2021 წლის 21 იანვარს მიგრაციის საერთაშორისო ორგანიზაციამ გამოაქვეყნა ეროვნული მონიტორინგის სისტემის ანგარიში უკრაინაში იძულებით გადადგილებული პირების მდგომარეობის შესახებ. ორგანიზაციამ მონაცემები 2020 წლის აპრილი-ივნისის პერიოდში შეაგროვა და რადგან ამ დროს კორონავირუსის გამო, უკრაინაში საკარანტინო ღონისძებები იყო ძალაში და შეუძლებელი იყო პირისპირ ინტერვიუების ჩატარება, მიგრაციის საერთაშორისო ორგანიზაციამ მონაცემები სატელეფონო ინტერვიუების გამოყენებით შეაგროვა. გამოქვეყნებულ ანგარიშში ნათქვამია, რომ უკრაინის სოციალური პოლიტიკის სამინისტროს მონაცემებით, 2020 წლის ივლისის მდგომარეობით, ქვეყანაში 1,448,615 რეგისტრირებული იძულებით გადაადგილებული პირია. რეგისტრირებული იძულებით გადაადგილებული პირების თითქმის ნახევარი განსახლებულია დონეცკისა (510,861) და ლუჰანსკის (280,520) რეგიონების უკრაინის მთავრობის მიერ კონტროლირებად ნაწილში. აღნიშნული ორი რეგიონის შემდეგ, დევნილთა ყველაზე დიდ ნაკადს მასპინძლობს ქალაქი კიევი (160,036) და კიევის ოლქი (63,267), ხარკოვის ოლქი (134,335), დნიპროპეტროვსკის ოლქი (71,277) და ზაპოროჟიის ოლქი (56,107).

შრომით ბაზარზე არსებული ვითარება – 2020 წლის ივნისის მდგომარეობით, დასაქმებული იძულებით გადაადგილებულ პირთა რაოდენობა 46%-ია. გამოკითხულ დევნილთა 24% ადასტურებს, რომ, კარანტინის განმავლობაში, ანაზღაურების გარეშე ან ნახევრად ანაზღაურებად შვებულებაშია გაშვებული. ანაზღაურების გარეშე ან ნახევრად ანაზღაურებად შვებულებაში მყოფ დევნილთა შორის საყურადღებო სხვაობაა კაცებსა და ქალებს შორის; აღნიშნულ კატეგორიაში მამაკაცი დევნილების 20%, ხოლო ქალი დევნილების 26%-ია. დასაქმების საერთო მაჩვენებელი უკრაინაში, რომელიც ითვლება 15-დან 70 წლამდე ასაკის მოსახლეობისთვის, 58%-ია. დასაქმების მაჩვენებელი იძულებით გადაადგილებულ პირთა შორის, 20-დან 64 წლამდე ასაკობრივი ჯგუფისთვის 56%-ია; იგივე მაჩვენებელი ქვეყნის საერთო მასშტაბით, იგივე ასაკობრივ ჯგუფში, 67%-ია. 20-64 წლის ასაკობრივი ჯგუფის დასაქმების მაჩვენებელი განსხვავებულია კიევში – 2020 წლის ივნისში დასაქმებული დევნილების რაოდენობა 74%-ია; იგივე მაჩვენებელი 2019 წლის სექტემბერში 90% იყო.

კვლევის პროცესში გამოკითხული დევნილების 46% დასაქმებული იყო ანაზღაურებად სამუშაოზე; გამოკითხულთა 8%-ის თქმით, ისინი იყვნენ უმუშევრები და აქტიურად ეძებდნენ სამსახურს. 24% პენსიაზე იმყოფება და 14% საოჯახო საქმითაა დაკავებული; გამოკითხულთა 4% შეზღუდული შესაძლებლობების მქონე პირი, ხოლო 2% სტუდენტია. გამოკითხული იძულებით გადაადგილებული პირების 2% ამბობს, რომ უმუშევარია და სამსახურის ძებნით არაა დაკავებული.

იძულებით გადაადგილებულ პირთა ის ნაწილი, რომელიც უმუშევარია და აქტიურად ეძებს სამსახურს (8%) ამბობს, რომ ძირითადი დაბრკოლება დასაქმების შესაძლებლობების ნაკლებობაა (70%); ისინი ასევე საუბრობენ სხვა შემაფერხებელ გარემოებებზეც – დაბალი ანაზღაურება არსებულ ვაკანსიებზე (62%), კვალიფიკაციის შესაბამისი ვაკანსიების ნაკლებობა (38%), დიდი მანძილი საცხოვრებელ და სამუშაო ადგილებს შორის (16%) და მოუხერხებელი სამუშაო გრაფიკი (15%).

ფინანსური მდგომარეობა და საბაზისო საჭიროებები – 2020 წლის ივნისისთვის, იძულებით გადაადგილებული „ოჯახის უფროსის“ საშუალო თვიური შემოსავალი 3,350 უკრაინული ჰრივნა იყო. უკრაინის სოციალური პოლიტიკის სამინისტროს მიერ დადგენილი საარსებო მინიმუმი კი 3,974 უკრაინული ჰრივნა იყო. გამოკითხული, ნაქირავებ ფართში მცხოვრები, იძულებით გადაადგილებული პირების 27%-მა განაცხადა, რომ ქირის გადახდა აღარ შეეძლო და აქედან გამომდინარე, გასახლება ემუქრებოდა. იძულებით გადაადგილებული პირები კვლავ სახელმწიფო მხარდაჭერაზე არიან დამოკიდებულნი; სახელმწიფოს მიერ დანიშნული დახმარება გამოკითხული იძულებით გადაადგილებული პირების მიერ მეორე ყველაზე ხშირად ნახსენები შემოსავლის წყაროა. სახელმწიფო დახმარების მიმღები დევნილების 35% აცხადებდა, რომ დახმარების მიღების კუთხით პრობლემები შეექმნა კარანტინის პერიოდში. ყველაზე დიდ შიშს წარმოადგენდა სახლიდან გასვლა, ვირუსით დაინფიცირების რისკის გამო (28%). დახმარების მისაღებად სახლიდან გასვლის ეშინოდა ძირითადად 60 წელს ზევით ასაკის დევნილებს.

გამოკითხული იძულებით გადაადგილებული პირების 61 პროცენტი გასული 12 თვის განმავლობაში შემოსავლის წყაროდ ხელფასს აფიქსირებს. სახელმწიფოს მიერ დაწესებული დევნილის დახმარება შემოსავლის წყაროდ მითითებული აქვს გამოკითხულთა 51%-ს. იძლებით გადაადგილებული პირების შემოსახვლის წყაროდ ასევე ასახელებენ ხანგრძლივი სამსახურის პენსიას (39%), სოციალურ დახმარებას (18%), არარეგულარულ შემოსავალს (7%) და სხვა სახის სოციალურ და ჰუმანიტარულ დახმარებებს.

გამოკითხული დევნილების 10% თავის ფინანსურ მდგომარეობას მძიმედ აფასებს – შეზღუდული დანახარჯები საკვებისთვისაც კი; 35% აღნიშნავს, რომ მხოლოდ საკვებისთვის საკმარისი რესურსი აქვს. გამოკითხულთა 41% ამბობს, რომ საკვებისა და ძირითადი საჭიროებებისთვის საკმარისი სახსრები გააჩნია და 10% ამბობს, რომ დამატებით, დანაზოგის შენახვის საშუალებაც აქვს.

2020 წლის ივნისისთვის, გამოკითხული დევნილების მხოლოდ 1%-ს ჰქონდა 1500 უკრაინულ ჰრივნაზე ნაკლები ყოველთვიური შემოსავალი; 2019 წლის ივნისში ასეთი ადამიანების რაოდენობა 2% იყო. გამოკითხული დევნილების 11%-ისთვის შემოსავალი 1500-3000-მდე მერყეობს; 2019 წლის ივნისში ასეთი კატეგორიის რაოდენობა 13% იყო. გამოკითხული დევნილების ძირითადი ნაწილისთვის შემოსავალი 3001-5000 (20%), 5001 – 7000 (22%) და 7001 – 11000 (24%) უკრაინული ჰრივნაა. 2019 წლის ივნისისთვის იგივე მაჩვენებლები, შესაბამისად 20, 19 და 20 პრიცენტი იყო. გამოკითხული დევნილების 22%-ის ყოველთვიური შემოსავალი 11 ათას ჰრივნაზე მეტია; 2019 წლის ივნისისთვის ასეთი კატეგორიის რაოდენობა 26% იყო.

განსახლება და სხვა მთავარი საჭიროებები – იძულებით გადაადგილებული პირების 45% ნაქირავებ ბინაში ცხოვრობს. 10%-ს სახლი აქვს ნაქირავები, ხოლო 5% ერთ ოთახს ქირაობს. საერთო საცხოვრებელში გამოკითხული დევნილების 5%, ხოლო იძულებით გადაადგილებულ პირთა კოლექტიურ ცენტრებში 2% ცხოვრობს. გამოკითხული დევნილების 17% ნათესავებთანაა დასახლებული, ხოლო 11% საკუთრებაში არსებულ სახლებში ცხოვრობს. განსახლებასთან დაკავშირებული საკითხები მთავარ გამოწვევად გამოკითხული დევნილების 38%-ის მიერაა დასახელებული. სხვა მთავარ გამოწვევებად გამოკითხული იძულებით გადაადგილებული პირები ასახელებენ ფულადი დახმარების საჭიროებას (26%), ჰუმანიტარულ დახმარებას (ტანსაცმელი, ჰიგიენის საშუალებები) (12%), ჯანდაცვა და მედიკამენტები (10%) და სხვა.

სერვისებზე წვდომა – კვლევამ აჩვენა, რომ ჯანდაცვის დაწესებულებები მაღალ დონეზეა წარმოდგენილი დიდ და პატარა ქალაქებში მაშინ, როდესაც სოფლებში მსგავსი დაწესებულებები გაცილებით მცირე რაოდენობითაა. გამოკითხული, სოფლად მცხოვრები იძულებით გადაადგილებული პირების მხოლოდ ნახევარი ამბობს, რომ მათ დასახლებაში არის გადაუდებელი დახმარების ცენტრი და აფთიაქი. გამოკითხული დევილების 52% ამბობს, რომ საჯარო ან სხვა სახის ტრანსპორტი მათთვის არ იყო ხელმისაწვდომი, როდესაც ჯანდაცვის დაწესებულებამდე გადაადგილება სჭირდებოდათ.

გამოკითხული დევნილების 94% ამბობს, რომ მათ დასახლებაში არის აფთიაქი, 87% აცხადებს, რომ მათ დასახლებაში არის გადაუდებელი სამედიცინო დახმარების ცენტრი; 82%-ის თქმით, მათ დასახლებაში ხელმისაწვდომია პირველადი დახმარების კლინიკა და 80% ამბობს, რომ მათ დასახლებაში არის ამბულატორია. გამოკითხული დევნილების 16% ამბობს, რომ კარანტინის დროს მათთვის ხელმისაწვდომი იყო ტრანსპორტი სამედიცინო დაწესებულებამდე. გამოკითხულთა 36% აცხადებს, რომ მათთვის ტრანსპორტი არ იყო ხელმისაწვდომი, ხოლო 41% ამბობს, რომ ასეთი საჭიროება მათ არ ჰქონიათ.

ახალი კორონავირუსის პრევენციის ზომების შესახებ ინფორმირებულობა – ინტერვიუების დროს, იძლებით გადაადგილებულ პირებს კორონავირუსის საწინააღმდეგო პრევენციული ზომების შესახებ დაესვათ კითხვები. გამოკითხულთა 94%-მა იცის, რომ ვირუსისგან თავის დასაცავად პირბადე უნდა ატაროს; 80%-მა ასევე იცის, რომ ხელები ხშირად უნდა დაიბანოს საპნით. იძულებით გადაადგილებული პირებისთვის ცნობილია ხელების სპირტის შემცველი ხსნარით დამუშავების (69%), ხელთათმანების გამოყენების (66%) და დახველება-დაცემინების ჰიგიენის (40%) შესახებ.

იძულებით გადაადგილებულ პირთა გადაადგილების თავისუფლება – 2020 წლის აპრილი-ივნისის პერიოდში გამოკითხულ იძულებით გადაადგილებულ პირთა 82% აღნიშნავდა, რომ განსახლების ადგილი არ შეუცვლიათ უკანასკნელი სამი წლის განმავლობაში. გამოკითხული დევნილების 19% აღნიშნავს, რომ კონფლიქტის დასრულების შემდეგ, საკუთარ საცხოვრებელ ადგილას დაბრუნება სურს; ამასთან, გამოკითხული იძულებით გადაადგილებული პირების 39% ამბობს, რომ კონფლიქტის დასრულების შემდეგაც კი არ სურს თავისი წარმოშობის რეგიონში დაბრუნება. კვლევამ აჩვენა, რომ დევნილები ამჟამინდელი განსხლების ადგილით უფრო მეტად კმაყოფილები არიან, ვიდრე უკმაყოფილოები და გადაადგილებას არ პირებენ. უკრაინის უკიდურეს დასავლეთ რეგიონებში გადაადგილებულ პირთა 57% ამბობს, რომ გადაადგილებას არ აპირებს, 9% ამბობს, რომ კონფლიქტის დასრულების შემდეგ გეგმავს გადაადგილებას, ხოლო 22%-ს უჭირს პასუხის გაცემა. უკრაინის ცენტრალური რეგიონების დასავლეთ ნაწილში გადაადგილებული დევნილების 65% შემდგომ გადაადგილებას არ გეგმავს, 20%-ს კი პასუხის გაცემა უჭირს. ცენტრალური რეგიონების აღმოსავლეთ ნაწილში გადაადგილებული დევნილების 53% არ გეგმავს გადაადგილებას, 10% აცხადებს, რომ გეგმავს გადაადგილდეს კონფლიქტის დასრულების შემდეგ, ხოლო 21%-ს უჭირს პასუხის გაცემა. უკრაინის აღმოსავლეთ რეგიონებში გადაადგილებულ დევნილებში დარჩენის სურვილის შედარებით ნაკლებს აქვს – გამოკითხულთა 41% ამბობს, რომ შემდგომ გადაადგილებას არ გეგმავს, 12% ფიქრობს, რომ გადაადგილდება კონფლიქტის დასრულების შემდეგ, ხოლო 18% – სავარაუდოდ, უახლოეს მომავალში; კითხვაზე პასუხის გაცემა უჭირს 18%-ს. უშუალოდ დონეცკისა და ლუჰანსკის რეგიონის მთავრობის მიერ კონროლირებად ტერიტორიებზე (სადაც იძულებით გადაადგილებულ პირთა ყველაზე დიდი რაოდენობაა კონცენტრირებული) გადაადგილებულ პირთა მხოლოდ 28% ამბობს, რომ შემდეგ გადაადგილებას არ გეგმავს; 26% აცხადებს, რომ გადაადგილდება კონფლიქტის დასრულების შემდეგ, 16% ფიქრობს, რომ სავარაუდოდ, უახლოეს მომავალში შეიცვლის საცხვორებელს, ხოლო კითხვაზე პასუხის გაცემა უჭირს 29%-ს.

ინტეგრაცია ადგილობრივ საზოგადოებასთან – გამოკითხული დევნილების 50% აცხადებს, რომ ისინი ინტეგრირებულნი არიან ადგილობრივ საზოგადოებასთან. იძულებით გადაადგილებული პირების 39% ამბობ, რომ ისინი ნაწილობრივ ინტეგრირებულები არიან. კვლევამ, ასევე, აჩვენა, რომ ის იძულებით გადაადგილებული პირები, ვინც თავს ნაწილობრივ ინტეგრირებულად მიიჩნევს, უფრო ნაკლებადაა დასაქმებული, ვიდრე ის ნაწილი, რომელიც თავს სრულად ინტეგრირებულად მიიჩნევს – 38% და 52% შესაბამისად. კვლევის შედეგები აჩვენებს, რომ ქვეყნის ცენტრალურ და დასავლეთ ნაწილში გადაადგილებული დევნილები უფრო მეტად ინტეგრირებულად გრძნობენ თავს. უკრაინის დასავლეთ რეგიონებში გადაადგილებულ დევნილთა 65% მიიჩევს, რომ სრულად ინტეგრირებულია და მხოლოდ 8% ფიქრობს, რომ არაა ინტეგრირებული ადგილობრივ საზოგადოებაში. ცენტრალურ ნაწილში 66-77% ფიქრობს, რომ სრულად ინტეგრირებულია და 6-11% მიიჩნევს, რომ არ არის ინტეგრირებული ადგილობრივ საზოგადოებაში. უკრაინის აღმოსავლეთ რეგიონებში კი მხოლოდ 35% მიიჩნევს, რომინტეგრირებულია სრულად. უშუალოდ დონეცკისა და ლუჰანსკის მთავრობის მიერ კონტროლირებად ტერიტორებზე გადაადგილებულ დევნილთა 46% მიიჩნევს, რომ სრულად ინტეგრირებულია ადგილობრივ საზოგადოებასთან.

ხელისუფლების მიერ არაკონტროლირებად ტერიტორიაზე დაბრუნებულები – მიგრაციის საერთაშორისო ორგანიზაციის სატელეფონო გამოკითხვისას, რესპოდენტთა 20%-მა დაადასტურა, რომ მთავრობის მიერ არაკონტროლირებად ტერიტორიაზე დაბრუნდა. ძირითადად, გამოკითხული დაბრუყნებულები უფრო ხანდაზმულები არიან, ვიდრე დევნილობაში მყოფნი. დაბრუნებულთა შორის 60 წლის უფრო ზევით ასაკის დევნილების რაოდენობა 65%-ია. დაბრუნებული დევნილების 19%-ის ყოველთვიური შემოსავალი 3 ათას უკრაინულ ჰრივნაზე დაბალია.[1]

გაეროს ჰუმანიტარული დახმარების კოორდინაციის ოფისი 2021 წლის იანვარში გამოქვეყნებულ ანგარიშში უკრაინაში არსებული ვითარების შესახებ წერს, რომ ქვეყანაში თითქმის 3.5 მილიონი ადამიანი საჭიროებს სხვადასხვა სახის დახმარებას. ჰუმანიტარული მხარდაჭერის 2021 წლის გეგმა მიზნად ისახავს კონფლიქტის შედეგად დაზარალებული, 2 მილიონამდე ყველაზე მოწყვლადი ხალხის მხარდაჭერას – დაახლოებით 800 ათას ადამიანი დონეცკისა და ლუჰანსკის ხელისუფლების მიერ არა-კონტროლირებად ტერიტორიებზე და 1.1 მილიონი ადამიანი ხელისუფლების მიერ კონტროლირებად ტერიტორიებზე. უკრაინის ჰუმანიტარული მხარდაჭერის 2021 წლის გეგმის დოკუმენტის მიხედვით, ჰუმანიტარული საზოგადოება უკრაინაში კვლავ იმუშავებს, რათა უზრუნველყოფილი იყოს ხალხის წვდომა ძირითად სერვისებზე და გაძლიერდეს როგორც კონფლიქტის, ასევე კორონაირუსის შედეგად დაზარალებულთა დაცვა.[2]

[1] International Organization for Migration; Ukraine – National Monitoring System Report on the Situation of Internally Displaced Persons (March 2020); published: 21 January, 2021; available at: https://displacement.iom.int/reports/ukraine-%E2%80%94-national-monitoring-system-report-situation-internally-displaced-persons-march [accessed 01 February 2021]

[2] Relief web; OCHA Ukraine Situation Report, 25 January 2021; 25 January, 2021; available at: https://reliefweb.int/report/ukraine/ocha-ukraine-situation-report-25-january-2021-enruuk [accessed 02.02.2021]

ამერიკის შეერთებული შტატების სახელმწიფო დეპარტამენტი 2018 წელს გამოქვეყნებულ ანგარიშში (საანგარიშო პერიოდი 2017 წელი) უკრაინის შესახებ წერს, რომ ქვეყნის მთავრობა თანამშრომლობს გაეროს ლტოლვილთა უმაღლეს კომისარიატთან და სხვა ჰუმანიტარულ ორგანიზაციებთან იძულებით გადაადგილებულ პირთა, ლტოლვილთა, დაბრუნებულ ლტოლვილთა, თავშესაფრის მაძიებელთა და მოქალაქეობის არ მქონე პირთა დაცვისა და დახმარების უზრუნველსაყოფად.

მთავრობა იძულებით გადაადგილებულ პირებს სოციალურ დახმარებას უხდის. აღნიშნულ დახმარებას იღებენ მხოლოდ ის პირები, ვინც რეგისტრირებულები არიან დევნილებად. კანონის თანახმად, დევნილები ყოველთვიურად იღებენ 880 გრივნას (32 აშშ დოლარი) ბავშვებისთვის და შშმ პირებისთვის და 440 გრივნას (16 აშშ დოლარი) შრომისუნარიანი პირებისთვის. საერთო ჯამში, ოჯახს მაქსიმუმ შეუძლია მიიღოს 2 400 გრივნა (89 აშშ დოლარი) თვეში. კანონის თანახმად, მთავრობა ვალდებულია დევნილები უზრუნველყოს განსახლებით, თუმცა აღნიშნული მიმართულებით ეფექტიანი ნაბიჯების გადადგმა არ ხდება. ჰუმანიტარული დახმარების ჯგუფებს აქვთ კარგი ხელმისაწვდომობა მთავრობის მიერ კონტროლირებად ტერიტორიებზე.

სოციალური პოლიტიკის სამინისტრო აჩერებს შემწეობების გაცემის პროცესს იმ დევნილებისთვის, რომლებიც 2 თვეზე მეტი ხნით გადიან უკრაინის ხელისუფლების მიერ კონტროლირებადი ტერიტორიებიდან. შემწეობის აღდგენა ხდება პირის მთავრობის მიერ კონტროლირებად ტერიტორიაზე ყოფნის დადასტურების შემდეგ. შემწეობის შეჩერების პროცესი შეეხო ბევრ დევნილს, როგორც მთავრობის მიერ კონტროლირებად ასევე რუსეთის მიერ მართული ძალების მიერ კონტროლირებად ტერიტორიაზე. განსაკუთრებით მოწყვლადი ამ პროცესის მიმართ აღმოჩნდნენ მოხუცები და შშმ პირები, რომელთაც გადაადგილების შეზღუდული რესურსის გამო, უჭირდათ თავიანთი საცხოვრებელი ადგილის დადასტურება.

მიგრაციის საერთაშორისო ორგანიზაციის მიერ ჩატარებული კვლევის შედეგების მიხედვით, დევნილთა 59% მთავრობისგან მიღებულ დახმარებაზეა დამოკიდებული და სოციალური შემწეობა მათი შემოსავლის მთავარი წყაროა. გამოკითხულ დევნილთა 20% აღნიშნავდა, რომ მათთვის სოციალური შემწეობის გაცემა შეუჩერებიათ.

დევნილთა ინტეგრაციის პროცესი კვლავ შეფერხებით მიმდინარეობს, რაც გამოწვეულია სამთავრობო სტრატეგიის ნაკლებობითა და ფინანსური რესურსების არ არსებობით. აღნიშნული, თავის მხრივ, იწვევს დევნილთა ეკონომიკურ და სოციალურ მარგინალიზაციას. არა სამთავრობო ორგანიზაციების შესაძლებლობები, დაეხმარონ დევნილებს, შეზღუდულია. გაეროს სააგენტოების ინფორმაციით, დევნილების ნაკადებმა გაზარდა დაძაბულობა რესურსებისთვის ბრძოლის გამო. კრიტიკოსები დასავლეთში გადაადგილებულ პირებს სამხედრო სამსახურისთვის თავის არიდებას ედავებიან; კიევსა და ლვოვში იზრდება კონკურენცია განსახლების, დასაქმებისა და საგანმანათლებლო შესაძლებლობებისთვის. სამუშაო ადგილების დეფიციტი და ზოგადად სუსტი ეკონომიკა განსაკუთრებით გავლენას ახდენს დევნილებზე და აიძულებს მათ უმეტესობას იცხოვრონ არა ადეკვატური განსახლების პირობებში, როგორიცაა კოლექტიური ცენტრები და სხვა დროებითი საცხოვრისები. სხვა დევნილები რჩებიან მასპინძელ ოჯახებში, მოხალისეებთან და კერძო საცხოვრებლებში, სადაც ხანდახან, ასევე ცუდი პირობებია.

დევნილთა ნაწილს, განსაკუთრებით დონეცკისა და ლუჰანსკის მთავრობის მიერ კონტროლირებად ტერიტორიაზე, არ აქვთ შესაბამისი სანიტარული პირობები, თავშესაფარი და წვდომა სასმელ წყალზე. დევნილები კვლავ აწყდებიან პრობლემებს განათლების, ჯანდაცვის და დოკუმენტაციაზე წვდომის კუთხით. არა სამთავრობო ორგანიზაციები დასაქმებისას დევნილთა მიმართ დისკრიმინაციაზეც საუბრობენ.[1]

2019 წლის 21 იანვრის მდგომარეობით, უკრაინის სოციალური პოლიტიკის სამინისტროს ინფორმაციით, უკრაინაში 1 355 375 იძულებით გადაადგილებული პირია. საერთაშორისო ჰუმანიტარული ორგანიზაციები მათ დასახმარებლად 2019 წელს 165 მილიონ აშშ დოლარამდე დახმარების მოზიდვის აუცილებლობაზე საუბრობენ. ჰუმანიტარული დახმარების კოორდინირება ხდება ექვსი ჯგუფის მეშვეობით: თავშესაფრისა და არა საკვები ნივთებით დახმარების ჯგუფი; დაცვის ჯგუფი; ჯანდაცვისა და კვების ჯგუფი; განათლების ჯგუფი; წყლის, სანიტარიისა და ჰიგიენის ჯგუფი და სურსათის უსაფრთხოებისა და შემოსავლის წყაროების ჯგუფი. აღნიშნულ ჯგუფებში გაერთიანებული ორგანიზაციები ერთობლივად ახდენენ სიტუაციის ანალიზს და კოორდინირებულად გეგმავენ ჰუმანიტარული მხარდაჭერის პროგრამებს. კონფლიქტის შედეგად დაზარალებული პირებისთვის ხდება საკვები და არა საკვები ნივთების, თავშესაფრისთვის საჭირო მოწყობილობების, სამედიცინო, ფსიქო-სოციალური დახმარების, საგანმანათლებლო და ჰიგიენური კომპლექტების დარიგება. გარდა ამისა, ხდება სასმელი წყლითა და ნაღდი ფულით დახმარების გაწევაც. სხვა ჰუმანიტარული დახმარება გულისხმობს ფერმერული საქმიანობის ხელშეწყობას, ნაღმებისგან ტერიტორიების გასუფთავებასა და ნაღმების მიმართულებით არსებული რისკების შესახებ ცნობიერების ამაღლებას.[2]

მიგრაციის საერთაშორისო ორგანიზაცია 2019 წლის იანვრის ანგარიშში წერს უკრაინაში იძულებით გადაადგილებულ პირთათვის ორგანიზაციის მიერ გაწეული დახმარების შესახებ. 2019 წლის 23 იანვრის მდგომარეობით, მიგრაციის საერთაშორისო ორგანიზაციამ ჰუმანიტარული დახმარება გაუწია 300 ათასამდე დევნილს, 15 ათასზე მეტ დევნილს დაეხმარა შემოსავლის წყაროების გაჩენის კუთხით და 4 500-ზე მეტ იძულებით გადაადგილებულ პირს დაეხმარა თემის განვითარების პროექტებით. აღნიშნული დახმარება ორგანიზაციამ განახორციელა მთელი ქვეყნის მასშტაბით.[3]

[1] USDOS – US Department of State: Country Report on Human Rights Practices 2017 – Ukraine, 20 April 2018

https://www.ecoi.net/en/document/1430096.html

[2] UN Office for the Coordination of Humanitarian Affairs OCHA; Situation Report: Ukraine – 18 February 2019; available at: https://reliefweb.int/report/ukraine/situation-report-ukraine-18-feb-2019 [accessed 20 February 2019]

[3] International Organization for Migration; IOM’s assistance to Conflict-Affected People in Ukraine – Monthly Report (January 2019); 31 January, 2019; available at: https://reliefweb.int/report/ukraine/iom-s-assistance-conflict-affected-people-ukraine-monthly-report-january-2019 [accessed 20 February 2019]

ქურთისტანში შესვლის წესები – ერაყის შესახებ გაერთიანებული სამეფოს მიერ 2017 წლის სექტემბერში გამოქვეყნებულ ანგარიშში მოყვანილია სამი წყარო, რომლებიც აცხადებენ, რომ ეთნიკურად ქურთებს, მათ შორის ქურთებს კირკუკიდან, თავისუფლად შეუძლიათ ერაყის ქურთისტანის რეგიონში შესვლა, მათ ასევე არ მოეთხოვებათ სპონსორის ყოლა. „Human Rights Watch“-მა განაცხადა, რომ ეთნიკურად ქურთი პირები, რომლებსაც კირკუკში ხანგრძლივი ბინადრობა გააჩნიათ, ადვილად შეუძლიათ ერაყის ქურთისტანის რეგიონში შესვლა. მათ არა მხოლოდ შესვლა, არამედ, ერაყის ქურთისტანში დასახლების შესაძლებლობაც აქვთ. ჰუმანიტარულმა ორგანიზაცია ქანდილმა (Qandil) აღნიშნა, რომ ეთნიკურ ქურთებს ყოველგვარი პრობლემის გარეშე შეუძლიათ ერაყის ქურთისტანის რეგიონში დასახლება. საერთაშორისო ჰუმანიტარულმა ორგანიზაციამ განაცხადა, რომ ეთნიკურად ქურთი პირებისთვის ერაყის ქურთისტანის რეგიონზე წვდომის შესაძლებლობა დამოკიდებულია ინდივიდის ამა თუ იმ პოლიტიკურ კუთვნილებაზე და ეს პროცესი შეიძლება გართულებული იყოს. აზაიშის უსაფრთხოების დირექტორატის ხელმძღვანელის, ესმათ არგუშის თქმით, ეთნიკურად ქურთებმა, რომლებიც კირკუკში ხანგრძლივად ცხოვრობდნენ, ერაყის ქურთისტანის რეგიონში შესვლის დროს უნდა დააკმაყოფილონ ყველა ის მოთხოვნა, რაც ერაყის სხვა მოქალაქეებს მოეთხოვებათ.

გლუკის განმარტებით, ქურთებს, რომლებიც კირკუკში არიან დარეგისტრირებულები, არ შეუძლიათ ერაყის ქურთისტანის რეგიონის სხვა ნაწილში დარეგისტრირება და უძრავი ქონების შეძენა.

მიგრაციის საერთაშორისო ორგანიზაციამ (IOM) განაცხადა, რომ ქურთები, მათ შორის ქურთები კირკუკიდან, თავისუფალი არიან სპონსორის ყოლის აუცილებლობისგან. საერთაშორისო ჰუმანიტარული ორგანიზაცია აღნიშნავს, რომ არსებობს ზოგიერთი გამონაკლისი, რომელიც იძულებით გადაადგილებულ პირებს სპონსორის ყოლის აუცილებლობისგან ათავისუფლებს, მაგალითად როდესაც იძულებით გადაადგილებულ პირს ესაჭიროება შესვლის ნებართვა სამედიცინო მიზნებისთვის, ან იძულებით გადაადგილებული პირი მარტოხელა ქალია, ან ქალია, რომელსაც თან ახლავს ბავშვები.

საერთაშორისო არასამთავრობო ორგანიზაციის იურისტის განცხადებით, ერბილის და დოჰუკის პროვინციებში შესვლის წესები დიდად განსხვავდება სულეიმანიის პროვინციაში შესვლის წესებისგან: იძულებით გადაადგილებული პირები, ერბილისა და დოჰუკის პროვინციებში შესვლისას უნდა წარდგნენ გამშვებ პუნქტებთან, ხოლო არაბ იძულებით გადაადგილებულ პირებს, რომლებიც აღარ ფლობენ ერბილის მოქმედ ბინადრობის დოკუმენტებს, გამშვებ პუნქტებზე უარს ეუბნებიან რეგიონში შესვლაზე. ამავე ორგანიზაციის იურისტის თქმით, ქურთებს, იეზიდებს და ქრისტიანებს, როგორც წესი, ბინადრობის დოკუმენტის წარდგენის გარეშე აძლევენ ერბილის და დოჰუკის პროვინციებში შესვლის უფლებას. თუმცა, უსაფრთხოების კუთხით შეზღუდვებს შეიძლება ჰქონდეს ადგილი უსაფრთხოების დაცვის გაძლიერების შემთხვევებში.

რაც შეეხება იმ იძულებით გადაადგილებულ პირებს, რომლებსაც სულეიმანიაში შესვლა სურთ, არასამთავრობო ორგანიზაციის იურისტის თქმით, მათ გამშვებ პუნქტზე უნდა წარადგინონ მოთხოვნილი დოკუმენტები და შესვლის ნებართვას მიიღებენ ტურისტული ვიზის სახით, რომელსაც 30-დღიანი ვადა აქვს. ამ 30 დღის განმავლობაში, იძულებით გადაადგილებული პირი უნდა დარეგისტრირდეს მიგრაციის და გადაადგილების ბიუროში და ადგილობრივ მუხთარში, მან ასევე უნდა მოიძიოს სპონსორი.

ქანდილმა აღნიშნა, რომ გამშვები პუნქტების გადალახვისას, ბინადრობის ბარათი ყველაზე მნიშვნელოვან დოკუმენტს წარმოადგენს არაბებისთვის. მაშინ როდესაც ქრისტიანები, ქურთები და იეზიდები არ საჭიროებენ ბინადრობის ბარათებს. გლუკის თქმით, თურქმენებს და ქრისტიან იძულებით გადაადგილებულ პირებს შეუძლიათ მოკლევადიანი ბინადრობის ბარათით გადალახონ გამშვები პუნქტები. ჟურნალისტი ოსამა ალ ჰაბაჰბეჰი განმარტავს, რომ სუნიტებს აუცილებლად უნდა ჰყავდეთ სპონსორი ერაყის ქურთისტანში შესვლისთვის.[1]

იძულებით გადაადგილებულ პირთა მიმართ არსებული დამოკიდებულება ქურთისტანში

საინფორმაციო სააგენტო, „Kurdistan24“-ის მიერ 2018 წლის მარტს გამოქვეყნებული ინფორმაციის მიხედვით, მას შემდეგ, რაც 2017 წელს, დაჯგუფება „ისლამური სახელმწიფო“ დამარცხდა, დაახლოებით 3.5 მილიონი ერაყელი დაუბრუნდა თავის წარმოშობის ადგილს, თუმცა 2 მილიონამდე ადამიანი კვლავ იძულებით გადაადგილებულია. სტატიაში აღნიშნულია, რომ შემუშავებულია გეგმა, რომელიც ფოკუსირებულია დაბრუნებული ოჯახების მხარდაჭერასა და დახმარებაზე, რაც მოიცავს გადაუდებელი საჭიროებებისთვის ფულად დახმარებას და ასევე სხვა დამატებით მხარდამჭერ პროგრამებს.[2]

მედია კავშირი „Rudaw“ 2018 წლის 28 ივნისს აქვეყნებს ინფორმაციას, სადაც აღნიშნულია, რომ ერაყის ქურთისტანი – ერბილი და ბაღდადი შეთანხმდნენ, რომ ერთად იმუშავებდნენ იძულებით გადაადგილებული ერაყელების თავიანთ სახლში დაბრუნების უზრუნველსაყოფად. დელეგაციამ ბაღდადიდან, რომელსაც ერაყის პრემიერ-მინისტრის ჰაიდარ ალ-აბადის წარმომადგენელი, მაჰდი ალ-ალაქი ხელმძღვანელობდა, შეხვედრა გამართა ერბილში ქურთისტანის რეგიონულ მთავრობის დელეგაციასთან შინაგან საქმეთა მინისტრის კარიმ სინჯარის მეთაურობით. ამ დროისთვის, ერაყიდან იძულებით გადაადგილებულ პირთაგან 1.1 მილიონი ადამიანი ქურთისტანის რეგიონშია. ქურთისტანის ბანაკებში მცხოვრები ერაყელი დევნილების უმეტესობა ნინევას პროვინციიდან – მოსულიდან და სინჯარიდანაა – რომლებიც ომის შედეგად კვლავ განადგურებულია. აღდგენის პროცესი ნელა მიმდინარეობს, თუმცა, როგორც სტატიაშია აღნიშნული, ბოლო ქმედებებიდან გამომდინარე შესაძლებელია, რომ მალე დასრულდეს პროცესი. მოსულში გაწმენდით სამუშაოებს ახორციელებს 300 სპეციალური მანქანა. ივნისის დასაწყისში, ბაღდადმა განაცხადა სინჯარის აღდგენითი სამუშაოების დაწყების შესახებ. ერბილი და ბაღდადი ასევე შეთანხმდნენ ქურთისტანის რეგიონსა და ერაყს შორის დამაკავშირებელი გზების გახსნაზე, რომლებიც გასული წლის ოქტომბერში, ერაყის ცენტრალური ხელისუფლების ძალების მიერ სადაო ტერიტორიების დაკავების შემდეგ დაკეტილი იყო.[3]

ქურთისტანში მდებარე ბანაკები

მთლიანობაში 800,000 ადამიანი ცხოვრობს ქურთისტანში მდებარე ბანაკებში, რაც მთელი მოსახლეობის 20%-ს შეადგენს. აღნიშნული ბანაკები სხვადასხვა ზომისაა და განთავსებულია ქალაქებისგან მოშორებით და ასევე გარეუბნებში. ისინი იმართებიან ქურთისტანის მთავრობის მიერ, ხოლო მხარდაჭერილია გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის (გლუკის) მიერ. ადგილობრივი და საერთაშორისო არასამთავრობო ორგანიზაციები მუშაობენ ბანაკებში, სადაც მცხოვრებ ადამიანებს სთავაზობენ სხვადასხვა სახის სერვისებს (წყალი, სანიტარული და ჰიგიენის საგნებს, ასევე აწვდიან ფულად დახმარებებს და ეხმარებიან განათლების მიმართულებითაც…). ახლად მისული დევნილები კარვებში არიან განთავსებულები, ხოლო ადრე მისული დევნილები წარმოდგენილები არიან პატარა ქალაქებში, სადაც განთავსებულია მაღაზიები, სკოლები და ყველაფერი, რაც საჭიროა ყოველდღიური ცხოვრებისთვის. მათ, ვინც ახლოს ცხოვრობენ ქალაქებთან, ხშირად უწევთ მუშაობა ქალაქგარეთ, ფლობენ ავტომობილებს და ხშირად დადიან ქალაქში.[4]

დასაქმების კუთხით არსებული ვითარება

დანიის იმიგრაციის სამსახურის მიერ 2016 წელს გამოქვეყნებული ინფორმაციის მიხედვით, რომელიც ეყრდნობა ამავე სამსახურის ფაქტების დამდგენი მისიის მიერ 2015 წლის 26 სექტემბრიდან 5 ოქტომბრამდე პერიოდში ქურთისტანის რეგიონში განხორციელებულ ვიზიტს და იქ არსებული ვითარების შესწავლის ანალიზს, აღნიშნულია, რომ ერაყის ქურთისტანის რეგიონში დასაქმების შესაძლებლობები ძალიან შეზღუდულია, როგორც მასპინძელი მოსახლეობისთვის, ასევე, იძულებით გადაადგილებული პირებისთვის. როგორც ანგარიშშია აღნიშნული, ფინანსური კრიზისიდან გამომდინარე ადგილობრივი მოსახლეობაც კარგავს სამსახურებს. როგორც ადგილობრივი წყაროები იუწყებიან, კერძო სექტორზეც აისახა ფინანსური კრიზისი, რაც მოიცავს სამშენებლო და ნავთობის ბიზნესსაც. როგორც ანგარიშშია აღნიშნული, ნავთობის ბიზნესში ძირითადად უცხოელები არიან დასაქმებულები.

როდესაც საქმე ეხება იძულებით გადაადგილებულ პირებს, სამი სხვადასხვა წყარო იუწყება, რომ დევნილები, რომლებიც ახერხებენ დასაქმებას, ისინი ძირითადად საქმდებიან დაბალი კვალიფიკაციის საჭიროების მქონე სფეროებში, მაგალითად მშენებლობებზე, სასოფლო სამეურნეო ან სარესტორნო სფეროში. ხოლო იმ დევნილებს, რომლებსაც განათლება აქვთ მიღებული, შეუძლიათ დასაქმდნენ არასამთავრობო ორგანიზაციებში. თუმცა, ამ სფეროში სამუშაო ადგილების რაოდენობა დაბალია. სხვადასხვა წყაროზე დაყრდნობით, ცხადი ხდება, რომ საჯარო სექტორში არ ემატება ახალი სამსახურები და ასევე, ვრცელდება ინფორმაცია, რომ ქურთისტანის რეგიონულ მთავრობას, 2015 წლის ივნისიდან მოყოლებული, არ გადაუხდია ხელფასები მთავრობაში მომუშავე ადამიანებისთვის. მიგრაციის საერთაშორისო ორგანიზაციის განცხადებით, შეუძლებელია ქურთისტანის რეგიონული მთავრობის ადმინისტრაციაში მომუშავე საჯარო მოხელის ხელფასით ცხოვრება. სხვადასხვა წყარო იუწყება, რომ საჯარო სამსახურში მომუშავე დევნილები თავიანთ ხელფასებს ცენტრალური მთავრობიდან, ბაღდადიდან იღებენ. უმუშევრობის მაჩვენებელი მერყეობს 6.5% და 35%-ს შორის. დასაქმების კუთხით ერთმანეთის კონკურენტები არიან, ადგილობრივი მოსახლეობა, იძულებით გადაადგილებული პირები და სირიელი ლტოლვილები. სხვადასხვა წყარო იუწყება, რომ ადგილობრივი მოსახლეობისგან განსხვავებით, იძულებით გადაადგილებული პირები, როგორც წესი თანახმა არიან დაბალი შემოსავლის მქონე სამსახურებში დასაქმებაზე. მიგრაციის საერთაშორისო ორგანიზაციის თქმით, ორგანიზაცია მნიშვნელოვან პრობლემებს აწყდება ევროპიდან ქურთისტანის რეგიონში დაბრუნებული ქურთების დასაქმების კუთხით, რადგან ბევრი კომპანია მნიშვნელოვნად ამცირებს შტატებს.

განათლებაზე წვდომა

სამი წყარო იუწყება, რომ ქურთისტანის რეგიონში განათლება საკმაოდ კარგ მდგომარეობაშია. დასავლელი დიპლომატის თქმით, ქურთისტანის რეგიონში მოქმედ სკოლებზე არსებული დიდი წნეხის ფონზე, რომელიც გამომდინარეობს იძულებით გადაადგილებულ პირთა დიდი რაოდენობით, ბავშვების დიდი უმეტესობა არ დადის სკოლაში. მისივე თქმით, დევნილთა ბავშვების უმეტესობა წელიწადზე მეტია, რაც არ ყოფილა სკოლაში. შინაგან საქმეთა მინისტრის კარიმ სინჯარის თქმით, დევნილ ბავშვთა 80% სკოლაში არ დადის. ზოგიერთი წყარო იუწყება, რომ არსებობს ენობრივი ბარიერი, რადგან ქურთისტანის სკოლებში სწავლება ქურთულ ენაზე მიმდინარეობს, ხოლო დევნილები მხოლოდ არაბულად საუბრობენ და არ ფლობენ ქურთულ ენას.

დაწყებითი განათლება თითქმის ყველასთვისაა ხელმისაწვდომი, თუმცა მშობლები ჩივიან რომ მათი შვილები ვერაფერს ვერ სწავლობენ სკოლებში. რესურსების სიმცირიდან გამომდინარე, რაც გულისხმობს როგორც დაწესებულებების, ასევე მასწავლებელთა სიმცირეს, ერთ კლასში დაახლოებით სამოცამდე ბავშვია და სკოლები სამ სმენად მუშაობენ.

დევნილებისთვის არ არის ხელმისაწვდომი საჯარო უნივერსიტეტები. არსებობს კერძო უნივერსიტეტები, რომლებიც დევნილებისთვის ფინანსურად არ არის ხელმისაწვდომი.

ჯანდაცვაზე წვდომა

კვლევების მიხედვით, იკვეთება, რომ ქურთისტანის რეგიონში ჯანდაცვის სისტემა სუსტია. დევნილებს ისეთივე წვდომა აქვთ ჯანდაცვის სერვისებზე, როგორც ადგილობრივ მოსახლეობას, თუმცა საჭიროებებიდან გამომდინარე რესურსების სიმცირე მნიშვნელოვან პრობლემას წარმოადგენს. ამჯერად, ხალხს უწევს გარკვეული თანხის გადახდა, რომ მომსახურება მიიღონ კერძო კლინიკებსა და საავადმყოფოებში.

არსებობს წამლებზე წვდომის პრობლემაც. ზოგიერთი წამალი შეიძლება არც მოიპოვებოდეს ქურთისტანის რეგიონში. ქრონიკული ან სხვა სახის დაავადებების მქონე დევნილების, რომლებიც მუდმივად საჭიროებენ მკურნალობას, ტრანსპორტირების პრობლემაც სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანია. გამუდმებით არსებობს ქოლერის პრობლემა დევნილთა ბანაკებში. ქურთისტანის რეგიონის სამხრეთით მდებარე ბანაკი ჰიგიენასთან დაკავშირებული პრობლემების გამო დაიხურა.[5]

[1] United Kingdom: Home Office Country Policy and Information Note Iraq: Return/Internal relocation;  September 2017

https://assets.publishing.service.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_data/file/646734/iraq_return_internal_relocation_v5_0_september_2017.pdf#%5B%7B%22num%22%3A97%2C%22gen%22%3A0%7D%2C%7B%22name%22%3A%22XYZ%22%7D%2C69%2C600%2C0%5D

[2] Kurdistan24: UN: Up to 2 million Iraqi IDPs to return in 2018, almost 9 million to need aid; March 07-2018 http://www.kurdistan24.net/en/news/710930d0-247b-4c34-a9a2-9f440d92c7f8 [accessed July 19, 2018]

[3] Rudaw Media Network: Erbil, Baghdad agree to coordinate IDP returns; 28/6/2018 http://www.rudaw.net/english/kurdistan/280620182 [accessed July 19, 2018]

[4] Radio activité: Refugees and IDPs in Iraqi Kurdistan; 19 September 2017 https://radio-activite.fr/iraqi-kurdistan-the-world-of-camps/ [accessed July 20, 2018]

[5] Danish Immigration Service: The Kurdistan Region of Iraq (KRI) Access, Possibility of Protection, Security and Humanitarian Situation;  April 2016

https://www.nyidanmark.dk/NR/rdonlyres/4B4E8C12-84B7-4ACB-8553-5E0218C5689A/0/FactfindingreportKurdistanRegionofIraq11042016.pdf

გაერთიანებული სამეფოს საშინაო საქმეთა ოფისი 2017 წლის სექტემბერში გამოქვეყნებულ ანგარიშში – „უკრაინა: ყირიმი, დონეცკი და ლუგანსკი“ – წერს, რომ როგორც გაეროს ადამიანის უფლებათა კომისარი 2017 წლის თებერვლის განცხადებაში აღნიშნავს, ბევრი იძულებით გადაადგილებული პირი კვლავ აწყდება ბიუროკრატიულ დაბრკოლებებს და დისკრიმინაციას სხვადასხვა კანონის გამო, რომელიც კონფლიქტის დაწყების შემდეგაა მიღებული. დევნილები პოლიტიკური უფლებების გარეშე არიან დარჩენილები; მათ რეგულარულად ამოწმებს ხელისუფლება და ისინი განიცდიან არაპროპორციულ სირთულეებს საჯარო სერვისებზე წვდომის კუთხით; ყოველივე ამის გამო, დევნილები დგანან რისკის წინაშე, გახდნენ მარგინალიზებულები საზოგადოებაში, რაც კიდევ უფრო გააღრმავებს მათ დამოკიდებულებას საგარეო დახმარებაზე. სამი წლის გასვლის შემდეგაც კი, ხელისუფლება იბრძვის, რათა შექმნას ყოველმხრივი და მდგრადი სტრატეგია დევნილებისთვის, მათ შორის მათი სოციალურ-ეკონომიკური ინტეგრაციის კუთხით; განსაკუთრებით იმის ფონზე, რომ კონფლიქტს დასასრული არ უჩანს. მიუხედავად სირთულეებისა, იძულებით გადაადგილებული პირების 88% ამბობს, რომ ნაწილობრივ ან სრულადაა ინტეგრირებული ადგილობრივ საზოგადოებაში.

აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტი 2016 წლის ანგარიშში წერს, რომ იყო შემთხვევები, როდესაც მთავრობის წარმომადგენლები გამოხატავდნენ დისკრიმინაციულ ხედვებს იძულებით გადაადგილებული პირების მიმართ. 2016 წლის 23 სექტემბერს შინაგან საქმეთა მინისტრმა ავაკოვმა საჯაროდ დააკავშირა ერთმანეთთან კრიმინალის ზრდა და დევნილთა დიდი ნაკადები. არასამთავრობო ორგანიზაციები ავრცელებდნენ ინფორმაციას დევნილთა დისკრიმინაციის შესახებ დასაქმებისას. ზოგიერთი დევნილი, განსაკუთრებით დონეცკსა და ლუგანსკში მთავრობის მიერ კონტროლირებად ტერიტორიაზე მცხოვრები, განიცდის სანიტარიის, თავშესაფრის და სასმელი წყლის ნაკლებობას. დევნილებს კვლავ უჭირთ მიიღონ განათლება, სამედიცინო დახმარება და საჭირო დოკუმენტები.

აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტი იგივე ანგარიშში გაეროს სააგენტოებზე დაყრდნობით წერს, რომ დევნილების ნაკადებმა გაზარდა დაძაბულობა რესურსებისთვის ბრძოლის გამო. კრიტიკოსები დასავლეთში გადაადგილებულ პირებს სამხედრო სამსახურისთვის თავის არიდებას ედავებიან, როდესაც იზრდება კონკურენცია განსახლების, დასაქმებისა და საგანმანათლებლო შესაძლებლობებისთვის კიევსა და ლვოვში.

ავსტრიის ფაქტების მოძიების ჯგუფის უკრაინაში ვიზიტის ანგარიშში, რომელიც 2017 წლის მაისში გამოქვეყნდა, საუბარია მასპინძელი საზოგადოების დამოკიდებულებაზე იძულებით გადაადგილებული პირების მიმართ. ანგარიშში ნათქვამია, რომ ინფორმაცია აღნიშნულ თემაზე წინააღმდეგობრივია. ერთი მხრივ, ისინი გამოხატავენ ნეიტრალურ და მეგობრულ დამოკიდებულებას და იძულებით გადაადგილებულ პირთა მძიმე მდგომარეობის გაცნობიერებას და აცხადებენ მათი დახმარებისთვის მზადყოფნას. მეორე მხრივ, არის მტკიცებულებები დევნილთა მიმართ როგორც დისკრიმინაციის ფაქტების, ასევე ცრურწმენებისა და ნეგატიური სტერეოტიპების; ასევე ჩანს ფარული და პოტენციური სოციალური კონფლიქტის ნიშნები. რაც უფრო ახლოს ცხოვრობს ხალხი კონფლიქტის ზონასთან, უფრო კარგად ესმით იძულებით გადაადგილებული პირების. ზოგადად, დევნილების მიმართ დამოკიდებულება ძირითადად პოზიტიურია, თუმცა ასეთი სიტუაცია თანდათანობით იცვლება. ვინიცაში იყო ერთეული ინციდენტები ყირიმელ თათრებთან მიმართებაში, მაგრამ ეს არაა ზოგადი ტენდენცია. უკრაინელები კვლავ ძალიან ეხმარებიან იძლებით გადაადგილებულ პირებს. სამოქალაქო საზოგადოება უკრაინაში ძალიან ძლიერია და ის, ზოგადად, ზრუნავს დევნილებზე.

იგივე ანგარიშში ნათქვამია, რომ გამოკითხული მოსახლეობის ნახევარზე მეტი დაიქირავებდა სამსახურში იძულებით გადაადგილებულ პირებს ან მიაქირავებდა მათ სახლში. გამოკითხულთა ნახევარზე მეტის თქმით, ისინი პირადად აიყვანდნენ დევნილებს სახლის სარემონტო სამუშაოებზე ან ძიძად. აღნიშნული, თავის მხრივ, ნიშნავს, რომ დაახლოებით ნახევარი სხვაგვარად ფიქრობს და ასე არ მოიქცეოდა. კითხვაზე თუ რატომ არ აიყვანდნენ სამსახურში დევნილებს ან არ მიაქირავებდნენ მათ ბინას, პასუხი ძირითადად იყო შიში და უნდობლობა უცხო პირების მიმართ. პირადი შეხედულებები ასევ თამაშობენ ნეგატიურ როლს. მოსახლეობის 70%-ს არ უგრძვნია დევნილთა ჩამოვლის გავლენა საზოგადოებაზე. 64% მიიჩნევს რომ კრიმინალი არ შეცვლილა და არც სოციალური დაძაბულობის გაზრდილა ან შემცირებულა. ერთი მეოთხედს სმენია კონკურენციის შესახებ ადგილობრივ მოსახლეობასა და დევნილებს შორის ისეთ საკითხებში, როგორიცაა განსახლება, დასაქმება, ადგილები სკოლებსა და ბაღებში; თუმცა ძალიან ცოტას გამოუცდია ასეთი პრაქტიკა საკუთარ თავზე. 81%-ს არ სმენია თავიანთ ქალაქში ადგილობრივ მოსახლეობასა და დევნილებს შორის კონფლიქტის შესახებ; 11% ახერხებს ერთეული ინდივიდუალური შემთხვევის გახსენებას. საერთო ჯამში, ძირითადად, ადგილობრივ საზოგადოებას არ უგრძვნია არც ინფრასტრუქტურული და არც საბაზრო დატვირთვა დევნილების ჩამოსვლის შემდეგ. ისინი არც იმას ფიქრობენ, რომ მათი ცხოვრება მნიშვნელოვნად გაუარესდა ან რაიმე ფუნდამენტური ცვლილება მოხდა დევნილების გადმოსახლების შემდეგ. განსაკურებით დიდი რაოდენობა დევნილებისა კონცენტრირდა აღმოსავლეთში და კიევში. დაახლოებით მესამედი ამ არეალში მაცხოვრებლებისა აღნიშნავს დევნილების გავლენას მათ საზოგადოებაზე.

ავსტრიის ფაქტების მოძიების ჯგუფის ანგარიშში ასევე ნათქვამია, რომ ენის საკითხი საერთოდ არ დგას. მიგრაციის საერთაშორისო ორგანიზაციის ინფორმაციით, რუსულად მოლაპარაკეთა შევიწროვებას ადგილი არ აქვს არანაირ ვითარებაში. ანგარიშში ასევე ნათქვამია, რომ დევნილები დასავლეთ უკრაინაში შედარებით უკეთ არიან ინტეგრირებულები და საჭიროებენ ნაკლებ კოორდინაციას სახელმწიფოსგან.[1]

[1] United Kingdom: Home Office, Country Policy and Information Note – Ukraine: Crimea, Donetsk and Luhansk, September 2017, v 3.0, available at:

http://www.refworld.org/docid/59d218c67.html