საერთაშორისო ადამიანის უფლებათა დამცველი ორგანიზაცია „Freedom House“ 2021 წელს გამოქვეყნებულ ანგარიშში წერს, რომ რუსეთი კონსოლიდირებული ავტორიტარული რეჟიმია, რომელიც სრულად აკონტროლებს განსხვავებულ აზრს და პოლიტიკურ ოპოზიციურ აზრს აღმასრულებელი ძალაუფლების, კანონმდებლობის კონტროლის და მართვადი დემოკრატიული ინსტიტუტების კომბინაციის გამოყენებით. არჩევნები მანიპულაციებით მიმდინარეობს და ფართოდ გამოიყენება ადმინისტრაციული რესურსი, ხელდასმული კანდიდატები და „სისტემური“ ოპოზიციური პარტიები (მოჩვენებითი ოპოზიციური პარტიები, რომლებიც დე ფაქტოდ ეწინააღმდეგებიან კრემლის პოზიციას). მაღალი ხარისხის ფორმალური პოლიტიკური ბუნება ხელს უშლის ქვეყანაში სოციალური, ეკონომიკური და პოლიტიკური კონტექსტის ცვლილებას.

სამოქალაქო სექტორი კვლავ სერიოზულ შეფერხებებსა და ზეწოლას აწყდება, თუმცა მაინც პოულობს გზებს, შეიკრიბოს და სხვადასხვა პოლიტიკური საკითხის გარშემო პოლიტიკური მოძრაობების ორგანიზება შეძლოს. ტაქტიკა, რომელსაც ხელისუფლება სამოქალაქო სექტორზე ზეწოლის მიზნით იყენებს, მოიცავს ისეთ მეთოდებს, როგორიცაა გამოძიებები და იურიდიული რეგისტრაციის შეზღუდვა უცხოელ აგენტებად გამოცხადების საფუძვლით; ასევე, პოლიციის მიერ ორგანიზაციების შევიწროვება, დაპატიმრებები ყალბი საფუძვლებით და კრემლის ერთგული კერძო პირების მიერ სამოქალაქო სექტორის ორგანიზაციების ფინანსური ვალდებულებების გამოსყიდვაც კი. გარდა ამისა, რეჟიმთან დაკავშირებული დაინტერესებული პირები აფუძნებენ და აფინანსებენ სამოქალაქო სექტორში მოღვაწე ორგანიზაციებს, რათა საკუთარი ინეტერესების შესაბამისი გარემო და აქტიური სამოქალაქო ცხოვრების ილუზია შექმნან. მაგალითად, ხელისუფლებამ, პრეზიდენტის განკარგულებით, მოსკოვში შენობა გადასცა ახლად შექმნილ „ბავშვთა დაცვის ფონდს“. აღნიშნული ნაბიჯით ხელისუფლებამ დააკმაყოფილა ისეთი ინტერესთა ჯგუფების სურვილები, როგორიცაა მაგალითად რუსეთის მართლმადიდებლური ეკლესია, რომელსაც ხელისუფლება აქტიურად იყენებს საარჩევნოდ.[1]

საერთაშორისო ადამიანის უფლებათა დამცველი ორგანიზაცია „Amnesty International“ 2021 წელს გამოქვეყნებულ ანგარიშში რუსეთის ფედერაციის შესახებ წერს, რომ მშვიდობიანი შეკრების უფლება კვლავ იზღუდება. ბოლო პერიოდში, პანდემიის საფუძვლით, საჯარო შეკრებებისა და ერთ-კაციანი პიკეტირების კანონებიც კი გამკაცრდა და რიგ რეგიონში მსგავსი ღონისძიებები საერთოდ აიკრძალა. მიუხედავად შეზღუდვებისა, საჯარო პროტესტი იყო მცირე, მაგრამ რეგულარული. ამასთან, მნიშვნელოვნად გაიზარდა ერთი კაცის პიკეტირებების შედეგად დაპატიმრებულთა და სისხლის სამართლებრივ პასუხისგებაში მიცემულთა რაოდენობა.

გარდა იმისა, რომ პოლიცია რუტინულად იყენებს გადამეტებულ არა საჭირო ძალას დემონსტრანტების წინააღმდეგ, ის ასევე თვალს ხუჭავს და, პირიქით, ახალისებს კიდეც დემონსტრანტების მიმართ სხვა ჯგუფების მხრიდან ძალადობას. მაგალითად, ბაშკირეთში, გარემოსდაცვითი მშვიდობიანი დემონსტრანტების ჯგუფს, რომლებიც წიაღისეულის მოპოვების ადგილობრივ პროექტს აპროტესტებდნენ, თავს დაესხნენ კერძო პირები, რომლებიც, სავარაუდოდ, პოლიციასთან შეთანხმებით მოქმედებდნენ. ინციდენტი გამოუძიებელი და დამნაშეევბი დაუსჯელნი დარჩნენ. 2020 წლის აგვისტოში, კერძო დაცვის სამსახურის 30-მდე თანამშრომელი და ასამდე ნიღბიანი პირი თავს დაესხა გარემოს დამცველთა აქტივისტების ბანაკს. პოლიცია გამოიძახეს, მაგრანმ სამართალდამცველები სიტუაციაშ არ ჩარეულან. მომხდარმა კიდევ უფრო მეტი ადგილობრივი პროტესტი გამოიწვია, რასაც საბოლოოდ წიაღისეულის მოპოვების პროექტის დახურვა მოჰყვა.

ოპოზიციური აქტივისტები და სხვა განსხვავებული აზრის მქონე პირები აწყდებიან მკაცრ რეპრესიებს. ოპოზიციური ლიდერის ალექსეი ნავალნის ანტი-კორუფციული ფონდის წინააღმდეგ მიმდინარე პოლიტიკურად მოტივირებული საქმის ფარგლებში, გაიყინა ფონდთან დაკავშირებული 126 საბანკო ანგარიში, რასაც ნავალნისა და სხვათა მიმართ სისხლის სამართლებრივი საქმეების დაწყება მოჰყვა. 20 აგვისტოს, ნავალნი თვითმფრინავის ბორტზე გახდა ცუდად და გადაუდებელი წესით გადაყვანილ იქნა გერმანიის ერთერთ ჰოსპიტალში. მოგვიანებით დადგინდა, რომ ის სამხედრო ნერვული აგენტის გამოყენებით იყო მოწამლული. რუსეთის ხელისუფლებამ ნავალნის მოწამვლის ფაქტის გამოძიება ვერ შეძლო.

ციმბირელი შამანი ალექსანდრ გაბიშევი, რომელმაც დაიფიცა, რომ კრემლს პუტინისგან „გაასუფთავებდა“, კოვიდ ტესტზე უარის მოტივით, ფსიქიატრიულ კლინიკაში განათავსეს. ის ათი დღის შემდეგ გაათავისუფლეს, მას შემდეგ, რაც საქმე რეზონანსული გახდა და მომხდარს მწვავე კრიტიკა მოჰყვა როგორც რუსეთში, ისე საზღვარგარეთ.

2020 წლის ივნისში, პოლიტიკური ბლოგერი ნიკოლაი პლატოშკინი, მას შემდეგ, რაც „მასობრივი არეულობისკენ მოწოდებებში“ და „წინასწარი შეცნობით ცრუ ინფორმაციის გავრცელებაში“ დაადანაშაულეს, შინა პატიმრობაში გაამწესეს. რეალურად კი ნიკოლაი პლატოშკინი საკონსტიტუციო ცვლილებების საწინააღმდეგო მშვიდობიან პროტესტს გეგმავდა.[2]

საერთაშორისო ადამიანის უფლებათა დამცველი ორგანიზაცია „Freedom House“ 2021 წელს გამოქვეყნებულ ანგარიშში რუსეთის ფედერაციის შესახებ წერს, რომ მრავალპარტიული სისტემა კარგად კონტროლდება კრემლის მიერ, რომელიც უშვებს მხოლოდ ფორმალურ შეჯიბრებითობას და ინარჩუნებს „ერთიანი რუსეთის“ პარტიის დომინანტურ როლს. 2012 წელს განხორციელებული საკანონმდებლო ცვლილებებით, გამარტივდა პოლიტიკური პარტიების რეგისტრაცია, რამაც მრავალი ახალი პოლიტიკური პარტია შექმნა. მიუხედავად ამისა, არცერთი პარტია რეალურ საფრთხეს ხელუსფლებისთვის არ წარმოადგენს და მეტიც, ბევრი მათგანი პოლიტიკური ოპოზიციის გახლეჩვასა და დაყოფას ემსახურება. იუსტიციის სამინისტრო კვლავ უარს აცხადებს ნავალნის პოლიტიკური პარტიის რეგისტრაციაზე.

2020 წლის ადგილობრივ არჩევნებზე სამმა ახალმა პოლიტიკურმა პარტიამ გადალახა ბარიერი, რომელიც 2021 წლის საკანონმდებლო არჩევნებში მონაწილეობისთვისაა საჭირო. ეს პარტიები არიან: ახალი ხალხი, სიმართლისთვის და მწვანე ალტერნატივა. რეალურად, სამივე პარტიას კავშირი აქვს მმართველ ძალასთან; ეს საშუალებას აძლევს კრემლის მეგობარ პოლიტიკურ ფიგურებს დისტანცია დაიჭირონ „ერთიან რუსეთთან“, რომელიც მზარდი ტემპით არაპოპულარული ძალაა, თუმცა მაინც დომინანტურ ძალად რჩება.[3]

აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტი 2021 წელს გამოქვეყნებულ ანგარიშში რუსეთის ფედერაციის შესახებ წერს, რომ სანდო ცნობები ვრცელდება, რუსეთში პოლიტიკური პატიმრების არსებობის შესახებ. პოლიტიკურად მოტივირებულ საქმეებში, ძირითადად, ფიგურირებს ისეთი ბრალდებები, როგორიცაა „ტერორიზმი“, „ექსტრემიზმი“, „სეპარატიზმი“ და „ჯაშუშობა“. გავრცელებული ცნობებით, პოლიტიკური პატიმრები განსაკუთრებით მძიმე საპატიმრო პირობებში ჰყავთ გამწესებული და არიან ისეთი სადამსჯელო მოპყრობის ობიექტები, როგორიცაა სამარტოო საკანი და ფსიქიატრიულ განყოფილებაში განთავსება.

ადამიანის უფლებათა დამცველი ორგანიზაციის „მემორიალი“ მიერ გამოქვეყნებული სია, რომელიც  2020 წლის დეკემბრის მდგომარეობას ასახავდა, მოიცავდა 358 პირს. ორგანზიაციის ცნობით, აღნიშნული პირები რუსეთში პოლიტიკურად მოტივირებული საქმეების შედეგად იყვნენ დაპატიმრებული. მათგან 295 პირის პატიმრობა რელიგიური პრაქტიკის აღსრულებით იყო გამოწვეული. ორგანიზაციის მტკიცებით, პოლიტიკურ პატიმართა რეალური რაოდენობა გაცილებით დიდია; შეიძლება ორჯერ და სამჯერ მეტიც კი. ორგანზიაციის მიერ გამოქვეყნებული სია, მათ შორის, მოიცავს ჟურნალისტებს, რომლებიც მათი პროფესიული საქმიანობის გამო დააპატიმრეს; მაგალითად, აბდულმუმინ გაჯიევი; მოიცავს, ასევე, ადამიანის უფლებათა აქტივისტებს და უკრაინელებს, რომლებიც რუსეთის მიერ ყირიმის ოკუპაციას აპროტესტებენ.[4]

ადამიანის უფლებათა დამცველი ორგანიზაცია „მემორიალი“ 2020 წელს გამოქვეყნებულ ანგარიშში რუსეთის ფედერაციის შესახებ წერს, რომ 2018-2019 წლებში პოლიტიკური მოტივით დაპატიმრებული პირები ორ ჯგუფად შეიძლება დაიყოს – პოლიტიკური მიზეზებით დაკავებული პირები, როგორც ასეთი და ისინი, ვისი პოლიტიკური მოტივით დაპატიმრება დაკავშირებულია მათ მიერ რელიგიის თავისუფლების პრაქტიკასთან.

ზემოაღნიშნული კატეგორიებიდან პირველი ჯგუფის შემთხვევაში, პოლიტიკური რეპრესიების მსხვერპლნი არიან პოლიტიკოსები და პოლიტიკური აქტივისტები, რომლებიც, როგორც წესი, ოპოზიციური ბუნების არიან. პირველ რიგში, ესენი არიან ე.წ. „არა-სისტემური ოპოზიციის“ წევრები სხვადასხვა გაერთიანებიდან. მათ შრის არიან ოპოზიციური აქტივისტები შეხედულებების ფართო არეალით: ლიბერალები, სოციალისტები და კომუნისტები, ანარქისტები, ნაციონალისტები (როგორც რუსი, ასევე სხვა ეთნიკური ჯგუფები) და „ზოგადად“ ოპოზიციური აქტივისტები. ამასთან, პოლიტიკური მიზეზით რეპრესიების ობიექტები შეიძლება გახდნენ ასევე „სისტემური ოპოზიციის“ წევრებიც, რომლებიც განსაკუთრებით გავლენიანები არიან რეგიონულ და ადგილობრივ დონეზე.

ორგანიზაციის შეფასებით, 2018 წელს სიტუაცია განსხვავებული იყო და პოლიტიკური მოტივით დაპატიმრებულთა შორის მხოლოდ ერთეულები იყვნენ ცნობილი პოლიტიკური აქტივისტები. სხვა პირები კონკრეტულად იმ დროს აქციაზე მყოფი პირები იყვნენ, რომელთა შესახებ ბევრი არაფერი იყო ცნობილი. 2019 წელს კი მშვიდობიანი აქციების დევნის პროცესში არა მხოლოდ რიგით დემონსტრანტებს, არამედ კარგად ცნობილ პოლიტიკურ აქტივისტებს აპატიმრებდნენ მასობრივად.

პოლიტიკური მოტივით დაპატიმრებულთა შორის ძალიან მცირე რაოდენობით არიან ჟურნალისტები. „მემორიალის“ მიერ გამოქვეყნებულ სიაში მხოლოდ 4 ჟურნალისტია, რომლებიც პოლიტიკურად მოტივირებული დევნის მსხვერპლნი გახდნენ. ბლოგერები და დამოუკიდებელი ჟურნალისტები გაცილებით მეტი საფრთხის წინაშე დგანან, ვიდრე მედია ორგანიზაციების თანამშრომლები. ორგანიზაციის შეფასებით, აღნიშნული დამოკიდებულის ძირითადი გამომწვევი ფაქტორი არიას ის გარემოება, რომ ბლოგერები და დამოუკიდებელი ჟურნალისტები, რომლებიც არ წარმოადგენენ რაიმე მედია ორგანიზაციას, უფრო ნაკლებად სარგებლობენ მედია სოლიდარობით და ორგანიზაციის რესურსით. გარდა ამისა, მედია ორგანიზაციების წარმომადგენელი ჟურნალისტები უფრო მეტად არიან მოქცეული პროფესიულ სტანდარტებში და გაშუქების დადგენილ წესებში. ბლოგერები და დამოუკიდებელი ჟურნალისტები კი გაცილებით მძიმე ფორმებით გამოხატავენ საკუთარ აზრს და ამიტომ, მათ მიმართ სამართალდამცავი სტრუქტურები უფრო აგრესიულები არიან.

სოციალური მედიის პოპულარობის ზრდა განაპირობებს რეალობას, სადაც დამოუკიდებელ ჟურნალისტებზე გაცილებით მეტი ოპოზიციური ბლოგერია სახეზე. რუსული კანონმდებლობით, ფორმალურად, განმარტებულია, რა შემთხვევაში ხდება სოციალური ქსელის მომხმარებელი ბლოგერი (მომხმარებლის გვერდის ნახვების რაოდენობა დღიურად უნდა აჭარბებდეს 3 ათასს). თუმცა, ბლოგერთა რეგისტრაციის პოტენციურად რეპრესიული ნორმა, რომელიც 2014 წელს შეიმუშავეს, პრაქტიკაშ არასდროს გატარებულა და საბოლოოდ, 2017 წელს გაუქმდა.[5]

საერთაშორისო ადამიანის უფლებათა დამცველი ორგანიზაცია „Freedom House“ 2021 წელს გამოქვეყნებულ ანგარიშში რუსეთის ფედერაციის შესახებ წერს, რომ 2020 წელს გრძელდებოდა სივრცის შეზღუდვა ისეთი დამოუკიდებელი მედია საშუალებებისთვის, როგორიცაა გაზეთი, ტელევიზია და რადიო. ამასთან, ინტერნეტი კვლავ რჩება უფრო კრიტიკულ პლატფორმად. აღსანიშნავია, რომ ჟურნალისტების წარსული პროფესიული საქმიანობა გავლენას ახდენს მათ სამომავლო დასაქმებაზე, როდესაც ისინი საქმიანობის სფეროს შეცვლას ცდილობენ.

„მედუზას“ ყოფილი რედაქტორი ილია აზარი მოსკოვში 15-დღიან პატიმრობაში გაამწესეს. 2019 წელს აზარი მუნიციპალურ დონეზე პოლიტიკური თანამდებობის პირი გახდა და აქტიურად აპროტესტებდა და ითხოვდა საეჭვო ბრალდებებით დაკავებული ჟურნალისტების გათავისუფლებას, მათ შორის ვლადიმირ ვორონცოვისა და ვიქტორ ნემიტოვის, რომლებიც მათი საქმიანობის გამო დააპატიმრეს. ისინი კრიტიკულ მოსაზრებებს აქვეყნებდნენ შინაგან საქმეთა სამინისტროსა და პოლიტიკური ნიშნით დაპატიმრებების ფაქტების შესახებ.[6]

საერთაშორისო ადამიანის უფლებათა დამცველი ორგანიზაცია „Amnesty International“ 2021 წელს გამოქვეყნებულ ანგარიშში რუსეთის ფედერაციის შესახებ წერს, რომ დევნა, შევიწროვება და ფიზიკური ანგარიშსწორება ჟურნალისტების მიმართ კვლავ გრძელდება. 2020 წლის 30 ივნისს, სანკტ პეტერბურგში, საარჩევნო უბანზე პოლიცია თავს დაესხა ჟურნალისტ დავიდ ფრენკელს და ხელი მოტეხა. 15 ოქტემბერს ჟურნალისტი ხაბაროვიდან, სერგეი პლოტნიკოვი, გაიტაცეს ნიღბიანმა პირებმა, წაიყვანეს ტყეში, სცემეს და მისი სიკვდილით დასჯა გაითამაშეს. პლოტნიკოვმა, გათავისუფლების შემდეგ მიმართა პოლიციას, თუმცა 2020 წლის ბოლოსთვის მას კვლავ არანაირი ინფორმაცია ჰქონდა გამოძიების დაწყების შესახებ. ჟურნალისტი ნიჟნი ნოვგოროდიდან, ირინა სლავინა, ხელისუფლების მხრიდან რუტინული ძალადობის ობიექტი გახდა. 2020 წლის პირველ ოქტომბერს მის სახლში რეიდი და ჩხრეკა ჩატარდა და გამოიძახეს მოწმედ სისხლის სამართლის საქმეში ერთერთი ადგილობრივი აქტივისტის წინააღმდეგ, რომელსაც „არასასურველი ორგანიზაციების“ კანონით ასამართლებდნენ. მომდევნო დღეს მან პროტესტის ნიშნად სიცოცხლე თვითმკვლელობით დაასრულა რეგიონული პოლიციის ოფისის წინ.

2020 წლის 6 ივლისს, პსკოვის სამხედრო სასამართლომ ჟურნალისტი სვეტლანა პროკოფიევა „ტერორიზმის საჯარო გამართლებაში“ დაადანაშაულა და 500 ათასი რუსული რუბლით დააჯარიმა. სვეტლანა პროკოფიევამ საჯაროდ განაცხადა, რომ რეპრესიული პოლიტიკა არხანგელსკში, ფედერალური უსაფრთხოების სამსახურის შენობასთან, 17 წლის ბიჭის მიერ თავის აფეთქების მოტივატორი იყო.[7]

საერთაშორისო ადამიანის უფლებათა დამცველი ორგანიზაცია „Freedom House“ 2021 წელს გამოქვეყნებულ ანგარიშში რუსეთის ფედერაციის შესახებ წერს, რომ ქვეყნის კონსტიტუცია ადგენს სიტყვის თავისუფლებას, თუმცა რეალურად, ექსტრემიზმის შესახებ კანონი ხელისუფლებას აძლევს დიდ დისკრეციას საკუთარი შეხედულებებისამებრ შეზღუდოს სტყვის თავისუფლების ნებისმიერი გამოხატულება, ასევე ორგანიზაცია ან აქტივობა, რომელიც ოფიციალური მხარდაჭერით არ სარგებლობს. მთავრობა, პირდაპირ ან სახელმწიფო კომპანიოებისა და მეგობარი ბიზნესების დამხრებით, აკონტროლებს ყველა ეროვნულ სატელევიზიო ქსელს და ბევრ რადიო და ბეჭდვით საშუალებებს, ისევე როგორც ბევრ მედია სარეკლამო კომპანიას. დამოუკიდებელი მედია საშუალებები მაინც განაგრძობენ საქმიანობას, ბევრი ონლაინ და ბევრიც წარმომადგენლობებით საზღვარგარეთ. ძალიან ცოტა ოპერირებს რუსეთიდან და ისინი აწყდებიან დიდ წინააღმდეგობებს სახელმწიფოს ინტერესებისგან დამოუკიდებლობის შესანარჩუნებლად. ტელევიზიები ინფორმაციის ყველაზე პოპულარუი წყაროები არიან, თუმცა მათი გავლენა კლებულობს ახალგაზრდებში, ვინც უპირატესობას სოციალურ ქსელებს ანიჭებენ.

თავდასხმები, დაპატიმრებები, ოფისის რეიდები და მუქარები ჟურნალისტების მიმართ ფართოდაა გავრცელებული და ხელისუფლება აქტიურად ებრძვის ჟურნალისტებს მოსკოვს გარეთაც. ივან საფრონოვი, რომელიც „კომერსანტისა“ და „ვედომოსტის“ კორესპონდენტად მუშაობდა, 2020 წლის ივლისში დააპატიმრეს და „დასავლეთისთვის ჯაშუშობაში“ დაადანაშაულეს. სექტემბერში, ინგუშეთის ხელისუფლებამ ჟურნალისტ რაშიდ მაისიგოვს, ნარკოტიკული საშულებების ქონის ბრალდებით, სამი წლით თავისუფლების აღკვეთა მიუსაჯა. მაისიგოვი ადგილობრივ პროტესტებსა და აქტივისტების დევნას აშუქებდა.

„როსკომნადზორმა“ – მედია და სატელეკომუნიკაციო ცენზურის ფედერალურმა სააგენტომ – შეწყვიტა დაშიფრული საკომუნიკაციო პროგრამის „ტელეგრამის“ აკრძალვისკენ მიმართული მცდელობები და 2020 წლის ივნისში პლატფორმას ორ-წლიანი აკრძალვა მოუხსნა.[8]

[1] Freedom House: Nations in Transit 2021 – Russia, 28 April 2021

 (accessed on 3 September 2021)

[2] AI – Amnesty International: Amnesty International Report 2020/21; The State of the World’s Human Rights; Russian Federation 2020, 7 April 2021

 (accessed on 3 September 2021)

[3] Freedom House: Freedom in the World 2021 – Russia, 3 March 2021

 (accessed on 3 September 2021)

[4] USDOS – US Department of State: 2020 Country Report on Human Rights Practices: Russia, 30 March 2021

 (accessed on 3 September 2021)

[5] Memorial: Political Repression and Political Prisoners in Russia 2018–2019, October 2020

 (accessed on 3 September 2021)

[6] Freedom House: Nations in Transit 2021 – Russia, 28 April 2021

 (accessed on 3 September 2021)

[7] AI – Amnesty International: Amnesty International Report 2020/21; The State of the World’s Human Rights; Russian Federation 2020, 7 April 2021

 (accessed on 3 September 2021)

[8] Freedom House: Freedom in the World 2021 – Russia, 3 March 2021

 (accessed on 3 September 2021)

ა.შ.შ. სახელმწიფო დეპარტამენტი ზიმბაბვეში ადამიანის უფლებათა კუთხით არსებული მდგომარეობის შესახებ 2020 წლის მარტში გამოქვეყნებულ ყოველწლიურ ანგარიშში (საანგარიშო პერიოდი – 2019 წელი) წერდა, რომ ზიმბაბვე არის კონსტიტუციური რესპუბლიკა, რომლის მეთაურიც 2018 წელს არჩეული ემმერსონ მნანგაგვაა. მიუხედავად იმისა, რომ გასულ წლებში ჩატარებულ არჩევნებთან შედარებით, შეინიშნებოდა მნიშვნელოვანი გაუმჯობესება არჩევნების  სამართლიანობობისა და თავისუფლების კუთხით, როგორც შიდა, ისე – საერთაშორისო დამკვირვებლებმა სერიოზული დარღვევები დააფიქსირეს. არჩევნების შედეგად, მთავრობა დააკომპლექტა მმართველმა პარტიამ – „ზიმბაბვეს აფრიკულ-ეროვნული გაერთიანება – პატრიოტული ფრონტი“ (ZANU-PF), რომელმაც მოიპოვა უმრავლესობა ეროვნულ ასამბლეაში, თუმცა სენატში – ვერა.

ქვეყანაში შინაგან უსაფრთხოებას უზრუნველყოფს ზიმბაბვეს რესპუბლიკური პოლიცია, ხოლო საგარეოს დაცვას – ეროვნული არმია და საჰაერო ძალები. სამოქალაქო ინსტიტუციები, ზოგჯერ, ვერ ინარჩუნებდნენ ეფექტურ კონტროლს უსაფრთხოების ძალებზე.

მიმდინარე წელს ქვეყანაში დაფიქსირებულ მნიშვნელოვან უფლებადარღევევათა შორის იყო: უსაფრთხოების ძალების მიერ სამოქალაქო პრითა უკანონო მკვლელობები, მათი წამება და უკანონო დაკავება; მკაცრი და სიცოცხლისთვის საშიში საპატიმრო პირობები; პოლიტიკური პატიმრები; პირად ცხოვრებაში უკანონო ჩარევა; სასამართლოს დამოუკიდებლობის ხარისხთან დაკავშირებით არსებული სერიოზული პრობლემები; სიტყვის, გამოხატვის და მედიის თავისუფლების კუთხით არსებული უმკაცრესი სამთავრობო შეზღუდვები, მათ შორის – ჟურნალისტების მიმართ ძალადობა, ცენზურა და საიტების დაბლოკვა; შეკრებისა და მანიფესტრაციის კუთხით არსებული შეზღუდვები; ფართოდ გავრცელებული კორუფცია; გოგონათა და ქალთა მიმართ ძალადობა და ა.შ. დაუსჯელობა კვლავ წარმოადგენდა სერიოზულ პრობლემას. მთავრობა არ დგამდა არანაირ ნაბიჯებს, რათა გამოეძიებინა და სათანადოდ დაესაჯა ზემოხსენებულ უფლებადარღვევებში დამნაშავე პირები.

ანგარიშის მიხედვით, მიუხედავად იმისა, რომ კონსტიტუცია და მოქმედი კანონმდებლობა კრძალავს უკანონო დაკავებას, მთავრობის მიერ მხარდაჭერილი უსაფრთხოების ძალები აქტიურად იყენებდნენ ამ მეთოდს, განსაკუთრებით – პოლიტიკური ოპონენტებისა და სამოქალაქო აქტივისტების, ასევე – მთავრობისადმი კრიტიკულად განწყობილი ჟურნალისტების წინააღმდეგ. უსაფრთხოების ძალები ასევე ხშირად აკავებდნენ პირთა დიდ რაოდენობას ანტი-სამთავრობო პროტესტების მიმდინარეობისას და შემდეგ.

სასამართლოს დამოუკიდებლობის კუთხით მნიშვნელოვან პრობლემად რჩებოდა აღმასრულებელი ხელისუფლების ზეგავლენა სასამართლოზე. მიუხედავად ამისა, კვლავ ადგილი ჰქონდა შემთხვევევბს, როდესაც სასამართლო იჩენდა დამოუკიდებლობას და იღებდა ისეთ გადაწყვეტილებებს, რაც ხელისუფლებას არ აწყობდა. მთავრობა ხშირად უარს ამბობდა სასამართლოს გადაწყვეტილებების აღსრულებაზე და რუტინულად აგვიანებდა სასამართლო ხარჯების დაფარვას. სასამართლოში კორუფცია ფართოდ იყო გავრცელებული. არასამთავრობო ორგანიზაციებმა დააფიქსირეს არაერთი შემთხვევა, როდესაც სამთავრობო ჩინოვნიკებები ძირს უთხრიდნენ სასამართლოს დამოუკიდებლობას, ქრთამის სახით აძლევდნენ რა მოსამართლეებს ფერმებსა და სახლებს.

ანგარიშში ნათქვამია, რომ კონსტიტუციით, გარანტირებულია გამოხატვის და მედიის თავისუფლებებები, თუმცა, მოქმედი კანონმდებლობა ითვალისწინებს მათ შეზღუდვას „თავდაცვის, საჯარო უსაფრთხოების ან პროფესიული კონფიდენციალურობის მიზნით, თუ ეს შეზღუდვა არის სამართლიანი, გონივრული, საჭირო და დემოკრატიული საზოგადოებისთვის აუცილებელი“. მთავრობა აგრძელებდა მისდამი კრიტიკულად განწყობილი პირების დაკავებას, დაპატიმრებასა და დევნას, ხოლო ჟურნალისტები მიმართავდნენ თვით-ცენზურას.

მართალია, არ არსებობდა არანაირი კანონიერი შეზღუდვა პირთა მიერ მთავრობის კრიტიკის ან ქვეყანაში მიმდინარე პროცესების განხილვის შესახებ, თუმცა, ხელისუფლება ზოგადად, საკმაოდ სენსიტიური იყო მისდამი კრიტიკაზე, განსაკუთრებით მაშინ, როდესაც ადრესატს პრეზიდენტი მნანგაგვა წარმოადგენდა. პირებს ბრალს დებდნენ სისხლის სამართლის კოდექსის 33 (2) ბ მუხლის დარღვევაში, რომელიც პრეზიდენტის შეურაცხყოფას ეხება. 28 აგვისტოსთვის არსებული მდგომარეობით, წლის განმავლობაში, აღნიშნული დანაშაულისთვის 10 პირს წარუდგინეს ბრალი. ამას გარდა, კიდევ 22 აქტივისტსა თუ მთავრობისადმი კრიტიკულად განწყობილ პირს ედავებოდნენ ისეთ სხვა დანაშაულებს, როგორიცაა, მაგალითად – კონსიტუციურად არჩეული მთავრობის დამხობა და ა.შ.

რაც შეეხება მედიის თავისუფლების კუთხით არსებულ ვითარებას, ანგარიშის მიხედვით, დამოუკიდებელი გაზეთები და რადიო სადგურები მუშაობდნენ და გამოხატავნდნენ აზრთა და შეხედულებათა ფართო სპექტრს, თუმცა,  ექვემდებარებოდნენ გარკვეულ შეზღუდვებს. ქვეყანაში ყველაზე პოპულარული და პრევალენტური მაინც სამთავრობო მედია იყო, რომელსაც მედიის, ინფორმაციის, საჯაროობისა და მაუწყებლობის სერვისების სამინისტრო აკონტროლებდა. დამოუკიდებელი გაზეთები თავისუფლად ოპერირებდნენ, თუმცა, გავრცელებული ცნობებით, ჟურნალისტები თვით-ცენზურას მიმართავდნენ.[1]

საერთაშორისო არასამთავრობო ორგანიზაცია Freedom House ზიმბაბვეს შესახებ 2020 წელს გამოქვეყნებულ ყოველწლიურ ანგარიშში (საანგარიშო პერიოდი – 2019 წელი) წერდა, რომ „ზიმბაბვეს აფრიკულ-ეროვნული გაერთიანება – პატრიოტული ფრონტი“ (ZANU-PF) ქვეყნის მიერ 1980 წელს დამოუკიდებლობის მოპოვების პერიოდიდან, მმართველი პოლიტიკური პარტიაა და ინარჩუნებს აღნიშნულ პოზიციას ისეთი მეთოდების გამოყენებით, როგორიცაა: პოლიტიკური ოპოზიციის წინააღმდეგ მიმართული ძალადობრივი კამპანიები, თავდასხმა კრიტიკულად განწყობილ მედიაზე, განსხვავებული აზრის მქონე პირების დევნა და ა.შ. პრეზიდენტმა ემმერსონ მნანგაგვამ თანამდებობა დაიკავა 2017 წელს მას შემდეგ, რაც ქვეყნის პოლიტიკურ ცხოვრებაში სამხედროები ჩაერივნენ და თანამდებობა დაატოვებინეს პრეზიდენტ რობერტ მუგაბეს, რომელიც ქვეყნის სათავეში რამდენიმე ათწლეული იყო. მიუხედავად ამისა, ახალმა ადმინისტრაციამ დიდწილად შეინარჩუნა არსებული სამართლებრივი, ადმინისტრაციული და უსაფრთხოების სისტემა, რისი გამოყენებითაც რეპრესიული მეთოდებით განიმტკიცა ძალაუფლება. ანგარიშის მიხედვით, ფართოდ გავრცელებული კორუფცია, კანონის უზენაესობის კუთხით მძიმე სიტუაცია და მშრომელთა უფლებების სუსტი გარანტიები კვლავ რჩება ზიმბაბვესთვის უმნიშვნელოვანეს გამოწვევებად.

ანგარიშის მიხედვით, პოლიტიკურ პარტიების ფორმირება შესაძლებელია ყოველგვარი პრობლემების გარეშე. თუმცა, მთავრობის მიერ კონტროლირებული მედია არ აშუქებს ოპოზიციურ პარტიებს, და, შესაბამისად, ზღუდავს მათ შესაძლებლობას, ოპონირება გაუწიონ მმართველ პარტიას. ხელისუფლება ხშირად ზღუდავს ოპოზიციური პარტიების შეკრებებს. მართალია, 2018 წლის წინასაარჩევნო პერიოდში ამ კუთხით პრობლემები არ ოყო, თუმცა, არჩევნების შემდგომ, ადგილი ჰქონდა ძალადობრივ კამპანიას, რომლის ფარგლებშიც ჩატარდა რეიდები, დააკავეს და დააპატიმრეს მთავარი ოპოზიციური პარტია – Movement for Democratic Change (MDC) წევრები.

ZANU-PF დომინირებს ქვეყნის პოლიტიკურ პროცესებში და 1980 წლიდან მოყოლებული, წარმოადგენდა სახელისუფლებო პარტიას. თუმცა, 2008 წლის არჩევნების შემდომ, 2009-2013 წლებში ქვეყანას მართავდა კოალიციური მთავრობა, რომელიც ზემოხსენებულმა პარტიამ და ქვეყნის მთავარმა ოპოზიციურმა პარტიამ – MDC-მ ჩამოაყალიბეს. პარტიის ერთ-ერთ ლიდერს, ამ პერიოდში ქვეყნის პრემიერ მინისტრის პოსტიც კი ეკავა.

MDC პარტიამ მიუხედავად არათანაბარი შანსებისა, მოახერხა, გაეზარდა პარლამენტში საკუთარი წარმომადგენლობა 2018 წლის არჩევნების შემდეგ და პარტიის ლიდერმა – ნელსონ ჩამისამ მიიღო 1 მილიონი ხმით მეტი, ვიდრე 2013 წელს. თუმცაღა, არჩევნების შემდგომმა ძალადობამ და დღემდე მიმდინარე სადამსჯელო ღონისძიებათა კამპანიამ შეასუსტა ოპოზიციის უნარი, გაეზარდა ელექტორატი, რაც ნათელი გახდა 2019 წლის არჩევნების შედეგებით.

ზიმბაბვეს კონსტიტუციით გარანტირებულია მედიის თავისუფლება, თუმცა, პრაქტიკაში, ეს ასე არაა. ჟურნალისტები ხშირად მიმართავენ თვით-ცენზურას, რადგან არსებობს მათ მიმართ მძიმე სასჯელის დადგომის (მათ შორის – საპატიმრო სასჯელი) საფრთხე. 2019 წლის დასაწყისში მთავრობამ დადო პირობა, რომ გადახედავდა ზემოხსენებულ რეპრესიულ და მედიის შემზღუდველ კანონებს, თუმცა, წლის ბოლოსთვის არსებული სიტუაციით, ამ კუთხით, არანაირი ნაბიჯი არ გადადგმულა.

სამთავრობო მედია – ზიმბაბვეს სამაუწყებლო კორპორაცია (ZBC), რომელიც ZANU-PF-ის პარტიულ ინტერესებს ლობირებს, დომინირებს ადგილობრივ მედია საშუალებებში. ქვეყანაში, სადაც ბევრი ადამიანისთვის ინფორმაციის მიღების მთავარი წყარო რადიოა, მედიის პლურალურობა შეზღდულია მთავრობის მიერ რადიო ლიცენზიებზე უარის თქმით. აღნიშნულ ლიცენზიებს, როგორც წესი, მხოლოდ მთავრობის მიერ კონტროლირებად კომპანიებზე ან ZANU-PF-თან დაახლოებულ პირებზე გასცემენ. ამას გარდა, მთავრობა ასევე აკონტროლებს ორ მთავარ და ყველაზე პოპულარულ გაზეთს, თუმცა, ქვეყანაში ასევე არსებობს დამოუკიდებელი ბეჭვდითი გამოცემები. 2019 წლის ივნისში, ქვეყნის უზენაესმა სასამართლომ დაადგინა სამთავრობო მედიის მხრიდან ხელისუფლებისადმი მიკერძოების ფაქტები და დააკისრა როგორც ZBC-ს, ასევე – სამთავრობო გაზეთებს, სათანადოდ დაეცვათ მიუკერძოებლობის პრინციპი.

2019 წლის განმავლობაში, ჟურნალისტები კვლავ ექვემდებარებოდნენ მცირე ხნით დაკავევებს ან თავდასხმებს პოლიციის მხრიდან, განსაკუთრებით მაშინ, როდესაც აშუქებდნენ საპროტესტო დემონსტრაციებს. მედიის ოპერირებას ასევე მნიშვნელოვნად შეეშელა ხელი იანვარში, როდესაც მთავრობა ინტერნეტზე წვდომა დაბლოკა, რათა ხელი შეეშალა პროტესტების გაშუქებისთვის.

რაც შეეხება გამოხატვის თავისუფლების კუთხით არსებულ ვითარებას,  ანგარიშის მიხედვით, ზიმბაბველებს შეუძლიათ თავისუფლად გამოხატონ საკუთარი აზრი კერძო საუბრებში. თუმცა, სამთავრობო მონიტორინგი საჯარო შეკრებებზე, ისეთი ქმედებებისთვის პირთა სამართლებრივი დევნა, როგორიცაა პრეზიდენტის შეურაცხყოფა და პოლიტიკური ხასიათის მუქარები აიძულებს მათ, ენას კბილი დააჭირონ. იყო შემთხვევები, როდესაც პირები დააკავეს სოციალურ ქსელში მთავრობისადმი კრიტიკული პოსტების განთავსებისთვის, რის შემდეგაც, ბევრი ადამიანი, ონლაინ აზრის გამოხატვისას, მიმართავს თვით-ცენზურას.

განსხვავებული აზრის წინააღმდეგ მიმართული მასობრივი სადამსჯელო კამპანიები სახეზე იყო 2018 წლის არჩევნების შემდგომ, 2019 წლის იანვრის პროტესტებისას და 2019 წლის განმავლობაში, რომელთა ფარგლებშიც, პირები გაიტაცეს და ცემეს საკუთარი პოლტიკური შეხედულების გამო. მსხვერპლთა შორის ასევე იყვნენ პოლიტიკოსები და სამოქალაქო აქტივისტები. მაგალითად, ერთ-ერთი გახმაურებული საქმე ეხებოდა სამანთა კურეიას – პოპულარულ კომიკოსსა და მსახიობს, რომელიც შეიარაღებულმა პირებმა გაიტაცეს, ტანსაცმელი გახადეს და მასზე ფიზიკურად იძალადეს, რის შემდეგაც აიძულეს, საკანალიზაციო წყალი დაელია.

სასამართლო დამოუკიდებლობის ხარისხი კრიტიკას ვერ უძლებს, რადგან ის ხშირად ექვემდებარება აღმასრულებელი ხელისუფლების გადაწყვეტილებებს და ზოგადად, იცავს მმართველი პარტიის ინტერესებს. მიუხედავად იმისა, რომ ზოგჯერ მოსამართლეები იღებენ ანტი-სამთავრობო გადაწყვეტილებებს, მათ შორის –  პოლიტიკურად მნიშვნელოვან საქმეებშიც კი,  ასეთი შემთხვევები უიშვიათესი იყო.

სათანადო სამართლებრივი პროცედურა, რომელიც გარანტირებულია ქვეყნის კონსტიტუციით, პრაქტიკაში არ სრულდება. პოლიცია და უსაფრთხოების ძალები დაკავებისას, ჩხრეკისას და ქონების ჩამორთმევისას,  ხშირად სრულ იგნორირებას უწევენ ადამიანის ელემენტარულ უფლებებს. დაკავებული პირები ხშირად საათობით ჰყავთ დაკითხვაზე ყოველგვარი ადვოკატზე წვდომის ან დაკავების მიზეზის ახსნის გარეშე. მმარველი რეჟიმის პოლიტიკური ოპონენტები მთლიანი 2019 წლის განმავლობაში ექვემდებარებოდნენ დაკავებებსა და დაპატიმრებებს.

მმართველი პარტიის მიერ მხადაჭერილი უსაფრთხოების ძალები ხშირად მიმართვავენ კანონს მიღმა ძალადობას, მათ შორის – ოპოზიციის წარმომადგენლების წინააღმდეგ და აღნიშნული ქმედებების გამო, არანაირ პასუხისმგებლობას არ ექვემდებარებიან. დაკავებულები და დემონსტრანტები ხშირად ხდებიან პოლიციის მხრიდან გადამეტებული ძალის გამოყენების მსხვერპლნი, რასაც ზოგჯერ ფატალური შედეგიც  სდევს თან. 2019 წლის იანვარში, უსაფრთხოების ძალების მიერ განხორციელებული სადამსჯელო კამპანიის ფარგლებში, 17 პირი დაიღუპა, ხოლო ასობით დაშავდა პოლიციის მხრიდან წამების ან სხვა ტიპის ფიზიკური ძალადობის გამო.[2]

არასამთავრობო ორგანიზაცია Human Rights Watch ზიმბაბვეს შესახებ 2020 წლის იანვარში გამოქვეყნებულ ყოველწლიურ ანგარიშში (საანგარიშო პერიოდი – 2019 წელი) წერდა, რომ გაუარესებული ეკონომიკური მდგომაროების გამო ქვეყნის მასშტაბით მიმდინარე პროტესტებისას, 14 იანვრიდან 5 თებერვლამდე პერიოდში, უსაფრთხოების ძალებმა დარბევებისას მოკლეს 17 პირი. მათგან 14 სროლების შედეგად გარდაცვალა, ხოლო დანარჩენი 3 კი – ცემის დროს მიყენებული ჭრილობებიდან. ამას გარდა, 15-21 იანვრის პერიოდში მთავრობამ შეზღუდა წვდომა სოციალურ ქსელებსა და ინტერნეტზე. უსაფრთხოების ძალებმა დააკავეს ასობით პირი, რომელთა უმრავლესობაც სასამართლოს წინაშე საჯარო ძალადობისა და არეულობის მოწყობის ბრალდებით წარდგა.

ანგარიშის მიხედვით, პროტესტების შემდგომ უსაფრთხოების ძალებმა სადამსჯელო ღონისძიებათა კამპანია წამოიწყეს მთავარი ოპოზიციური პარტია Movement for Democratic Change Alliance (MDCA) მხარდამჭერების, პროფ. კავშირების ლიდერებისა და სამოქალო საზოგადოების აქტივისტების წინააღმდეგ. ზიმბაბვეს მთავრობა ხშირად იყენებდა სისხლის სამართლის კოდექსის 22 მუხლს (კონსტიტუციური მთავრობის დამხობა), რათა გაესამართლებინა დემონსტრაციების ორგანიზატორები. 2019 წლის პროტესტების მონაწილეებსაც სწორედ აღნიშნული მუხლის საფუძველზე წაუყენეს ბრალი.[3]

[1] United States Department of State – Country Report on Human Rights Practices 2019 – Zimbabwe; published in March 2020; available at

[accessed 9 December 2020]

[2] Freedom House – Freedom in the World 2020 – Zimbabwe; published in March 2020; available at

[accessed 9 December 2020]

[3] Human Rights Watch – World Report 2020 – Zimbabwe; published in January 2020; available at

[accessed 9 December 2020]

აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტი 2019 წელს გამოქვეყნებულ ანგარიშში საუდის არაბეთის შესახებ წერს, რომ საუდის არაბეთის სამეფო მონარქიაა, რომელსაც მართავს მეფე სალმან ბინ აბდულაზიზ ალ საუდი, რომელიც არის როგორც სახელმწიფოს, ასევე მთავრობის მეთაური. 1992 წლის საბაზისო კანონი, რომელიც განსაზღვრავს მმართველობის სისტემას, ადამიანის უფლებებს და მთავრობის მოვალეობებსა და ძალაუფლებას, ადგენს, რომ ყურანი და სუნა (წინასწარმეტყველ მუჰამედის ტრადიციები) ქვეყნის კონსტიტუციის როლს ასრულებს. კანონით დადგენილია, რომ მეფე აბდულაზიზის მამრობითი სქესის მემკვიდრეები არიან ქვეყნის მმართველები.

მთავრობა და მისი სახელით მოქმედი პირები ჩართულები არიან თვითნებურ და უკანონო მკვლელობებში. ვრცელდება ინფორმაციები გაუჩინარებების შესახებ, სადაც ასევე ხელისუფლების აგენტების ხელი ურევია. ხელისუფლების განცხადებით, ქვეყანაში პოლიტიკური პატიმრები არ არიან, თუმცა ადგილობრივი აქტივისტებისა და ადამიანის უფლებათა დამცველების ცნობით, საუდის არაბეთში ასობით და ათასობით პოლიტიკური პატიმარია. სანდო წყაროების მტკიცებით, ხელისუფლება პირებს აკავებს მშვიდობიანი აქტივობებისა და პოლიტიკური ოპოზიციონერობისთვისაც.

კანონი არ უზრუნველყოფს გამოხატვის, მათ შორის პრესის თავისუფლებას. საბაზისო კანონი განმარტავს, რომ „მასმედია და გამოხატვის ყველა სხვა საშუალება უნდა იყენებდეს თავაზიან ლექსიკას, უნდა ემსახურებოდეს ქვეყნის განმანათლებლობას და აძლიერებდეს ერთიანობას. მედიას ეკრძალება ისეთი ქმედება, რომელიც გამოიწვევს უწესრიგობას და განხეთქილებას, რაც ზიანს მიაყენებს ქვეყნის და საზოგადოების უსაფრთხოებას ან შელახავს ადამიანის უფლებებსა და ღირსებას“. ხელისუფლების პასუხისმგებლობაა, განსაზღვროს რა სახის ტექსტი ან გამოხატვა უქმნის საფრთხეს ეროვნულ უსაფრთხოებას. მთავრობას შეუძლია აკრძალოს ან შეაჩეროს მედიასაშუალების საქმიანობა თუ ჩათვლის, რომ ის არღვევს პრესისა და პუბლიკაციების შესახებ კანონს. ხელისუფლება კრძალავს ასობით ინტერნეტ საიტს და აწარმოებს ათასობით ონლაინ რესურსის მონიტორინგს. ხშირად ვრცელდება ინფორმაცია ქვეყანაში სიტყვის თავისუფლების შეზღუდვების შესახებ.

ხელისუფლება ახდენს აზრის საჯაროდ გამოხატვის მონიტორინგს და აწესებს სამართლებრივ კონტროლს გამოხატვის თავისუფლებაზე და უკრძალავს პირებს, ჩაერთონ პოლიტიკური სფეროს საჯარო კრიტიკაში. მთავრობამ არაერთი პირი მისცა სამართლებრივ პასუხისგებაში მათი სიტყვის თავისუფლების უფლებით სარგებლობის გამო. მწერლები, ჟურნალისტები და ბლოგერები ხშირად ხდებიან დაპატიმრების, თავისუფლების აღკვეთისა და ძალადობის ობიექტები. კანონი არ უზრუნველყოფს შეკრების თავისუფლებას, რასაც ხელისუფლება მკაცრად ზღუდავს.[1]

საერთაშორისო ადამიანის უფლებათა დამცველი ორგანიზაცია „Freedom House“ 2019 წელს გამოქვეყნებულ ანგარიშში საუდის არაბეთის შესახებ წერს, რომ ქვეყნის აბსოლუტური მონარქია ზღუდავს თითქმის ყველა პოლიტიკურ და სამოქალაქო უფლებას. პოლიტიკური პარტიები აკრძალულია და განსხვავებული პოლიტიკური აზრი ეფექტურადაა კრიმინალიზებული. მთავრობა აკონტროლებს მედიის შინაარსს და დომინირებს რეგიონული ბეჭდვითი და სატელიტური-სატელევიზიო დაფარვის კუთხით. ჟურნალისტები შეიძლება გახდნენ თავისუფლების აღკვეთის მსხვერპლნი სხვადასხვა სახის ბუნდოვანი ბრალდებების გამოყენებით.

2011 წელს პრესის შესახებ კანონში შესული ცვლილების თანახმად, კრიმინალიზებულია, მათ შორის, ნებისმიერი კრიტიკა რომელიც მიმართული იქნება ქვეყნის უზენაესი მუფტის, მაღალი რელიგიური მქადაგებლების საბჭოს ან მთავრობის წარმომადგენლებისკენ. აღნიშნული წესის დარღვევამ შესაძლოა გამოიწვიოს დაჯარიმება და მედია საშუალების დახურვა. ყველა ბლოგსა და ინტერნეტ გვერდს ან პირს, რომელიც წერს ამბავს ან კომენტარს ონლაინ სივრცეში, უნდა ჰქონდეს ინფორმაციის სამინისტროს მიერ გაცემული ლიცენზია; წინააღმდეგ შემთხვევაში ვებ-გვერდი შეიძლება დაჯარიმდეს ან დაიხუროს.

სამეცნიერო თავისუფლება შეზღუდულია. ხორციელდება კლასების მონიტორინგი, რათა პროცესი შეესაბამებოდეს დადგენილ კურიკულუმს. იკრძალება სეკულარული ფილოსოფიის ან ისლამის გარდა, სხვა რელიგიის სწავლება. აკადემიკოსები აწყდებიან სხვადასხვა სახის სასჯელს მთავრობის პოლიტიკის საჯარო კრიტიკული ანალიზისთვის.

საუდელებს აქვთ საშუალება, გარკვეული დოზით, ჩაერთონ კერძო საუბრებში პოლიტიკურ ან სხვა საკითხებზე, მათ შორის გააკრიტიკონ მთავრობის საქმიანობის ესა თუ ის ასპექტი. მიუხედავად ამისა, მკაცრი სისხლის სამართლებრივი სასჯელები აფერხებს რეჟიმის უფრო კონკრეტულ კრიტიკას და თავისუფალ დისკუსიას ისეთ საკითხებზე, როგორიცაა რელიგია და სამეფო ოჯახი. კანონმდებლობა გამოხატვის სფეროში ისე ბუნდოვნადაა შედგენილი, რომ ხელისუფლებას დისკრეციის საკმაოდ დიდ საშუალებას აძლევს, თავად განსაზღვროს, რა არის კანონის დარღვევა.

გამოხატვის თავისუფლების კუთხით არსებული ვითარება კიდევ უფრო შეირყა 2018 წელს, როდესაც დააპატიმრეს ქალთა უფლებების აქტივისტები და მთავრობის პოლიტიკის სხვა კრიტიკოსები, რასაც დაემატა ჯამალ ჰაშაღის მკვლელობა[2] სტამბოლში. ყოველივე ამან რიგით საუდელებს აიძულა განსხვავებული აზრის საჯაროდ გამოხატვისგან თავის შეკავება. ჰაშაღის გაუჩინარების შემდეგ, სამართალდამცავებმა საუდის არაბეთის მოქალაქეებსა და რეზიდენტებს შეახსენეს, რომ ჭორებისა თუ ცრუ ინფორმაციის გავრცელებისთვის, შესაძლოა დასჯილიყვნენ 5 წლით თავისუფლების აღკვეთით. საუდის არაბეთში ფართოდაა გავრცელებული თვალთვალი და ჯაშუშობის მიმართ მოწყვლადი არიან ის საუდელებიც, რომლებიც უცხო ქვეყნებში ცხოვრობენ.[3]

საერთაშორისო ადამიანის უფლებათა დამცველი ორგანიზაცია „Amnesty International“ 2019 წელს გამოქვეყნებულ ანგარიშში საუდის არაბეთის შესახებ წერს, რომ ხელისუფლება ძალადობს, აპატიმრებს და სისხლის სამართლის პასუხისგებაში აძლევს, მათ შორის, მთავრობის კრიტიკოსებს. საუდის არაბეთის ხელისუფლება ქვეყნის ანტი-ტერორისტულ კანონს იყენებს იმ პირების მიმართაც, ვინც მშვიდობიანად შეეცდება შეკრებისა და გამოხატვის თავისუფლებით ისარგებლოს. კიბერ-დანაშაულის შესახებ კანონით კი ისჯება მთავრობის პოლიტიკის კრიტიკა. ადამიანის უფლებათა აქტივისტები გამოხატვის თავისუფლების უფლებით სარგებლობისთვის მრავალწლიან სასჯელს იხდიან საპატიმროებში. ყველა სახის შეკრება, მათ შორის მშვიდობიანი დემონსტრაცია, კვლავ აკრძალულია შსს სამინისტროს 2011 წლის ბრძანებულებით.[4]

საერთაშორისო ადამიანის უფლებათა დამცველი ორგანიზაცია „Human Rights Watch“ 2020 წელს გამოქვეყნებულ ანგარიშში საუდის არაბეთის შესახებ წერს, რომ ქვეყანა უპრეცედენტო კრიტიკის ობიექტი გახდა 2019 წელს, რაც გამოწვეული იყო ქვეყანაში ადამიანის უფლებების დაცვის კუთხით არსებული ვითარებით და საუდელი ჟურნალისტის ჯამალ ჰაშაღის მკვლელობის საქმით. 2019 წლის განმავლობაში საუდის არაბეთის ხელისუფლება განაგრძობდა ადამიანის უფლებათა აქტივისტების, დამოუკიდებელი რელიგიური პირებისა და განსხვავებული აზრის დევნას. საუდელი პროკურორები კვლავ ითხოვდნენ სიკვდილით დასჯის გამოყენებას იმ პირების მიმართ, ვისაც აპატიმრებდნენ მშვიდობიანი აქტივობებისა და განსხვავებული აზრის გამო.[5]

[1] USDOS – US Department of State: Country Report on Human Rights Practices 2018 – Saudi Arabia, 13 March 2019

 (accessed on 6 February 2020)

[2] ცნობილი საუდელი ჟურნალისტი და ხელისუფლების კრიტიკოსი ჯამალ ჰაშაღი სტამბოლში საუდის არაბეთის საკონსულოში გაუჩინარდა. მოგვიანებით, მისი მკვლელობის საქმეზე საუდის არაბეთმა ხუთი პირი გაასამართლა. გავრცელებული მოსაზრებით, ჰაშაღის მკვლელობის ორგანიზება საუდის არაბეთის ხელისუფლებამ მოახდინა.

[3] Freedom House: Freedom in the World 2019 – Saudi Arabia, 4 February 2019

 (accessed on 6 February 2020)

[4] AI – Amnesty International: Human rights in the Middle East and North Africa: Review of 2018 – Saudi Arabia [MDE 23/9902/2019], 26 February 2019

 (accessed on 6 February 2020)

[5] HRW – Human Rights Watch: World Report 2020 – Saudi Arabia, 14 January 2020

 (accessed on 6 February 2020)

ერაყში არსებული ვითარება – ერაყში სადამ ჰუსეინის გადაყენების შემდეგ ყველაზე ხალხმრავალი აქცია გაიმართა. ათობით ათასი ერაყელი ბაღდადის ცენტრში შეიკრიბა და ქვეყნის პოლიტიკური ელიტის გადაყენება მოითხოვა. პოლიციამ მომიტინგეთა წინააღმდეგ რეზინის ტყვიები და ცრემლმდენი გაზი გამოიყენა. ერაყის ადამიანის უფლებათა კომისიის ინფორმაციით, ერთ მომიტინგე ქალს ცრემლმდენი გაზის ქილა თავში მოხვდა და ის საავადმყოფოში გარდაიცვალა. სხვადასხვა სიმძიმის დაზიანებები 155-მა ადამიანმა მიიღო.[1]

მომდევნო დღეებში ანტისამთავრობო დემონსტრაციების მონაწილეებმა ბაღდადისკენ მისასვლელი გზები გადაკეტეს. აქციის ეპიცენტრი ტაჰრირის მოედანზე იყო. არ მუშაობდა სახელმწიფო დაწესებულებები, რადგან მომიტინგეებმა მათთან მისასვლელი გზები დაბლოკეს. აქციაში სტუდენტებიც მონაწილეობდნენ, რომლებიც სასწავლებლებში მჯდომარე აქციას მართავდნენ.[2]

3 ნოემბრის ღამეს დემონსტრანტებმა ქალაქ ქარბალაში ირანის საკონსულოზე თავდასხმა სცადეს. აქციის მონაწილეებს ცეცხლსასროლი იარაღიდან გაუხსნეს ცეცხლი. ინციდენტის შედეგად სამი ადამიანი დაიღუპა. დემონსტრანტები ირანისგან ერაყის შიდა საქმეებში ჩარევის შეწყვეტას მოითხოვდნენ. მათ საკონსულოს შენობის ღობეზე გადაძრომა სცადეს. გავრცელებული ინფორმაციით, მათ ცეცხლი უსაფრთხოების ძალებმა გაუხსნეს, თუმცა ასევე ვრცელდება ცნობა შეიარაღებული პირის შესახებ, რომელმაც მომიტინგეების წინააღმდეგ სროლა დაიწყო.[3]

აშშ-ის მეთაურობით მოქმედმა საერთაშორისო ანტიტერორისტულმა კოალიციამ ერაყში გაანადგურა გვირაბების სისტემა, რომელსაც „ისლამური სახელმწიფოს“ ტერორისტები იყენებდნენ. 400 მეტრის სიგრძის გვირაბების ქსელი სამხედროებმა ერაყში, ნინევის პროვინციაში აღმოაჩინეს. სავარაუდოდ, ის ტერორისტების თავშესაფარი იყო. სამხედროებმა გვირაბებში საწოლები, გაზქურები და განათება აღმოაჩინეს.[4]

სირიის კრიზისი – სირიაში, თურქეთის საზღვართან ახლოს, ქალაქ ტალ აბიადში აფეთქებას სულ ცოტა 13 ადამიანი ემსხვერპლა, 30-ზე მეტი კი დაშავდა. ბომბი მანქანაში იყო დამონტაჟებული. დაღუპულთა შორის ჯარისკაცები და სამოქალაქო პირები არიან. თურქეთის თავდაცვის სამინისტრო აფეთქებაში ქურთულ დაჯგუფება YPG-ის ადანაშაულებს, თუმცა მომხდარზე პასუხისმგებლობა ჯერჯერობით არავის აუღია. ტალ აბიადიდან ქურთული დაჯგუფებების გასვლის შემდეგ ქალაქს თურქული ძალები აკონტროლებენ. ბოლო დღეების განმავლობაში ეს მეორე მსგავსი შემთხვევაა. 31 ოქტომბერს დანაღმული ავტომობილის აფეთქებას ქალაქ აფრინში 8 ადამიანი ემსხვერპლა.[5]

თურქულმა დრონებმა სირიის ქალაქ ტილ-ტემირთან მდებარე დასახლებაზე მიიტანეს იერიში. რამდენიმე თურქულმა უპილოტო საფრენმა აპარატმა დაბომბა დასახლებული პუნქტი დაუდია, სადაც ადგილობრივი მოსახლეობის გარდა ის სირიელებიც ცხოვრობენ, რომლებსაც თურქეთის მიერ ჩატარებული სამხედრო ოპერაციის „მშვიდობის წყაროს“ გამო საკუთარი სახლების დატოვება მოუხდათ. ავიაიერიშის შედეგად შესაძლო ნგრევისა ამ მსხვერპლის შესახებ ინფორმაცია გავრცელებულა.[6]

ავღანეთში არსებული ვითარება – ავღანეთის ჩრდილოეთით მდებარე პროვინცია ტაჰხარში მომხდარი აფეთქების შედეგად სკოლის 9 მოსწავლე დაიღუპა. ინციდენტი დარქადის რაიონში დილით მოხდა, როდესაც ბავშვები სკოლაში მიდიოდნენ. მომხდარზე პასუხისმგებლობა არავის აუღია.[7]

რომის პაპმა ეთიოპიაში ქრისტიანების მიმართ ძალადობა დაგმო – „ვწუხვარ იმ ძალადობის გამო, რომლის მსხვერპლიც ეთიოპიის მართლმადიდებელი ეკლესიის წევრები გახდნენ. გამოვთქვამ მხარდაჭერას ამ ეკლესიის და მისი პატრიარქის, ჩემი ძმის აბუნა მათეს მიმართ და გთხოვთ ყველას, იქ მიმდინარე ძალადობის მსხვერპლთათვის ილოცოთ“, – ამ სიტყვებით მიმართა ფრანცისკემ ტრადიციული საკვირაო ქადაგების დროს ვატიკანში, წმინდა პეტრეს მოედანზე შეკრებილ კათოლიკეებს. საპროტესტო აქციები ეთიოპიაში რამდენიმე დღის წინ დაიწყო, მას შემდეგ რაც სამოქალაქო აქტივისტმა ჯავარ მოჰამედმა მთავრობა „შეთქმულებაში“ და მისი დაკავების მცდელობაში დაადანაშაულა. საპროტესტო გამოსვლებს ​მხარი დაუჭირეს ორომოების ეთნიკური ჯგუფის ახალგაზრდებმა, რომლის უფლებების გაზრდასაც ჯავარ მოჰამედი ითხოვს. რამდენიმე ქალაქში შეტაკებებმა ეთნიკური და კონფესიური ხასიათი მიიღო. ადგილობრივი მედიის ინფორმაციით, პროტესტებს სულ მცირე 78 ადამიანი ემსხვერპლა. ხელისუფლებამ საპროტესტო აქციების 400-ზე მეტი მონაწილე დააკავა.[8]

თურქეთში 2 ოპოზიციური ჟურნალისტი პატიმრობიდან გაათავისუფლეს – თურქეთში, ქვეყნიდან გაუსვლელობის პირობით, უკვე დახურული ოპოზიციური გაზეთის „Taraf“ მთავარი რედაქტორი აჰმეთ ალტანი და ჟურნალისტი ნაზლი ილიჯაკი გაათავისუფლეს. გასული წლის ოქტომბერში ნაზლი ილიჯაკის, მეჰმეთ ალტანის და მისი ძმის, ასევე ჟურნალისტის, ოპოზიციური გაზეთის Taraf ყოფილი რედაქტორის, აჰმეთ ალტანის განაჩენი თურქეთის სასამართლომ ძალაში დატოვა. მოსამართლის გადაწყვეტილებით, მათ დარჩენილი სიცოცხლე ციხეში უნდა გაეტარებინათ. მათ სტამბოლის სასამართლომ 2018 წლის თებერვალში სამუდამო პატიმრობა მიუსაჯა. ჟურნალისტებს 2016 წლის ივლისში მომხდარ სახელმწიფო გადატრიალებასთან კავშირში ედებოდათ ბრალი. 2019 წლის ივლისში თურქეთის სააპელაციო სასამართლომ ჟურნალისტების საქმეს „სახელმწიფო გადატრიალების ორგანიზების“ ნაცვლად, „ტერორისტული დაჯგუფების ხელშეწყობის“ კვალიფიკაცია მისცა და საქმე ხელახალი განხილვისთვის პირველ ინსტანციაში დააბრუნა. პირველი ინსტანციის სასამართლომ მათ სასჯელი შეუმსუბუქა.[9]

[1] Reuters; Iraqis pour into streets for biggest protest day since Saddam; By Ahmed Aboulenein, Raya Jalabi; 1^st November, 2019; available at: https://www.reuters.com/article/us-iraq-protests/iraqis-pour-into-streets-for-biggest-protest-day-since-saddam-idUSKBN1XB3X5

[2] იმედის ახალი ამბები; დემონსტრანტებმა ბაღდადისკენ მისასვლელი გზები დაბლოკეს; 3 ნოემბერი, 2019; ხელმისაწვდომია ბმულზე: https://imedinews.ge/ge/msoflio/120344/demonstrantebma-bagdadisken-misasvleli-gzebi-dablokes

[3] BBC; Iraq unrest: Protesters attack Iranian consulate in Karbala; 4 November, 2019; available at: https://www.bbc.com/news/world-middle-east-50287644

[4] Fox News; Anti-ISIS coalition destroys terror group’s tunnel systems; By Melissa Leon; 2 November, 2019; available at: https://www.foxnews.com/world/anti-isis-coalition-destroys-terror-groups-tunnels-iraq

[5] BBC; Tal Abyad car bomb: At least 13 killed in Syrian border town; 2 November, 2019; available at: https://www.bbc.com/news/world-middle-east-50275543

[6] AFN News; Aerial attack in a village of Til Temir; 5 November, 2019; available at: https://anfenglishmobile.com/rojava-syria/aerial-attack-in-a-village-of-til-temir-39061

[7] Pajhowk Afghan News; Twitter post from 1 November, 2019; available at: https://twitter.com/pajhwok/status/1190523398742560770

[8] Vatican News; Pope prays for Christians and other victims of violence in Ethiopia; 3 November, 2019; available at: https://www.vaticannews.va/en/pope/news/2019-11/pope-calls-for-prayers-for-ethiopian-christians.html

[9] იმედის ახალი ამბები; თურქეთში 2 ოპოზიციური ჟურნალისტი პატიმრობიდან გაათავისუფლეს; 5 ნოემბერი, 2019; ხელმისაწვდომია ბმულზე: https://imedinews.ge/ge/msoflio/120485/turqetshi-2-opozitsioneri-jurnalisti-patimrobidan-gaatavisuples

სირიაში აფეთქებას 15 ადამიანი ემსხვერპლა – ორმაგი აფეთქება იდლიბში მოხდა. ინციდენტის შედეგად ათობით ადამიანი დაშავდა. შემთხვევა ამბოხებულების მიერ კონტროლირებად ტერიტორიაზე მოხდა. დანაღმული მანქანა ქალაქის მთავარ ქუჩაზე აფეთქდა. ადგილზე მაშველების მისვლის შემეგ კი მეორე აფეთქება მოხდა. ტერაქტზე პასუხისმგებლობა არვის აუღია.[1]

თურქეთის ხელისუფლებამ ფეთჰულა გიულენთან შესაძლო კავშირის გამო 295 სამხედრო მოსამსახურე დააკავა – მათგან 3 პოლკოვნიკი, 8 მაიორი და ათი ლეიტენანტია. დაკავებულები სახმელეთო, საზღვაო და საჰაერო ძალების წარმომადგენლები არიან.[2]

თურქეთის სააპელაციო სასამართლომ გაზეთ „ჯუმჰურიეთის“ ჟურნალისტების წინააღმდეგ განაჩენი ძალაში დატოვა – მოსამართლის გადაწყვეტილებით, ექვს ჟურნალისტს და კარიკატურისტს 5 წლამდე თავისუფლების აღკვეთა მიესაჯა; ამიტომ მათ განაჩენის გასაჩივრების უფლება აღარ ექნებათ. დანარჩენ ექვს ჟურნალისტს, ვისაც 5 წელზე მეტი მიესაჯა, კიდევ აქვთ გადაწყვეტილების გასაჩივრების უფლება. დაკავებულები აცხადებენ, რომ საქმე პოლიტიკურადაა მოტივირებული და ერდოღანის კრიტიკის აღმოფხვრას ისახავს მიზნად.[3]

სუდანის პრეზიდენტმა ქვეყანაში საგანგებო მდგომარეობა გამოაცხადა – მან გაათავისუფლა ფედერალური მთავრობა და თანამდებობები გუბერნატორებს დაატოვებინა. ამ დრომდე პრეზიდენტი პოსტის დატოვებას აპირებდა. ალ-ბაშირი ბოლო კვირების განმავლობაში მიმდინარე ანტი-სამთავრობო აქციაზეა ფოკუსირებული.[4]

დონეცკში სამი აფეთქება მოხდა – სეპარატისტების კონტროლირებად ტერიტორიაზე ერთი აფეთქება იმ სასტუმროსთან ახლოს მოხდა, სადაც ეუთოს დამკვირვებელთა შტაბია განთავსებული. კიდევ 2 აფეთქება ადმინისტრაციულ შენობებთან ახლოს მოხდა. მსხვერპლის შესახებ ინფორმაცია არ გავრცელებულა.[5]

ეგვიპტეში, სინაის ჩრდილოეთ ნაწილში შეტაკებების დროს 15 სამხედრო დაიღუპა – ორმხრივი სროლის დროს 7 თავდამსხმელის ლიკვიდაცია მოხდა. მომხდარზე პასუხისმგებლობა ტერორისტულმა დაჯგუფება „ისლამურმა სახელმწიფომ“ აიღო.[6]

[1] ABC News; Syria twin blasts in rebel-held city of Idlib kill at least 15, including emergency workers; 19 February, 2019; available at: https://www.abc.net.au/news/2019-02-19/syria-twin-blasts-kill-at-least-15-idlib/10824558

[2] 1TV; თურქეთის ხელისუფლებამ ფეთჰულა გიულენთან შესაძლო კავშირის გაო 295 სამხედრო მოსამსახურე დააკავა; 22 თებერვალი, 2019; ხელმისაწვდომია ბმულზე: https://1tv.ge/news/turqetis-khelisuflebam-fethula-giulentan-shesadzlo-kavshiris-gamo-295-samkhedro-mosamsakhure-daakava/

[3] 1TV; თურქეთის სასამართლომ გაზეთ „ჯუმჰურიეთის“ ჟურნალისტების წინააღმდეგ განაჩენი ძალაში დატოვა; 19 თებერვალი, 2019; ხელმისაწვდომია ბმულზე: https://1tv.ge/news/turqetis-saapelacio-sasamartlom-gazet-jumhurietis-djurnalistebis-winaaghmdeg-ganacheni-dzalashi-datova/

[4] იმედის ახალი ამბები; სუდანის პრეზიდენტმა საგანგებო მდგომარეობა გამოაცხადა; 23 თებერვალი, 2019; ხელმისაწვდომია ბმულზე: https://imedinews.ge/ge/msoflio/97506/sudanis-prezidentma-sagangebo-mdgomareoba-gamoatskhada

[5] იმედის ახალი ამბები; დონეცკში 3 აფეთქება მოხდა; 18 თებერვალი, 2019; ხელმისაწვდომია ბმულზე: https://imedinews.ge/ge/msoflio/97025/donetskshi-3-apetqeba-mokhda

[6] 1TV; ეგვიპტეში, სინაის ჩრდილოეთ ნაწილში შეტაკებებისას 15 სამხედრო დაიღუპა; 16 თებერვალი, 2019; ხელმისაწვდომია ბმულზე: https://1tv.ge/news/egvipteshi-sinais-chrdiloet-nawilshi-shetakebebisas-15-samkhedro-daighupa/

იემენის კრიზისი – ქვეყნის სამხრეთით მდებარე აბიანის პროვინციაში, ბაზრის ტერიტორიაზე ასაფეთქებელი მოწყობილობა ამოქმედდა. ინციდენტის შედეგად 2 ადამიანი დაიღუპა და 10 დაშავდა. მომხდარზე პასუხისმგებლობა არავის აუღია.[1]

იემენში ამბოხებულმა ჰუსიტებმა სახელისუფლო ძალების სამხედრო ბაზაზე აღლუმის დროს საჰაერო თავდასხმა განახორციელეს. უპილოტო საფრენი აპარატით განხორციელებულ თავდასხმას 6 პირი ემსხვერპლა. დაშავებულია იემენის სახელისუფლებო არმიის რამდენიმე მაღალჩინოსანი.[2]

ვითარება ავღანეთში – ავღანეთის დასავლეთ ნაწილში ტერაქტს 5 ადამიანის სიცოცხლე ემსხვერპლა. არიან დაშავებულებიც. ტერაქტის შედეგად დაშავებულთა შორის პოლიციის 4 თანამშრომელია. ავღანეთის შინაგან საქმეთა სამინისტროს ცნობით, ტერორისტებმა იერიში პოლიციის საგუშაგოზე საღამოს 18:00 საათზე მიიტანეს. თავდამსხმელებსა და ძალოვნებს შორის დაპირისპირება ორ საათს გაგრძელდა. ორმხრივი სროლისას სამი პოლიციელი, ერთი ბავშვი და ერთი სამოქალაქო პირი დაიღუპა. მომხდარზე პასუხისმგებლობა ტერორისტულმა დაჯგუფება „თალიბანმა“ აიღო.[3]

ქაბულში ძლიერი აფეთქებისას დაიღუპა სულ მცირე 4 და დაშავდა 120-მდე ადამიანი. დაშავებულებს შორის 23 ქალი და 12 ბავშვია. ზოგის ჯანმრთელობის მდგომარეობა მძიმეა. ასაფეთქებელი მოწყობილობა საერთაშორისო კომპანიებთან და არასამთავრობო ორგანიზაციების ოფისებთან ახლოს ამოქმედდა. თავდასხმაზე პასუხისმგებლობა ისლამურმა სახელმწიფომ აიღო.[4]

თურქი ჟურნალისტი ექსპრემიერზე დაწერილი სტატიის გამო გაასამართლეს – პელინ უნკერს 13-თვიანი პატიმრობა მიუსაჯეს. ჟურნალისტი მას შემდეგ დააპატიმრეს, რაც ექსპრემიერ ბიინალი ილდირიმზე სკანდალური სტატია გამოაქვეყნა. სტატიაში უნკერი ოფშორულ ჰოლდინგებთან ილდირიმის კავშირებზე წერდა. სასამართლომ მას თავისუფლების აღკვეთასთან ერთად ჯარიმის სახით 6800 ლირის გადახდა დააკისრა.[5]

კონგოს დემოკრატიულ რესპუბლიკაში საპრეზიდენტო არჩევნები ოპოზიციის კანდიდატმა მოიგო – ცენტრალური საარჩევნო კომისიის მონაცემებით, ოპოზიციური პარტიის ლიდერმა ფელიქს ჩისიკედიმ ხმათა უმრავლესობა მოიპოვა. არჩვენების შედეგებს არ იზიარებს ქვეყნის კათოლიკური თემის წარმომადგენელი ორგანიზაცია, რომელიც აცხადებს, რომ არჩევნები დარღვევებით ჩატარდა და მასში არა ჩისიკედიმ, არამედ ფაიულუმ გაიმარჯვა.[6]

აშშ-მა სირიიდან სამხედრო ტექნიკის გაყვანა დაიწყო – ამერიკული სამხედრო აღჭურვილობის პირველმა პარტიამ სირია უკვე დატოვა. უსაფრთხოების მიზნით, არ საჯაროვდება, თუ რა ტექნიკაზეა საუბარი და რა გზით გაიტანეს. აშშ-ის პრეზიდენტმა სირიიდან ჯარების გაყვანის შესახებ 19 დეკემბერს განაცხადა. მან ეს გადაწყვეტილება „ისლამურ სახელმწიფოზე“ გამარჯვებით ახსნა; ორგანიზაციის ნარჩენების „მიხედვა“ კი თურქეთს შესთავაზა.[7]

სუდანში ანტისამთავრობო აქციებზე დაღუპულთა რიცხვი გაიზარდა – გარდაცვლილთა რაოდენობა 24-ია. ზოგიერთი წყარო ვარაუდობს, რომ დაღუპულთა რიცხვი 40-მდეა ასული. აქციები სუდანში დეკემბერში დაიწყო; მოსახლეობა ქვეყანაში შექმნილ ეკონომიკურ მდგომარეობას აპროტესტებს. დეკემბრის შემდეგ საკვებზე ფასები გაძვირდა, ამასთან ქვეყანაში სავალუტო კრიზისია.[8]

ისლამურმა სახელმწიფომ ნიგერიის ქალაქი რანი დაიკავა – ქვეყნის თავდაცვის სამსახურის თანამშრომლის თქმით, ტერორისტების შემოსვლის შემდეგ, ხელისუფლების წარმომადგენლებმა ქალაქი დატოვეს. ჯარი მოსახლეობასთან ერთად გაიქცა. ქალაქი მთლიანად გადავიდა ტერორისტების ხელში. ქალაქი ტერორისტულმა ჯგუფმა ISWA-მ აიღო. ეს დაჯგუფება ადრე „ბოკო ჰარამის“ შემადგენლობაში შედიოდა, თუმცა შემდეგ „ისლამურ სახელმწიფოს“ დაემორჩილა.[9]

[1] Urdu Point; Blast at market in southern Yemen claims lives of 2 people, injures 10; By Faizan Hashmi; 9 January, 2019; available at: https://www.urdupoint.com/en/world/blast-at-market-in-southern-yemen-claims-live-524656.html

[2] BBC; Yemen soldiers killed in Houthi drone attack on base; 10 January, 2019; available at: https://www.bbc.com/news/world-middle-east-46822429

[3] Radio Free Europe / Radio Liberty; Five killed in Taliban attack on Afghan police station; 13 January, 2019; available at: https://www.rferl.org/a/five-killed-in-taliban-attack-on-afghan-police-station/29706985.html?fbclid=IwAR2qCu8SWbGoAsI9-B4kzkJTtxXHjFVhfp8-dSK83Z9VWfKg4eoGd96MNJo

[4] Al Jazeera; Fatal blast rocks Afghan capital Kabul; 15 January, 2019; available at: https://www.aljazeera.com/news/2019/01/afghanistan-blast-rocks-eastern-kabul-district-reuters-190114144830784.html

[5] იმედის ახალი ამბები; თურქი ჟურნალისტი ექსპრემიერზე დაწერილი სტატიის გამო გაასამართლეს; 9 იანვარი, 2019; ხელმისაწვდომია ბმულზე: https://imedinews.ge/ge/msoflio/92445/turqi-jurnalisti-eqspremierze-datserili-statiis-gamo-gaasamartles

[6] იმედის ახალი ამბები; კონგოს დემოკრატიული რესპუბლიკის საპრეზიდენტო არჩევნებში ოპოზიციის კანდიდატმა გაიმარჯვა; 10 იანვარი, 2019; ხელმისაწვდომია ბმულზე: https://imedinews.ge/ge/msoflio/92534/kongos-demokratiuli-respublikis-saprezidento-archevnebshi-opozitsiis-kandidatma-gaimarjva

[7] CNN; US begins withdrawing some military equipment from Syria; By Barbara Starr; 11 January, 2019; available at: https://edition.cnn.com/2019/01/10/politics/us-withdrawal-equipment-syria/index.html

[8] იმედის ახალი ამბები; სუდანში ანტისამთავრობო აქციებზე დაღუპულთა რაოდენობა გაიზარდა; 13 იანვარი, 2019; ხელმისაწვდომია ბმულზე: https://imedinews.ge/ge/msoflio/92825/sudanshi-antisamtavrobo-aqtsiebze-dagupulta-raodenoba-gaizarda

[9] Islamic State insurgents overrun northeast Nigerian town: security sources; By Paul Carsten, Ahmed Kingimi, Ola Lanre; 15 January, 2019; available at: https://www.reuters.com/article/us-nigeria-security-insurgency/islamic-state-insurgents-overrun-northeast-nigerian-town-security-sources-idUSKCN1P82I1

ვითარება ავღანეთში – ჩრდილოეთ ავღანეთში, დარესუფის რაიონის სოფელ სამანგანიდან თალიბანის წევრებმა სულ მცირე 40 მშვიდობიანი მოქალაქე გაიტაცეს. პროვინციის პოლიციის წარმომადგენლის თქმით, მათ გასათავისუფლებლად სპეცოპერაცია მიმდინარეობს. გზას, სადაც მოქალაქეები მძევლებად აიყვანეს, მოქალაქეებს სატვირთო ავტომობილებით ადგილობრივი საბადოებიდან ქვანახშირი გადააქვთ და სხვადასხვა ქალაქში ადგილობრივ ბაზრებზე ყიდიან. სწორედ ამ ადამიანების ნაწილი აიყვანეს თალიბებმა მძევლად და მძღოლებს მოქალაქეების უსაფრთხოების სანაცვლოდ საფასურის გადახდა მოსთხოვეს. ტერორისტულ დაჯგუფებას მომხდარზე ოფიციალური განცხადება არ გაუვრცელებია.[1]

აშშ-ის საჰაერო იერიშებს თალიბანის ერთერთი მეთაური მულაჰ აბდულ მანა ახუნდი ემსხვერპლა. ის ჰელმანდის პროვინციაში თალიბანის ხელმძღვანელი იყო. დაჯგუფების წევრების თქმით, მისი გარდაცვალება დიდი დანაკლისია, მაგრამ ეს მათ ვერ შეაჩერებს. ავღანეთის შს მინისტრის თქმით, ახუნდის დაღუპვა თალიბებს მნიშვნელოვნად დაასუსტებს.[2]

დასავლეთ ჰერათის პროვინციაში თალიბანის მებრძოლებმა 14 ავღანელი ჯარისკაცი მოკლეს და 21 ტყვედ აიყვანეს. თალიბანის წევრებსა და ავღანელ ჯარისკაცებს შორის ბრძოლა 6 საათს გრძელდებოდა. თალიბანის ერთერთმა წარმომადგენელმა დატყვევებული სამხედროების ვიდეო „ტვიტერზე“ გამოაქვეყნა.[3]

ნოემბერში ავღანეთში შეიარაღებულ თავდასხმებს 300-ზე მეტი ადამიანი ემსხვერპლა. თავდასხმის მთავარი სამიზნეები დედაქალაქი ქაბული, ჰელმანდისა და ღაზნის პროვინციები იყო.[4]

ირანის სასამართლომ ჟურნალისტ ქალს 13 წლით პატიმრობა მიუსაჯა – ირანის რევოლუციურმა სასმართლომ 12 წლითა და 9 თვით პატიმრობა მიუსაჯა ჟურნალისტ ქალ ჰენგამეჰ შაჰიდის უშიშროებასთან დაკავშირებული ბრალდებების საფუძველზე. რეფორმების მომხრე ჟურნალისტს განაჩენის გასაჩივრების უფლება აქვს. პატიმრობის შეფარდების გარდა, მას აუკრძალეს პოლიტიკური ჯგუფების წევრობა, მედიაში მუშაობა და ქვეყნიდან გამგზავრება. 43 წლის შაჰიდი ივნისში დააკავეს. მანამდე ის დაპატიმრებული იყო 2009 და 2017 წლებში. ბოლო წლებში ირანში ბევრი ჟურნალისტი და აქტივისტი დააკავეს უშიშროებასთან დაკავშირებული აბსტრაქტული ბრალდებების საფუძველზე. მედიის თავისუფლების დამცველი ორგანიზაციის, „რეპორტიორები საზღვრების გარეშე“ შეფასებით, ირანს 164-ე ადგილი ერგო მსოფლიოში პრესის თავისუფლების 2018 წლის რეიტინგით.[5]

სამხრეთ სუდანში 12 დღეში 150-ზე მეტი ქალი გააუპატიურეს – სამხრეთ სუდანში, ქალაქ ბენტიუში 12 დღის განმავლობაში 150-ზე მეტი ქალი და გოგო გააუპატიურეს. ქვეყნის ჩრდილოეთით მდებარე ქალაქში ბოლო დღეების განმავლობაში, შეიარაღებული კაცები გადაადგილდებიან. ადგილობრივები ძალადობაში სწორედ მათ ადანაშაულებენ. მათივე მტკიცებით, დამნაშავეთა ნაწილს უნიფორმები ეცვა. გაერო მოუწოდებს ადგილობრივ ხელისუფლებას, იპოვოს და დასაჯოს დამნაშავეები. არასამთავრობო საერთაშორისო ორგანიზაციის, „ექიმები საზღვრების გარეშე“ ინფორმაციით, ქალებისა და გოგოების დიდი ნაწილი მაშინ გააუპატიურეს, როცა ისინი ჰუმანიტარული დახმარების ცენტრებისკენ მიდიოდნენ. სამხრეთ სუდანში 2013 წლიდან ომია. ხუთი წლის განმავლობაში გაერომ გაუპატიურების ასობით შემთხვევა აღრიცხა. მხოლოდ 2018 წლის პირველ ნახევარში ორგანიზაციას 2 300-ზე მეტი შემთხვევის შესახებ აცნობეს. მათგან საქმეთა 20% ბავშვებზე სექსუალურ ძალადობას ეხებოდა.[6]

რუსეთმა აზოვის ზღვისპირა უკრაინულ პორტებს ბლოკადა მოუხსნა – ოფიციალურმა მოსკოვმა ქერჩის სრუტეში უკრაინულ სავაჭრო გემებს გავლის უფლება მისცა. 25 ნოემბრის შემდეგ, ეს პირველი შემთხვევაა, როდესაც ქერჩის სრუტეში უკრაინულმა გემებმა ცურვა შეძლეს. ქერჩის სრუტეში 3 უკრაინული ხომალდის დაკავებასთან დაკავშირებით უკრაინა გაეროს საერთაშორისო სასამართლოსთვის სარჩელს ამზადებს.[7]

იემენში 5 000 ტყვეს გაათავისუფლებენ – იემენის სამოქალაქო ომის მონაწილეები გაეროს შუამავლობით დაწყებულ მშვიდობიან მოლაპარაკებებზე ტყვეების გათავისუფლებაზე შეთანხმდნენ. მოლაპარაკებები შვედეთის დედაქალაქში გაიმართა. წითელი ჯვრის საერთაშორისო კომიტეტის ცნობით, არანაკლებ 5000 სამხედრო გათავისუფლდება. იემენში სამხედრო კონფლიქტი 2014 წელს დაიწყო. თითქმის 4-წლიანი ომის შედეგად იემენში 10,000-ზე მეტი ადამიანი დაიღუპა. არაბეთის ნახევარკუნძულის სამხრეთით მდებარე სახელმწიფო ჰუმანიტარული კატასტროფის წინაშეა.[8]

[1] TOLO News; Taliban abducts 40 passengers in Samangan; By Sayed Arif Musavi; 02 December, 2018; available at: https://www.tolonews.com/index.php/afghanistan/taliban-abducts-40-passengers-samangan

[2] BBC; Jey Afghanistan Taliban commander killed in US air strike; 02 December, 2018; available at: https://www.bbc.com/news/world-asia-46418776

[3] Al Jazeera; Afghan soldiers killed in coordinated Taliban attack in Herat; 07 December, 2018; available at: https://www.aljazeera.com/news/2018/12/afghan-soldiers-killed-coordinated-taliban-attack-herat-181207082508638.html

[4] Daily Sabah; Hundreds killed in November attacks in Afghanistan; 02 December, 2018; available at: https://www.dailysabah.com/asia/2018/12/03/hundreds-killed-in-november-attacks-in-afghanistan

[5] იმედის ახალი ამბები; ირანელ ჟურნალისტ ქალს 13-წლიანი პატიმრობა მიუსაჯეს; 3 დეკემბერი, 2018; ხელმისაწვდომია ბმულზე: https://imedinews.ge/ge/msoflio/87945/iranel-jurnalist-qals-13tsliani-patimroba-miusajes

[6] Al Jazeera; South Sudan: UN says over 150 women, girls raped in 12 days; 4 December, 2018; available at: https://www.aljazeera.com/news/2018/12/south-sudan-150-women-girls-raped-12-days-181204074727376.html

[7] იმედის ახალი ამბები; უკრაინელი მინისტრი: რუსეთმა ქერჩის სრუტეში უკრაინულ სავაჭრო გემებს გასვლის უფლება მისცა; 4 დეკემბერი, 2018; ხელმისაწვდომია ბმულზე: https://imedinews.ge/ge/msoflio/88244/ukraineli-ministri-rusetma-qerchis-sruteshi-ukrainul-savachro-gemebs-gasvlis-upleba-mistsa

[8] იმედის ახალი ამბები; იემენში 5000 ტყვეს გაათავისუფლებენ; 6 დეკემბერი, 2018; ხელმისაწვდომია ბმულზე: https://imedinews.ge/ge/msoflio/88528/iemenshi-5-000-tkves-gaatavisupleben

იდლიბის ბუფერულ ზონაში ასადის სამთავრობო ძალებმა ოპოზიციური ძალების 22 მებრძოლი მოკლეს – ბრძოლა მას შემდეგ დაიწყო, რაც ასადის რეჟიმის მხარდამჭერები ჰამას პროვინციის ჩრდილოეთით შეიჭრნენ. ამ ტერიტორიას აქამდე დაჯგუფება ჯაიშ ალ-იზა მართავდა.[1]

თურქეთში ჟურნალისტი ერდოღანის შეურაცხყოფისთვის გაასამართლეს – ჰუსნი მაჰალის 4 წლით და 1 თვით თავისუფლების აღკვეთა მიესაჯა. ჟურნალისტმა თურქეთი სირიაში ტერორისტების მხარდაჭერაში დაადანაშაულა, რისთვისაც მას 1 წელი და 8 თვე მიუსაჯეს. სასჯელის დანარჩენი ჟურნალისტს ქვეყნის ლიდერის კრიტიკისა და შეურაცხყოფისთვის მიუსაჯეს.[2]

ტერაქტი სომალიში – მოგადიშუში სამი ავტომობილის აფეთქებას 52 ადამიანი ემსხვერპლა. დაშავებულია 100-მდე პირი, მათ შორის ჟურნალისტებიც არიან. აფეთქება სასტუმროსთან „Sahafi“ ახლოს მოხდა, რომელიც სომალის საგამოძიებო დეპარტამენტთან ახლოს მდებარეობს. თავდასხმისას პოლიციელებმა ხუთი ტერორისტი მოკლეს. ტერაქტზე პასუხისმგებლობა ალ-შაბააბმა აიღო.[3]

კონგოს დემოკრატიულ რესპუბლიკაში ებოლას უკვე 200-ზე მეტი ადამიანი ემსხვერპლა – ვაქცინაციის პროგრამა ჯერჯერობით მხოლოდ 25 ათას ადამიანს შეეხო. სამედიცინო ჯგუფები, რომელთაც ვაქცინაცია უნდა ჩაატარონ, ხშირად ამბოხებულთა თავდასხმის სამიზნეები ხდებიან.[4]

ვითარება ავღანეთში – აფეთქების შედეგად კოჰსანის ოლქის გუბერნატორი ჰაჯი ამირ ჰაფბალა დაიღუპა. აფეთქება მისივე ოფისში მოხდა. მომხდარზე პასუხისმგებლობა არავის აუღია.[5]

ქაბულში თვითმკვლელმა ტერორისტმა თავი აიფეთქა, რასაც სულ მცირე ექვსი ადამიანი შეეწირა, რვა კი დაშავდა. შემთხვევა აქციის დროს მოხდა. ადამიანები ქვეყანაში უსაფრთხო გარემოს არ არსებობას და თალიბების მიერ შიიტებზე თავდასხმებს აპროტესტებდნენ. პოლიციის ინფორმაციით, თვითმკვლელი ხალხმრავალ ადგილამდე არ მიუშვეს, თორემ მსხვერპლი უფრო დიდი იქნებოდა. მომხდარზე პასუხისმგებლობა ისლამურმა სახელმწიფო აიღო.[6]

თალიბანის თავდასხმებმა ავღანეთის დასავლეთ პროვინციაში, მთლიანობაში, სულ მცირე 30 ავღანელი ჯარისკაცი იმსხვერპლა. ინფორმაცია ქვეყნის ძალოვანმა სტრუქტურამ გაავრცელა.[7]

თვითაღიარებულ დონეცკსა და ლუგანსკში არჩევნები გაიმართა – უკრაინის აღმოსავლეთში, დონეცკის და ლუგანსკის ე.წ. სახალხო რესპუბლიკების მეთაურების არჩევნებში ლიდერობენ დენის პუშილინი და ლეონიდ პასეჩნიკი – ამის შესახებ რუსული საინფორმაციო სააგენტოები წერენ თვითგამოცხადებული რესპუბლიკების ე.წ. საარჩევნო კომისიებზე დაყრდნობით. უკრაინის მიერ უკანონოდ გამოცხადებული არჩევნების წინასწარი შედეგებით, დონეცკის ე.წ. სახალხო რესპუბლიკის მეთაურის მოვალეობის შემსრულებელს, პუშილინს ხმა მისცა 61,5%-მა და ლუგანსკის ე.წ. სახალხო რესპუბლიკის მეთაურის მოვალეობის შემსრულებელს, პასეჩნიკს 63%-მა. უკრაინის პროკურატურამ კენჭისყრის ორგანიზატორთა წინააღმდეგ სისხლის სამართლის საქმე აღძრა ქვეყნის ტერიტორიული მთლიანობის ხელყოფის მუხლით, რომელიც სამუდამო პატიმრობას ითვალისწინებს. დონეცკის და ლუგანსკის ე.წ. სახალხო რესპუბლიკებში არჩევნების ჩატარება დაგმეს ევროკავშირმა, ნატომ და აშშ-მა.

ომი დონბასში 2014 წელს დაიწყო. მხარეებს შორის, საერთაშორისო შუამავლების მონაწილეობით, 2014 წლის სექტემბერში ხელი მოეწერა მინსკის შეთანხმებას ცეცხლის შეწყვეტის შესახებ. მოგვიანებით, 2017 წელს ხელი მოეწერა კიდევ ერთ შეთანხმებას, რომელიც, თავდაპირველი ჩანაფიქრით, დეკემბრის ბოლოს უნდა ამოქმედებულიყო. თუმცა, დღემდე ორივე მხარე ერთმანეთს ადანაშაულებს ცეცხლის განახლებაში. აღმოსავლეთ უკრაინაში მთავრობის ჯარებსა და სეპარატისტებს შორის კონფლიქტმა 2014 წლის შემდეგ 10300-ზე მეტი ადამიანის სიცოცხლე შეიწირა და ასობით ათასი ადამიანი აქცია დევნილებად.[8]

[1] Daily Sabah; Assad regime attack kills 23 opposition forces in Syria’s Idlib buffer zone; 09 November, 2018; available at: https://www.dailysabah.com/syrian-crisis/2018/11/09/assad-regime-attack-kills-23-opposition-forces-in-syrias-idlib-buffer-zone-monitor

[2] SANA – Syrian Arab News Agency; Turkish court hands down prison sentences for SANA correspondents in Turkey; 08 November, 2018; available at: https://www.sana.sy/en/?p=150621

[3] CNN; Death toll in Mogadishu car bombing rises to 52; By Omar Nor and Bukola Adebayo; 12 November, 2018; available at: https://edition.cnn.com/2018/11/12/africa/mogadishu-bomb-death-toll-intl/index.html

[4] BBC; DR Congo Ebola outbreak worst in country’s history; 11 November, 2018; available at: https://www.bbc.com/news/world-africa-46167340

[5] იმედის ახალია ამბები; ავღანეთში აფეთქებისას გუბერნატორი დაიღუპა; 10 ნოემბერი, 2018; ხელმისაწვდომია ბმულზე: https://imedinews.ge/ge/msoflio/84915/avganetshi-apetqebisas-gubernatori-daigupa

[6] Fox News; ISIS claims responsibility for suicide attack in Afghanistan; By Kitty Logan; 13 November, 2018; available at: https://www.foxnews.com/world/isis-claims-responsibility-for-bomb-attack-in-afghanistan

[7] Reuters; Taliban attacks in western Afghanistan kill at least 30 security forces; 15 November, 2018; available at: https://www.reuters.com/article/us-afghanistan-attack/taliban-attacks-in-western-afghanistan-kill-at-least-30-security-forces-idUSKCN1NK10E?il=0

[8] იმედის ახალია ამბები; დონბასისა და ლუგანსკის თვითგამოცხადებულ რესპუბლიკებში ე.წ. არჩევნების წინასწარი შედეგები გამოქვეყნდა; 12 ნოემბერი, 2018; ხელმისაწვდომია ბმულზე: https://imedinews.ge/ge/msoflio/85101/donbasisa-da-luganskis-tvitgamotskhadebul-respublikebshi-ets-archevnebis-tsinastsari-shedegebi-gamoqveknda