პაკისტანის ქალთა საწინააღმდეგო პრაქტიკის პრევენციის 2011 წლის აქტის [სისხლის სამართლის კოდექსის შესწორება] მიხედვით, ქალის იძულებით ქორწინებაში ჩართვა 3-დან 10 წლამდე პატიმრობით ისჯება. კანონმდებლობა, დამატებით, 500 ათასი რუპიის ოდენობის ფულად ჯარიმასაც ითვალისწინებს.[1]

ამერიკის შეერთებული შტატების სახელმწიფო დეპარტამენტი 2022 წელს გამოქვეყნებულ ანგარიშში [საანგარიშო პერიოდი 2021 წელი] პაკისტანის შესახებ წერს, რომ მიუხედავად იმისა, რომ იძულებითი ქორწინება სისხლის სამართლის კოდექსით დასჯადი ქმედებაა, ხშირ შემთხვევაში, სისხლისსამართლებრივი პასუხისგმებლობა შეზღუდული რჩება. გარდა ამისა, მიუხედავად საკანონმდებლო დონეზე აკრძალვისა, ბავშვთა ქორწინებასაც აქვს ადგილი.[2]

საერთაშორისო ორგანიზაცია „Human Rights Watch“ 2023 წელს გამოქვეყნებულ ანგარიშში [საანგარიშო პერიოდი 2022 წელი] პაკისტანის შესახებ წერს, რომ დაახლოებით 19 მილიონი გოგონა პაკისტანში 18 წლის ასაკამდე და 4.6 მილიონი გოგონა 15 წლის ასაკამდე ქორწინდება. დაქორიწნებული გოგონები ხშირად სახიფათო ფეხმძიმობის რისკის ქვეშ არიან, რაც ადრეულ ასაკში ფეხმძიმობასთანაა დაკავშირებული. ქალები რელიგიური უმცირესობებიდან განსაკუთრებით მოწყვლადები არიან იძულებითი ქორწინების მიმართ. პაკისტანის ხელისუფლება ძალიან ცოტას აკეთებს ბავშვთა და იძულებითი ქორწინების აღსაკვეთად.[3]

ამერიკის შეერთებული შტატების სახელმწიფო დეპარტამენტის 2022 წელს გამოქვეყნებულ ანგარიშში [საანგარიშო პერიოდი 2021 წელი] პაკისტანის შესახებ წერს, რომ იყო შემთხვევები, როდესაც გატაცებისა და იძულებითი კონვერტაციის შემთხვევებში, მთავრობა ერეოდა საქმეში და სასამართლოსა და სამართალდამცავი ორგანოების მხრიდან მხარდაჭერას ჰქონდა ადგილი; თუმცა, სამართლებრივი ქმედებები სავარაუდო დამნაშავის მიმართ იშვიათობა იყო. პუნჯაბის შტატში ქრისტიანი ქალებისა და გოგონების იძულებითი ქორწინებისა დაკონვერტაციის არაერთ შემთხვევას ჰქონდა ადგილი. იძულებითი ქორწინების, ბავშთა ქორწინებისა და იძლებითი კონვერტაციის შემთხვევებს ადგილი ჰქონდა რელიგიური უმცირესობების, ხშირად დაბალი კასტის იუნდუისტი გოგონების მიმართ.

2021 წლის 26 ივლისს, ბადინის სასამართლომ პოლიციას დაავალა ინდუისტი გოგონა მშობლებთან დაებრუნებინა მას შემდეგ, რაც ის გაიტაცეს, იძულებით დააქორწინეს და იძულებით გაამუსლიმეს. გოგონა პოლიციამ მუსლიმი მამაკაცისგან მას შემდეგ დაიხსნა, რაც სოციალურ ქსელში გავრცელდა ვიდეო, რომელზეც აღბეჭდილი იყო, როგორ ითხოვდა გოგონა დახმარებას და მშობლებთან დაბრუნებას. სასამართლოს გადაწყვეტილების შემდეგ, პოლიციამ მუსლიმი მამაკაცი ქასიმ ხასხელი და მისი ორი ძმა გატაცების, გაუპატიურების, წამებისა და გოგონას დაშინების ბრალდებით დააპატიმრა. გოგონა მშობლებთან 2021 წლის ივლისში დააბრუნეს და მოგვიანებით საქმის ფარგლებში დაპატიმრებულები გაათავისუფლეს.

რელიგიურმა უმცირესობებმა და ორგანიზაციებმა იძულებითი ქორწინებისა და კონვერტაციის მიმართ ხელისუფლების დამოკიდებულება გააპროტესტეს და განაცხადეს, რომ მსგავს პრაქტიკას რეგულარულად აქვს ადგილი პაკისტანის ყველა პროვინციაში. 2021 წლის 21 მაისს, რელიგიურ საკითხებში პრემიერის სპეციალურმა თანაშემწემ განაცხადა, რომ იძულებითი კონვერტაციისა და ქორწინების შემთხვევები იშვიათობა იყო. აღნიშნულ განცხადებას მწვავე კრიტიკა მოჰყვა არასამთავრობო ორგანიზაციების მხრიდან; მათი განცხადებით, იძულებითი ქორწინება და კონვერტაცია ფართოდაა გავრცელებული. ორგანიზაციები მოითხოვდნენ, მთავრობამ გააკეთოს უფრო მეტი იძლებითი ქორწინებისა და კონვერტაციის მსხვერპლთა დასაცავად.[4]

„პაკისტანის ადამიანის უფლებათა დაცვის კომისია“ 2022 წელს გამოქვეყნებულ ანგარიშში [საანგარიშო პერიოდი 2021 წელი] პაკისტანის შესახებ წერს, რომ 2021 წლის განმავლობაში ღირსების აღდგენის სახელით ჩადენილი დანაშაულები, გაუპატიურება და სექსუალური ძალადობის შემთხვევები, იძლებითი ქროწინების, ოჯახში ძალადობისა და ინტერნეტში შევიწროვების ფაქტების კლების ნიშნები არ ჩანდა. ორგანიზაციის ინფორმაციით, 2020 წელს ბავშვთა 64 და იძულებითი ქორწინების 141 შემთხვევა იყო დაფიქსირებული. 2021 წელს კი ადგილი ჰქონდა ბავშვთა 84 და იძლებითი ქორწინების 92 შემთხვევას.[5]

[1] მედია საშუალება „Daily Times“; იძულებითი ქორწინება – მიზეზები და შედეგები; სტატიის ავტორი: მადიჰა იქბალი; გამოქვეყნებულია 2022 წლის 8 დეკემბერს; ხელმისაწვდომია ბმულზე: https://dailytimes.com.pk/1037140/forced-marriages-reasons-and-circumstances/#:~:text=Recently%2C%20according%20to%20the%20Prevention,to%20fine%20of%20500%2C000%20rupees. [ნანახია 2023 წლის 20 მარტს]

[2] ამერიკის შეერთებული შტატების სახელმწიფო დეპარტამენტი; ყოველწლიური ანგარიში ადამიანის უფლებების დაცვის პრაქტიკის შესახებ პაკისტანში – 2021 წელი; გამოქვეყნებულია 2022 წლის 12 აპრილს; ხელმისაწვდომია ბმულზე:

[ნანახია 2023 წლის 20 მარტს]

[3] საერთაშორისო ორგანიზაცია „Human Rights Watch“; ყოველწლიური ანგარიში ადამიანის უფლებების დაცვის პრაქტიკის შესახებ პაკისტანში – 2022 წელი; გამოქვეყნებულია 2023 წლის 12 იანვარს; ხელმისაწვდომია ბმულზე:

[ნანახია 2023 წლის 20 მარტს]

[4] ამერიკის შეერთებული შტატების სახელმწიფო დეპარტამენტი; ყოველწლიური ანგარიში რელიგიის თავისუფლების პრაქტიკის შესახებ პაკისტანში – 2021 წელი; გამოქვეყნებულია 2022 წლის 2 ივნისს; ხელმისაწვდომია ბმულზე:

[ნანახია 2023 წლის 20 მარტს]

[5] პაკისტანის ადამიანის უფლებათა დაცვის კომისია; ადამიანის უფლებების დაცვის პრაქტიკა პაკისტანში – 2021 წელი; გამოქვეყნებულია 2022 წელს; ხელმისაწვდომია ბმულზე:

[ნანახია 2023 წლის 20 მარტს]

უსაფრთხოების თვალსაზრისით არსებული ზოგადი მდგომარეობა სომალიში – მედია საშუალება BBC-ის მიერ 2018 წლის 17 დეკემბერს გამოქვეყნებული სტატიაში მოცემულია რუკა, სადაც, სადაც აღნიშნულია თუ რა ტერიტორიებს აკონტროლებენ ქვეყნის ოფიციალური მთავრობა და ორგანიზაცია ალ-შაბაბი სომალიში. აღსანიშნავია, რომ დედაქალაქი მოგადიშუ სწორედ ალ-შაბაბის აქტივობის არეალში ხვდება.[1]

საერთაშორისო არასამთავრობო ორგანიზაცია Human Rights Watch სომალის შესახებ 2019 წელს გამოქვეყნებულ ყოვეწლიურ ანგარიშში (საანგარიშო პერიოდი – 2018 წელი) წერს, რომ წლის განმავლობაში მიმდინარე  ხშირმა საბრძოლო მოქმედებებმა, სახელმწიფოს მხრიდან დაცვის არარსებობამ და ჰუმანიტარულმა კრიზისმა გამანადგურებელი ზიანი მიაყენა სომალის მოქალაქეებს. იძულებით გადაადგილებულ პირთა რაოდენობამ, რომელთა დიდი ნაწილიც ყოველგვარი დახმარების გარეშე და სერიოზული უფლებადარღვევების რიკის ქვეშ იმყოფება, 2.7 მილიონს მიაღწია.

ისლამისტთა ჯგუფები „ალ-შაბაბი“ (Al-Shabab) საკუთარ კონტროლს დაქვემდებარებულ ტერიტორიაზე მცხოვრებ მოსახლეობას უქვემდებარებდა არასათანადო მოპყრობას, იძულებით გაწვევას და, ასევე, ახორციელებდა მომაკვდინებელ თავდასხმებს მოსახლეობაზე.

გაეროს სომალის ასისტირების მისიის (UNSOM) ინფორმაციით, ოქტომბრის თვის მდგომარეობით სახეზე იყო 982 სამოქალაქო დანაკარგი, რომელთაგან ნახევარზე მეტი ალ-შაბაბის თავდასხმების შედეგად იყო გამოწვეული. კლანებს შორის შიდა დაპირისპირებებს, ასევე, შიდა შეტაკებებს უსაფრთხოების ძალებში და სომალის მთავრობის მიერ ალ-შაბაბის წინააღმდეგ განხორციელებულ სპორადულ თავდასხმებს შედეგად მოჰყვა სამოქალაქო პირების იძულებითი გადაადგილება, დაშავებისა და გარდაცვალების უამრავი ფაქტი.

მიუხედავად იმისა, რომ ფედერალურმა და რეგიონალურმა ორგანოებმა უსაფრთხოების და იუსტიციის კუთხით ფუნქციების განსაზღვრის კუთხით გარკვეული პროგრესული ნაბიჯები გადადგეს, არასტაბილური პოლიტიკური მდგომარეობა არ ქმნიდა მეტად საჭირო რეფორმების დანერგვის საფუძველს. პარლამენტის სპიკერ მოჰამედ ოსმან ჯავარისა და აღმასრულებელ ხელისუფლებას შორის დაპირისპირება საბოლოოდ აღნიშნული პირის გადადგომით დასრულდა.

მთავრობას ჯერ კიდევ არ დაუკომპლექტებია ქვეყნის ისტორიაში პირველი,  ადამიანის უფლებათა დამოუკიდებელი კომისია. ასევე, არ აღინიშნებოდა არანაირი პროგრესი ბოროტმოქმედი უსაფრთხოების ძალების (განსაკუთრებით – დაზვერვის სააგენტოს) წევრების  დასჯის კუთხით. ქვეყანაში კვლავ გრძელდებოდა იძულებით გადაადგილებულ პირთა იძულებითი გამოსახლება.

ალ-შაბაბი აგრძელებდა სერიოზული სამართალდარღვევების ჩადენას, მათ შორის იყო –  ბავშვთა და ზრდასრულთა იძულებითი რეკრუტირება; თვითნებური სიკვდილით დასჯა, განსაკუთრებით, იმ პირთა შემთხვევაში, რომელთაც ბრალი ედებოდათ მთავრობისთვის ჯაშუშობაში; „გადასახადის“ იძულების წესით გამოძალვა და ა.შ. დედაქალაქ მოგადიშუში ტერორისტული ჯგუფი ხელნაკეთი ასაფეთქებელი მოწყობილობების თუ თვითმკვლელი პირების მეშვეობით თავს ესხმოდა სამოქალაქო პირებსა და ინფრასტრუქტურას, ასევე, აწარმოებდა ქალაქის დისტანციურ დაბომბვას, რასაც ასობით სამოქალაქო დანაკარგი მოყვა. ამას გარდა, ალ-შაბაბი ბლოკადას უქვემდებარებდა სამთავრობო ქალაქებს და თავს ესხმოდა იმ სამოქალაქო პირებს, რომლებიც ბლოკადის გარღვევას ცდილობდნენ.[2]

უსაფრთხოების კუთხით სიტუაცია მოგადიშუში და აღნიშნულ ქალაქში ალ-შაბაბის აქტივობები

ნორვეგიის წარმოშობის ქვეყნის შესახებ ინფორმაციის ცენტრი – Landinfo 2018 წლის ივლისში გამოქვეყნებულ სპეციალურ ანგარიშში სახელწოდებით „უსაფრთხოების კუთხით გამოწვევები მოგადიშუში“ წერს, რომ არ არსებობს ოფიციალური სტატისტიკა იმის შესახებ, თუ სტატისტიკურად რამდენი უსაფრთხოების კუთხით ინციდენტი მოხდა მოგადიშუში. თუმცა, ორგანიზაცია ACLED გააჩნია სხვადასხვა წყაროებიდან შეგროვებული მონაცემთა ბაზა, რომლის მიხედვითაც, 2017 წელს კონკრეტულად ქალაქ მოგადიშუში 678 ინციდენტს ქონდა ადგილი, რომელთაგან 313 სამხედრო ხასიათის იყო, 321 წარმოადგენდა თავდასხმას სამოქალაქო პირებზე, ხოლო 44 – სხვა ტიპის. აღნიშნულ შემთხვევებს შედეგად 1004 სამოქალაქო პირისა და 366 სამხედროს სიცოცხლე ემსხვერპლა.

რაც შეეხება უშუალოდ სამოქალაქო პირებზე განხორციელებულ თავდასხმებს, 115 ინციდენტის შემთხვევაში ინიციატორი იყო ალ-შაბაბი, 51 – სამთავრობო ძალები, ხოლო 155 – სხვა .სამთავრობო ძალების ინციდენტებს შედეგად 52, ხოლო ალ-შაბაბის თავდასხმებს 809 ადამიანის სიცოცხლე ემსხვერპლა.

ანგარიშის მიხედვით, მართალია, ალ-შაბაბს მოგადიშუში შესამჩნევი გავლენა არ გააჩნია, თუმცა, აღნიშნული ორგანიზაცია ფარული მხარდამჭერების, აგენტების, ინფორმატორების და მისდამი სიმპათიით განწყობილი პირების საშუალებით კვლავ აგრძელებს თავდასხმების მოწყობას. ACLED-ის ინფორმაციით, 2017 წელს მოგადიშუში მომხდარ ძალადობრივ ინციდენტთა თითქმის ნახევარზე (344 ჯამური 678-იდან) პასუხისმგებელი სწორედ ალ-შაბაბი იყო. აღნიშნულ ინციდენტთა მესამედი ანუ 115, წარმოადგენდა უშუალოდ სამოქალაქო პირების წინააღმდეგ მიმართულ თავდასხმებს. ამ მხრივ აღსანიშნავია 2017 წლის 14 ოქტომბრის ინციდენტი, როდესაც მოგადიშუს ერთ-ერთ ყველაზე გადატვირთულ ქუჩაზე ასაფეთქებელი ნივთიერებით დატვირთული სატვირთო მანქანა აფეთქდა, რასაც ჯამში 512 ადამიანის სიცოცხლე ემსხვერპლა.[3]

უკანაკსნელი პერიდოში მომხდარ ინციდენტებს ეხმარება მედია საშუალება BBC , რომელიც 2019 წლის 1 მარტს გამოქვეყნებულ სტატიაში წერს, რომ „გასულ ხუთშაბათს ალ-შაბაბის წევრები თავდასხმა მოაწყვეს მოგადიშუს ერთ-ერთ უბანში, რასაც 20 ადამიანის სიცოცხლე ემსხვერპლა. შემდგომ, მათ დაიკავეს ერთ-ერთი მიმდებარე შენობა და აიყვანეს მძევლები, რომელთაც გავრცელებული ცნობების მიხედვით, „ცოცხალ ფარად“ იყენებდნენ. 22 საათიანი ოპერაციის შემდეგ, სპეც. დანიშნულების რაზმა სამივე თავდამსხმელის ლიკვიდაცია მოახდინა.[4]

ქალებისა და გოგონების იძულებითი ქორწინების საფრთხე

რაც შეეხება საკითხს, არსებობს  თუ არა ალ-შაბაბის მხრიდან ქალებზე იძულებითი ქორიწინების საფრთხე, ა.შ.შ. სახელმწიფო დეპარტამენტი სომალიში ადამიანის უფლებათა კუთხით არსებული მდგომარეობის შესახებ 2018 წელს გამოქვეყნებულ ანგარიშში (საანგარიშო პერიოდი – 2017 წელი) წერს, რომ ალ-შაბაბი საკუთარ კონტროლს დაქვემდებარებულ ტერიტორიაზე მცხოვრებ ქალებსა და გოგონებს უქვემდებარებდა სექსუალური ხასიათის ძალადობას, მათ შორის – იძულებით ქორწინებას. აღნიშნული ტერორისტული ორგანიზაცია მათ აიძულებდა, დაქორწინებულიყვნენ  ჯგუფის წევრი მებრძოლებზე და აღნიშნული მეთოდი გამოიყენებოდა, როგორც ახალი წევრების სამხედრო გაწვევის ერთ-ერთი ფორმა. ცენტრალური და რეგიონული მთავრობა ვერ ახერხებდა, გოგონების ადრეულ ასაკში ან იძულებითი ქორწინების შემთხვევების აღკვეთა/პრევენციას.[5]

საერთაშორისო არასამთავრობო ორგანიზაცია Freedom House სომალის შესახებ 2018 წელს გამოქვეყნებულ ყოვეწლიურ ანგარიშში წერს, რომ  ადრეულ ასაკში ქორწინება გავრცელებულია. ამას გარდა, ორგანიზაცია ალ-შაბაბი აიძულებს ქალებს და გოგონებს, დაქორწინდნენ ჯგუფის წევრებზე.[6]

გაეროს ჰუმანიტარულ საკითხთა კოორდინირების სააგენტოც (UNOCHA) 2018 წლის ნოემბერში გამოქვეყნებულ ანგარიშში, სადაც საუბარია სომალიში არსებულ ჰუმანიტარულ საჭიროებებზე, აღნიშნავს, რომ ქვეყანაში ზოგადად, გოგონები იმყოფებიან ადრეულ ასაკში ან იძულებითი ქორწინების რისკის წინაშე.[7]

[1] BBC – article “Al-Shabab in Somalia: Air strikes kill 62 militants, US says” of 27 December 2018 available at https://www.bbc.com/news/world-africa-46592101 [accessed 7 March 2019]

[2] Human Rights Watch – World Report 2019  Somalia – available at https://www.hrw.org/world-report/2019/country-chapters/somalia [accessed 10 March 2019]

[3] Landinfo – Somalia: Security challenges in Mogadishu – available at

[accessed 10 March 2019]

[4] BBC – Somali forces end day-long Mogadishu siege 1 March 2019, available at https://www.bbc.com/news/world-africa-47412700 [accessed 10 March 2019]

[5] USDOS – SOMALIA 2017 HUMAN RIGHTS REPORT available at

[accessed 10 March 2019]

[6] Freedom House – Freedom on the Net 2018 – Somalia available at

[accessed 10 March 2019]

[7] UNOCHA – Report on Humanitarian Needs Somalia – available at

[accessed 10 march 2019]