსიკალური საზოგადოებას შეუძლია ღიად გააზიაროს თავისი უცნაური შემოქმედება. აღნიშნული მიმართულებით პირველი ნაბიჯები ახლა უკვე კარგად ცნობილმა ატა ებტეკარმა, იგივე სოტემ [„ბგერა“ სპარსულიდან] გადადგა. მისი ბოლო ალბომი „Sacred Horror in Design“, რომელიც 2017 წელს გამოიცა, ფართო აღიარება მოიპოვა თავისი ელეტრონული და კლასიკური ირანული მუსიკის სინთეზისთვის. ახლა ატრისტი ახალ ელეტროაკუსტიკურ ალბომზე [Parallel Persia] მუშაობს.

ატა ებტეკარის პირველი მცდელობა [2000-იან წლებში], ირანის ელექტრონული მუსიკა ქვეყნის გარეთ გაეტანა, უშედეგო აღმოჩნდა – „ექსპერიმენტულ ელექტრონულ მუსიკას ახალგაზრდობა იმ დროს უბრალოდ ჯერ არ ქმნიდა“. ის 2013 წელს დაბრუნდა და აღმოაჩნა, რომ რაღაცები შეიცვალა. ირანის ხელისუფლების მარწუხები მუსიკაზე შესუსტდა და რამდენიმე ექსპერიმენტული პროდიუსერი უკვე აქტიურობდა. 2015 წელს მან, თანამოაზრეებთან ერთად, დაარსა „SET Festival“, სადაც ირანელებს აუდიოვიზუალური წარმოდგენის ყურება და ელექტრონულ მუსიკაზე ცეკვა შეეძლოთ. მართალია ამას ბევრი ძნელად მოსაპოვებელი სამთავრობო ნებართვა დასჭირდა, მაგრამ ამჟამად ფესტივალი ლეგალურია; მეტიც, ის ყოველ წელს ანშლაგით ტარდება.[17]

მედია რესურსი „Shondaland“ 2020 წლის 15 დეკემბერს გამოქვეყნებულ სტატიაში წერდა, რომ მიუხედავად იმისა, რომ ბევრისთვის ეს მოულოდნელია, ირანში საკმაოდ განვითარებულია ჰიპ-ჰოპ, რეპ და ელექტრონული მუსიკა. ირანის ელექტრონული მუსიკის პლატფორმა „Deep House Tehran“ ფარავს საზოგადოების ისტორიებს. პლატფორმის დამფუძნებელია თეირანში მოღვაწე DJ, პროდიუსერი და ხმის არტისტი ნესა აზადიკჰაჰი. მისი თქმით, ისინი ხელს უწყობენ ირანელ არტისტებს და ასევე თანამშრომლობენ ბევრ კარგ შემსრულებელთან მსოფლიოში.

თავად აზადიკჰაჰს, საჯარო წარმოდგენების გამართვისას, არასდროს შექმნია პოლიტიკური პრობლემა, რადგან მისი წარმოდგენები ყოველთვის ისეთ ადგილებში იმართება, რომელთაც მსგავსი ღონისძებების გამართვის ნებართვა აქვთ [მაგალითად ხელოვნების გალერიები]; თუმცა, მისივე თქმით, ირანში წარმდგარიყო საზოგადოების წინაშე როგორ ქალი დიჯეი, ადვილი არ ყოფილა. თუმცა, როგორც თავადვე ამბობს, ბოლო სამი წლის განმავლობაში, ქალმა დიჯეებმა პოპულარობა მოიპოვეს და ახლა აუდიტორია უფრო ნორმალურად ხვდება ამ ფაქტს, თუმცა სამუშაო კიდევ ბევრია. აზადიკჰაჰის თქმით, ტექნოლოგიების დახმარებით, ირანელ ელექტრონული მუსიკის ატრისტებს ექნებათ მეტი შესაძლებლობა, ჟანრში თავიანთი შემოქმედებითობა შეიტანონ.[18]

[1] საერთაშორისო ორგანიზაცია „Human Rights Watch“; ყოველწლიური ანგარიში ადამიანის უფლებების დაცვის პრაქტიკის შესახებ ირანში – 2021 წელი; გამოქვეყნებულია 2022 წლის 13 იანვარს; ხელმისაწვდომია ბმულზე:

[ნანახია 2022 წლის 14 თებერვალს]

[2] საერთაშორისო ორგანიზაცია „ARC Foundation“; EASO-ის კითხვაზე პასუხების კომენტარი; გამოქვეყნებულია 2022 წლის იანვარში; ხელმისაწვდომია ბმულზე:

[ნანახია 2022 წლის 14 თებერვალს]

[3] ნორვეგიის წარმოშობის ქვეყნის შესახებ ინფორმაციის ცენტრი „Landinfo“; წარმოშობის ქვეყნის შესახებ ინფორმაცია – ირანი; გამოქვეყნებულია 2021 წლის დეკემბერში; ხელმისაწვდომია ბმულზე:

[ნანახია 2022 წლის 14 თებერვალს]

[4] აშშ-ის კონგრესის კვლევითი ჯგუფი „Congressional Research Service“; ირანი: შიდა პოლიტიკა და აშშ-ის პოლიტიკა და ვარიანტები; განახლებულია 2021 წლის 29 ივლისს; ხელმისაწვდომია ბმულზე:

[ნანახია 2022 წლის 14 თებერვალს]

[5] გაეროს გენერალური ასამბლეა; სპეციალური წარმომადგენლის ანგარიში ირანის ისლამურ რესპუბლიკაში ადამიანის უფლებების დაცვის პრაქტიკის შესახებ; გამოქვეყნებულია 2021 წლის 16 ივლისს; ხელმისაწვდომია ბმულზე:

[ნანახია 2022 წლის 14 თებერვალს]

[6] აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტი; ყოველწლიური ანგარიში ადამიანის უფლებების დაცვის პრაქტიკის შესახებ ირანში – 2020 წელი; გამოქვეყნებულია 2021 წლის 12 მაისს; ხელმისაწვდომია ბმულზე:

[ნანახია 2022 წლის 14 თებერვალს]

[7] ჯანმრთელობის მსფოლიო ორგანიზაცია; ირანის ისლამური რესპუბლიკა; გამოქვეყნებულია 2018 წელს; ხელმისაწვდომია ბმულზე:

[ნანახია 2022 წლის 14 თებერვალს]

[8] მედია საშუალება „IranWire“; კვლევამ აჩვენა, რომ ირანის მოსახლეობის მეოთხედი სახლში დამზადებულ ალკოლურ საშუალებებს სვამს; გამოქვეყნებულია 2021 წლის 22 ოქტომბერს; ხელმისაწვდომია ბმულზე: https://iranwire.com/en/features/10618 [ნანახია 2022 წლის 14 თებერვალს]

[9] მედია საშუალება „ABC News“; კორონა ვირუსთან ბრძოლის პარალელურად, ირანი ალკოჰოლის კრიზისსაც ებრძვის; გამოქვეყნებულია 2020 წლის 28 მარტს; ხელმისაწვდომია ბმულზე: https://abcnews.go.com/Health/iran-confronts-deadly-alcohol-crisis-midst-dealing-coronavirus/story?id=69842613 [ნანახია 2022 წლის 14 თებერვალს]

[10] მედია საშუალება „Aljazeera“; ახალგზარდა ირანელები ეწინააღმდეგებიან ტატუზე არსებულ ტაბუს; გამოქვეყნებულია 2021 წლის 8 მარტს; ხელმისაწვდომია ბმულზე: https://www.aljazeera.com/news/2021/3/8/dangerous-irans-tattoo-artists#:~:text=There%20are%20no%20specific%20laws,not%20officially%20considered%20criminal%20activity.&text=A%20number%20of%20prominent%20Shia,they%20depict%20%E2%80%9Cobscene%E2%80%9D%20imagery. [ნანახია 2022 წლის 14 თებერვალს]

[11] მედია საშუალება „Deutsche Welle“; ირანში ქალი საიდუმლოდ იკეთებს ტატუს; გამოქვეყნებულია 2019 წლის 8 მარტს; ხელმისაწვდომია ბმულზე: https://www.dw.com/en/women-get-tattooed-in-iran-in-secret/av-47825790 [ნანახია 2022 წლის 14 თებერვალს]

[12] მედია საშუალება „The Guardian“; ჩუმი წინააღმდეგობა: თეირანის დამალული ტატუ სტუდიები; გამოქვეყნებულია 2019 წლის 4 თებერვალს; ხელმისაწვდომია ბმულზე: https://www.theguardian.com/cities/2019/feb/04/a-silent-act-of-resistance-the-hidden-tattoo-studios-of-tehran [ნანახია 2022 წლის 14 თებერვალს]

[13] მედია საშუალება „The Indian Express“; ირანის ხელისუფლებამ წვეულება დაშალა და 120 პირი ალკოჰოლის დალევისთვის დააპატიმრა; გამოქვეყნებულია 2016 წლის 15 დეკემბერს; ხელმისაწვდომია ბმულზე: https://indianexpress.com/article/world/iran-authorities-break-up-a-party-arrest-120-for-drinking-alcohol-4427336/ [ნანახია 2022 წლის 14 თებერვალი]

[14] მედია საშუალება „BBC“; ირანის მორალის პოლიციამ მზებუდობის წვეულება დაშალა და 230 პირი დააპატიმრა; გამოქვეყნებულია 2017 წლის 22 დეკემბერს; ხელმისაწვდომია ბმულზე: https://www.bbc.com/news/world-middle-east-42459544 [ნანახია 2022 წლის 14 თებერვალს]

[15] მედია საშუალება „The New York Times“; გამოქვეყნებულია 2018 წლის 2 ივნისს; სტატიის ავტორი: ტომას ერდბრინკი; ხელმისაწვდომია ბმულზე: https://www.nytimes.com/2018/06/02/world/middleeast/iran-taboos-parties-alcohol.html [ნანახია 2022 წლის 15 თებერვალს]

[16] მედია საშუალება „AP News“; ირანის ხელისუფლებამ შერეული გენდერული წვეულება დაშალა და 16 პირი დააპატიმრა; გამოქვეყნებულია 2021 წლის 4 მაისს; ხელმისაწვდომია ბმულზე: https://apnews.com/article/middle-east-iran-arrests-religion-7a4aca05d45afa8daf1ab30fabf0f252 [ნანახია 2022 წლის 15 თებერვალს]

[17] მედია საშუალება „The Guardian“; ირანის ელექტრონული მუსიკის მიწისქვეშეთში; გამოქვეყნებულია 2019 წელს 25 მარტს; ხელმისაწვდომია ბმულზე: https://www.theguardian.com/music/2019/mar/25/inside-the-iranian-electronic-underground-ata-ebtekar-set-festival-mahdyar [ნანახია 2022 წლის 14 თებერვალს]

[18] მედია პორტალი „Shondaland“; რას გვეუბნება სპარსული მიწისქვეშა მუსიკა ირანის შესახებ; სტატიის ავტორი: ნიკი შობერი; გამოქვეყნებულია 2020 წლის 15 დეკემბერს; ხელმისაწვდომია ბმულზე: https://www.shondaland.com/inspire/a34946112/what-persian-underground-music-tells-us-about-iran/ [ნანახია 2022 წლის 14 თებერვალს]