ირანის ისლამური რესპუბლიკაში განქორწინება რეგულირდება ირანის პირადი სტატუსის შესახებ კანონით. აღნიშნული კანონმდებლობის („Iran’s Personal Status Law“) მიხედვით,  ირანში არსებობს სტანდარტული საქორწინო ხელშეკრულება,^[1] რომლის მიხედვით ქალბატონმა შესაძლოა მოითხოვოს მეუღლესთან განქორწინება, მათ შორის, ქვემოთ მოცემული გარემოებ(ებ)ის არსებობის შემთხვევაში: 1) მეუღლეს მოთხოვნის წარდგენამდე უკანასკნელი 6 თვის განმავლობაში, საპატიო მიზეზის არსებობის გარეშე არ გადაუხდია შესაბამისი გადასახადი ე.წ. „nafaqa“ (რომელიც ევალება, ოჯახის „შესანახად“); 2) მეუღლე არასათანადოდ ეპყრობა ქალბატონს; 3) მეუღლე დაავადებულია სენით, რომელიც შეუძლებელს ხდის ქორწინების უზრუნველყოფას; 4) მნიშვნელოვნად გაუარესდა მეუღლის მენტალური ჯანმრთელობა და ა.შ.^[2]

აღნიშნულთან ერთად ირანის სამოქალაქო კოდექსის^[3] 1130-ე მუხლის მიხედვით, იმ შემთხვევაში თუ ცოლი შეძლებს დაასაბუთოს, რომ ქორწინების შენარჩუნება საფრთხის შემცველია მისთვის, მან შესაძლოა მიმართოს სასამართლოს და მოითხოვოს მეუღლესთან განქორწინება.^[4] აღნიშნული მუხლის განმარტების (ე.წ. „კომენტარების“) მიხედვით, ამ შემთხვევაში „საფრთხის“ განმარტება არის მოსამართლის დისკრეცია. საგულისხმოა, რომ განმარტების თანახმად, იმ შემთხვევაში, თუკი ქალი დაამტკიცებს სასამართლოს წინაშე, რომ ქორწინების გაგრძელება მისთვის საფრთხის შემცველი (ზიანის მომტანი) იქნება (would be harmful to her), სასამართლო ასეთ შემთხვევაში განქორწინების უფლებას რთავს. მაგალითისათვის, 1130–ე მუხლის განმარტებით ბარათში ნათქვამია, რომ ტერმინში „საფრთხის  შემცველი“ შესაძლოა იგულისხმებოდეს ფიზიკური დაზიანება, რომელმაც წარუშლელი ზიანი მიაყენა მსხვერპლს (მეუღლეს), (physical abuse must result in permanent injury ).[5] გარდა ამისა, ზემოაღნიშნული კანონის მიხედვით, განქორწინება შესაძლებელია მაშინ, როდესაც ქალს ადგება „ტკივილი და ზიანი“ (“pain and suffering). აღნიშნულ ტერმინში კი, განმარტების მიხედვით, მოიაზრება, მაგალითად, ქმრის მიერ ცოლის მრავალჯერ ცემის ფაქტი.[6]

იგივე კანონის თანახმად, კაცს ნებისმიერ დროს შეუძლია განქორწინება მოითხოვოს. საქორწინო კონტრაქტი შესაძლოა მოიცავდეს „მზითვის სახდელს“ (Dowry), რომელსაც მეჰრს ან მეჰრიეს (“Mehr”; “Mehrieh”) უწოდებენ. ქმარს მეჰრის გადახდა ევალება განქორწინების შემთხვევაში. ასევე, ქმარი ვალდებულია, ფინანსური უზრუნველყოფის მიზნებიდან გამომდინარე, ცოლს ქორწინების განმავლობაში და ქორწინების შეწყვეტიდან 100 დღის მანძილზე უხადოს ე.წ. „ნაფაქე“ (“Nafagheh”). ქმარს შესაძლოა სხვა ფინანსური ვალდებულებებიც ჰქონდეს ნაკისრი, როგორიცაა მაგალითად “Ojratealmesl”, რაც გულისხმობს ქმრის თხოვნით შესრულებული სამსახურის გადასახადს და “Jahizieh”, რაც გულისხმობს იმ ქონების დაბრუნების ვალდებულებას, რომელიც ქმარმა ან მისმა ოჯახმა ცოლის ოჯახისგან მიიღო ქორწინების დროს. საქორწინო კონტრაქტში, რომესაც ხელს ორივე მხარე აწერს, მეჰრიეს ოდენობაც (ოქროს მონეტები) განსაზღვრულია, რომელიც ქმარმა უნდა გადაიხადოს იმ დროს, როდესაც ცოლი შესაბამის მოთხოვნას წამოაყენებს. ბოლო წლებში მეჰრიე უფრო მეტად სიმბოლურ ხასიათს ატარებს და არის იმის დემონსტრირება, რამდენად ძვირფასია ცოლი ქმრისთვის. მეჰრიეს გადახდის ვალდებულება ქმარს უჩნდება განქორწინების შემთხვევაში. „მზითვის გადასახადი“ მეჰრის ან მეჰრიეს ფორმით ირანის ჩვეულებითი ტრადიცია და ასახავს ქმრის ქორწინებისადმი ერთგულებას და ვალდებულებას. თუმცა, მეჰრის საკითხი ასახული და განმარტებულია ოჯახის შესახებ კანონში. ტრადიციულად, მეჰრიეს ოდენობა ოჯახებს შორის წყვილის ნიშნობის დროს მოლაპარაკების შედეგად დგინდება. მეჰრიე, განქორწინების შემდეგ, ცოლის ფინანსური უზრუნველყოფის ფორმაა.

ილამური შარიათის კანონებით, განქორწინების პროცესი წარიმართება ოჯახის საქმეთა სასამართლოში, სადაც ასევე წყდება მეჰრიესთან დაკავშირებული სამართლებრივი საკითხები. სასამართლოს გადაწყვეტილება აისახება სასამართლო ორდერში და განქორწინებას არეგისტრირებს განქორწინების ნოტარიუსის საჯარო ოფისი. შარიათის კანონებით, განქორწინების მიღება უფრო ადვილია კაცისთვის, ვიდრე ქალისთვის.[7] თუმცა მეჰრიეს გადასახადი მძიმე ტვირთია მამაკაცებისთვის და ათასობით ირანელი მამაკაცი ციხეშიც ხვდება მეჰრიეს გადაუხდელობის გამო.[8]

ირანის კანონმდებლობაში შესული ცვლილებების შემდეგ, საპატიმრო სასჯელი გაუქმდა იმ პირებისთვის, ვინც ობიექტური მიზეზებით ვერ ახერხებს მეჰრიეს გადახდას. 2015 წელს საინფორმაციო სააგენტო „Al Arabiya“ წერდა, რომ რომ ირანულ კანონმდებლობაში ხორციელდებოდა ცვლილებები, რომელთა თანახმადაც, ირანელი მამაკაცები, მეჰრიეს ვერ გადახდის შემთხვევაში ციხეში აღარ აღმოჩნდებოდნენ. ირანის პარლამენტი წევრი სააგენტოსთან ინტერვიუში აცხადებდა, რომ თუ მამაკაცი განქროწინების შემდეგ ვერ ახერხებს მეჰრიეს გადახდას, მას ციხეში აღარ ჩასვამენ და ის დაკისრებული მეჰრიეს გადასახადის გადახდას განაწილების პრინციპით, ეტაპობრივად შეძლებს. თუმცა, მამაკაცს კვლავ რჩება ვალდებულება, რომ გადახდის უუნარობა დაადასტუროს. იმ შემთხვევაში თუ მოსამართლე ჩათვლის, რომ პირს მეჰრიეს გადახდა შეუძლია, მაგრამ ის დამალავს ქონებას, რათა თავი აარიდოს გადასახადის დაბრუნებას, მას კვლავ ემუქრება საპატიმრო სასჯელი. აღსანიშნავია, რომ ირანს არაერთხელ უცდია „მზითვის მაღალი გადასახადის“ ტრადიციის აღმოფხვრა ახალდაქორწინებულ წყვილებში, რადგან ფინანსური ტვირთი ძალიან მძიმეა, თუმცა ტრადიციები ყოველთვის უფრო მაღლა დგებოდა, ვიდრე აღნიშნული მცდელობები. აღსანიშნავია ისიც, რომ ბევრი ქალი მაღალი მეჰრიეს ნაცვლად, სულ უფრო ხშირად ითხოვს უკეთეს პირობებს საქორწინო კონტრაქტში, როგორიცაა მაგალითად მუშაობის უფლება ან საჭიროებისამებრ უმტკივნეულო განქორწინების უფლება.[9]

[1] Canada: Immigration and Refugee Board of Canada, Iran: Grounds for a woman to get a divorce at the Special Civil Court of Iran if she is being abused by her husband and he will not agree to a divorce; documents a woman might obtain to prove that she has taken steps to seek a divorce, 1 July 1998, IRN29614.E, ხელმისაწვდომია ბმულზე:

(ნანახია: 20.06.2020)

[2] According to a 1996 article on Iran’s Personal Status Law, there is a standard marriage contract in Iran according to which a woman may “divorce herself and choose the kind of divorce” under one of the following conditions: A. the husband has not paid the nafaqa for six months without reason; B. the husband does not treat her well; C. the husband has a disease that makes it difficult to maintain the marriage; D. the husband has lost mental capacity; E. the husband’s job has been found objectionable by the wife and the court and he refuses to leave his job; F. after five years of marriage the wife has been unable to have children due to her husband’s impairment; G. the husband has disappeared without trace for six months; H. the husband takes a second wife without the permission of the first wife; or I. in the opinion of the court, the husband does not treat both wives with fairness and equality (Women Living Under Muslim Laws (WLUML). Fall 1996. Mehranguiz Kar and Homa Hoodfar. “Personal Status Law as Defined by the Islamic Republic of Iran: An Appraisal,” Shifting Boundaries in Marriage and Divorce in Muslim Communities. Grabels, France: WLUML. (pp. 16-17, 27-29))

[3] Civil Code of the Islamic Republic of Iran [Islamic Republic of Iran],  23 May 1928, ხელმისაწვდომია ბმულზე:

  (ნანახია: 20.06.2020)

[4] Article 1130 – In the following circumstances, the wife can refer to the Islamic judge and request for a divorce. When it is proved to the Court that the continuation of the marriage causes difficult and undesirable conditions, the judge can for the sake of avoiding harm and difficulty compel the husband to, divorce his wife. If this cannot be done, then the divorce will be made on the permission of the Islamic judge.

[5] იქვე.

[6] იქვე.

[7] Online Portal – HART Legal; Know about the Dowry; 6 April, 2020; available at: https://hart-legal.com/family-law/what-is-iranian-family-law/ [accessed 13 October 2020]

[8] Online Portal – N World; Iran pre-nups land thousands of men in jail; 19 March, 2017; available at: https://www.thenational.ae/world/iran-pre-nups-land-thousands-of-men-in-jail-1.81305 [accessed 13 October 2020]

[9] Online Portal – Al Arabiya; No more jail for Iranian men who can’t pay dowry; 19 August, 2015; available at: https://english.alarabiya.net/en/News/middle-east/2015/08/19/No-more-jail-for-Iranian-men-who-can-t-pay-dowry [accessed 13 October 2020]

ჯანმრთელობის მსოფლიო ორგანიზაციის (WHO) ახლო აღმოსავლეთის რეგიონალური ოფისი 2018 წელს გამოქვეყნებულ სტატიაში ირანის ისლამურ რესპუბლიკაში აბორტის კანონიერების შესახებ წერდა, რომ ქვეყანაში აბორტი 2003 წლიდან დასაშვებია იმ შემთხვევაში, როდესაც არსებობს სერიოზული და განუკურნებელი დაავადება, რომელიც დედის ან ნაყოფის ჯანმრთელობას ან/და სიცოცხლეს სერიოზული საფრთხის წინაშე აყენებს.

სტატიის მიხედვით, სამედიცინო აბორტის შესახებ კანონის თავდაპირველი ვერსია 2003 წელს მომზადდა, 2005 წელს ირანის პარლამენტმა მასში საბოლოო ცვლილებები შეიტანა და რატიფიცირება მოახდინა, ხოლო საბოლოოდ, იმავე წელს კანონი დამტკიცებულ იქნა „მეთვალყურეთა საბჭოს“ მიერ.  კანონის მიხედვით, ლეგალური აბორტი დასაშვებია მაშინ, როდესაც სულ მცირე 3 შესაბამისი სპეციალისტი დაადგენს, რომ ნაყოფი არის ფიზიკურად ან გონებრივად განუვითარებელი ან ჩამორჩენელი, რომლის დაბადებასაც შედეგად მოჰყვება დედის მიმართ მძიმე ტანჯვის დადგომა. აბორტი, ასევე, დასაშვებია მაშინ, როდესაც ასევე 3 სპეციალისტის დასკვნით, სახეზეა უშუალოდ დედის სიცოცხლისთვის სახიფათო წინაპირობები. დასკვნა შემდგომ მიდის სამართლებრივი მედიცინის მთავარ ოფისში, რომელიც გასცემს საბოლოო ნებართვას აბორტის გაკეთების თაობაზე. ირანში აბორტის გაკეთება დასაშვებია მხოლოდ იმ შემთხვევაში, როდესაც ნაყოფის ჩასახვიდან 4 თვეზე ნაკლები დროა გასული და თუ დედა ამაზე გამოხატავს თანხმობას.

კანონში გაწერილი რეგულაციის მიხედვით, ირანულმა სამართლებრივი მედიცინის ორგანიზაციამ შეადგინა სია, სადაც მოცემულია ის 51 ჯანმრთელობის კონდიცია, რომლის დროსაც აბორტი დასაშვებია (აქედან 22 შეეხება დედის ჯანმრთელობას, ხოლო 29 – ნაყოფისას). აღნიშნული 51 კონდიცია ჩამონათვალია იმ სერიოზული ან/და განუკურნებელი დაავადებებისა, რომლებიც მძიმე ტანჯვას მიაყენებენ დედას, ნაყოფს ან მომავალში – დაბადებულ ბავშვს.[1]

ტექნიკურ და სამედიცინო საერთაშორისო ჟურნალთა ონლაინ-პორტალი BioMedCentral 2020 წელს გამოქვეყნებულ რიგით 261-ე სტატიაში წერდა ირანში ლეგალური აბორტის შესახებ. სტატიაში ასევე აღნიშნულია, რომ 2005 წელს მიღებული „თერაპიული აბორტის შესახებ ერთობლივი აქტის“ მიხედვით, განსაზღვრულია არაერთი ჯანმრთელობის კონდიცია, რომლის დროსაც, ირანში დაშვებულია ლეგალური აბორტი. კანონი ამბობს, რომ თერაპიული აბორტი სამართლებრივად ნებადართულია მაშინ, როდესაც არსებობს 3 სპეციალისტის მიერ დამტკიცებული დიაგნოზი ნაყოფის ანომალიის ან დედის სიცოცხლისთვის საფრთხის შემცველი სერიოზული გარემოების შესახებ. ამას გარდა, პროცედურისთვის აუცილებელია დედისა და „სამართლებრივი მედიცინის ორგანიზაციის“ თანხმობა, ხოლო უშუალოდ პროცედურა განხორიცელებულ უნდა იქნას ფეხმძიმობის 19-ე კვირამდე პერიოდში.[2]

[1] WHO EMRO – “Characteristics of women applying for a legal abortion in the Islamic Republic of Iran”; published in November 2018; available at http://www.emro.who.int/emhj-volume-24-2018/volume-24-issue-11/characteristics-of-women-applying-for-a-legal-abortion-in-the-islamic-republic-of-iran.html [accessed 20 September 2020]

[2] BMC – “Therapeutic abortion in Iran: an epidemiologic study of legal abortion in 2 years”; published on 27 May 2020; available at https://bmcresnotes.biomedcentral.com/articles/10.1186/s13104-020-05098-y [accessed 21 September 2020]

ა.შ.შ. და არაბთა სავაჭრო პალატის (USACC) ვებ-გვერდზე გამოქვეყნებულია ქორწინებით ეგვიპტის მოქალაქეობის მიღებისთვის აუცილებელი კონკრეტული მოთხოვნები. კერძოდ, ფორმა 19 – „უცხო ქვეყნის მოქალაქე ცოლის მიერ ეგვიპტის არაბთა რესპუბლიკის მოქალაქეობის მოთხოვნის შესახებ“ მიხედვით, აღნიშნული ფორმა შევსებული და ხელმოწერილი უნდა იქნას როგორც ეგვიპტის მოქალაქე ქმრის, ასევე – მისი მეუღლის მიერ. ამას გარდა, ფორმასთან ერთად აუცილებელია შემდეგი დოკუმენტები:

• ეგვიპტის მიერ გაცემული საქორწინო მოწმობა. არ მიიღება უცხოური საქორწინო მოწმობა. იმ შემთხვევაში, თუ ქორწინება სამართლებრივად არ არის დადასტურებელი ეგვიპტური კანონმდებლობის მიხედვით, წყვილმა პირველ რიგში, მისი რატიფიცირება უნდა მოახდინოს და შემდგომ მიიღოს ეგვიპტური ქორწინების მოწმობა. აღნიშნულის გაკეთება შესაძლებელია ა.შ.შ.-ში მოქმედ ეგვიპტის ნებისმიერ საელჩოსა თუ საკონსულოში;
• ქმრის მამის ან ბიძის დაბადების მოწმობა, რომელიც ადასტურებს, რომ მამა ან ბიძა ეგვიპტის მოქალაქეები იყვნენ;
• ქმრის პასპორტი, რომელიც გაცემულია ეგვიპტის არაბთა რესპუბლიკის მიერ;
• ცოლის პასპორტი;
• ქმრის მიერ დაწერილი წერილობითი განცხადება, სადაც ის აცხადებს საკუთარ სურვილს იმაზე, რომ ცოლმა ეგვიპტის მოქალაქეობა მიიღოს და, ასევე, უთითებს, რომ მათი ქორწინება ჯერ კიდევ მოქმედია;
• ცოლის 4 ფოტო.

ყველა აღნიშნული დოკუმენტი, დაახლოებით 95 ა.შ.შ. დოლარის ოდენობით მოსაკრებელთან ერთად, შეტანილ უნდ იქნას ეგვიპტის არაბთა რესპუბლიკის ნებისმიერ საკონსულოში. [1]

ანალოგიურ ინფორმაციას ავრცელებს კერძო საიმიგრაციო კომპანია Justlanded.[2]

[1] USACC – Acquire Egyptian CitizenShip; available at https://www.egyptembassy.org/citizenship/acquireing/ [accessed 30 July 2020

[2] Private Company JustLanded – Egypt Guide – Citizenship Becoming an Egyptian citizen; available at https://www.justlanded.com/english/Egypt/Egypt-Guide/Visas-Permits/Citizenship [accessed 30 July 2020]

საერთაშორისო არასამთავრობო ორგანიზაცია Human Rights Watch  სპეციალურ ანგარიშში, რომელიც ინდოეთში ძროხის დაკვლას/ხორცით ვაჭრობასთან დაკავშირებულ ძალადობას ეხება, წერდა, რომ დღევანდელი მდგომარეობით, ინდოეთის 29 შტატიდან 23-ში ძროხის დაკვლა/ხორცით ვაჭრობა აკრძალულია. აღნიშნულ შტატთა რიცხვში შედის როგორც უტტარახანდის, ასევე – პენჯაბის შტატები.

ანგარიშში აღნიშნულია, რომ ინდოეთში ძროხა წმინდა ცხოველად ითვლება, ხოლო მის დასაცავად შექმნილი მოძრაობები საუკუნეებს ითვლის. თუმცა, უკანასკნელ წლებში, BJP პარტიის მმართებლობის პირობებში, აღნიშნული საკითხი პოლიტიკის შემადგენელი ნაწილი გახდა. 2014 წელს, საარჩევნო კამპანიის მიმდინარეობისას, BJP-ს ლიდერი ნარედრა მოდი აცხადებდა, რომ ძროხები დაცვას საჭიროებდნენ. ხოლო BJP-ს არჩევნებში გამარჯვების შემდეგ, აღნიშნულ საკითხზე რელიგიური და სხვა უმცირესობის მიმართ აგრესიული რიტორიკა კიდევ უფრო გახშირდა.

ანგარიშის მიხედვით, 2015 წლიდან 2018 წლის დეკემბერის ჩათვლით, ინდოეთის 12 სხვადასხვა შტატში,  ძროხის ხორცით სავარაუდოდ ვაჭრობის ან/და მისი დაკვლის გამო, სულ მცირე 44 პირი მოკლეს, რომელთაგან 36 მუსლიმი იყო. ანგარიშის მიხედვით, პრემიერ მინისტრი ნარედრა მოდი 2018 წლის აგვისტომდე თავს იკავებდა აღნიშნულ საკითხზე აზრის ღიად დაფიქსირებისგან და აშკარად არ გმობდა ზემოხსენებულ ქმედებებს. თუმცა, საბოლოოდ, მან განაცხადა, რომ „მიუხედავად მოტივისა, ლინჩის წესით ადამიანის მოკვლა გაუმართლებელია“ და, რომ „აღნიშნული ქმედებები ცუდ გავლენას ახდენს ცივილიზებულ საზოგადოებაზე“.

დამატებით, ანგარიშში მოცემულია კონკრეტული ქეისები ინდოეთის სხვადასხვა შტატებიდან, რომელთა ფარგლებშიც ადგილი ჰქონდა ბრბოს მხრიდან განხორციელებულ ფატალურ ძალადობას იმ პირებზე, რომელთა მიმართაც არსებობდა ეჭვი, რომ კლავდნენ ძროხას ან ვაჭრობდნენ ძროხის ხორცით. ინციდენტთა უმრავლესობის შემთხვევაში, პოლიცია ან დროულად და  სათანადოდ  არ იძიებდა საქმეებს ან აღნიშნულს მხოლოდ მას შემდეგ აკეთებდა, როდესაც დაუსჯელობას მასშტაბური დემონსტრაციები ან სხვა ტიპის გამოხმაურება მოჰყვებოდა. ასევე, 2015 წელს დაფიქსირებული შემთხვევების მესამედში, ინდოეთის პოლიციამ პირიქით – დაზარალებულების და მოწმეების წინააღმდეგაც კი აღძრა სარჩელები. [1]

რაც შეეხება უშუალოდ იმ კანონებს, რომელთა საფუძველზეც ინდოეთში ძროხის დაკვლა აკრძალულია და ამ ქმედებებისთვის გათვალისწინებულ სანქციას, წარმოშობის ქვეყნის შესახებ ინფორმაციის მოპოვების განყოფილების მიერ შესწავლილი წყაროების მიხედვით, აღნიშნული რეგულირებულია უშუალოდ შტატების მიერ და სანქციაც, შესაბამისად, ყველა შტატში განსხვავებულია. მაგალითად, პენჯაბის „1955 წლის ძროხათა დაკვლის აკრძალვის შესახებ აქტის“ მიხედვით, ძროხის როგორც დაკვლა, ასევე – მისი ხორცის გაყიდვა ან/და ფლობა აკრძალულია. ტერმინ „ძროხა“-ში მოისაზრება არა მარტო უშუალოდ ძროხები, არამედ – ხარები, მოზვერები, ხბოები, კამეჩები და დეკეული. აღსანიშნავია, რომ „საქონლის ხორცი“ არ გულისხმობს იმპორტირებული საქონლის ხორცს და ექსპორტის  მიზნით, საქონლის დაკვლა დასაშვებია, თუ პირს ამისთვის საჭირო სამთავრობო ნებართვა გააჩნია. რაც შეეხება სანქციას, ის განისაზღვრება 5 წლამდე თავისუფლების აღკვეთით ან/და ჯარიმით, რომლის მაქსიმალური რაოდენობაა 5000 რუპია.

რაც შეეხება უტტარახანდის შტატს, აქ ძროხები დაცულნი არიან  „უტტარახანდის 2007 წლის ძროხათა დაცვის შესახებ აქტით“, რომლის მიხედვითაც აკრძალულია ძროხათა არამარტო დაკვლა, არამედ მათი ხორცის ფლობა და გაყიდვა. სანქციების კუთხით კი სიტუაცია შემდეგია – ძროხის დაკვლისთვის პირს 3-დან 10 წლამდე თავისუფლების აღკვეთა და 5000-დან 10 000 რუპიამდე ჯარიმა ემუქრება. ანალოგიური სასჯელია გათვალისწინებული ძროხის ხორცის ფლობის, მისი ტრანსპორტირების ან გაყიდვისთვის.[2]

საერთაშორისო არასამთავრობო ორგანიზაცია Freedom House ინდოეთის შესახებ 2019 წლის ანგარიშში წერდა, რომ მიმდინარე წლის განმავლობაში, უმცირესობების მიმართ კვლავ გრძელდებოდა ძროხების დაკვლასთან ან ძროხის ხორცის ფლობა/გაყიდვასთან დაკავშირებული ძალადობა. ადგილობრივი არასამთავრობო ორგანიზაცია IndiaSpend-ის ინფორმაციით, 2012-2018 წლებში, ზემოხსენებულ ძალადობას 45 ადამიანის სიცოცხლე ემსხვერპლა. მას შემდეგ, რაც ქვეყნის სათავეში მოვიდა ნარედრა მოდი, ინდოეთის მასშტაბით 120-ზე მეტი ძროხებთან დაკავშირებული ძალადობის შემთხვევა, მათ შორის – ლინჩის წესით გასამართლება დაფიქსირდა. მმართველი BJP პარტიის მიმართ ხშირად ისმოდა კრიტიკა იმაზე, რომ აღნიშნულ დანაშაულებს სათანადო პასუხს არ სცემდნენ. მაგალითად, 2019 წლის აგვისტოში რაჯასტანის სასამართლომ, მიუხედავად იმისა, რომ არსებობდა მოწმეთა არაერთი ჩვენება და მკვლელობის ამსახველი ვიდეო-მასალა, გაამართლა 6 ბრალდებული, რომელთაც 2017 წელს ძროხების კონტრაბანდასთან სავარაუდოდ დაკავშირებული მუსლიმი მამაკაცის მკვლელობა ედებოდა ბრალად.[3] საკუთარ ანგარიშში იგივე საქმის შესახებ საუბრობდა Amnesty International-იც.[4]

[1] Human Rights Watch – Violent Cow Protection in India; published 18 February 2019; available at https://www.hrw.org/report/2019/02/18/violent-cow-protection-india/vigilante-groups-attack-minorities [accessed 25 June 2020]

[2] Human Rights Watch – “Appendix: India National and State Cow Protection Laws”; published in February 2019; available at

[accessed 25 June 2020]

[3] Freedom House – Freedom in the World 2020 – India; published on 4 March 2020; available at

[accessed 25 June 2020]

[4] Amnesty International – Human Rights in Asia-Pacific; Review of 2019 – India; published on 30 January 2020; available at

[accessed 25 June 2020]

კანადის იმიგრაციისა და ლტოლვითა საკითხების საბჭოს 2019 წლის მაისში გამოქვეყნებული ანგარიშის მიხედვით, რომელიც ინდოეთში ე.წ. შერეულ ქორწინებებს ეხება, ინდოეთში პირთა შორის ქორწინება რეგულირდება მათი, ანუ ქორწინებაში მონაწილე პირთა მიმართ მოქმედი „პირადი სტატუსების შესახებ კანონით“. მაგალითად, თუ ორი ჰინდუსი, ბუდისტი, ჯაინი ან სიკჰი პირი ქორწინდება, მათი ქორწინება შესაძლებელია ჩატარდეს „ჰინდუსთა ქორწინების აქტის“ შესაბამისად. იმ შემთხვევაში, როდესაც ქორწინების მონაწილე ერთ-ერთი პირი ქრისტიანია, შესაძლებელია „ინდოელ ქრისტიანთა 1872 წლის ქორწინების აქტის“ გამოყენება. როდესაც ინდოეთში მუსლიმი მამაკაცი ქორწინდება, „მუსლიმთა პირადი სტატუსების შესახებ“ კანონის მიხედვით (რომელიც ისლამის ჰანაფის სწავლების მიხედვით ინტერპრეტაციას ეფუძნება),  მას ცოლად  მხოლოდ „კიტაბია“ ანუ ისლამის, ქრისტიანობის ან იუდაიზმის მიმდევარი ქალის შერთვა შეუძლია. რაც შეეხება მუსლიმ ქალებს, მათ აღნიშნული კანონით, აკრძალული აქვთ არა-მუსლიმ მამაკაცთან ქორწინება.

გარდა ზემოხსენებული კანონებისა, ინდოეთში ასევე არსებობს ფედერალური კანონი – 1954 წელს მიღებული „სპეციალური ქორწინების აქტი“, რომელიც ნებას რთავს ნებისმიერი რელიგიისა თუ კასტის პირებს, ერთმანეთზე იქორწინონ სპეციალური, სამოქალაქო ქორწინების პროცედურის გამოყენებით.[1]

ყველა აღნიშნულ საქორწინო-საპროცედურო კანონში, მეუღლეთა მინიმალური ასაკი განსაზღვრულია: პატარძლისთვის 18, ხოლო სიძისთვის – 21 წლით. თითოეულ კანონში, ასევე, მოცემულია კონკრეტული კრიტერიუმები, რასაც ქორწინების მსურველი მხარეები უნდა აკმაყოფილებდნენ – მაგალითად, როგორც მამაკაცი, ასევე – ქალი უნდა იყვნენ ქმედუნარიანნი; ორივე მხარემ ქორწინებაზე თანხმობა საკუთარი ნების შესაბამისად და მესამე მხარისგან ყოველგვარი ზეწოლის ან იძულების გარეშე უნდა გამოხატოს; ისინი არ უნდა იყვნენ სისხლით ნათესავები (აღნიშნული კრიტერიუმი, თითოეულ ზემოაღნიშნულ კანონში განსხვავებულად არის განმარტებული და ეფუძნება შესაბამის რელიგიას ან ტრადიციას); და ა.შ.

წარმოშობის ქვეყნის შესახებ ინფორმაციის მოპოვების განყოფილების მიერ შესწავლილ წყაროთა მიხედვით, არც ერთ ზემოხსენებულ კანონში, ქორწინების მსურველ პირთა მშობლების თანხმობა, როგორც ქორწინების კანონიერებისთვის აუცილებელი წინაპირობა, არ არის მოცემული.[2] [3] [4]

აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტი ინდოეთში ადამიანის უფლებათა კუთხით არსებული მდგომარეობის შესახებ 2020 წლის მარტში გამოქვეყნებულ ანგარიშში (საანგარიშო პერიოდი – 2019 წელი) წერს, რომ ინდოეთში მინიმალური საქორწინო ასაკი გოგონებისთვის 18, ხოლო ვაჟთათვის – 21 წელია. ინდოეთის სასამართლოები აღჭურვილნი არიან უფლებით, ბათილად ცნონ ზემოხსენებულზე ადრეულ ასაკში ან პირთა იძულებით შემდგარი ქორწინებები.[5]

ადგილობრივი მედია საშუალება The Hindu 2018 წლის 10 მარტს გამოქვეყნებული სტატიის მიხედვით, ადრე ჰინდუსი პირების ქორწინებისთვის მხოლოდ 3 მოწმის დასწრება იყო საჭირო. თუმცა, „თამილ ნადუს სარეგისტრაციო საკითხების გენერალური ინსპექტორის ოფისის“ (ჰინდუსთა ქორწინებაზე ზედამხედველი სახელმწიფო ორგანო) 2017 წლის 28 სექტემბერს  მიღებული „შიდა ცირკულარის“ მიხედვით, ქორწინების მსურველმა პირებმა ასევე უნდა წარადგინონ დამატებითი დოკუმენტაცია მათი მშობლების ვინაობის, მისამართის ან, ასეთის არსებობის შემთხვევაში, მშობლის გარდაცვალების, შესახებ.  სტატიაში, ასევე, მოყვანილია რეალური შემთხვევა, როდესაც ქორწინების მსურველ პირებს, რეგისტრაციის დროს მოსთხოვეს, რომ უმჯობესი იქნებოდა, თუ ცერემონიაზე მშობლებს, სასურველია – მამებს, მოიყვანდნენ.

სტატიის ავტორის შეფასებით, აღნიშნული დამატებითი კრიტერიუმები თითქმის შეუძლებელს ხდის ორი ჰინდუსი პირის დაქორწინებას ისე, რომ მშობლებმა ამის შესახებ არ გაიგონ. „მართალია, მშობლის თანხმობა, როგორც აუცილებელი კრიტერიუმი არსადაა აღნიშნული, თუმცა, შესაძლებელია ვთქვათ, რომ ირიბად იგულისხმება“. ავტორი ბოლოს უთითებს, რომ წყვილებს (მათ შორის – ჰინდუს წყვილებს) უპრობლემოდ შეუძლიათ „სპეციალური ქორწინების აქტი“-ს შესაბამისად ქორწინება და რომ სტატიაში მოცემული ახალი „დაბრკოლება“ მხოლოდ იმ პირთათვისაა, რომელთაც სურთ „ჰინდუსთა ქორწინების აქტის“ მიხედვით ქორწინება.[6]

[1] Immigration and Refugee Board of Canada – India: Situation of inter-religious and inter-caste couples, including treatment by society and authorities; situation of children from such marriages (2017-May 2019) [IND106276.E]; published on 16 May 2019; available at

[accessed 3 June 2020]

[2] THE HINDU MARRIAGE ACT, 1955; available at

[accessed 3 June 2020]

[3] Central Government Act The Special Marriage Act, 1954; available at

[accessed 3 June 2020]

[4] THE INDIAN CHRISTIAN MARRIAGE ACT 1872; available at

[accessed 3 June 2020]

[5] United States Department of State – “2019 Country Reports on Human Rights Practices: India”; published on 11 March 2020; available at

[accessed 3 June 2020]

[6] The Hindu  – TN circular sneaks in parental consent in marriage registration; article published on 10 March 2018; available at https://www.thehindu.com/news/national/tamil-nadu/tn-circular-sneaks-in-parental-consent-in-marriage-registration/article23035524.ece [accessed 3 June 2020]

ინდოეთის სისხლის სამართლის კოდექსის 350-ე მუხლით დასჯადია „დანაშაულებრივი ძალადობა“ (Criminal Force), რაც გულისხმობს შემდეგს – „როდესაც პირი მეორე პირის მიმართ, მისი წინასწარი ნებართვის გარეშე, განზრახ იყენებს ძალას, რისი მიზანიც არის მეორე პირისთვის დაზიანების მიყენება ან მასში შიშის ან გაღიზიანების გრძნობის გამოწვევა, სჩადის „დანაშაულებრივ ძალადობას“. 352-ე მუხლში მოცემულია სასჯელი, რომელიც შეიძლება დამნაშავე პირს 350-ე მუხლით გათვალისწინებული ქმედებისთვის მიესაჯოს – ეს არის 3 თვემდე ვადით თავისუფლების აღკვეთა ან/და ჯარიმა მაქსიმუმ 500 რუპიის ოდენობით.[1]

აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტი ინდოეთში ადამიანის უფლებათა კუთხით არსებული მდგომარეობის შესახებ 2020 წლის მარტში გამოქვეყნებულ ანგარიშში (საანგარიშო პერიოდი – 2019 წელი) წერს, რომ ინდოეთი არის მულტიპარტიული, ფედერალური ტიპის საპარლამენტო დემოკრატია, რომლის ამჟამინდელი პრემიერ-მინისტრია ნარედრა მოდი, ხოლო მმართველი პოლიტიკური პარტია – BJP (Bharatiya Janata Pary). ქვეყანაში უსაფრთხოების კუთხით პრობლემები არ ფიქსირდებოდა და სამოქალაქო ინსტიტუტები ინარჩუნებდნენ ეფექტურ კონტროლს უსაფრთხოების ძალებზე.

ადამიანის უფლებათა კუთხით არსებულ მნიშვნელოვან უფლებათა დარღვევებს შორის იყო: უკანონო და თვითნებური მკვლელობები, მათ შორის – პოლიციის მიერ განხორციელებული კანონგარეშე მკვლელობები; წამების შემთხვევები ციხეებში; მძიმე და სიცოცხლისთვის საშიში საპატიმრო პირობები; პოლიტიკური პატიმრები კონკრეტულ შტატებში; გამოხატვის თავისუფლების და პრესის კუთხით არსებული შეზღუდვები, მათ შორის  – ძალადობით ან ძალადობის მუქარით გამოხატული; სოციალურ მედიაში გამოთქმული აზრის კრიმინალიზება; ცენზურა;  არასამთავრობო ორგანიზაციების ოპერირების ზედმეტად შემზღუდველი კანონები; პირთა დისკრიმინაცია, რაც განპირობებული იყო მათი რელიგიური მიმდინარეობით ან სოციალური სტატუსით და ა.შ.

მიუხედავად იმისა, რომ ზოგჯერ მთავრობა ცდილობდა, სათანადო პასუხი გაეცა აღნიშნული სამართალდარღვევებისთვის და დაეყენებინა დამნაშავე პირების პასუხისმგებლობის საკითხი, დაუსჯელობა კვლავ სერიოზულ პრობლემად რჩებოდა. ხშირად იწყებოდა გამოძიებები და, შედეგად, ადგილი ჰქონდა სისხლისსამართლებრივ დევნას, თუმცა, აღსრულების მექანიზმების სისუსტის, გადამზადებული პოლიციის ოფიცერთა ნაკლებობისა და სასამართლო სისტემის გადატვირთულობის გამო, დამნაშავე პირთათვის მსჯავრის დადება იშვიათად ხდებოდა.[2]

[1] The Indian Penal Code – Chapter XVI; articles 350; 352; available at

[accessed 2 June 2020]

[2] United States Department of State – “2019 Country Reports on Human Rights Practices: India”; published on 11 March 2020; available at

[accessed 2 June 2020]

დანიის იმიგრაციის სამსახურისა და დანიის ლტოლვილთა საბჭოს 2018 წლის თებერვალში გამოქვეყნებული ერთობლივი ანგარიშის მიხედვით, რომელიც ირანში არსებულ კანონმდებლობას და სასამართლო პრაქტიკას ეხება, ნათქვამია, რომ ირანში პირისთვის მსჯავრის დადების შემდგომ ან/და იმ შემთხვევაში, როდესაც პირი თავისუფლდება გირაოს სანაცვლოდ, მის მიმართ აკრძალვა საზღვარგარეთ გამგზავრებასთან დაკავშირებით ავტომატურად არ წესდება. აღნიშნული დამოკიდებულია კონკრეტული საქმის სიმძიმესა და მოსამართლის დისკრეციაზე. როგორც წესი, სამოქალაქო პროცესების შემთხვევაში აღნიშნული შეზღუდვა არ ვრცელდება, ხოლო სისხლის სამართლის საქმის დროს, ბრალდების მხარემ შესაძლებელია მოითხოვოს პირისთვის გადაადგილების შეზღუდვის დაწესება.

ზემოხსენებული შეზღუდვა თითქმის ყოველთვის სახეზეა, როდესაც პროცესი ეხება ეროვნულ უსაფრთხოებას, ან საქმე გვაქვს პოლიტიკურ საქმესთან და როგორც წესი, ასეთ შემთხვევებში გირაო საერთოდ არ ინიშნება. მძიმე სისხლის სამართლის დანაშაულის დროს, იმ შემთხვევაში, თუ ბრალდებული პირი პროცესს არ ესწრება, აკრძალვა ავტომატურად ინიშნება და მოსამართლე ვერ სარგებლობს დისკრეციული უფლებით.

ბრალდებულს შეუძლია დატოვოს ქვეყანა, თუ მოსამართლეს მის მიმართ არ დაუწესებია აკრძალვა ქვეყნის დატოვებასთან დაკავშირებით (აღსანიშნავია, რომ იმ შემთხვევაში, თუ ის შემდგომ პროცესზე არ გამოცხადდება, მის მიერ გადახდილი გირაო კონფისკაციას ექვემდებარება). ხოლო იმ პირთა სია, რომელთა მიმართაც ზემოხსენებული შეზღუდვა  მოქმედებს, შენახულია პროკურატურის მონაცემთა ბაზაში, რომელზე წვდომაც ასევე გააჩნიათ სასაზღვრო სამსახურებს.[1]

ირანის საჯარო და რევოლუციურ სასამართლოთა სისხლის სამართლის საპროცედურო კოდექსის 132-ე მუხლში მოცემულია ის საშუალებები, რომელთა მეშვეობითაც შესაძლებელია უზრუნველყოფილ იქნას ბრალდებულის გამოცხადება მომავალ სასამართლო პროცესზე. აღნიშნული საშუალებებია: 1. პირის მიერ სასამართლოში მიცემული ზეპირი ვალდებულება; 2. იგივე ვალდებულება, ოღონდ ხელწერილის სახით; 3. სხვა პირის თავდებობა; 4. გირაო, რომელსაც შეიძლება წარმოადგენდეს ნაღდი ფული, საბანკო ანგარიში, უძრავი ქონება და ა.შ.; 5. დროებითი დაკავება.

133-ე მუხლის თანახმად, „დანაშაულის მნიშვნელობიდან და სიმძიმიდან გამომდინარე, სასამართლომ შესაძლებელია დამატებით გამოსცეს დადგენილება, რომლითაც აუკრძალავს ბრალდებულს ქვეყნის დატოვებას 6 თვის ვადით. აღნიშნული 6-თვიანი ვადა, აუცილებლობის შემთხვევაში, სასამართლოს მიერ შესაძლებელია რამდენჯერმე განახლდეს დამატებითი 6-თვიანი ვადით“.[2]

[1] Joint report from the Danish Immigration Service and The Danish Refugee Council – Iran Judicial Issues; available at 

[accessed 26 June 2019]

[2] English Translation of the Islamic Republic of Iran’s Criminal Code of Procedure for Public and Revolutionary Courts – articles 132; 133; available at http://www.bdo3c.f-sc.org/archives/1683.pdf  [accessed 26 June 2019]

პაკისტანის ისლამური რესპუბლიკის სისხლის სამართლის კოდექსის მესამე მუხლის მიხედვით, ნებისმიერი პირი პასუხისმგებელია პაკისტანის ნებისმიერი კანონის წინაშე და ქვეყნის გარეთ ჩადენილი დანაშაულისთვის, შეიძლება, დაისაჯოს პაკისტანის სისხლის სამართლის კოდექსის შესაბამისად ისე, როგორც დაისჯებოდა აღნიშნული ქმედების პაკისტანის ტერიტორიაზე ჩადენის შემთხვევაში. ამავე კანონის მეოთხე მუხლი დამატებით ადგენს, რომ კოდექსის დებულებები ვრცელდება ასევე პაკისტანის ყველა მოქალაქეზე ან პაკისტანის სამსახურში მყოფ ყველა სუბიექტზე ნებისმიერ ადგილას – ნებისმიერ პირზე, გემზე ან საჰაერო ხომალდზე, რომელიც რეგისტრირებულია პაკისტანში. აღნიშნულ მუხლში გამოყენებული ტერმინი „დანაშაული“ მოიცავს პაკისტანის გარეთ ჩადენილ ნებისმიერ აქტს, რომელიც პაკისტანის ტერიტორიაზე ჩადენის შემთხვევაში, იქნებოდა დასჯადი აღნიშნული კოდექსის მიხედვით.[1]

„გადაეცი ან გაასამართლე“ პრინციპის შესაბამისად, პირი, რომელიც ჩაიდენს მძიმე დანაშაულს, არ უნდა დარჩეს დაუსჯელი. ქვეყანამ ან თავად უნდა გაასამართლოს დანაშაულის ჩამდენი ან კანონიერი საფუძვლებით გადასცეს გასასამართლებლად სხვა ქვეყანას. ქვეყნის გარეთ ჩადენილი დანაშაულისთვის პირი შეიძლება გასამართლდეს ან იმ ქვეყანაში, სადაც ჩაიდინა დანაშაული ან იმ ქვეყანაში, რომლის მოქალაქეც არის.[2]

დაუშვებელია, პირი ორჯერ დაისაჯოს ერთი და იგივე დანაშაულისთვის. ორჯერ დასჯის დაუშვებლობის პრინციპი (ne bis in idem), რომელიც თითქმის უნივერსალურად არის ასახული ქვეყნების შიდა კანონმდებლობასა და სხვადასხვა საერთაშორისო ინსტრუმენტში, ადგენს, რომ არავინ უნდა დაისაჯოს ორჯერ ერთი და იგივე დანაშაულისთვის.[3]

ერთი და იგივე დანაშაულისთვის ორჯერ გასამართლებას კრძალავს პაკისტანის ისლამური რესპუბლიკის კონსტიტუცია. მეცამეტე მუხლის მიხედვით, არავინ უნდა მიეცეს პასუხისგებაში ან დაისაჯოს ერთი და იგივე დანაშაულისთვის ერთზე მეტჯერ.[4]

[1] Pakistan Penal Code (Act XLV of 1860); available at: http://www.pakistani.org/pakistan/legislation/1860/actXLVof1860.html [accessed 20 June 2019]

[2] UN; International Law Commission; Obligation to extradite or prosecute (aut dedere aut judicare); available at: http://legal.un.org/ilc/guide/7_6.shtml [accessed 20 June 2019]

[3] Oxford Public International Law; Ne bis in idem; Prohibition of Double Jeopardy; available at: https://opil.ouplaw.com/view/10.1093/law:epil/9780199231690/law-9780199231690-e66 [accessed 20 June 2019]

[4] The Constitution of the Islamic Republic of Pakistan; available at: http://www.pakistani.org/pakistan/constitution/ [accessed 20 June 2019]

რუსეთის ფედერაციაში ყოველწლიურად, დაახლოებით 10 მილიონი ადამიანი სხვადასხვა განსაკუთრებით მძიმე დანაშაულის ან მსხვერპლად ან მოწმედ გვევლინება. მათგან ყოველი მეხუთე იღებს მუქარას ჩვენების შეცვლის ან ჩვენებაზე საერთოდ უარის თქმის მოთხოვნით. მოქალაქეთა დიდი ნაწილი არ მიმართავს პოლიციას, რადგან დამნაშავეთა შურისძიების ეშინია ან არ სჯერა სახელმწიფო დაცვის ეფექტიანობის. კანონმდებლობა სახელმწიფო დაცვის შესახებ რუსეთის ფედერაციის კონსტიტუციას ეფუძნება და შედგება სხვადასხვა ნორმატიული აქტისგან; მათ შორისაა ფედერალური კანონი მსხვერპლთა, მოწმეთა და სისხლის სამართლის საქმისწარმოების სხვა მონაწილეთა სახელმწიფო დაცვის შესახებ; რუსეთის ფედერაციის სისხლის სამართლის კოდექსი; სხვადასხვა შიგა ნორმატიული აქტები და ასევე საერთაშორისო შეთანხმებები. ფედერალური კანონი მსხვერპლთა, მოწმეთა და სისხლის სამართლის საქმისწარმოების სხვა მონაწილეთა სახელმწიფო დაცვის შესახებ მიღებულია 2004 წლის 20 აგვისტოს.

აღნიშნული კანონის თანახმად, მსხვერპლთა, მოწმეთა და სხვათა სახელმწიფო დაცვა გულისხმობს უსაფრთხოების ზომების გატარებას, რაც მიმართულია მათი სიცოცხლის, ჯანმრთელობის და/ან ქონების დასაცავად; ასევე მათ სოციალურ მხარდაჭერას. დასაცავი პირის მიმართ შეიძლება გატარდეს ერთი ან რამდენიმე ღონისძიება შემდეგი ჩამონათვალიდან:

• პირადი დაცვა, საცხოვრებლის და ქონების დაცვა;
• სპეციალური თავდაცვითი საშუალებებით აღჭურვა, როდესაც მომატებულია საფრთხე;
• დაცვის ქვეშ მყოფი პირის მონაცემების კონფიდენციალობის უზრუნველყოფა;
• სხვა საცხოვრებელ ადგილზე გადაყვანა;
• დოკუმენტების შეცვლა;
• გარეგნობის შეცვლა;
• სამსახურის ან სასწავლო ადგილის შეცვლა;
• დროებით განთავსება უსაფრთხო ადგილას;
• უსაფრთხოების სხვა დამატებითი ზომების გატარება.

დასაცავი პირის მიმართ, შეიძლება, კანონმდებლობით გათვალისწინებული სხვა ღონისძიებების გატარებაც. პირველ 4 პუნქტში ჩამოთვლილი ღონისძიებების გატარება ხდება მხოლოდ მძიმე და განსაკუთრებით მძიმე დანაშაულის შემთხვევაში.

2006-2008 წლებში სახელმწიფო პროგრამით 3296 პირმა ისარგებლა; მათგან 63% იყო მოწმე, რომელთაც ითხოვეს სახელმწიფო დაცვით უზრუნველყოფა. დანარჩენ ნაწილს მსხვერპლები, ეჭვმიტანილები და ბრალდებულები წარმოადგენდნენ.

2009 წლის 2 ოქტომბერს დამტკიცდა მსხვერპლთა, მოწმეთა და სასამართლო საქმისწარმოების სხვა მონაწილეთა დაცვის სახელმწიფო პროგრამა 2009-2013 წლებისთვის. პროგრამა კანონის შესაბამისად მომზადდა. პროგრამა მიმართულია კანონით გათვალისწინებული უსაფრთხოების ღონისძიებების გატარებისკენ ყველა პირის მიმართ, მისი მოქალაქეობის, ეროვნების, სქესის, ქონების, თანამდებობის და სოციალური მდგომარეობის, განათლების, საზოგადოებრივი გაერთიანების წევრობის, პოლიტიკური და რელიგიური შეხედულებების მიუხედავად.

2008 წლის 6 სექტემბრის საპრეზიდენტო ბრძანებით, შინაგან საქმეთა სამინისტროში სპეციალური სტრუქტურული ერთეული შეიქმნა, რომელიც პასუხისმგებელია პირთა უსაფრთხოების უზრუნველყოფაზე. ყველა რეგიონში მოქმედებს პოლიციის სპეციალიზებული განყოფილება, რომელიც უზრუნველყოფს სახელმწიფო დაცვის საჭიროების მქონე პირის უსაფრთხოებას. 2011 წელს სახელმწიფო დაცვის განმახორციელებელი უწყებამ 3289 პირის დაცვა უზრუნველყო, რისთვისაც გაატარა 5459 შესაბამისი ღონისძიება. სახელმწიფო დაცვის ქვეშ მყოფი პირის მიმართ მუქარის ფაქტზე სისხლის სამართლის 254 საქმე აღიძრა. დაცვის ქვეშ მყოფი პირებიდან 790 იყო მოწმე, 863 მსხვერპლი და 485 ნათესავი და ახლობელი პირი.[1]

2017-2018 წლებისთვის შინაგან საქმეთა სამინისტრომ მსხვერპლთა, მოწმეთა და სასამართლო საქმისწარმოების სხვა მონაწილეთა დაცვის პროგრამისთვის დაფინანსების ზრდას მიაღწია – ყოველწლიურად პროგრამის განსახორციელებლად 280 მილიონი რუბლი დაიხარჯება. სხვადასხვა წყაროს მიერ გავრცელებული ინფორმაციით, პროგრამით მოსარგებლეთა რაოდენობა 2008 წლიდან 7-დან 12 ათასამდე მერყეობს. შინაგან საქმეთა სამინისტროს ინფორმაციით, ერთი საიდუმლო მოწმის სახელწმიფო დაცვის პროგრამით დაცვა თვეში 100 ათასი რუბლი ღირს.

კანონი არ აწესებს ვადებს თუ რამდენ ხანს უნდა გაგრძელდეს სახელმწიფო დაცვა. დაცვის ქვეშ შესაძლოა პირი მთელი ცხოვრების განმავლობაში დარჩეს. საშუალოდ, „ობიექტის“ დაცვა ერთი ან ორი წლის განმავლობაში ხორციელდება. ხშირად პირებს ინდივიდუალური თავდაცვის საშუალებებით ამარაგებენ – პისტოლეტები რეზინის ტყვიით, ელექტროშოკები და სხვა; ასევე, უცვლიან პირად მონაცემებს, აძლევენ ახალ პასპორტებს და უცვლიან გარეგნობას. ხანდახან პირის დასაცავად მისი სიკვდილის გათამაშება ხდება – ოპერატიული სამსახურის თანამშრომლები ასეთ დროს პირის გასვენების ინსცენირებასაც დგამენ და გარდაცვალების მოწმობასაც ამზადებენ.

კანონით გათვალისწინებულია პლასტიკური ოპერაციების დაფინანსება, თუმცა შინაგან საქმეთა სამინისტროში აცხადებენ, რომ პრაქტიკაში ამ საშუალების გამოყენება არ მომხდარა. მოქმედი კანონმდებლობით სახელმწიფო დაცვის პროგრამით შეიძლება ისარგებლოს ნებისმიერმა პირმა, რომელიც დანაშაულის მოწმეა და მისი ან მისი ოჯახის წევრების მიმართ ადგილი აქვს რეალურ მუქარებს.[2]

[1] საინფორმაციო სააგენტო „რია ნოვოსტი“; მოწმეთა დაცვის პროგრამა რუსეთში; გამოქვეყნებულია: 22 სექტემბერი, 2012; ხელმისაწვდომია ბმულზე: https://ria.ru/spravka/20120922/756478738.html [ნანახია: 19 აპრილი, 2018]

[2] საინფორმაციო სააგენტო Life; მოწმეთა დასაცავად რუსეთში 280 მილიონ რუბლს დახარჯავენ; გამოქვეყნებულია: 5 მარტი, 2017; ხელმისაწვდომია ბმულზე: https://life.ru/t/%D1%81%D0%B2%D0%B8%D0%B4%D0%B5%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%B8/981480/na_zashchitu_svidietieliei_v_rossii_potratiat_280_mln_rubliei_v_ghod [ნანახია: 19 აპრილი, 2018]

განის სისხლის სამართლის დარღვევათა აქტში, რომელიც 1960 წლით თარიღდება, 29-ე მუხლის 105-ე სექციით განმარტებულია ინცესტი და განსაზღვრულია აღნიშნული ქმედებისთვის დადგენილი სასჯელის ზომა.

105-ე სექციის პირველი ქვეპუნქტით დადგენილია, რომ 16 წლის და ზევით ასაკის მამაკაცი, რომელიც სექსუალურ კავშირს დაამყარებს ქალთან, რომელზეც იცოდა, რომ არის მისი შვილიშვილი, შვილი, და, დედა ან ბებია, ჩაიდენს დანაშაულს და მიესჯება თავისუფლების აღკვეთა არანაკლებ 3 და არაუმეტეს 25 წლისა. ამავე სექციის მეორე ქვეპუნქტი ადგენს, რომ 16 წლის და ზევით ასაკის ქალი, რომელიც სექსუალურ კავშირს დაამყარებს კაცთან, რომელზეც იცოდა, რომ არის მისი შვილიშვილი, შვილი, ძმა, მამა ან პაპა, ჩაიდენს დანაშაულს და მიესჯება თავისუფლების აღკვეთა არანაკლებ 3 და არაუმეტეს 25 წლისა.

105-ე სექციის მესამე ქვეპუნქტი ადგენს, რომ 16 წლის და ზევით ასაკის კაცი, რომელიც სექსუალური კავშირის დამყარების ნებას დართავს ქალს, რომელზეც იცოდა, რომ არის მისი შვილიშვილი, შვილი, და, დედა ან ბებია, ჩაიდენს დანაშაულს და მიესჯება თავისუფლების აღკვეთა არანაკლებ 3 და არაუმეტეს 25 წლისა. ამავე სექციის მეოთხე ქვეპუნქტი ადგენს, რომ 16 წლის და ზევით ასაკის ქალი, რომელიც სექსუალური კავშირის დამყარების ნებას დართავს კაცს, რომელზეც იცოდა, რომ არის მისი შვილიშვილი, შვილი, ძმა, მამა ან პაპა, ჩაიდენს დანაშაულს და მიესჯება თავისუფლების აღკვეთა არანაკლებ 3 და არაუმეტეს 25 წლისა.

ამავე სექციის მეხუთე ქვეპუნქტით დაზუსტებულია, რომ „და“ მათ შორის გულისხმობს ნახევარდასაც და „ძმა“ მათ შორის გულისხმობს ნახევარძმასაც.[1]

აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტი 2017 წელს გამოქვეყნებულ ანგარიშში განის შესახებ წერს, რომ კანონმდებლობა კრძალავს გარყვნილ ქმედებას (ნებით თუ ნების გარეშე სექსუალური კავშირი 16 წელზე პატარა ასაკის ბავშვთან), ინცესტს და არასრულწლოვანთა სექსუალურ შევიწროვებას.[2]

„Quora“ ფორუმზე ერთერთი კითხვა შემდეგნაირადაა ფორმულირებული – „რა არის განაში კულტურული ტაბუ?“ აღნიშნულ კითხვაზე პასუხებში ნახსენებია ინცესტიც. კუმასში მცხოვრები ქალბატონი ელორმ ტაგბორი 2016 წლის 9 მაისს წერს, რომ კულტურული ტაბუ განაში ეთნიკური ჯგუფების მიხედვით განსხვავებულია. უნივერსალური ტაბუა ინცესტი, რომელიც მიუღებელია თითქმის ყველა ეთნიკური ჯგუფისთვის, თუმცა სხვადასხვა სახით. მაგალითად, აკანებისთვის, რომლებიც მემკვიდრეობას დედის ხაზით აგრძელებენ, სექსუალური კავშირი აკრძალულია დედის მხრიდან ნათესავებთან (cousins). თუმცა ტაბუს არ წარმოადგენს მამის მხრიდან ნათესავებთან (cousins) კავშირი. სხვა მიდგომა აქვს ევის ეთნიკურ ჯგუფს, რომელიც მემკვიდრეობას მამის ხაზით აგრძელებს; მათთვის ოჯახის ნებისმიერ წევრთან კავშირი მიუღებელია.

აკრაში მცხოვრები სტუდენტი ნანა უირეკო 2016 წლის 5 მაისს წერს, რომ განა მშვენიერი ქვეყანაა, სადაც უამრავი ეთნოსი და ტომია, რომელთაც თავიანთი შეხედულებები აქვთ სხვადასხვა საკითხზე. აკანებს შორის, რომლებიც უმრავლესობას წარმოადგენენ, ნათესავთან ქორწინება ან ინცესტი მიუღებელია. ასეთი რამ დაშვებულია ჩრდილოეთ განაში მცხოვრები ზოგიერთი ჯგუფისთვის.

აკრაში მცხოვრები მამაკაცი ჰარი ტაკეი 2016 წლის 5 მაისს წერს, რომ ერთნაირი სქესის ხალხთა ქორწინება მკაცრად აკრძალულია ნორმებით, ტრადიციებითა და კანონით. ინცესტი ანუ ქორწინება დედმამიშვილებს შორის ტაბუა. კონკრეტულ ეთნიკურ ჯგუფებში ერთი ოჯახის ორ წარმომადგენელს შორის ქორწინება ასევე წარმოადგენს ტაბუს.[3]

საერთაშორისო უფლებათა დამცველი ორგანიზაციების ყოველწლიურ ანგარიშებში ინცესტის შესახებ საუბარი არ არის, თუმცა გლობალური საძიებო სისტემებით იძებნება სხვადასხვა ადგილობრივი საინფორმაციო სააგენტოს მიერ გავრცელებული ინფორმაციები ინცესტის ბრალდებით დაპატიმრებულ და გასამართლებულ ხალხზე.

2017 წლის 4 მარტს Ghanaweb წერს, რომ 45 მამაკაცი აკრას რაიონული სასამართლოს წინაშე წარსდგა ინცესტის ბრალდებით. იგი ყოფილმა ცოლმა დაადანაშაულა საკუთარ შვილთან სექსუალურ კავშირში, როს შედეგადაც გოგონა დაფეხმძიმდა. ქალბატონი მტკიცებით, მისი ყოფილი ქმარი სექსუალურ კავშირს ამყარებდა საკუთარ შვილთან, როდესაც ის შაბათ-კვირის გასატარებლად მასთან ჩადიოდა. გოგონას დაფეხმძიმების შემდეგ კი კაცმა იგი კლინიკაში წაიყვანა და აბორტი გაუკეთა. საბოლოოდ, მამაკაცი სასამართლომ უდანაშაულოდ ცნო ინცესტის ბრალდების ნაწილში, თუმცა დააკისრა სამივე შვილისთვის 40 ათასი ცედის გადახდა.[4]

2017 წლის 23 აგვისტოს News Ghana წერს, რომ მამაკაცს ინცესტისა და გარყვნილი ქმედებისთვის 15 წლით პატიმრობა მიესაჯა. სტატიაში ნათქვამია, რომ ამასამანთან მდებარე დასახლება მანჰიაში მამაკაცმა თავის 12 წლის შვილთან დაამყარა სექსუალური კავშირი. თავად ჯეიმს დებრა ბრალდებას უარყოფდა, თუმცა იგი სასამართლომ დამნაშავედ ცნო. როგორც გამოძიებამ დაადგინა, მან აღნიშნული ქმედება არაერთხელ ჩაიდინა. საბოლოოდ, ბავშვის დედამ, რომელმაც იეჭვა, რომ რაღაც უცნაური ხდებოდა, პოლიციას მიმართა.[5]

2016 წლის 8 სექტემბერს Ghana News Agency წერს, რომ 36 წლის აბუბაკარ ბედიაკოს 16 წლის შვილთან სექსუალური კავშირის გამო, ინცესტის ბრალდებით, 4 წლით თავისუფლების აღკვეთა მიუსაჯეს. სტატიაში ნათქვამია, რომ ოჯახი, მათ შორის მსხვერპლი და მისი დედა აღნიშნულს ცრემლებით შეხვდნენ. ბედიაკო პოლიციაში მისმა ცოლმა დაასმინა, რომელმაც ერთხელაც აღმოაჩინა, რომ მისი შვილი ფეხმძიმედ იყო. როგორც გაირკვა მამა სექსუალურ კავშირს ამყარებდა შვილთან ყოველთვის, როდესაც მისი ცოლი სამსახურში ღამის სმენაში მუშაობდა. კაცმა ჩადენილი აღიარა.[6]

2017 წლის 9 თებერვალს Ghana Business News წერს, რომ 41 წლის ბიზნესმენი დესმონდ ოვუსუ ინცესტის და ასევე თავდასხმისა და მოკვლით მუქარის ბრალდებით კუმასის სასამართლოს წინაშე წარსდგა. თავად ბიზნესმენი ბრალდებას უარყოფდა, ხოლო ძიება ამტკიცებდა, რომ მან თავის შვილთან დაამყარა სექსუალური კავშირი. გამოძიების ინფორმაციით, განქორწინების შემდეგ, მსხვერპლი დედასთან ერთად ცხოვრობდა და როდესაც სასწავლებელში ერთერთი გამოცდის ხელახლა ჩაბარება მოუხდა, მამას ფინანსური დახმარება სთხოვა, გამოცდაზე დაშვების საფასურის გადასახდელად. მამა მას დათანხმდა იმ პირობით, რომ გოგონა მასთან გადავიდოდა საცხოვრებლად. გოგონა აღნიშნულ პირობას დათანხმდა. მამასთან გადასვლიდან ერთი კვირის შემდეგ გოგონა მამამ გააუპატიურა და შემდეგ არაერთხელ გაიმეორა მასთან სექსუალური აქტი. ის ასევე მოკვლით დაემუქრა მსხვერპლს თუ ვინმეს გაუმხელდა მომხდარს. საბოლოოდ, გოგონამ გადაწყვიტა დუმილი დაერღვია, დედასთან გაიქცა და ყველაფერი დედას და ბიძას მოუყვა.[7]

[1] Ghana Legal; Criminal Offences Act – 1960 (Act 29); Section – 105 – Incest; available at: http://laws.ghanalegal.com/acts/id/19/section/105/Incest [accessed 17 January, 2018]

[2] United States Department of State, 2016 Country Reports on Human Rights Practices – Ghana, 3 March 2017, available at:

[accessed 17 January 2018]

[3] Quora Forum; what are some cultural taboos in Ghana? 15 answers; available at: https://www.quora.com/What-are-some-cultural-taboos-in-Ghana [accessed 17 January, 2018]

[4] Ghanaweb; Man, 45, charged with incest; 4 March, 2017; available at: https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Man-45-charged-with-incest-515762 [accessed 18 January, 2018]

[5] News Ghana; Farmer handed 15-years sentence for incest & defilement; 23 August, 2017; available at: https://www.newsghana.com.gh/farmer-handed-15-years-sentence-for-incest-defilement/ [accessed 18 January 2018]

[6] Ghana News Agency; Family in tears as father goes to jail over incest; By Joyce Danso; 8 September, 2016; available at: http://www.ghananewsagency.org/human-interest/family-in-tears-as-father-goes-to-jail-over-incest-107674 [accessed 18 January, 2018]

[7] Ghana Business News; Businessman in trouble over alleged incest; 9 February, 2018; available at: https://www.ghanabusinessnews.com/2017/02/09/businessman-in-trouble-over-alleged-incest/ [accessed 18 January 2018]