ორომოს ტომის შესახებ ინფორმაცია (განსახლება, წეს-ჩვეულებები, ენა, რელიგია) – ა.შ.შ. ცენტრალური სადაზვერვო სამმართველოს (CIA) მიხედვით, ეთიოპიის მოსახლეობა 2018 წლის გათვლებით, შეადგენს 108,386,391, რომელთა 34.4 %-ს წარმოადგენენ ორომოს ხალხი (ყველაზე დიდი ეთნიკური ჯგუფი ქვეყანაში). მათი განსახლების ძირითადი არეალია ორომიას რეგიონი, რომელიც ქვეყნის ცენტრალურ და სამხრეთ-დასავლეთ ნაწილში მდებარეობს (აღნიშნულ შტატში ასევე მდებარეობს ეთიოპიის დედაქალაქი ადის-აბება). ეთიოპიაში სახელმწიფო ენა ამჰარიკულია (Amharic), თუმცა, ორომოს შტატში ოფიციალური ენად ასევე გამოცხადებულია ორომო (Oromo), რომელზედაც სწორედ ორომოს ხალხი საუბრობენ.[1]
რაც შეეხება მათ რელიგიას, ორომოს რეგიონში 2007 წელს ჩატარებული სახელმწიფო აღწერის მიხედვით (რომელიც მოიცავდა როგორც ეთნიკურად ორომო, ასევე – სხვა ეთნოსის წარმომადგენლებს), ქრისტიანობის მიმდევარი იყო 13 107 963 პირი (48.1 %); მუსლიმთა რაოდენობა შეადგენდა 12 835 410-ს (47.6 %); ხოლო ორომოთა ტრადიციულ რელიგიას – Waaqeffanna მისდევდა 887 773 ადამიანი (3.3 %).[2]
ავტორი ჯეიმს მინაჰანი, 2016 წელს გამოცემულ საკუთარ წიგნში, სახელწოდებით – „Encyclopedia of Stateless Nations: Ethnic and National Groups around the World, 2nd Edition” უთითებს, რომ ორომოთა ნახევარზე მეტი არის სუნიტი მაჰმადიანი, მესამედი – ეთიოპიელი მართლმადიდებლური ეკლესიის მიმდევარი, ხოლო დანარჩენები ძირითადად პროტესტანტები არიან, ან მისდევენ ტრადიციულ რელიგიურ მრწამსს. ტრადიციული რელიგია უფრო ხშირად გვხვდება სამხრეთით, ოსოოს მოსახლეობაში, ხოლო ქრისტიანობა უფრო გავრცელებულია ქალაქებსა და მათ მიმდებარე დასახლებებში. მუსლიმები უფრო ხშირად გვხვდებიან სომალის საზღვართან და ქვეყნის ჩრდილოეთით.[3]
ორომოებს აქვთ ერთგვარი სოციალური სისტემა – „გადაა“, რომელიც გულისხმობს ორომოთა საზოგადოების მოწყობას რამდენიმე (7-დან 11-მდე) ჯგუფად, რომელთა წევრები მომდევნო 8 წლის მანძილზე, სხვადასხვა საზოგადოებრივ როლს ასრულებენ. მრავალი წლის განმავლობაში, სწორედ „გადაა“ განსაზღვრავდა ორომოთა რელიგიურ, სოციალურ, პოლიტიკურ და ეკონომიკურ ცხოვრებას, ამას გარდა, მან ასევე გავლენა იქონდა ორომოთა ისტორიაზე, ფილოსოფიაზე, ხელოვნებაზე და ა.შ. საზოგადოების თითოეული წევრის საქმიანობას და ცხოვრება ორგანიზებულია გადაას მიერ. წყაროთა უმრავლესობის მიხედვით, აღნიშნულ გადაას სისტემას თანამდროვებაში მხოლოდ ორომოთა მხოლოდ რამდენიმე განშტოება მისდევს. სისტემას ხშირად აკრიტიკებენ იმის გამო, რომ ის არ ითვალისწინებს ქალთა როლს საზოგადოებაში.[4]
ორომოს ტომის წევრთა ზოგადი მდგომარეობა ეთიოპიაში
გაერთიანებული სამეფოს საშინაო საქმეთა ოფისი ეთიოპიაში ორომოს ხალხის შესახებ 2017 წლის ანგარიშში წერდა, რომ ეთიოპიის კონსტიტუციის 25-ე მუხლის თანახმად. ყველა ადამიანი თანასწორია კანონის წინაშე და კანონი ყველა მოქალაქეს იცავს ყოველგვარი დისკრიმინაციის გარეშე. ამ თვალსაზრისით, კანონი უზრუნველყოს ყველა პირის თანაბარ და ეფექტურ დაცვას რასის, ეროვნების, ეთნოსის, სოციალური წარმოშობის, ფერის, სქესის, ენის, რელიგიის, პოლიტიკური ან სხვა მოსაზრების, და ა.შ. საფუძველზე დისკრიმინაციის გარეშე. კონსტიტუციის 39-ე მუხლი ასევე ითვალისწინებს “ერების, ეთნოსების და ხალხთა უფლებებს”, რომელიც ადგენს სხვადასხვა უფლებებს ენის, კულტურის, ისტორიისა და თვითგამორკვევის თვალსაზრისით. მედია საშუალება ალ ჯაზირას 2014 წლის სტატიაში განმარტებულია, რომ „ეთიოპიის 1994 წლის კონსტიტუცია ხელს უწყობს ეთნიკური უფლებების დაცვას ქვეყნის ფედერაციულ შტატებად ორგანიზებით, რომელიც ნაწილობრივ დაფუძვნებულია “ენასა და იდენტობაზე”; ის აღიარებს ყველა ეთიოპიურ ენას თანაბრად; პატივს სცემს ეთნიკური იდენტურობისა და არა-ზიანისმომტან ტრადიციებს, უზრუნველყოფს ეთნიკური უმცირესობების წარმომადგენლობას საკანონმდებლო ორგანოს ორივე პალატაში და ა.შ.
ანგარიშის მიხედვით, 1995 წელს, ქვეყნის ფედერალურმა მთავრობამ, შტატ ორომიის წარმომადგენელთა საბჭოსთან შეთახნმების გარეშე, დედაქალაქ ადის-აბებასთვის შემოიღო თვითმართველი ქალაქის სტატუსი. ხელისუფლებამ იმისთვის, რომ გაენეტრიალებინა ორომო ნაციონალისტების მხრიდან ეჭვები ადის-აბებას ორომიას რეგიონიდან სეცესიის (გამოყოფის) თაობაზე, კონსტიტუციაში 49 მუხლში ჩაწერა, რომ ორომიას შტატს ექნებოდა „განსაკუთრებული ინტერესები“ ადის-აბებაში. თუმცა, ექსპერტების მიხედვით, აღნიშნული მუხლი პრაქტიკაში არასდროს გამოყენებულ და, მეტიც, უკანასკნელი 20 წლის განმავლობაში საწინააღმდეგო მოვლენები მოხდა. შტატ ორომიას წარმომადგენელთა საბჭო და ორომიას სხვა მნიშვნელოვანი საჯარო ორგანოები, რომლებიც ადრე სწორედ დედაქალაქში მდებარეობდა, იძულებით გადაიტანეს ქალაქის გარეთ. აღნიშნული გამოიწვია ძირითადად ეთნიკურად ტიგრეანებით დაკომპლექტებულმა ქალაქის მთავრობის მიერ გადადგმულმა ნაბიჯებმა.
ორომოთა გამოცემა Finfinne Tribune 2015 წლის ერთ-ერთ სტატიაში წერდა, რომ „უკანასკნელი 2 ათწლეულის განვმალობაში, ორომოთა მუსიკალური ბენდები, ორომოული სამოქალაქო საზოგადოებები, ორომოული გაზეთები და ა.შ. გაუჩინარებულ იქნა დედალაქ ადის-აბებადან. როგორც წესი, აღნიშნულ ორგანიზაციებსა თუ ჯგუფებს ბრალს დებდნენ მთავრობის მიერ კანონგარეშედ გამოცხადებული „ორომოს თავისუფლების ფრონტის“ (Oromo Liberation Front) მხარდაჭერაში და, შედეგად, აუქმებდნენ ან უკრძალავდნენ საქმიანობას. დღეს, ადის- აბება ორომოებისთვის „ქალაქის ჩრდილიღაა“ დარჩენილი, დაცლილი ყოველგვარი ორომოული კულტურის ელემენტებისგან“.
ანგარიშის მიხედვით, მიუხედავად იმისა, რომ ქვეყანაში ორომოს ხალხი უმრავლესობას წარმოადგენს, ისინი სათანადოდ მაინც არ არიან წარმოდგენილნი ქვეყნის პოლიტიკურ სისტემაში და ზოგჯერ, არწყდებიან გარკვეულ დისკრიმინაციას საკუთარი ენის, ლიტერატურის და მედია საშუალებების გამოყენების კუთხით. ამას გარდა, ორომოთა მიმართ ზოგჯერ ადგილი აქვს იძულებითი გადაადგილების და ქონების ჩამორთმევის შემთვევებს, ქვეყნის სხვადასხვა რეგიონებში. მიუხედავად იმისა, რომ ენა „ორომო“ არ წარმოადგენს ქვეყნის ოფიციალურ ენას, მას ჩვეულებრივად იყენებენ განათლების, კერძო თუ საჯარო სექტორებში, ორომიას რეგიონში.
ქვეყნის ამჟამინდელი პრეზიდენტი (ისევე როგორც წინა ორი პრეზიდენტი) არის ეთნიკურად ორომო და ორომოები დასაქმებულნი არიან საჯარო სამსახურში. ქვეყანაში არსებობს ბევრი რეგისტრირებული პოლიტიკური პარტია, რომლებიც იცავენ ეთნიკურად ორომოთა ინტერესებს, მათ შორის, მმართველი ხელისუფლების წევრი OPDO პარტია.
გაერთიანებული სამეფოს საშინაო საქმეთა ოფისის ექსპერტების შეფასებით, მიუხედავად იმისა, რომ ეთნიკურად ორომოების მიმართ ზოგჯერ შესაძლებელია ადგილი ჰქონდეს გარკვეულ დისკრიმინაციას როგორც სახელმწიფოს, ასევე – საზოგადოების მხრიდან, უბრალოდ ეთნიკური ნიშანი, ამ შემთხვევაში, არ წარმოადგენს საკმარისად სერიოზულ საფუძველს როგორც მისი ბუნებით, ასევე – განმეორებითობის თვალსაზრისით, რომ სახეზე იყოს დევნა ან სერიოზული ზიანის რისკი.[5]
Freedom House ეთიოპიის შესახებ 2019 წელს გამოქვეყნებულ ყოველწლიურ ანგარიშში (საანგარიშო პერიოდი – 2018 წელი) წერდა, რომ ქვეყანაში ეთნიკური ნიშნით ძალადობა და შეტაკებები კვლავაც გრძელდებოდა 2018 წლის განმავლობაში, ძირითადად, ორომოს ხალხსა და სხვა ეთნიკურ ჯფუფებს შორის. ეთნიკურად ორომოთა და სომალელთა მიმართ განხორციელებული ჩაგვრა და დისკრიმინაციამ გამოიწვია ორომიასა და სომალიის რეგიონებში ნაციონალიზმის გაზრდა. შედეგად, აღნიშნულ რეგიონებში მცხოვრები უმცირესობები, რომლებიც ორომიაში ორომოს ან სომალიაში – სომალის ეთნიკურ ჯგუფებს არ განეკუთვნებიან, ხშირად ხდებიან თავდასხმებისა და ქონების დაზიანების მსხვერპლნი.[6]
Amnesty International ეთიოპიის შესახებ 2019 წელს გამოქვეყნებულ ანგარიშში წერდა, რომ ქვეყნის აღმოსავლეთით მდებარე სომალიის რეგიონში, ადგილობრივი პოლიციის სპეც-დანიშნულების დანაყოფმა განახორციელა მაშტაბური კანონგარეშე სიკვდილით დასჯის ოპერაცია, რასად შედეგად ასობით ეთნიკურად ორომოს სიცოცხლე ემსხვერპლა. ამასთან ერთად, აღნიშნული რეგიონიდან, განვითარებული მოვლენების შედეგად, 50 000-მდე ორომო იძულებით იქნა გადაადგილებული.[7]
სხვა დამატებითი ინფორმაცია ეთიოპიაში ეთნიკურად ორომოს ტომის წარმომადგენლების მიმართ დაგნხორციელებული მასშტაბური უფლებადარღევებისა და დისკრიმინაციის შესახებ, წარმოშობის ქვყენის შესახებ ინფორმაციის მოპოვების განყოფილების მიერ შესწავლილ წყაროებში არ იძებნება. მათ შორის, ისეთი საერთაშორისო სამთავრობო თუ არასამთავრობო ორგანიზაციები, როგორიცაა ა.შ.შ. სახელმწიფო დეპარტამენტი, Human Rights Watch და ა.შ. საკუთარ უახლეს ანგარიშებში არაფერს წერენ აღნიშნული საკითხის გარშემო.[8] [9]
[1] CIA Factbook – Ethiopia; updated on 22 October 2019; available at https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/et.html [accessed 24 October 2019]
[2]Ethiopian Public Census (PDF), Ethiopia, 2007, archived from the original (PDF) on 10 February 2016; available at
[accessed 24 October 2019]
[3] James B. Minahan (2016). “Encyclopedia of Stateless Nations: Ethnic and National Groups around the World”, 2nd Edition. ABC-CLIO. pp. 319–320. ISBN 978-1-61069-954-9.
[4] UK Home Office – Country Policy and Guidance Note Ethiopia: Oromos including the ‘Oromo Protests; published November 2017; available at
[accessed 25 October 2019]
[5] UK Home Office – Country Policy and Guidance Note Ethiopia: Oromos including the ‘Oromo Protests; published November 2017; available at
[accessed 25 October 2019][6] Freedom House – Annual report on political rights and civil liberties in 2018; published 4 February 2019; available at
[accessed 25 October 2019][7] Amnesty International – Annual report 2017/18 (covering 2017); published 22 February 2018; available at
[accessed 25 October 2019][8] USDOS – Annual report on human rights in 2018; published 13 March 2019; available at
[accessed 25 October 2019][9] Human Rights Watch – Annual report on the human rights situation in 2018; published 17 January 2019; available at
[accessed 25 October 2019]