პაკისტანი. იძულებითი ქორწინების კუთხით არსებული ვითარება. მარტი, 2023

პაკისტანის ქალთა საწინააღმდეგო პრაქტიკის პრევენციის 2011 წლის აქტის [სისხლის სამართლის კოდექსის შესწორება] მიხედვით, ქალის იძულებით ქორწინებაში ჩართვა 3-დან 10 წლამდე პატიმრობით ისჯება. კანონმდებლობა, დამატებით, 500 ათასი რუპიის ოდენობის ფულად ჯარიმასაც ითვალისწინებს.[1]

ამერიკის შეერთებული შტატების სახელმწიფო დეპარტამენტი 2022 წელს გამოქვეყნებულ ანგარიშში [საანგარიშო პერიოდი 2021 წელი] პაკისტანის შესახებ წერს, რომ მიუხედავად იმისა, რომ იძულებითი ქორწინება სისხლის სამართლის კოდექსით დასჯადი ქმედებაა, ხშირ შემთხვევაში, სისხლისსამართლებრივი პასუხისგმებლობა შეზღუდული რჩება. გარდა ამისა, მიუხედავად საკანონმდებლო დონეზე აკრძალვისა, ბავშვთა ქორწინებასაც აქვს ადგილი.[2]

საერთაშორისო ორგანიზაცია „Human Rights Watch“ 2023 წელს გამოქვეყნებულ ანგარიშში [საანგარიშო პერიოდი 2022 წელი] პაკისტანის შესახებ წერს, რომ დაახლოებით 19 მილიონი გოგონა პაკისტანში 18 წლის ასაკამდე და 4.6 მილიონი გოგონა 15 წლის ასაკამდე ქორწინდება. დაქორიწნებული გოგონები ხშირად სახიფათო ფეხმძიმობის რისკის ქვეშ არიან, რაც ადრეულ ასაკში ფეხმძიმობასთანაა დაკავშირებული. ქალები რელიგიური უმცირესობებიდან განსაკუთრებით მოწყვლადები არიან იძულებითი ქორწინების მიმართ. პაკისტანის ხელისუფლება ძალიან ცოტას აკეთებს ბავშვთა და იძულებითი ქორწინების აღსაკვეთად.[3]

ამერიკის შეერთებული შტატების სახელმწიფო დეპარტამენტის 2022 წელს გამოქვეყნებულ ანგარიშში [საანგარიშო პერიოდი 2021 წელი] პაკისტანის შესახებ წერს, რომ იყო შემთხვევები, როდესაც გატაცებისა და იძულებითი კონვერტაციის შემთხვევებში, მთავრობა ერეოდა საქმეში და სასამართლოსა და სამართალდამცავი ორგანოების მხრიდან მხარდაჭერას ჰქონდა ადგილი; თუმცა, სამართლებრივი ქმედებები სავარაუდო დამნაშავის მიმართ იშვიათობა იყო. პუნჯაბის შტატში ქრისტიანი ქალებისა და გოგონების იძულებითი ქორწინებისა დაკონვერტაციის არაერთ შემთხვევას ჰქონდა ადგილი. იძულებითი ქორწინების, ბავშთა ქორწინებისა და იძლებითი კონვერტაციის შემთხვევებს ადგილი ჰქონდა რელიგიური უმცირესობების, ხშირად დაბალი კასტის იუნდუისტი გოგონების მიმართ.

2021 წლის 26 ივლისს, ბადინის სასამართლომ პოლიციას დაავალა ინდუისტი გოგონა მშობლებთან დაებრუნებინა მას შემდეგ, რაც ის გაიტაცეს, იძულებით დააქორწინეს და იძულებით გაამუსლიმეს. გოგონა პოლიციამ მუსლიმი მამაკაცისგან მას შემდეგ დაიხსნა, რაც სოციალურ ქსელში გავრცელდა ვიდეო, რომელზეც აღბეჭდილი იყო, როგორ ითხოვდა გოგონა დახმარებას და მშობლებთან დაბრუნებას. სასამართლოს გადაწყვეტილების შემდეგ, პოლიციამ მუსლიმი მამაკაცი ქასიმ ხასხელი და მისი ორი ძმა გატაცების, გაუპატიურების, წამებისა და გოგონას დაშინების ბრალდებით დააპატიმრა. გოგონა მშობლებთან 2021 წლის ივლისში დააბრუნეს და მოგვიანებით საქმის ფარგლებში დაპატიმრებულები გაათავისუფლეს.

რელიგიურმა უმცირესობებმა და ორგანიზაციებმა იძულებითი ქორწინებისა და კონვერტაციის მიმართ ხელისუფლების დამოკიდებულება გააპროტესტეს და განაცხადეს, რომ მსგავს პრაქტიკას რეგულარულად აქვს ადგილი პაკისტანის ყველა პროვინციაში. 2021 წლის 21 მაისს, რელიგიურ საკითხებში პრემიერის სპეციალურმა თანაშემწემ განაცხადა, რომ იძულებითი კონვერტაციისა და ქორწინების შემთხვევები იშვიათობა იყო. აღნიშნულ განცხადებას მწვავე კრიტიკა მოჰყვა არასამთავრობო ორგანიზაციების მხრიდან; მათი განცხადებით, იძულებითი ქორწინება და კონვერტაცია ფართოდაა გავრცელებული. ორგანიზაციები მოითხოვდნენ, მთავრობამ გააკეთოს უფრო მეტი იძლებითი ქორწინებისა და კონვერტაციის მსხვერპლთა დასაცავად.[4]

„პაკისტანის ადამიანის უფლებათა დაცვის კომისია“ 2022 წელს გამოქვეყნებულ ანგარიშში [საანგარიშო პერიოდი 2021 წელი] პაკისტანის შესახებ წერს, რომ 2021 წლის განმავლობაში ღირსების აღდგენის სახელით ჩადენილი დანაშაულები, გაუპატიურება და სექსუალური ძალადობის შემთხვევები, იძლებითი ქროწინების, ოჯახში ძალადობისა და ინტერნეტში შევიწროვების ფაქტების კლების ნიშნები არ ჩანდა. ორგანიზაციის ინფორმაციით, 2020 წელს ბავშვთა 64 და იძულებითი ქორწინების 141 შემთხვევა იყო დაფიქსირებული. 2021 წელს კი ადგილი ჰქონდა ბავშვთა 84 და იძლებითი ქორწინების 92 შემთხვევას.[5]

[1] მედია საშუალება „Daily Times“; იძულებითი ქორწინება – მიზეზები და შედეგები; სტატიის ავტორი: მადიჰა იქბალი; გამოქვეყნებულია 2022 წლის 8 დეკემბერს; ხელმისაწვდომია ბმულზე: https://dailytimes.com.pk/1037140/forced-marriages-reasons-and-circumstances/#:~:text=Recently%2C%20according%20to%20the%20Prevention,to%20fine%20of%20500%2C000%20rupees. [ნანახია 2023 წლის 20 მარტს]

[2] ამერიკის შეერთებული შტატების სახელმწიფო დეპარტამენტი; ყოველწლიური ანგარიში ადამიანის უფლებების დაცვის პრაქტიკის შესახებ პაკისტანში – 2021 წელი; გამოქვეყნებულია 2022 წლის 12 აპრილს; ხელმისაწვდომია ბმულზე:

[ნანახია 2023 წლის 20 მარტს]

[3] საერთაშორისო ორგანიზაცია „Human Rights Watch“; ყოველწლიური ანგარიში ადამიანის უფლებების დაცვის პრაქტიკის შესახებ პაკისტანში – 2022 წელი; გამოქვეყნებულია 2023 წლის 12 იანვარს; ხელმისაწვდომია ბმულზე:

[ნანახია 2023 წლის 20 მარტს]

[4] ამერიკის შეერთებული შტატების სახელმწიფო დეპარტამენტი; ყოველწლიური ანგარიში რელიგიის თავისუფლების პრაქტიკის შესახებ პაკისტანში – 2021 წელი; გამოქვეყნებულია 2022 წლის 2 ივნისს; ხელმისაწვდომია ბმულზე:

[ნანახია 2023 წლის 20 მარტს]

[5] პაკისტანის ადამიანის უფლებათა დაცვის კომისია; ადამიანის უფლებების დაცვის პრაქტიკა პაკისტანში – 2021 წელი; გამოქვეყნებულია 2022 წელს; ხელმისაწვდომია ბმულზე:

[ნანახია 2023 წლის 20 მარტს]

პაკისტანი. ინფორმაცია პოლიტიკური პარტიის “მუსლიმური ლიგა” შესახებ. აგვისტო, 2020

ინფორმაცია პოლიტიკური პარტიის “მუსლიმური ლიგა” შესახებ – მედია საშუალება Dawn მიხედვით, პოლიტიკური პარტია Pakistan Muslim League (Nawaz) 1993 წელს დააფუძნა ცნობილმა პოლიტიკოსმა და პაკისტანის 3-გზის პრემიერ-მინისტრმა – ნავაზ შარიფმა. სტატიის მიხედვით, პარტიის იდეოლოგია კონსერვატიულ, მემარჯვენე და ნაციონალისტურ მოტივებზეა აგებული, თუმცა, უკანასკნელ ხანებში, ის თანდათან უფრო დაშორდა რელიგიურ-კონსერვატიზმს და შედარებით უფრო ცენტრისტულ ნარატივზეა გადასული. ეკონომიკური თვალსაზრისით, პარტია მხარს უჭერს თავისუფალ ბაზარს და პაკისტანის მზარდ ინფრასტრუქტურულ განვითარებას. PML (N) ასევე ემხრობა მეგობრული ურთიერთობების აღდგენას ინდოეთთან, რათა ხელი შეუწყოს ვაჭრობას და გააძლიეროს ეკონომიკა. პარტიის სათავო ოფისი მდებარეობს ლაჰორიში. პარტიის ლოგო – [1]

პორტალ Urdupoint-ის მიხედვით, Pakistan Muslim League (Nawaz) წარმოადგენს ერთ-ერთ წამყვან პოლიტიკურ პარტიას პაკისტანში. პარტია რეგისტრირებულია პაკისტანის საარჩევნო კომისიაში აბრევიატურით PML (N) და მისი საარჩევნო სიმბოლო არის ლომი. პარტიის ამჟამინდელი პრეზიდენტია მიან მუჰჰამად შეჰბაზ შარიფი (დამაარსებლის – ნავაზ შარიფის ძმა). პარტიის მთავარი კომიტეტის წევრები და ლიდერები არიან: ნავაზ შარიფი; კალსოომ ნავაზ შარიფი; მოჰამმად თალალ ჩოუდჰარი; მამნოონ ჰუსსაინი და იშაქ დარი.[2]

რაც შეეხება პარტიის წარმოშობის ისტორიას, პორტალ Globalsecurity მიხედვით, PML (N)-ის ფესვები 1906 წელს დაარსებულ “სრულიად ინდოეთის მუსლიმთა ლიგაში“ უნდა ვეძებოთ. აღნიშნული პარტია, თავის დროზე ინდოელი მუსლიმების ინტერესების დასაცავად შეიქმნა და სწორედ მისი და მისი ლიდერების მიღწევაა პაკისტანის დამოუკიდებლობაც. პარტია 1958 წელს სხვადასხვა მიზეზთა გამო დაიშალა. 1962 წელს გენერელმა და პაკისტანელმა პოლიტიკოსმა, აიუბ ხანმა დაარსა პარტია სახელწოდებით „Pakistan Muslim League“ ხოლო მეორე პაკისტანელმა პოლიტიკოსმა – Muhammad Khan Junejo-მ ასევე შექმნა პარტია –  Pakistan Muslim League (J). სწორედ ამ უკანასკნელი პარტიის მემკვიდრეა PML (N) პარტიაც, კერძოდ, 1993 წელს, ჯუნეჯოს გარდაცვალების შემდგომ, პარტის სათავეში ჩაუდგა მიან ნავაზ შარიფი და მას ეწოდა Pakistan Muslim League (Nawaz)

დაარსების დღიდან, პაკისტანის ხალხთა პარტიასთან (PPP) ერთად, PLM (N) დომინირებდა პაკისტანის პოლიტიკაში და წარმოადგენდა წამყვან პოლიტიკურ პარტიას. თუმცა, 1999 წელს მოხდა სახელმწიფო გადატრიალება, რომლის შედეგადაც სათავეში მოვიდა გენერალი პერვაზ მუშარაფი და მის მიერ მხარდაჭერილი, PLM (N) პარტიიდან გამოყოფილი სუბ-პარტია – Pakistan Muslim League (Quaid). თითქმის ათწლიანი წარუმატებლობის შემდგომ, 2008 წელს  PLM (N)კვლავ მოიპოვა ამომრჩეველთა მხარდაჭერა და პარლამენტში შევიდა, როგორც მთავარი ოპოზიციური პარტია. ხოლო 2013 წელს გაიმარჯვა არჩევნებში და დაბრუნდა, როგორც მმართველი ძალა, ასმათანავე – პარტიის ლიდერი, ნავაზ შარიფი რეკორდული მესამე ვადით აირჩიეს პაკისტანის პრემიერ-მინისტრად. პარტიის მთავარი დასაყრდენია პენჯაბის პროვინცია, სადაც 1985 წლის შემდგომ, ექვსჯერ დააკომპლექტა მთავრობა..[3]

პაკისტანის ეროვნული ასამბლეის (პარლამენტის ქვედა პალატა) ოფიციალური ვებ-გვერდის მიხედვით, PML (N) წარმოადგენს ყველაზე დიდ ოპოზიციურ პარტიას, რომლის წევრებიც პარლამენტის ქვედა პალატაში 83 მანდატს ფლობენ (სულ 342 მანდატია). პარტიის პრეზიდენტს – მიან მუჰჰამად შეჰბაზ შარიფს უკავია ოპოზიციის ლიდერის თანამდებობა პარლამენტში.[4]

ინფორმაცია პარტიის წევრობის დამადასტურებელი დოკუმენტის შესახებ, წარმოშობის ქვეყნის შესახებ ინფორმაციის მოპოვების განყოფილების მიერ შესწავლილი სხვადასხვა წყაროებში, არ იძებნება.

პარტიის წევრების და მხარდამჭერების მდგომარეობა?

ა.შ.შ. სახელმწიფო დეპარტამენტი პაკისტანის შესახებ 2020 წლის მარტში გამოქვეყნებულ ყოველწლიურ ანგარიშში (საანგარიშო პერიოდი – 2019 წელი) წერდა,  რომ ზოგჯერ ადგილი ჰქონდა მთავრობის მხრიდან მედია საშუალებებზე ზეწოლას, რათა შეეწყვიტათ ოპოზიციის ლიდერებთან ინტერვიუები. მაგალითად, 11 ივნისს, ინტერვიუ ოპოზიციისა და „პაკისტანის მუსლიმთა ლიგის (ნავაზ)“ (PML (N)) ლიდერთან – მერიამ ნავაზთან, გასვლისთანავე შეწყდა და სატელევიზიო სიგნალი გაწყდა. ანგარიშში ასევე აღნიშნულია, რომ კონკრეტული მედია საშუალებები, რომლებიც მთავრობის მიერ აღქმულნი იყვნენ, როგორც PML (N) პარტიის მხარდამჭერი, დისტრიბუციის კუთხით გარკვეულ დაბრკოლებებს აწყდებოდნენ. მედია საკითხებზე მომუშავე არასამთავრობო ორგანიზაციები აცხადებდნენ, რომ მთავრობის მხრიდან მედია საშუალებებზე ადგილი ჰქონდა ზეწოლას, რომლის მიზანიც იყო თავი შეეკავებინათ ისეთ საკითხებზე რეპორტაჟების და გადაცემების მომზადებისგან, რომლებიც PML (N) პარტიის ლიდერებს პოზიტიური კუთხით წარმოაჩენდა.[5]

Freedom House პაკისტანის შესახებ 2020 წლის ანგარიშში წერდა, რომ ოპოზიციური პარტიების, განსაკუთრებით კი ორი მთავარი პარტიის – „პაკისტანის ხალხთა პარტია“ (PPP) და „პაკისტანის მუსლიმთა ლიგის (ნავაზ)“ (PML (N)) როგორც მაღალი ეშელონების  ლიდერთა, ასევე –  მათი მხარდამჭერი ზოგიერთი აქტივისტის მიმართ ადგილი ჰქონდა სისხლისსამართლბრივი საქმეების აღძვრას. ისეთი დანაშაულებისთვის, როგორიცაა: კორუფცია; მედია რეგულაციების სავარაუდო დარღვევა და არაავტორიზებულ დემონსტრაციაში მონაწილეობა, ბრალი დასდეს ყოფილ პრემიერ მინისტრსა და PML (N) პარტიის დამფუძნებელს – ნავაზ შარიფს; მის ქალიშვილს – მერიამ ნავაზს;  მის ძმასა და პენჯაბის ყოფილ მთავარ მინისტრს – შაჰბაზ შარიფს; ყოფილ საგარეო საქმეთა მინისტრს – შაჰიდ ხაქან აბბასის და ქვეყნის ყოფილს პრეზიდენტსა და PPP პარტიის ლიდერს – ასიფ ალი ზარდარის. მათ გასული წელი სასამართლოში,  საპატიმროში თუ სასაამრთლოს მიერ ავტორიზებულ სამედიცინო დაწესებულებებში გაატარეს. ორგანიზაციის შეფასებით, აღნიშნული ქმედებები წარმოადგენდა 2018 წლის საარჩევნო კამპანიისას დაფიქსირებული ზეწოლის გაგრძელებას, რომლის დროსაც სასამართლომ, ბუნდოვანი ბრალდებების ფონზე, სამუდამოდ აუკრძალა ნავაზ შარიფს პოლიტიკური მოღვაწეობა და, შედეგად, მნიშვნელოვნად შეასუსტა მისი PML (N) პარტია.[6]

მედია საშუალება “რადიო თავისუფალი ევროპა/რადიო თავისუფლება“ (RFE/RF) 2020 წლის 26 თებერვლის სტატიაში წერდა, რომ ქვეყნის განსაკუთრებით ცხელ ზონად მიჩნეულ, ჩრდილო-დასავლეთით რეგიონში მდებარე ქალაქ მინგორაში, ჩაცხრილეს „პაკისტანის მუსლიმთა ლიგის (ნავაზ)“ (PML (N))  ადგილობრივი ლიდერი – ჯავედულლაჰ ხანი. მისი ბიძაშვილის განცხადებით, 2008 წლიდან მოყოლებული მათი ოჯახის 15 წევრია მოკლული. „ჩვენ პოლიტიკოსები ვართ, სახელწიფოს პასუხისმგებლობაა, რომ დაგვიცვას“ – განაცხადა მან ინტერვიუში.

ჯავედულლაჰ ხანი ხიბერ პახტუნტხვას რეგიონის ანტი-ტერორისტული SWAT ჯგუფის მეთაურად ახლახანს იყო დანიშნული.[7]

წარმოშობის ქვეყნის შესახებ ინფორმაციის მოპოვების განყოფილების მიერ შესწავლილ წყაროებში, სხვა დამატებითი ინფორმაცია  პაკისტნაში პარტია „პაკისტანის მუსლიმთა ლიგის (ნავაზ)“ (PML (N)) წევრების, ასევე მისი მხარდამჭერების მიმართ განხორციელებული მასობრივი დევნის ან/და უფლებადარღვევების შესახებ, არ იძებნება.

[1] Dawn.com – Pakistan Muslim League (Nawaz); available at https://www.dawn.com/news/1404808 [accessed 18 August 2020]

[2] UrduPoint  – Pakistan Muslim League (N); available at https://www.urdupoint.com/politics/party/pakistan-muslim-league-n-9.html [accessed 18 August 2020]

[3] GlobalSecutiry.com – Pakistan Muslim League (Nawaz) – PML (N); available at https://www.globalsecurity.org/military/world/pakistan/pml.htm [accessed 19 August 2020]

[4] Official Web page of National Assembly of Pakistan –PML (N) Seats Distribution; available at   http://na.gov.pk/en/members_listing.php?party=122 [accessed 18 August 2020]

[5] United States Department of State – “2019 Country Reports on Human Rights Practices: Pakistan”; published on 11 March 2020; available at

[accessed 19 August 2020

[6] Freedom House – Freedom in the World 2020 – Pakistan; published in  March 2020; available at

[accessed 19 August 2020]

[7] RFE/RF – article “Member Of Anti-Militant Group Killed In Northwestern Pakistan; published in February 2020; available at

[accessed 19 August 2020]

პაკისტანი. ინფორმაცია შიიტური ისლამის შესახებ; სუნიზმიდან შიიზმზე კონვერტაცია. აგვისტო, 2020

ინფორმაცია ისლამის შიიტური მიმდინარეობის შესახებ. განსხვავებები სუნიზმსა და შიიზმს შორის – მედია საშუალება New York Times-ის 2016 წელს გამოქვეყნებული სტატიის  მიხედვით, შიიზმი ან შიიტური მიმდინარეობა ისლამის ერთ-ერთი ძირითადი განშტოებაა, სუნიზმთან ან სუნიტურ ისლამთან ერთად. ისლამის აღნიშნულ მიმდინარეობებს შორის გაყოფა 632 წელს, წინასწარმეტყველი მუჰამედის გარდაცვალებისას მოხდა. იმის შესახებ, თუ ვინ უნდა ყოფილიყო მუსლიმური სამყაროს ლიდერი  და „ხალიფა“, ისლამის მიმდევრებს შორის მოსაზრებები გაიყო. ბევრის აზრით, ახალი ლიდერი კონსესუსის საფუძველზე უნდა აერჩიათ, ხოლო სხვები ფიქრობდნენ, რომ ხალიფა აუცილებლად წინასწარმეტყველის შთამომავალი უნდა ყოფილიყო. საბოლოოდ, ტიტული აბუ ბაქრს – მუჰამედის ახლო მეგობარსა და სიმამრს ერგო, თუმცა, ზოგიერთის აზრით, ის ალის – მუჰამედის ბიძაშვილსა და სიძეს უფრო ეკუთვნოდა. საბოლოოდ, ალი მაინც გახდა ხალიფა მას შემდეგ, რაც აბუ ბაქრის შემდგომი ორი ხალიფა მოკლეს. მოგვიანებით, ალიც მოწამლეს და ხალიფას ტიტული მისმა შვილებმა – ჰასანმა და, შემდგომ – ჰუსეინმა დაისაკუთრეს. საბოლოოდ, ორივე ძმა მოკლეს, ხოლო ჰუსეინისა და მისი სანათესაოს ამოწყვეტა 680 წელს ქერბალაში გახდა ალის მხარდამჭერების მიერ აღქმული იქნა, როგორც მოწამეობრივი სიკვდილი, რითაც გაუმტკიცდათ რწმენა, რომ მუჰამედის მემკვიდრე სწორედ ალი უნდა ყოფილიყო. საბოლოოდ, აღნიშნულმა ჯგუფმა დაარსა ისლამის შიიტური მიმდინარეობა, რომლის სახელწოდებაც ფრაზიდან „შიატ ალი“ ანუ „ალის მიმდევრები“-დან მოდის.

რაც შეეხება სუნიტებს, ისინი ალის, ისევე როგორც მის წინა სამ ხალიფას მიიჩნევენ უბრალოდ წინასწარმეტყველის სწავლებებისა და ტრადიციების, ანუ „სუნნას“ ჭეშმარიტ მიმდევრებად და აღმსრულებლებად.

სტატიის მიხედვით, როგორც სუნიტური, ისევე – შიიტური ისლამის მიმდევრები ისლამის უმთავრეს და ძირითადად ასპექტებში თანხმდებიან, თუმცა, ადგილი აქვს არაერთ განსხვავებებასაც.  შიიტები ალის და მის შემდგომ ლიდერებს მიიჩნევენ „იმამებად“. შიიტთა უმრავლესობის რწმენა ეფუძნება 12 იმამის სწავლებებს, რომელთაგანაც უკანასკნელი  მე-9  საუკუნეში გაუჩინარდა და ისინი მისი, როგორც „მაჰდის“ (მესია, მხსნელი) მეორედ მოსვლას ელოდებიან. შიიტთა ეს ჯგუფი „თორმეტეული“ შიიტების სახელით არის ცნობილი.

სუნიტები განსაკუთრებულ ყურადღებას აქცევენ ღმერთის ძალას ხორციელ სამყაროში, შესაბამისად, ხშირად პოლიტიკურ და საჯარო სივრცეებს მისგან განუყოფლად მიიჩნევენ. რაც შეეხება შიიტებს, მათთვის უფრო ძვირფასი ღირებულებაა თავგანწირვა და მსხვერპლის გაღებაა.[1]

ვებ-პორტალ Intermedia.ge-ს მიხედვით, სუნიტებად ითვლებიან ისინი, ვინც აღიარებს პირველი 4 “მართლმორწმუნე” ხალიფას (აბუ ბაქრი (632-634), ომარი (634-644), ოსმანი (644-656), ალი (656-661)) კანონიერებას, მუჰამედის გამონათქვამებისა და მასთან დაკავშირებული გადმოცემების (სუნნას) უტყუარობას. სუნიტური თვალსაზრისით, მუჰამედის სიკვდილის შემდეგ მუსლიმური თემის პირდაპირი “კონტაქტი” ალაჰთან შეწყდა და მისი ცხოვრება უნდა წარიმართოს ყურანისა და სუნას მითითებების საფუძველზე. მათი სწორი განმარტება კი უზრუნველყოფილია თემის ერთობლივი აზრით, რომელსაც წარმოადგენენ ყველაზე ავტორიტეტული სამართლისმცოდნე ღვთისმეტყველები. სუნიზმის თანახმად, თეორიულად პოლიტიკური და სასულიერო ძალაუფლება ეკუთვნის მუსლიმური თემის მიერ არჩეულ ადამიანს, რომელიც თავისი პირადი თვისებებით და ცოდნით შესაფერისია იმისთვის, რომ განახორცოელოს ცხოვრებაში ყურანის მიწერილობები.

სუნიტებისაგან განსხვავებით, შიიტები პირველ ოთხ ხალიფად აღიარებენ მხოლოდ ალის, ხოლო დანარჩენ სამს უზურპატორებად თვლიან. შიიტური თვალსაზრისით, თემის უზენაესი ხელისუფალი უნდა იყოს მოციქულის შთამომავალი. შიიტების შეხედულებით, პირდაპირი კონტაქტი ღმერთთან მუჰამედის შემდეგ არ შეწყვეტილა და ეს მისია დაეკისრათ მოციქულის შთამომავლებს – იმამებს. შიიტები თავდაპირველად წარმოადგენდნენ პოლიტიკურ ჯგუფს, რომელიც თავიდანვე მხარს უჭერდა ხალიფას ტახტზე მუჰამედის ბიძაშვილისა და სიძის, ალის კანდიდატურას. სამხედრო- პოლიტიკურმა წარუმატებლობებმა, ალის მკვლელობამ, მისი ვაჟის ალ-ჰუსაინის ტრაგიკულმა დაღუპვამ (რაც შიიზმში მოწამეობრივი კულტის საფუძველი გახდა), სხვადასხვა აჯანყების მარცხმა და სხვ., ხელი შეუწყო შიიტთა წრეში რელიგიური ძიებების განვითარებას, პოლიტიკური დაჯგუფებებიდან შიიზმის რელიგიურ-პოლიტიკურ მიმდინარეობად ჩამოყალიბებას.

არსებობს მრავალი შიიტური მიმდინარეობა. მათგან დღეს ყველაზე მრავალრიცხოვანია  თორმეტეული იმამიტების შტო, რომლებსაც ჩვეულებრივ შიიტებად მოიხსენიებენ. იმამიტები აღიარებენ თორმეტ იმამს ალის საგვარეულოდან. მათგან უკანასკნელი, მათი მრწამსით, X საუკუნეში გაუჩინარდა და ამჟამად “ფარულ” მდგომარეობაშია. ის, მესიის მსგავსად, უნდა დაბრუნდეს განკითხვის დღეს და სამართლიანობა დაამყაროს ამ ქვეყნად.[2]

ახლო აღმოსავლეთის საკითხებზე მომუშავე დამოუკიდებელი მედია საშუალება Fanack შიიტური ისლამის მიმდინარეობების შესახებ გამოქვეყნებულ სტატიაში წერს, რომ ყველა მუსლიმი იზიარებს რწმენის იმ ფუნდამენტალურ პრინციპებს, რომლებიც წინასწარმეტყველი მუჰამედის ცხოვრების პერიოდში დაწესდა. შესაბამისად, წმინდა წიგნის – ყურანის რწმენის, მუჰამედის, როგორც წინასწარმეტყველად და  ღმერთის უკანასკნელი მაცნედ ცნობისა და ღმერთის ერთიანობის შესახებ პრინციპები, ყველა მუსლიმისთვის, მიუხედავად მათი სექტარიანული კუთვნილებისა, უნივერსალურია. რაც შეეხება სექტებს შორის განსხვავებებს, ეს ძირითადად იმ საკითხებითაა განპირობებული, რომლებიც მუჰამედის სიკვდილის შემდეგ მოხდა.

მას შემდეგ, რაც 632 წელს წინასწარმეტყველი გარდაიცვალა, მუსლიმთა შორის დღემდე არსებობს უთანხმოება ისლამური თემისა და მუსლიმური რწმენის არაერთი საკითხის თაობაზე. ამათგან ყველაზე მნიშვნელოვანია ისლამის გაყოფა შიიტ და სუნიტურ მიმდინარეობებად. მოკლედ რომ ითქვას, შიიტებს სწამდათ წინასწარმეტყველის სიკვდილის შემდგომ, მისი ოჯახის, ნათესავების და შთამომავლების მემკვიდრეობითი ლიდერობის, მაშინ როცა სუნიტებს მიაჩნდათ, რომ ლიდერები მუჰამედის ახლო კომპანიონები უნდა ყოფილიყვნენ. აღნიშნულმა, თავდაპირველად პოლიტიკურმა  დაპირისპირებამ, დროთა განმავლობაში სექტარული ხასიათი და რელიგიისთვის დამახასიათებელი ნიშნები მიიღო.

ყველა შიიტ მუსლიმს სჯერა ალის „იმამათის“ ანუ სულიერი ლიდერობის, რომელიც მუჰამედის სიძე იყო. თუმცა, ამ საკითხშიც კი, თავად შიიტებს შორის გარკვეული უთანხმოებაა, რის შედეგადაც შიიზმის რამდენიმე მიმდინარეობა წარმოიშვა. დღესდღეისობით, შიიტურ ისლამში სამი ძირითადი მიმართულებაა:

თორმეტეული შიიზმი

შიიტურ ისლამში ყველაზე დიდი თემია თორმეტეული შიიზმი, რომლის მიმდევრებიც  უმრავლესობაში არიან ირანში, აზერბაიჯანში, ერაყსა და ბაჰრეინში. ამას გარდა, ბევრი თორმეტეული შიიტი მუსლიმი ცხოვრობს ლიბანში, ინდოეთში, საუდის არაბეთსა  და პაკისტანშიც.

თვითონ ტერმინი „თორმეტეული“ მოდის მათ რწმენიდან თორმეტი წმინდა იმამის შესახებ, რომელიც მუჰამედის შთამომავლები იყვნენ. მათთვის იმამები არა მარტო თემის ლიდერებს წარმოადგენენ, არამედ – მათ ასევე დაკისრებული აქვთ ყურანში დაფარული სიბრძნეების ინტერპრეტაცია. როგორც ზემოთ არის აღნიშნული, როგორც ყველა მუსლიმი, ისინიც აღიარებენ წმინდა წიგნის – ყურანის რწმენის, მუჰამედის, როგორც წინასწარმეტყველად და  ღმერთის უკანასკნელი მაცნედ ცნობისა და ღმერთის ერთიანობის შესახებ პრინციპებს. თუმცა, უშუალოდ მუჰამედის სწავლებებისა და ქმედებების გარდა, ისინი ასევე თაყვანს სცემენ და სიწმინდედ აღიქვამენ იმამათა ცხოვრებას, მათ სწავლებებსა და ქმედებებს.

შიიტებისთვის იმამი ალი, რომელიც სუნიტებისთვის უბრალოდ მეოთხე ხალიფა იყო, პირველი იმამი და მუჰამედის მემკვიდრეა. ალის შთამომავალი შემდგომი იმამები მოკლეს, შესაბამისად, ისინი წამებულ წმინდანებად მიიჩნევიან. მათთვის მნიშვნელოვანია ქერბალას ბრძოლის თარიღი (680 წელი), როდესაც ალის შვილი დ მუჰამედის შვილიშვილი – ჰუსეინი მოკლეს. ისინი ამ დღეს ყოველწლიურად „აშურას დღის“ დღესასწაულის სახელით, გლოვით აღნიშნავენ.

თორმეტეულ შიიზმში ასევე საკმაოდ ძლიერი „მესიასეული“ ანუ მხსნელის ელემენტებიცაა. მათ სჯერათ, რომ ბოლო იმამი – მუჰამედ ალ-მაჰდი, არ გარდაცვლილა და განმარტოებით ცხოვრობს. მათი რწმენით, ერთ დღეს მაჰდი დაბრუნდება და სოციალურ სამართლიანობას აღადგენს. მათ ასევე სჯერათ მაჰდის მეორედ მოსვლის, რომელიც იესო ქრისტეს მეორედ მოსვლის ჟამს დაბრუნდება და ისინი ერთად შეეცდებიან დაამარცხონ მასიჰ ად-დაჯჯალი, ისლამში ბოროტების განსახიერება.

ზეიდიტები (ხუთეული)

ზეიდიტთა მიმდინარეობა სახლეს ატარებს ზეიდ იბნ ალის, ჰუსეინის შვილიშვილის პატივსაცემად. მათ ზეიდი მიაჩნიათ ჭეშმარტ მეხუთე იმამად, რადგან მან 740 წელს სამხედრო კამპანია წამოიწყო უმააიდთა ხალიფასტის წინააღმდეგ. ზეიდიტები იმამებად არ ცნობენ პიროვნენებს მანამ, სანამ ისინი ტირანტთა წინააღმდეგ აქტიურ ბრძოლას არ დაიწყენებენ. შესაბამისად, თორმეტეული შიიტებისგან განსხვავებით (რომლებიც მეხუთე იმამად ზეიდის ძმას – მუჰამედს მიიჩნევენ), ისინი ჭეშმარტ იმამად ზეიდს იმიტომ რაცხავენ, რომ მან იბრძოლა უსამართლო, არალეგიტიმური უმაიიდთა დინასტიის წინააღმდეგ.

თეოლოგიური თვალსაზრისითი, ზეიდიტები უფრო ახლოს სუნიტებთან დგანან, ვიდრე – შიიტებთან. მაგალითად, ისინი არ იზიარებს ბოლო იმამი ალ-მაჰდის მესიასებურ ბუნებას.  მათ არ სჯერათ, რომ იმამები ღმერთისგან იღებენ ძალაუფლებას, შესაბამისად – მათ არ მიიჩნევენ უცოდველად. მათ ასევე არ სჯერათ, რომ იმამობა ანუ ლიდერობა მამიდან შვილზე უნდა გადადიოდეს, როგორც ეს პრაქტიკაში მოქმედებდა იმამი ალის შთამომავლების შემთხვევაში.

ისმაილიტები (შვიდეული)

ისმაილიტთა სექტა, რომელიც 8-9 საუკუნეებში შეიქმნა, განსაკუთრებულ ყურადღებას უთმობს ყურანის როგორც ეგზოთერულ (გარე რეალობასთან დაკავშირებულ), ასევე – ეზოთერული (შიდა) სწავლებებსა და ცოდნას. ისმაილიტებს წინასწარმეტყველი მუჰამედის ოჯახი ღმერთის მიერ რჩეულად და უცოდველად მიიჩნიათ. მათ ასევე სჯერათ, რომ თითოეულ იმას აქვს „ნური“ ანუ „ღმერთის სინათლე“, რომელიც მემკვიდრეობით გადაეცემა წინასწარმეტყველის ოჯახის შთამომავლებს.

ისმაილიტთა მიმდინარეობის თორმეტეული შიიტებისგან გამოყოფა კიდევ ლიდერობის შესახებ ერთ უთანხმოებას უკავიშირდება.  765 წელს, იმამი ჯაფარის სიკვდილის შემდგომ, იმამობა გადაეცა მის შვილს – იმა მუსა ალ-ქაზიმს. თუმცა, ისმაილიტები მხარს უჭერდნენ ჯაფარის მეორე შვილს – ისმაილს. ზოგიერთ მათგანს სჯერა, რომ ისმაილი მეშვიდე და ბოლო იმამი იყო. შესაბამისად, აღნიშნული მიმდინარეობა მეორენაირად ცნობილია, როგორც – შვიდეული შიიტები. მათი რწმენით, ისმაილის შვილი – მუჰამმად ალ-თამმი დაბრუნდება სამყაროს აღსასრულის ჯამს, როგორც – მაჰდი და დაამყარებს სამართლიაობას. თუმცა, ისმაილიტთა უმრავლესობა მიიჩნევს, რომ იმამთა ხაზი გრძელდება.[3]

რაც შეეხება შიიტ მუსლიმთა დღესასწაულებს, პორტალ Culturetrip მიხედვით, ესენია:

  • რამადანი – ყველაზე ცნობილი ისლამური დღესასწაული, რომელიც ისლამური კალენდრის მეცხრე თვეს აღინიშნება და საკუთარ თავში მოიაზრებს მთელი თვის განმავლობაში მარხვას, ლოცვას, მეჩეთში ხშირად სიარულს და ღარიბთა დახმარებას.
  • ლაილათ ალ-ქადრი – მუსლიმთა რწმენით, სწორედ ამ ღამეს გამოეცხადა წინასწარმეტყველ მუჰამედს ყურანის წმინდა თავები. მართალია, კონკრეტული თარიღი უცნობია, თუმცა, როგორც წესი, რამადანის თვის ბოლო 10 დღეში აღინიშნება. ეს ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ღამეა მუსლიმთათვის, რომლის დროსაც ისინი მეჩეთებში მიდიან, ყურანს კითხულობენ და ერთმანეთსგან პატიებას ითხოვენ.
  • ეიდ ალ-ფიტრი – აღნიშნული დღესასწაული რამადანის დასრულებას აღნიშნავს და ხშირად აღინიშნება ნადიმით. მუსლიმი ოჯახები ნათესავებისთვისა და მეგობრებისთვის დიდ წვეულებებს აწყობენ და ზეიმობენ რამადანის დასრულებას.
  • ეიდ ალ-ადჰა – ცნობილია, როგორც „მსხვერპლთშეწირვის დღესასწაული“ და აღნიშნავს იმ დღეს, როდესაც წინასწარმეტყველი იბრაჰიმი მზად იყო, ღმერთისთვის შვილი შეეწირა, რათა მისდამი მორჩილება დაემტკიცებინა. როგორც წესი, ამ დღეს მუსლიმები ცხვარს ან თიკანს კლავენ და მსხვერპლად წირავენ.
  • აშურა – განსაკუთრებით მნიშვნელოვანი დღესასწაულია შიტებისთვის, რომელიც მუჰარამის თვის მეათე დღეს აღინიშნება. მათთვის ეს გლოვის დღეს წარმოადგენს, რადგან 680 წელს, სწორედ ამ დღეს დახოცეს მუჰამედის შვილიშვილი ჰუსეინ იბნ ალი და მისი ოჯახი. სუნიტები ამ დღეს სხვა დღესასწაულს – წინასწარმეტყველი მოსეს მიერ ისრაელიტების ფარაონისგან დახსნას აღნიშნავენ.
  • არბა’ეენ – კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი შიიტური დღესასწაული, რომელიც აშურას დღესასწაულიდან 40 დღის შემდგომ აღინიშნება. ამ დღეს იგონებენ და გლოვით აღნიშნავენ 680 წელს, მუჰარამის 10 რიცხვში ჰუსეინ იბნ ალის მოკვლას. მუსლიმებში გავრცელებულია გარდაცვლილთა მოსაგონარი გარდაცვალებიდან 40 დღის შემდგომ, შესაბამისად, ეს დღესასწაულიც სწორედ აღნიშნული ტრადიციითაა განპირობებული.
  • ეიდ ალ-გჰადეერ – დღესასწაული, რომლის ფარგლებშიც აღნიშნავენ წინასწარმეტყველი მუჰამედის მიერ ალი იბნ აბუ თალიბის, როგორც მისი მემკვიდრის დასახელებას. შიიტთა აზრით, ეს დღე აღნიშნავს მუჰამედის მიერ საკუთარი ოჯახის, როგორც მისი მემკვიდრეთა ხაზის, დადგენას. ბევრი შიიტი ამ დღეს წირვებს ესწრება ან კითხულობს მუჰამედის და ალი იბნ აბუ თალიბის ცხოვრებების შესახებ.

მავლიდ ან-ნაბი – დღესასწაული, რომლის ფარგლებშიც წინასწარმეტყველი მუჰამედის დაბადებას აღნიშნავენ. მუსლიმთა შორის მას განსხვავებულად აღნიშნავენ – ზოგი მღერის სიმღერებს და სიხარულით აღნიშნავს ამ დღეს, ზოგი წირვებს ესწრება მეჩეთებში, ზოგი კი მარხულობს კიდეც, რითაც ღმერთს მადლობას უხდის წინასწარმეტყველის გამორჩევისთვის.[4]

იმ პირების მდგომარეობა პაკისტანში, ვინც უარყო ისლამის სუნიტური მიმდინარეობა და გახდა შიიტი.

ა.შ.შ. სახელმწიფო დეპარტამენტი პაკისტანში რელიგიის საერთაშორისო თავისუფლების  შესახებ 2020 წლის ივნისში გამოქვეყნებულ ყოველწლიურ ანგარიშში (საანგარიშო პერიოდი – 2019 წელი) წერდა, რომ პაკისტანის კონსტიტუციის თანახმად, ისლამი სახელმწიფო რელიგიაა და ქვეყანაში მოქმედი ნებისმიერი კანონი აუცილებლად თავსებადი უნდა იყოს მასთან. ასევე, კონსტიტუციის მიხედვით, „კანონის, საჯარო წესრიგისა და მორალის ფარგლებში, ნებისმიერ მოქალაქეს აქვს უფლება ჰქონდეს, აღასრულოს და პროპაგანდირება გაუწიოს საკუთარ რელიგიას“.

ა.შ.შ მთავრობის გათვლებით, პაკისტანის 210.8 მილიონ პირს შეადგენს, რომელთაგან 96 % მუსლიმია (სხვადასხვა გათვლებით, მათი 80-85 % სუნიტური, ხოლო დანარჩენი 10-15 % კი შიიტური ისლამის მიმდევარია). დანარჩენი 4 %-ში შედიან: აჰმადიები (რომელთან ქვეყნის კანონმდებლობა მუსლიმებად არ მიიჩნევს); ჰინდუსები; ქრისტიანები; ზოროასტრიზმის მიმდევრები; ბაჰა’ისტები; სიკჰები; ბუდისტები; კალაშები; კიჰალები და ჯაინები.

ანგარიშის მიხედვით, წლის განმავლობაში სხვადასხვა შეირაღებული ტეორისტული ჯგუფები კვლავ აგრძელებდნენ სამოქალაქო მოსახლეობაზე თავდასხმების მოწყობას, რომელთა სამიზნესაც, ხშირად – შიიტი მუსლიმები, განსაკუთრებით – ეთნიკურად ჰაზარა შიიტები წარმოადგენდნენ. თუმცა, ორგანიზაცია  „სამხრეთ აზიის ტერორიზმის პორტალის“ მონაცემებით, თავდასხმათა რაოდენობამ და სიმძიმემ საგრძნობლად იკლო წინა წლებში არსებულ სიტუაციასთან მიმართებით. იმავე ორგანიზაციის მიხედვით,  წლის განმავლობაში სექტარიანულირ ხასიათის 4 ძალადობრივ ინციდენტს, სულ მცირე 27 ადამიანის სიცოცხლე ემსხვერპლა, ხოლო 68 – დაშავდა. 4-ვე თავდასხმის სამიზნედ შიიტი პირების შეკრების ადგილები იყო. ამას გარდა, შიიტებზე თავდადასხმათა უმრავლესობის დროს, სამიზნეს უშუალოდ ჰაზარა შიითა ეთნიკური ჯგუფის წევრები წარმოადგენდნენ.

ანგარიშის მიხედვით, მუჰარამის თვის მიმდინარეობისას (შიიტთათვის წმინდა თვე), პაკისტანის მთავრობამ გადაადგილების კუთხით შეზღუდვები დაუწესა არაერთ სუნიტ ღვითსმეტყველსა და იმამს, რადგან ისინი ცნობილნი სექტარული შუღლის და დაპირისპირების გაღვივებით. აღნიშნული ქმედება შიიტთა უსაფრთხოების უზრუნველსაყოფად იყო გადადგმული. ამას გარდა, მუჰარამის მეცხრე და მეათე დღეს, როდესაც შიიტები აშურას დღესასწაულს აღნიშნავდნენ, მთავრობა (პრემიერ მინისტრი, პრეზიდენტი და საგარეო საქმეთა მინისტრი) მოუწოდებდა ყველა მუსლიმს ერთიანობისკენ და ურთიერთპატივისცემისკენ. სამართალდამცავმა ორგანოებმა , კიდევ ერთხელ დამატებითი ძალები განალაგეს პენჯაბის, ხიბერ პახტუნტვას და ბალოჩისტანის პროვინციებში. ამას გარდა, ისევ გადაადგილების კუთხით შეზღუდვები დაუწესდა იმ სუნიტ იმამებს, რომლებიც ცნობილნი სექტარული შუღლის და დაპირისპირების გაღვივებით.[5]

გაერთიანებული სამეფოს საშინაო საქმეთა ოფისი პაკისტანში შიიტ მუსლიმთა მიმართ დამოკიდებულების შესახებ 2019 წლის იანვარში გამოქვეყნებულ ანგარიშში წერდა, რომ სხვადასხვა გათვლებით, პაკისტანში შიით მუსლიმთა რაოდენობა საერთო მოსახლეობის 10-დან 25 %-მდე შეადგენს. ისინი ბინადრობენ მთელი ქვეყნის მასშტაბით და უმრავლესობით არ არიან წარმოდგენილი პაკისტანის ოთხი პროვინციიდან არც ერთში. ანგარიშის მიხედვით, პაკისტანი შიიტი მუსლიმები, როგორც ვიზუალურად, ისე ლინგვისტურად, არ გამოირჩევიან პაკისტანელი სუნიტებისგან. თუმცა, ამ წესისგან გამონაკლისს წარმოადგენენ ეთნიკურად ჰაზარა შიიტები.

ანგარიშის მიხედვით, შიიტი მუსლმები ფართოდ არიან წარმოდგენილი ქვეყნის პარლამენტში და ძირითად პოლიტიკურ პარტიებში. “პაკისტანის ხალხთა პარტიას” (PPP) არაერთი შიიტი ლიდერი ჰყოლია, რომლებიც ქვეყნის პრეზიდენტის ან პრემიერ-მინისტრის პოსტს იკავებდნენ (მაგ. ზულფიკარ ალი ბჰუტო, მისი ქალიშვილი – ბენაზირ ბჰუტო, ბენაზირის ქმარი – ასიფ ალი ზარდარი და ა.შ.). სხვა დიდ პარტიებში, მათ შორის – პრემიერ მინისტრი იმრან ხანის პარტიაში – Tahreek e-Insaf (PTI) და მოძრაობაში Muttahida Qaumi Movement (MQM), არაერთი შიიტი არის გაწევრიანებული და აღნიშნული პარტიები შიიტი მოსახლეობის გარკვეული ნაწილის მხარდაჭერითაც სარგებლობენ.

რაც შეეხება სახელმწიფოს მხრიდან შიიტთა მიმართ დამოკიდებულებას, ზოგიერთი წყაროს ცნობით, შიიტებისთვის მნიშვნელოვან მუჰარამის თვეში, პოლიცია ზოგჯერ აკავებდა იმ პირებს, რომლებიც ნებართვის გარეშე მართავდნენ სამგლოვიარო დემონსტრაციებს ან ანალოგიურ ქმედებს ჩადიოდნენ ამისთვის დაწესებული კონკრეტული დროის პერიოდის ფარგლებს მიღმა. ავსტრალიის საგარეო საქმეთა და ვაჭრობის დეპარტამენტის მიხედვით, არ მოიძებნა  რაიმე მტკიცებულება იმის შესახებ, რომ შიიტ მუსლიმთა მიმართ სამთავრობო, საპოლიციო ან სამხედრო სექტორებში ადგილი აქვს სისტემატური ხასიათის დისკრიმინაციას.

ანგარიშში საუბარია შიით მუსლიმთა იძულებითი გაუჩინარების შემთხვევების შესახებაც. მაგალითად, BBC-ის 2018 წლის მაისში გამოქვეყნებული სტატიის მიხედვით,  უკანასკნელი 2 წლის განმავლობაში 140-მდე პაკისტანელი შიიტი „გაუჩინარდა“.  მათი უმრავლესობის ოჯახების მიხედვით, ისინი ღამით პაკისტანის სპეც-სამსახურებმა წაიყვანე ს, სავარაუდოდ, სირიაში მებრძოლი  შიიტურ ორგანიზაცია Zainabiyoun Brigade-სთან სავარაუდო კავშირის გამო. ანგარიშში ამას გარდა, ასევე აღნიშნულია პაკისტანის ხელისუფლების მიერ გადადგმული არაერთი პოზიტიური ნაბიჯი შიიტთა უსაფრთხოების კუთხით. მაგალითად, მთავრობის აქტიური ქმედებები ტერორისტთა თავდასხმების პრევენციის კუთხით, ასევე – ქ. კარაჩიში ჩატარებული მასობრივი სამხედრო კამპანია, რის შემდეგაც მნიშვნელოვნად შემცირდა შიიტ მუსლიმთა მიმართ თავდასხმების რაოდენობა. ამას გარდა, მთავრობა მოსახლეობას აქტიურად მოუწოდებდა ინტერ-სექტარული დიალოგისკენ და ამ კუთხით მართავდა კონფერენციებს. ასევე, 2017 და 2018 წლებში, შიიტური დღესასწაული აშურას მიმდინარეობის დროს, მთავრობამ გამოიყენა მასშტაბური საპოლიციო ძალა, რათა უზრუნველეყო შიიტ მორწმუნეთა უსაფრთხოება. შედეგად, ორივე წელს დღესასწაულებმა ყოველგვარი ინციდენტის გარეშე ჩაიარა. პაკისტანის მთავრობა ასევე უწესებს სამხედრო ესკორტს შიიტ მომლოცველებს, რათა მათ უსაფრთხოდ შეძლონ თაყვანისცემის ადგილებზე გადაადგილება ირანსა და ერაყში. თუმცა, წყაროთა მიხედვით, ის პირები, რომლებიც აღნიშნული ესკორტის გარეშე გადაადგილდებიან, არიან შეიარაღებული ტერორისტული ჯგუფების მხრიდან თავდასხმის მომეტებული რისკის წინაშე.

რაც შეეხება შიიტების მიმართ საზოგადოების დამოკიდებულებას, ავსტრალიის საგარეო საქმეთა და ვაჭრობის დეპარტამენტის მიხედვით, როგორც წესი, პაკისტანში სოციალური ხასიათის დისკრიმინაცია ვლინდება პოზიტიური დისკრიმინაციის სახით (მაგალითად, ნეპოტიზმი, პირის ხელშეწყობა მასთან ნათესაური, ტომობრივი ან სოციალური კავშირის გამო და ა.შ.). თუმცა, ზოგჯერ ადგილი აქვს უშუალო, ნეგატიურ დისკრიმინაციას შიიტთა მიმართაც. მაგალითად, მიუხედავად იმისა, რომ მუსლიმები არიან, ზოგიერთი ექსტრემისტული ჯგუფი შიიტებს მაინც „მწვალებლებად“ მიიჩნევს. შედეგად, შიიტების მიმართ ზოგჯერ ადგილი აქვს თავდასხმებს აღნიშნული ექსტრემისტების მხრიდან. თუმცა, წყაროთა უმრავლეობის მიხედვით, თავდასხმათა რაოდენობა და სიმძიმე, უკანსაკნელ ხანებში საკმაოდ შემცირდა. ამას გარდა, ანგარიშის მიხედვით, შიიტები ექვემდებარებიან „სიძულვილის ენასაც“, როგორც წესი, სოციალურ ქსელებში, სკოლებსა და მეჩეთებში.

ანგარიშის მიხედვით, შიიტები და სუნიტები ერთნაირ საჯარო სკოლებში სწავლობენ და ამ სფეროში, შიიტთა მიმართ დისკრიმინაცია თითქმის არაა სახეზე. ერთადერთი პრობლემა ამ კუთხით იყო ის, რომ სკოლის ზოგიერთ წიგნში მოცემულია მხოლოდ სუნიტური სალოცავი რიტუალები და, როგორც წესი, ამოღებულია ინფორმაცია და ისტორიები ცნობილი შიიტი ისტორიული ფიგურების შესახებ.

რაც შეეხება დასაქმებას, შიიტები ფართოდ არიან წარმოდგენილნი პაკისტანის პროფესიულ თემებში, განსაკუთრებით კი – სამედიცინო და იურიდიულ სფეროებში. ავსტრალიის საგარეო საქმეთა და ვაჭრობის დეპარტამენტის მიხედვით, არ იძებნება ინფორმაცია დასაქმების კუთხით შიიტთა დისკრიმინაციის შესახებ საჯარო სფეროში. თუმცა, იმავე ანგარიშის მიხედვით, ზოგიერთი ორგანიზაციის მაღალ ეშელონებში, ადგილი აქვს დისკრიმინაციას.[6]

წარმოშობის ქვეყნის შესახებ ინფორმაციის მოპოვების განყოფილების მიერ შესწავლილ წყაროებში, ინფორმაცია უშუალოდ სუნიზმიდან შიიზმზე კონვერტირებული პირების მიმართ არსებული მასობრივი პრობლემების ან უფლებადარღვევების შესახებ, არ იძებნება.

[1] New York Times – article “How Do Sunni and Shia Islam Differ?” published on 3 January 2016; available at https://www.nytimes.com/2016/01/04/world/middleeast/q-and-a-how-do-sunni-and-shia-islam-differ.html [accessed 6 August 2020]

[2] Intermedia.ge- სტატია „სუნიზმი და შიიზმი“; გამოქვეყნებულია 17 ივლისი, 2014; ხელისაწვდომია მისამართზე http://intermedia.ge/%E1%83%A1%E1%83%A2%E1%83%90%E1%83%A2%E1%83%98%E1%83%90/52683-%E1%83%A1%E1%83%A3%E1%83%9C%E1%83%98%E1%83%96%E1%83%9B%E1%83%98-%E1%83%93%E1%83%90-%E1%83%A8%E1%83%98%E1%83%98%E1%83%96%E1%83%9B%E1%83%98/27/ [წვდომის თარიღი – 6 აგვისტო, 2020]

[3] Fanack – article “The Three Branches of Shia Islam”; published on 17 February 2020; available at https://fanack.com/religions/three-branches-of-shia-islam/ [accessed 6 August 2020]

[4] Culturetrip – “The Biggest Muslim Holidays You Should Know About”; published on 14 November 2017; available at https://theculturetrip.com/middle-east/united-arab-emirates/articles/the-biggest-muslim-holidays-you-should-know-about/ [accessed 7 August 2020]

[5] United States Department of State – “2019 Report on International Religious Freedom: Pakistan”; published in June 2020; available at

[accessed 7 August 2020]

[6] United Kingdom Home Office – “Country Policy and Information Note Pakistan: Shia Muslims”; published in January 2019; available at

[accessed 7 August 2020]

პაკისტანი. ათეისტების მიმართ არსებული დამოკიდებულება. ივლისი, 2020

აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტი პაკისტანში რელიგიის საერთაშორისო თავისუფლების  შესახებ 2020 წლის ივნისში გამოქვეყნებულ ყოველწლიურ ანგარიშში (საანგარიშო პერიოდი – 2019 წელი) წერდა, რომ პაკისტანის კონსტიტუციის თანახმად, ისლამი სახელმწიფო რელიგიაა და ქვეყანაში მოქმედი ნებისმიერი კანონი აუცილებლად თავსებადი უნდა იყოს მასთან. ასევე, კონსტიტუციის მიხედვით, „კანონის, საჯარო წესრიგისა და მორალის ფარგლებში, ნებისმიერ მოქალაქეს აქვს უფლება ჰქონდეს, აღასრულოს და პროპაგანდა გაუწიოს საკუთარ რელიგიას“.

აშშ-ის მთავრობის გათვლებით, პაკისტანის მოსახლეობა 210.8 მილიონ პირს შეადგენს, რომელთაგან 96% სუნიტური ან შიიტური ისლამის მიმდევარია. დანარჩენი 4%-ში შედიან: აჰმადიები (რომელთაც ქვეყნის კანონმდებლობა მუსლიმებად არ მიიჩნევს); ჰინდუსები; ქრისტიანები; ზოროასტრიზმის მიმდევრები; ბაჰა’ისტები; სიკჰები; ბუდისტები; კალაშები; კიჰალები და ჯაინები.

ანგარიშის მიხედვით, მიმდინარე საანგარიშო პერიოდის განმავლობაში, სასამართლოები კვლავ აგრძელებდნენ „ღვთისგმობის“ კანონების საფუძველზე პირთა დასჯას. აღნიშნული დანაშაულისთვის სასჯელი უვადოდ თავისუფლების აღკვეთას, ხოლო ზოგიერთ განსაკუთრებულ შემთხვევაში (მაგალითად, წინასწარმეტყველი მუჰამედის შეურაცხყოფისთვის)  – სიკვდილით დასჯასაც ითვალისწინებს. ადგილობრივი სამოქალაქო აქტივისტებისა და ორგანიზაციების ინფორმაციით, სულ მცირე 84 პირი დააპატიმრეს ღვთისგმობისათვის, რომელთაგან სულ მცირე 29 შემთხვევაში, სასჯელის ზომად სიკვდილით დასჯა განისაზღვრა (გასულ წელს აღნიშნული მაჩვენებელი, შესაბამისად, 78 და 28-ს წარმოადგენდა). აღსანიშნავია, რომ პრაქტიკაში, პაკისტანის მთავრობას, უშუალოდ ზემოხსენებული დანაშაულისთვის სიკვდილით ჯერ არავინ დაუსჯია. ანგარიშში ასევე მოცემული იყო რამდენიმე შემთხვევა, როდესაც ქვეყნის უზენაესმა სასამართლომ გააუქმა ქვედა ინსტანციების გადაწყვეტილება, რომელთა მიმართ პირებს, ღვთისგმობის დანაშაულისთვის სხვადასხვა სასჯელი, მათ შორის – სიკვდილით დასჯა ჰქონდა მისჯილი.

არასამთავრობო ორგანიზაციები = გამოხატავდნენ აღშფოთებას იმის თაობაზე, რომ ქვედა ინსტანციის სასამართლოები, ხშირად უგულებელყოფდნენ ელემენტარულ მტკიცებულებათა სტანდარტებს, როდესაც საქმე ეხებოდა ღვთისგმობის შემთხვევებს. ასევე, ისინი აცხადებდნენ, რომ შესაბამისი სამსახურები ხშირად ვერ ახერხებდნენ რელიგიური უმცირესობების დაცვას სოციალური ძალადობის დროს, რაც ხშირად განპირობებული იყო დამნაშავეთა მიმართ შიშით, არასაკმარისი რაოდენობის ოფიცრებით და ა.შ. აღნიშნული დანაშაულის ჩამდენი პირები, ხშირად, არანაირ სამართლებრივ პასუხისმგებლობას არ ექვემდებარებოდნენ, რადგან ქვეყანაში გავრცელებული იყო კორუფცია, ქრთამის აღების შემთხვევები, ზეწოლა მსხვერპლებზე, რომ მათ არ ეჩივლათ პოლიციაში და ა.შ.

ანგარიშში აღნიშნულია, რომ შეირაღებული ექსტრემისტული ჯგუფები, რომლებიც როგორც პაკისტანის, ასევე – აშშ-ის მთავრობების მიერ ტერორისტულ ორგანიზაციებად არიან გამოცხადებულნი, აგრძელებდნენ თავდასხმების მოწყობას რელიგიურ უმცირესობებზე, განსაკუთრებით კი – ჰაზარა შიიტ მუსლიმებზე. თუმცა, გასულ წლებთან შედარებით, აღნიშნული ხასიათის თავდასხმების ინტენსივობამ იკლო.[1]

აშშ-ის რელიგიის საერთაშორისო თავისუფლების კომისია სპეციალურ ანგარიშში პაკისტანის ღვთისგმობის კანონების შესახებ წერდა, რომ პაკისტანის სისხლის სამართლის კოდექსის 295-298 მუხლები უკრძალავს პირებს, მოიმოქმედონ ვერბალური ან არა ვერბალური მოქმედებები, რომლებიც შეურაცხყოფას აყენებს რწმენასა და რელიგიას. აღნიშნული კანონები ასევე ვრცელდება ყურანის ფიზიკურად ხელშესახებ წიგნებზე და სხვა რელიგიურ ტექსტებზე; თაყვანისცემის ადგილებზე; წინასწარმეტყველი მუჰამედის რეპუტაციაზე და სხვა რელიგიურ სიმბოლიკაზე. მტკიცების ტვირთი, ღვთისგმობის ფაქტების შემთხვევაში, მინიმალურია. ამას გარდა, აღნიშნულ კანონებს პაკისტანში იყენებენ რელიგიური კონვერტაციის და პროზელიტიზმის შესაზღუდად და, ასევე – მათი კრიმინალიზებისთვის.

პაკისტანელები, მათ შორის ბავშვები და მენტალურად დაავადებული პირები, წარსულში ფორმალურად არაერთხელ გამხდარან ღვთისგმობის კანონების საფუძველზე ბრალდების ობიექტები. მიზეზებს შორის იყო შემდეგი შემთხვევებიც: ყურანის ან სხვა რელიგიური ტექსტის ფიზიკური დაზიანება (თუნდაც, უნებლიედ); ისეთი ტიპის ტექსტური შეტყობინების მიღება ან გაგზავნა, რომელიც მიიჩნევა ისლამური რწმენის ან წინასწარმეტყველი მუჰამედის შეურაცხმყოფლად; კონკრეტული ტექსტების ატვირთვა პირად ბლოგებზე, არა-მუსლიმურ ვებ-გვერდებზე ან სოციალურ ქსელ Facebook-ზე, რომლებიც შესაძლოა, ისლამს შეურაცხყოფდეს; პირად საუბარში ისეთი კომენტარების გაკეთება, რომლებიც  თავის ბუნებიდან გამომდინარე, შესაძლებელია ჩაითვალოს  ღვთისგმობა და რომლის დამტკიცებად მოწმის ჩვენებითაა შესაძლებელი და  ა.შ.

კომისიის ინფორმაციით, დღევანდელი მდგომარეობით, პაკისტანში სულ მცირე 80 პირია პატიმრობაში ღვთისგმობის კანონების გამო. მათგან ბევრს სიკვდილი აქვს მისჯილი, თუმცა, აღსანიშნავია, რომ პაკისტანის მთავრობის აღნიშნული დანაშაულისთვის პრაქტიკაში სიკვდილით, ჯერჯერობით არავინ დაუსჯია.

ანგარიშში მოცემულია კონკრეტული, ინდივიდუალური ქეისები, სადაც პირები ღვთისგმობის კანონების გამო, სისხლისსამართლებრივ დევნას დაექვემდებარნენ. გთავაზობთ რამდენიმე მათგანს:

  • 2019 წლის 29 ივნისს, პაკისტანის შესაბამისმა სამსახურებმა დააკავეს მუშთაქ და ნომან აგჰარები, ქრისტიანი თინეიჯერები პენჯაბის შტატიდან, რადგან მათ, სავარაუდოდ, ელექტრონული შეტყობინების სახით მიიღეს წინასწარმეტყველი მუჰამედის ამსახველი ფოტოები. იგივე სამსახურებს არანაირი ნაბიჯი არ გადაუდგამთ გამგზავნი პირის – ბილალ აჰმადის პასუხისგებაში მისაცემად, რომელიც მუსლიმია.
  • 2019 წლის 27 მაისს სინდჰის პროვინციაში დააკავეს რამეშ კუმარი, ჰინდუსი ვეტერინარი, რადგან ადგილობრივმა სასულიერო პირმა განაცხადა, რომ კუმარი ჰყიდდა მედიკამენტებს, რომლებიც შეფუთული იყოს იმ ფურცლებით, რომლებზეც დატანილი იყო ისლამური ტექსტები. მისი დაპატიმრების შემდეგ, ადგილი ჰქონდა დაპირისპირებებს და ადგილობრივმა ბრბომ, გავრცელებული ცნობებით, დააზიანა სულ მცირე 3 ჰინდუსის მაღაზია. კუმარი წინასწარ პატიმრობაშია და ბრალის დამტკიცების შემთხვევაში, უვადოდ პატიმრობა ემუქრება.
  • 2017 წლის ივნისში, ბაჰავალპურის ანტი-ტერორისტულმა სასამართლომ შიიტ მუსლიმს – ვინმე თაიმოორ რაზას ღვთისგმობის საფუძველზე სიკვდილით დასჯა მიუსაჯა. რაზამ, სავარაუდოდ, შეურაცხყოფა მიაყენა წინასწარმეტყველ მუჰამედს სოციალურ ქსელ Facebook-ზე. ის გახდა პაკისტანში პირველი პირი, რომელსაც სოციალურ ქსელში კომენტარისთვის სასჯელის უმაღლესი ფორმა მიესაჯა. [2]

არასამთავრობო ორგანიზაცია Amnesty International პაკისტანის შესახებ 2019 წლის ანგარიშში წერდა, რომ გარკვეული რელიგიური უმცირესობები განიცდიდნენ თავდასხმებს არასამთავრობო აქტორების მხრიდან, ასევე – ისინი ექვემდებარებოდნენ ე.წ. „ღვთისგმობის“ შესახებ კანონებს. მაგალითად, დეკემბერში ჯუნაიდ ჰაფეეზს – პროფესორს, რომელიც ბრალდებული იყოს ღვთისგმობაში, მულთანის სასამართლომ სიკვდილით დასჯა მიუსაჯა. ის 2013 წლიდან მოყოლებულ პატიმრობაში იყო და მეტიც, დროის უმეტესი ნაწილი იზოლირებულ საკანში, მარტომ გაატარა. ამას გარდა, სექტემბერში ქ. გჰოტკიში ერთ-ერთი სკოლის დირექტორი – ნაუთან ლალი, ასევე ღვთისგმობის ბრალდებით ბრალი წაუყენეს მას შემდეგ, რაც ერთ-ერთი რელიგიური ლიდერის მიერ ანგაჟირებულმა ბრბომ ადგილობრივი ჰინდუსური ტაძარი დაარბია და თავს დაესხა ჰინდუსი მოსახლეობის ქონებას.[3]

საერთაშორისო არასამთავრობო ორგანიზაცია Human Rights Watch-ის პაკისტანში ადამიანის უფლებათა კუთხით არსებული სიტუაციის შესახებ 2020 წლის ანგარიშის მიხედვით, პაკისტანში ქალები, რელიგიური უმცირესობის წარმომადგენლები და ტრანსგენდერი პირები კვლავ იყვნენ ძალადობის ქვეშ და განიცდიდნენ დისკრიმინაციას, ხოლო მთავრობა, როგორც წესი, ვერ უზრუნველყოფდა მათ ადექვატურ დაცვას ან დამნაშავეების სათანადოდ დასჯას.

პაკისტანის მთავრობა არც ცვლიდა ან აუქმებდა ქვეყანაში მოქმედ “ღვთისგმობის“ შესახებ კანონებს, რომლებიც წარმოადგენდნენ გარკვეულ ქვეტექსტს როგორც რელიგიურ უმცირესობებზე ძალადობისთვის, ასევე – პირთა თვითნებური დაკავებისა და მათი სამართლებრივი დევნისთვის. აღნიშნული კანონების საფუძველზე, ასობით პირი იქნა დაკავებული (მათ შორის უმრავლესობა, რელიგიური უმცირესობის წარმომადგენელი იყო) ხოლო მათგან 40 პირი დღესაც სიკვდილმისჯილთა რიგებში იმყოფებოდა. მაგალითად, აპრილში, პენჯაბის შტატში ტანსაცმლით მოვაჭრე დააკავეს მას შემდეგ, რაც ადგილობრივმა რელიგიურმა ლიდერებმა და სხვა მოვაჭრეებმა, მას ბრალი დასდეს ღვთისგმობაში. მაისში, სინდჰის ერთ-ერთ ქალაქში ადგილი ჰქონდა მასშტაბურ არეულობას, რაც გამოწვეული იყო იმით, რომ ღვთისგმობის ბრალდებით დააპატიმრეს ჰინდუსი ვეტერინარი, რადგან მან წამალი, სავარაუდოდ იმ ქაღალდში შეფუთა, რომელზეც ყურანიდან ნაწყვეტები იყო დატანილი.[4]

[1] United States Department of State – “2019 Report on International Religious Freedom: Pakistan”; published in June 2020; available at

[accessed 14 July 2020]

[2] USCIRF – POLICY UPDATE: PAKISTAN’S BLASPHEMY LAW; published in October 2019; available at

[accessed 14 July 2020]

[3] Amnesty International – “Human Rights in Asia-Pacific; Review of 2019 – Pakistan”; published on 30 January 2020; available at

[accessed 14 July 2020]

[4] Human Rights Watch – “World Report 2020 – Pakistan”; published on 14 January 2020; available at

[accessed 14 July 2020]

დაიჯესტი. მსოფლიოში მიმდინარე ახალი ამბების ქრონიკა. 1-31 მაისი, 2020

ავღანეთში არსებული ვითარება – 4 მაისს, ჰელმანდის პროვინციაში „თალიბანმა“ სამხედროებზე თავდასხმა განახორციელა. ავღანეთის ჯარის საკონტროლო-გამშვებ პუნქტთან დანაღმული ავტომობილი აფეთქდა – დაიღუპა 5 სამხედრო მოსამსახურე.[1]

9 მაისს, ღურის პროვინციაში 300-მდე აქტივისტმა საკვების განაწილება გააპროტესტა. დემონსტრანტების თქმით, კორონა ვირუსის პანდემიის გამო საკვებით ხელისუფლება პოლიტიკურად მისაღებ მოქალაქეებს ეხმარება. აქციის მონაწილეებმა თვითმმართველობის შენობას ქვები დაუშინეს. აქციის მონაწილეებს პოლიციამ ცეცხლი გაუხსნა, რის შედეგადაც 6 ადამიანი დაიღუპა და 14 დაშავდა.[2]

13 მაისს, ქაბულის ერთერთ საავადმყოფოში ტერაქტის შედეგად 13 ადამიანი, მათ შორის 2 ახალშობილი დაიღუპა. შეიარაღებული კაცი შენობაში შეიჭრა და ცეცხლი გახსნა, შემდეგ კი თავი აიფეთქა. მომხდარზე პასუხისმგებლობა არავის აუღია. ინცინდენტის შემდეგ ავღანეთის ხელისუფლებამ თალიბანის წინააღმდეგ ოპერაციების განახლება გადაწყვიტა.[3]

ნანგარჰარის პროვინციაში, კუზ კუნარის დასახლებაში ტერაქტს 24 ადამიანი ემსხვერპლა. აფეთქება პროვინციის ერთერთი რაიონის პოლიციის განყოფილების უფროსის დაკრძალვისას მოხდა. დაშავდა 50 ადამიანზე მეტი. თალიბანმა მომხდართან კავშირი უარყო.[4]

18 მაისს, ღაზნის რაიონში, უსაფრთხოების სამსახურის შენობასთან მომხდარ აფეთქებას 7 ადამიანი ემსხვერპლა, 40 კი დაშავდა. მომხდარზე პასუხისმგებლობა არცერთ დაჯგუფებას არ აუღია.[5]

26 მაისს, სამშვიდობო შეთანხმების ფარგლებში, ავღანეთის პრეზიდენტმა აშრაფ ღანმა „თალიბანის“ 900 მებრძოლის გათავისუფლების განკარგულებას მოაწერა ხელი. გათავისუფლებული პატიმრების რაოდენობა შესაძლოა შეიცვალოს. 25 მაისს ხელისუფლებამ თალიბანის 100 მებრძოლი გაათავისუფლა.[6]

28 მაისს, ავღანეთის უსაფრთხოების ძალებსა და თალიბანს შორის შეტაკებებს სამთავრობო ჯარის 7 თანამშრომელი ემსხვერპლა, 3 კი დაიჭრა. შეტაკება ქაბულის ჩრდილოეთით მოხდა.[7]

30 მაისს, ქაბულში, ტელეარხის „Khurshid“ მიკროავტობუსში ასაფეთქებელი მოწყობილობა ამოქმედდა. დაიღუპა ტელეკომპანიის ორი თანამშრომელი, ექვსი კი დაშავდა. მომხდარზე პასუხისმგებლობა არავის აუღია.[8]

ერაყში არსებული ვითარება – 2 მაისს, ისლამური სახელმწიფოს თავდასხმას სახალხო მობილიზაციის ძალების 10 წევრი ემსხვერპლა. ინციდენტები სალაჰადინის პროვინციის ქალაქებში – მაკეეშფასა და ბალადში მოხდა.[9]

6 მაისს, ბაღდადის საერთაშორისო აეროპორტთან „კატიუშას“ ტიპის 3 რაკეტა ჩამოვარდა. ინციდენტის შედეგად არავინ დაშავებულა.[10]

ერაყის პრემიერი მუჰამედ ალ-კაზიმი გახდა, რომელიც ყოფილი ჟურნალისტია. ის აქამდე დაზვერვის სამსახურის ხელმძღვანელის თანამდებობას იკავებდა. ერაყის პარლამენტი 5 თვის განმავლობაში ვერ თანხმდებოდა პრემიერის კანდიდატურაზე. მიმდინარე წელს ალ-კაზიმი მესამე წარდგენილი კანდიდატი იყო.[11]

იემენის კრიზისი – 2 მაისს, იემენის ხელისუფლებასა და სეპარატისტებს შორის შეთანხმება შედგა. რეგიონში სამთავრობო ძალების მოქმედებებს საუდის არაბეთი უჭერდა მხარს, სეპარატისტთა ქმედებების მხარდამჭერი კი არაბთა გაერთიანებული საამიროებია. დეესკალაციის შესახებ შეთანხმება კუნძულ სოკოტრაზე შეტაკებების დასრულებას ითვალისწინებს. 26 აპრილს იემენელმა სეპარატისტებმა ქვეყნის სამხრეთ ნაწილში, მათ მიერ კონტროლირებად ტერიტორიაზე თვითმმართველობა გამოაცხადეს. ამავე რეჟიმის დაწესებას „სამხრეთის გარდამავალი საბჭო“ იემენის ყველა სამხრეთ პროვინციაში, მათ შორის საპორტო ქალაქ ადენში გეგმავენ. იემენის საგარეო საქმეთა მინისტრმა, მუჰამედ ალ-ჰადრამიმ „სამხრეთის გარდამავალი საბჭოს“ ქმედებებს შეიარაღებული აჯანყება უწოდა. იემენში კონფლიქტი 2014 წელს დაიწყო. ქვეყნის მთავრობას ირანის მიერ მხარდაჭერილი ამბოხებული ჰუსიტები დაუპირისპირდნენ. კონფლიქტში მალევე საუდის არაბეთის ხელმძღვანელობით მოქმედი კოალიცია ჩაერთო, რომელიც იემენის ხელისუფლებას ავია იერიშებით ეხმარება.[12]

პაკისტანში ინტერნეტში გავრცელებული ვიდეოს გამო ნათესავებმა 2 მოზარდი გოგო მოკლეს – შემთხვევა 17 მაისს ქვეყნის ჩრდილოეთ-დასავლეთით მოხდა, ამის მიზეზი კი ინტერნეტში გავრცელებული ვიდეო გახდა, რომელზეც 3 არასრულწლოვანი გოგო ტყეში კაცთან ერთად არის აღბეჭდილი. ვიდეო თითქმის 1 წლის წინ არის გადაღებული, თუმცა სოციალურ ქსელებში რამდენიმე კვირის წინ გავრცელდა. ამის შემდეგ ნათესავებმა რგოლში ნაჩვენები 16 და 18 წლის გოგოები ცეცხლსასროლი იარაღით მოკლეს. გოგოების და ქალების წინააღმდეგ ძალადობა პაკისტანში სერიოზულ პრობლემად რჩება. აქტივისტების მონაცემებით, ყოველწლიურად ქვეყანაში ე.წ. ღირსების მკვლელობებს ათასამდე ქალი ეწირება.[13]

ირანელი ექსტრემალი შენობის სახურავზე გადაღებული ფოტოს გამო დააპატიმრეს – 23 მაისს პოპულარული ირანელი პარკურის ოსტატების – ალირეზა ჯაპალაღისა და მისი მეგობარი გოგოს ფოტოს თეირანის კიბერპოლიციაში „ვულგარული აქტი“ უწოდეს. მათი განცხადებით, წყვილის „უკანონო ქცევა შარიათის კანონებს ეწინააღმდეგება“. აღსანიშნავია, რომ ჯაპალაღის მეგობარი გოგო, რომლის ვინაობაც ჯერჯერობით უცნობია, ამ დრომდე არაა დაკავებული.[14]

ირანში ე.წ. ღირსების მკვლელობას 14 წლის გოგო, რომინა აშრაფი ემსხვერპლა – 27 მაისს, მკვლელობის ბრალდებით, პოლიციამ მოზარდის მამა დააკავა. სამართალდამცველები ვარაუდობენ, რომ მან შვილი 35 წლის შეყვარებულთან ერთად გაქცევის გამო მოკლა, რადგან მათ ქორწინებას ეწინააღმდეგებოდა. გაქცეული წყვილი პოლიციამ დააკავა და მოზარდი სახლში დააბრუნეს. არსებული ინფორმაციით, მამა შვილის საძინებელში შევიდა და თავი ნამგლით მოჰკვეთა. მომხდარმა ქვეყანაში დიდი გამოხმაურება გამოიწვია. საზოგადოება „ღირსების მკვლელობის“ პრაქტიკის მოსპობას ითხოვს.[15]

სუდანში ქალთა წინადაცვეთა დასჯადი გახდა – სუდანში სისხლის სამართლის საქმე აღიძვრება იმ ქალებზე, ვინც წინადაცვეთას ჩაიტარებს. დანაშაული სამი წლით თავისუფლების აღკვეთას ითვალისწინებს. უფლებათა დამცველი ორგანიზაციები ამ გადაწყვეტილებას მიესალმებიან. სუდანის საზოგადოება მიიჩნევს, რომ ქალს წინადაცვეთა, მხოლოდ გათხოვების მიზნით სჭირდება. მსოფლიოში წინადაცვეთას 200 მილიონი გოგო და ქალი დაექვემდებარა. ეს პროცედურა აფრიკის 30 ქვეყანაში, ახლო აღმოსავლეთის და აზიის ქვეყნებში და ასევე, რუსეთის სამხრეთ რეგიონებშია გავრცელებული. სუდანში წინადაცვეთა 15-დან 49 წლამდე ქალების 87%-ს ჩაუტარდა.[16]

[1] Tolo News; Car bomb attack in Helmand leaves five dead: official; 4 May, 2020; available at: https://tolonews.com/afghanistan/car-bomb-attack-helmand-leaves-five-dead-official

[2] Reuters; At least six killed in protests over food distribution in Afghanistan; 9 May, 2020; available at: https://www.reuters.com/article/us-health-coronavirus-afghanistan-food/seven-killed-in-protests-over-food-distribution-in-afghanistan-local-mp-says-idUSKBN22L0I4?il=0

[3] Washington Post; Brutal attack on mothers and newborns prompts Afghanistan to resume offensive operations against Taliban; 13 May, 2020; available at: https://www.washingtonpost.com/world/asia_pacific/gunmen-storm-kabul-maternity-ward-killing-13-including-2-newborns/2020/05/12/416a9174-9428-11ea-87a3-22d324235636_story.html

[4] Al Jazeera; Afghanistan: deadly suicide attack targets funeral in Nangarhar; 13 May, 2020; available at: https://www.aljazeera.com/news/2020/05/afghanistan-deadly-suicide-attack-targets-funeral-nangarhar-200512081739828.html

[5] Tolo News; Suicide bomber in vehicle targets NDS special unit in Ghazni; 18 May, 2020; available at: https://tolonews.com/afghanistan/suicide-bomber-vehicle-targets-nds-special-unit-ghazni?fbclid=IwAR0GwSKTxuDcrJSW1ntX8s0hcQjBjMBAsYsofeI0t2IRFfCvPKaKzWsZjg4

[6] იმედის ახალი ამბები; ავღანეთის პრეზიდენტმა თალიბანის 900 მებრძოლის გათავისუფლების განკარგულებას ხელი მოაწერა; 26 მაისი, 2020; ხელმისაწვდომია ბმულზე: https://imedinews.ge/ge/msoflio/144590/avganetis-prezidentma-talibanis-900-mebrdzolis-gatavisuplebis-gankargulebas-kheli-moatsera

[7] Daily Sabah; 7 Afghan security personnel killed in 1st attack since cease-fire ended; 28 May, 2020; available at: https://www.dailysabah.com/world/asia-pacific/7-afghan-security-personnel-killed-in-1st-attack-since-cease-fire-ended

[8] Tolo News; Journalist, studio technician killed in Kabul blast, 6 wounded; 30 May, 2020; available at: https://tolonews.com/afghanistan/journalist-driver-killed-kabul-ied-blast-6-wounded?fbclid=IwAR1y1Xp3oyQo66rUWer-UmLloQ27pAaxLFWGZSg3d_GQsjWSkk-O1HKfZ3E

[9] Al Jazeera; ISIL attack kills Hashd al-Shaabi forces in Iraq; 2 May, 2020; available at: https://www.aljazeera.com/news/2020/05/isil-attack-kills-hashd-al-shaabi-forces-iraq-reports-200502021705978.html

[10] Reuters; Rockets hit near Baghdad airport, launcher with timer found; 6 May, 2020; available at: https://www.reuters.com/article/us-iraq-security/three-rockets-land-near-baghdad-airport-no-casualties-statement-idUSKBN22I0QN

[11] The Hindu; Former Iraqi intelligence chief approved as new premier; 7 May, 2020; available at: https://www.thehindu.com/news/international/former-iraqi-intelligence-chief-approved-as-new-premier/article31523069.ece

[12] Al Jazeera; Yemeni government, southern separatists, sign Socotra truce; 2 May, 2020; available at: https://www.aljazeera.com/news/2020/05/yemeni-government-southern-separatists-sign-socotra-truce-200502103232655.html

[13] BBC; Pakistan girls murdered over phone video footage; 17 May, 2020; available at: https://www.bbc.com/news/world-asia-52696032

[14] BBC; Iranian Parkour athlete arrested over a rooftop kiss; 23 May, 2020; available at: https://www.bbc.com/news/av/world-middle-east-52777891/iranian-parkour-athlete-arrested-over-a-rooftop-kiss

[15] BBC; Romina Ashrafi: outrage in Iran after girl murdered for eloping; 27 May, 2020; available at: https://www.bbc.com/news/world-middle-east-52811631

[16] Reuters; Sudan makes FGM a crime in new era for women’s rights; 30 April, 2020; available at: https://www.reuters.com/article/us-sudan-women-fgm-trfn/sudan-makes-female-genital-cutting-a-crime-in-new-era-for-womens-rights-idUSKBN22C2YV

პაკისტანი. უსაფრთხოების და ადამიანის უფლებების დაცვის კუთხით არსებული ვითარება. აპრილი, 2020

ჟენევის აკადემიის პროექტის RULAC – „კანონის უზენაესობა შეიარაღებული კონფლიქტისას (Rule of Law in Armed Conflicts) მიხედვით, დღევანდელი მდგომარეობით, პაკისტანში  საერთაშორისო ტიპის შეიარაღებული კონფლიქტი არ ფიქსირდება. თუმცა, სახეზეა შიდა ტიპის კონფლიქტი, კერძოდ, პაკისტანის მთავრობა აქტიურად ებრძვის ქვეყნის ტერიტორიაზე მოქმედ რამდენიმე შეიარაღებულ დაჯგუფებას, მათ შორის – ტერორისტულ ორგანიზაცია „თალიბანთან“ ასოცირებულ ჯგუფებს.[1]

ევროპის თავშესაფრის მხარდაჭერის ოფისის (EASO) მიერ 2019 წლის ოქტომბერში გამოქვეყნებული ანგარიშის მიხედვით, რომელიც პაკისტანში უსაფრთხოების კუთხით არსებულ ვითარებას ეხება, ქვეყანაში უსაფრთხოების კუთხით არსებული სიტუაცია რეგიონების მიხედვითა განსხვავებულია. მასზე ასევე მნიშვნელოვან გავლენას ახდენს კონკრეტული ფაქტორები, როგორიცაა – პოლიტიკური ძალადობა; არასახელმწიფო შეიარაღებული აქტორების მიერ ჩადენილი ქმედებები; ეთნიკური კონფლიქტები და კონფესიური ტიპის ძალადობა. ამას გარდა, საშინაო უსაფრთხოებაზე ზოგჯერ უარყოფითად აისახება მცირე შეტაკებები,  მეზობელ ქვეყნებთან (ინდოეთი და ავღანეთი), რომლებიც ზოგჯერ ძალადობის მაღალ მაჩვენებელს აღწევს.

ანგარიშის მიხედვით, ზოგადად, პაკისტანში ძალადობის მაჩენებლის ზრდა უკავშირდება ქვეყნის ჩრდილო-დასავლეთი ნაწილში არასტაბილურ ვითარებას, რომელიც დაიწყო 2001 წელს, ავღანეთში თალიბანის რეჟიმის დამხობის შემდეგ. ავღანური თალიბანის ზოგიერთი წევრი, გაექცა რა აშშ-ის მეთაურობით შემოჭრილ საერთაშორისო კოალიციას, დასახლდა ორ ძირითად რეგიონში – FATA და ხიბერ პახტუნკხვა. დროთა განმავლობაში, აღნიშნულ რეგიონებში მათ გაზარდეს საკუთარი გავლენა და დაიქვემდებარეს ანალოგიურ იდეოლოგიურ მოტივებზე შექმნილი ადგილობრივი შეიარაღებული ჯგუფები. საბოლოოდ, აღნიშნული პროცესი გადაიქცა რეგიონის ერთგვარ „თალიბანიზაციად“. თალიბანის მიდგომები იყო საკმაოდ მკაცრი და კონსერვატიულ ისლამურ პრინციპებზე დაფუძნებული, რამაც შედეგად სამოქალაქო პირებზე ძალადობა და, საბოლოოდ, პაკისტანის ხელისუფლებასთან კონფლიქტი გამოიწვია. 2007 წლიდან მოყოლებული, ზემოხსენებულ 2 რეგიონში პაკისტანის მთავრობამ განახორციელა რამდენიმე მასშტაბური სამხედრო ოპერაცია, რამაც ზოგიერთ შემთხვევაში, პირთა მასობრივი იძულებითი გადაადგილება გამოიწვია.

ანგარიშში საუბარია მოვლენათა შემდგომ განვითარებაზე და გასული წლების განმავლობაში, რეგიონებში უსაფრთხოების კუთხით სტაბილურობის დამყარების არაერთ მცდელობაზე. მათ შორის, იყო 2014 წლის სამშვიდობო მოლაპარაკებები, რომელიც საბოლოო ჩაიშალა; 2014 წლის 20 პუნქტიანი სამოქმედო გეგმა; 2015-2016 წლებში განხორციელებული მასშტაბური სამხედრო ოპერაცია – Zarb-e-Azb; 2017 წელს – ოპერაცია „Radd-Ul-Fasaad“ და ა.შ.

ანგარიშის მიხედვით, ბოლო 4-5 წლის განმავლობა, პაკისტანში უსაფრთხოების კუთხით არსებული სიტუაციის გაუმჯობესების ტრენდი შეინიშნება. ყოველწლიურად, წინა წელთან შედარებით, ნაკლები ინციდენტი და ნაკლები მსხვერპლი ფიქსირდება.[2]

აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტი პაკისტანის შესახებ 2020 წლის მარტში გამოქვეყნებულ ყოველწლიურ ანგარიშში (საანგარიშო პერიოდი – 2019 წელი) წერდა, რომ პაკისტანი არის ფედერალური მოწყობის საპარლამენტო რესპუბლიკა, რომლის სათავეშიც, 2018 წლიდან Tehreek-e-Insaf (PTI) პარტიაა, ხოლო ქვეყნის პრემიერ-მინისტრია აღნიშნული პარტიის ლიდერი – იმრან ხანი.

პაკისტანში  საშინაო უსაფრთხოებაზე პასუხისმგებელი ძირითადი ორგანო პოლიციაა, რომლის ადგილობრივი დანაყოფებიც ფედერალური ერთეულების მთავრობების იურისდიქციაშია. ამას გარდა, ქვეყნის ზოგიერთ რეგიონში (მაგალითად, ბალოჩისტანი, ხიბერ პახტუნკხვა) ასევე მოქმედებენ გასამხედროებული ჯგუფები და რეინჯერები, რომლებიც ფედერალურ შინაგან საქმეთა სამინისტროს ექვემდებარებიან. ზემოხსენებულ ჯგუფთა ძირითადი მიზანია შეინარჩუნონ უსაფრთხოება პაკისტანი-ავღანეთის საზღვრის მიმდებარე ტერიტორიაზე. მიუხედავად იმისა, რომ ოფიციალურად, ქვეყნის უსაფრთხოებაზე პასუხისმგებელი სამსახურები ექვემდებარებიან სამოქალაქო სტრუქტურებს და მთავრობას, ზოგჯერ, ისინი მაინც მოქმედებენ დამოუკიდებლად, ყოველგვარი სამთავრობო მონიტორინგის გარეშე.

მიმდინარე საანგარიშო პერიოდში, პაკისტანში დაფიქსირებულ მნიშვნელოვან უფლებათა დარღვევათა შორის იყო: უკანონო და თვითნებური მკვლელობები, მათ შორის – სამთავრობო უწყებების მიერ ჩადენილი კანონგარეშე მკვლელობები; იძულებითი გაუჩინარების შემთხვევები; წამება; თვითნებური დაკავება; პირად ცხოვრებაში უკანონო ჩარევა; აზრის გამოხატვის, პრესის და ინტერნეტის თავისუფლების კუთხით არსებული შეზღუდვები, მათ შორის – ცენზურა და ჟურნალისტების მიმართ ძალადობა; შეკრებისა და მანიფესტაციის უფლების შეზღუდვა; რელიგიის თავისუფლების კუთხით არსებული საკმაოდ მკაცრი შეზღუდვები; კორუფცია; ტრეფიკინგი და ა.შ. როგორც წესი, აღნიშნულ სამართალდარღვევებზე სამთავრობო პასუხისმგებლობის საკითხი, იშვიათად თუ დგებოდა. ამას გარდა, შესაბამისი სამსახურები თითქმის არ სჯიდნენ ადამიანის უფლებების დარღვევებისთვის დამნაშავე საჯარო მოხელეებს.

პაკისტანში, ზოგადად ადამიანის უფლებების კუთხით არსებულ მდგომარეობას, აუარესებს ისეთი არასახელმწიფო აქტორების, როგორიცაა შეიარაღებული დაჯგუფებები და ტერორისტულ ორგანიზაციები, მიერ  ჩადენილი ძალადობა. თუმცა, აღსანიშნავია, რომ გასულ წელთან შედარებით, მთლიანი ქვეყნის მასშტაბით ტერორისტული ძალადობის მაჩვენებელი მნიშვნელოვნად იყო შემცირებული, რაც თანხვედრაშია უკანასკნელ წლებში დაფიქსირებულ, ზოგადი კლების ტენდენციასთან. 2019 წლის სექტემბრის მდგომარეობით, ზემოხსენებული არასახელმწიფო აქტორების ქმედებების შედეგად განხორციელებულ ძალადობას 315 ადამიანის სიცოცხლე ემსხვერპლა (2018 წელს აღნიშნული მაჩვენებელი 697 იყო).[3]

საერთაშორისო არასამთავრობო ორგანიზაცია Human Rights Watch-ის პაკისტანში ადამიანის უფლებათა კუთხით არსებული სიტუაციის შესახებ 2020 წლის ანგარიშის მიხედვით, პრემიერ-მინისტრი იმრან ხანის მმართველობის პერიოდში, გაიზარდა შეზღუდვები მედიის, პოლიტიკური ოპოზიციისა და არასამთავრობო ორგანიზაციების ოპერირების კუთხით.

ბევრი ადამიანი იღუპებოდა „პაკისტანის თალიბანის“; „ალ ქაედას“ და სხვა შეიარაღებული ჯგუფების მიერ ორგანიზებული თავდასხმების შედეგად. როგორც აღნიშნული ჯგუფების წევრები, ასევე – სამთავრობო ჩინოვნიკები და პოლიტიკოსები, ემუქრებოდნენ მედიას და ახორციელებდნენ ძალადობრივ თავდასხმებს ჟურნალისტებზე. პაკისტანში ქალები, რელიგიური უმცირესობის წარმომადგენლები და ტრანსგენდერი პირები კვლავ იყვნენ ძალადობის ქვეშ და განიცდიდნენ დისკრიმინაციას, ხოლო მთავრობა, როგორც წესი, ვერ უზრუნველყოფდა მათ ადექვატურ დაცვას ან დამნაშავეების სათანადოდ დასჯას.

მთავრობა ახორციელებდა სადამსჯელო ღონისძიებათა კამპანიას ოპოზიციის წევრებსა და მათ მხარდამჭერებზე. ოპოზიციის რამდენიმე ლიდერი, მათ შორის – მინისტრთა კაბინეტის ყოფილი წევრები, დაპატიმრებულ იქნენ კორუფციის ბრალდებებით. [4]

არასამთავრობო ორგანიზაცია Amnesty International პაკისტანის შესახებ 2019 წლის ანგარიშში წერდა, რომ მთავრობა ამკაცრებდა შეზღუდვებს გამოხატვის თავისუფლების კუთხით. ქვეყანაში ფიქსირდებოდა იძულებითი გაუჩინარებების შემთხვევები, რომელთა ორგანიზატორებისთვის სასჯელი იშვიათად თუ დგებოდა. პაკისტანის მთავრობამ ვერ მოახერხა აღნიშნული დანაშაულის და, ასევე, წამების ამკრძალავი საკანონმდებლო ნორმების მიღება. ქვეყანაში ფართოდ იყო გავრცელებული ქალების და გოგონების მიმართ ძალადობა. პარლამენტმა არ განიხილა კანონპროექტები, რომლებიც ითვალისწინებდა ბავშვთა ქორწინების აკრძალვას. რელიგიური უმცირესობები განიცდიდნენ თავდასხმებს არასამთავრობო აქტორების მხრიდან, ასევე – ისინი ექვემდებარებოდნენ ე.წ. „ღვთისგმობის“ შესახებ კანონებს. ამას გარდა, ქვეყნის ბევრ ქალაქში ჰაერის დაბინძურების მაჩვენებელი საზიანო მაჩვენებელს აღწევდა, რაც რისკის ქვეშ აყენებდა ადამიანთან სიცოცხლესა და ჯანრმთელობას.[5]

[1] Geneva Academy – Rulac – Rule of Law in Armed Conflicts; available at http://www.rulac.org/browse/map [accessed 3 April 2020]

[2] EASO – Pakistan Security situation Country of Origin Information Report – October 2019; available at

[accessed 3 April 2020]

[3] United States Department of State – “2019 Country Reports on Human Rights Practices: Pakistan”; published on 11 March 2020; available at

[accessed 3 April 2020]

[4] Human Rights Watch – “World Report 2020 – Pakistan”; published on 14 January 2020; available at

[accessed 3 April 2020]

[5] Amnesty International – “Human Rights in Asia-Pacific; Review of 2019 – Pakistan”; published on 30 January 2020; available at

[accessed 3 April 2020]

დაიჯესტი. მსოფლიოში მიმდინარე ახალი ამბების ქრონიკა. 16-23 თებერვალი, 2020

ერაყში არსებული ვითარება – ბაღდადში აშშ-ის სამხედრო ბაზაზე რამდენიმე რაკეტა აფეთქდა. „კოალიცია ადასტურებს, რომ ერაყში მდებარე ბაზაზე მცირე ზომის რაკეტები აფეთქდა. მსხვერპლი არაა, მიმდინარეობს გამოძიება“, – განაცხადა „ისლამური სახელმწიფოს“ წინააღმდეგ აშშ-ის ხელმძღვანელობით მოქმედი დასავლური კოალიციის წარმომადგენელმა, პოლკოვნიკმა მაილს კეგინსმა. სარაკეტო იერიშზე პასუხისმგებლობა არც ერთ დაჯგუფებას არ აუღია.[1]

სირიის კრიზისი – რუსეთ-თურქეთის მოლაპარაკებების დაწყებამდე ერთი დღით ადრე სირიის სამთავრობო ჯარებმა ალეპოს ძირითადი ნაწილი დაიკავეს. რუსეთის ავიაციის მხარდაჭერით, ასადის სამთავრობო ძალებმა რეგიონში აქტიური საბრძოლო მოქმედებები დეკემბრიდან განაახლეს. სამთავრობო ძალებმა ალეპოს ძირითად ნაწილზე, 2012 წლის შემდეგ, კონტროლი პირველად დაამყარეს.[2]

ავღანეთში არსებული ვითარება – აშრაფ ღანი ავღანეთის პრეზიდენტად გამოცხადდა. მეორე ადგილზე პრემიერი აბდულა აბდულა გავიდა. არჩევნები ქვეყანაში 2019 წლის 28 სექტემბერს გაიმართა, შედეგები კი 5 თვის შემდეგ გამოცხადდა. ოპოზიცია მთავრობას შედეგების გაყალბებაში ადანაშაულებს.[3]

აშშ და თალიბანი სამშვიდობო შეთანხმებას 19 თებერვალს გააფორმებენ. „მრავალწლიანი კონფლიქტის შემდეგ ჩვენ შეთანხმებას მივაღწიეთ „თალიბანთან“ ავღანეთში ძალადობის მნიშვნელოვანი შემცირების მიმართულებით. ეს დიდი ნაბიჯია მშვიდობამდე მიმავალ გრძელ გზაზე და ყველა ავღანელს მოვუწოდებ ეს შესაძლებლობა გამოიყენონ“, – განაცხადა აშშ-ის სახელმწიფო მდივანმა მაიკ პომპეომ. ეს ინფორმაცია „თალიბანის“ ოფიციალურმა წარმომადგენელმა, ზაბიჰულაჰ მუჯაჰიდმაც დაადასტურა. მისი თქმით, შეთანხმების ხელმოწერის ცერემონიაზე ორივე მხარე მაღალი რანგის პირებით იქნება წარმოდგენილი.[4]

აღმოსავლეთ უკრაინის კრიზისი – პრორუსი სეპარატისტების მიერ უკრაინულ პოზიციებზე საარტილერიო ცეცხლის გახსნის შედეგად ერთი უკრაინელი სამხედრო დაიღუპა. ამის შესახებ ბრიფინგზე უკრაინის შეიარაღებული ძალების გენერალური შტაბის ხელმძღვანელმა, რუსლან ხომჩაკმა განაცხადა. „ის, რაც დღეს მოხდა, პროვოკაცია არ იყო. „ბოევიკებს“ სურდათ სათვალთვალო პუნქტების ხელში ჩაგდება. შედეგად, ჩვენი ერთი სამხედრო დაიღუპა, სამი დაჭრილია, ხოლო კიდევ ორს კონტუზია აქვთ“, – განაცხადა მან. დონბასში პრორუსმა სეპარატისტებმა უკრაინულ პოზიციებზე შეტევა გამთენიისას მიიტანეს. რამდენიმე საათის შემდეგ ბრძოლა დასრულდა, უკრაინულმა მხარემ თავისი პოზიციები შეინარჩუნა.[5]

თურქეთში გიულენთან კავშირის გამო 100-მდე ადამიანის დაკავების ორდერი გასცეს – თურქეთის პროკურატურამ ფეთჰულა გიულენის ორგანიზაციასთან კავშირის ბრალდებით 98 ადამიანის დაკავების ორდერი გასცა. გავრცელებული ინფორმაციით, ამ 98 ადამიანიდან 33 თურქეთის იუსტიციის სამინისტროს მოქმედი თანამშრომელია. დაკავების ოპერაცია ქვეყნის 15 პროვინციაში მიმდინარეობს, მათ შორის დედაქალაქ ანკარაში. უკვე დაკავებულია 50 ადამიანი.[6]

პაკისტანში ტერაქტს 10 ადამიანი ემსხვერპლა – პაკისტანში, ქალაქ კვეტაში მომხდარი ტერაქტის შედეგად 10 ადამიანი დაიღუპა, ხოლო 35 დაშავდა. გავრცელებული ცნობით, თვითმკვლელმა ტერორისტმა პოლიციის მანქანასთან აიფეთქა თავი.[7]

ინდოეთში ქალი სამხედროები მაღალი თანამდებობების დაკავებას შეძლებენ – ინდოეთის უზენაესი სასამართლოს გადაწყვეტილებით, ქალებს შეიარაღებულ ძალებში მაღალი თანამდებობების დაკავების უფლება მიეცათ. ქვეყანაში შეიქმნება სპეციალური კომისია, რომელიც სამხედრო სამსახურთან დაკავშირებულ საკითხებზე იმუშავებს. კომისიისთვის მიმართვის უფლება ნებისმიერ ქალ სამხედროს ექნება. მთავრობა სასამართლოს ამ გადაწყვეტილებას ეწინააღმდეგებოდა, თუმცა მოსამართლემ მთავრობის არგუმენტებს დისკრიმინაციული და სტერეოტიპული უწოდა. „ქალების ფიზიოლოგიურ თავისებურებებს მათ უფლებებთან არაფერი აქვთ საერთო. ჩვენი მენტალიტეტი უნდა შეიცვალოს“, – განაცხადა უზენაესი სასამართლოს მოსამართლემ.[8]

აზერბაიჯანში 100-ზე მეტი აქტივისტი და ოპოზიციური პარტიების ლიდერები დააკავეს – აქციის მონაწილეები საპარალამენტო არჩევნების შედეგების გაპროტესტებას აპირებდნენ. „ნამდვილი პარტიის“, „მუსავატის“ და მოძრაობა „D18-ის“ ლიდერები საკუთარ სახლებში ან პარტიების ოფისებთან დააკავეს. პარალელურად, ქვეყნის საარჩევნო კომისიის შენობასთან, სადაც დემონსტრაცია უნდა გამართულიყო, პოლიციელები იყვნენ მობილიზებულები, რომლებიც ადგილზე მოსულ აქტივისტებს აკავებდნენ. სამართალდამცველები მომხდარზე კომენტარს არ აკეთებენ. საპარლამენტო არჩევნები აზერბაიჯანში 9 თებერვალს ჩატარდა. ოფიციალური მონაცემებით, მმართველმა პარტიამ 125 მანდატიდან 72 მოიპოვა. ოპოზიცია შედეგების გაუქმებას ითხოვს.[9]

[1] Reuters; Rockets hit US coalition base in Baghdad, no casualties; 16 February; 2020; available at: https://www.reuters.com/article/us-iraq-security/blasts-hit-u-s-coalition-base-in-baghdad-damage-unknown-idUSKBN20A00Y

[2] Middle East Eye; Syrian government forces consolidate grip around Aleppo; 16 February, 2020; available at: https://www.middleeasteye.net/news/syrian-government-forces-consolidate-grip-around-aleppo

[3] Reuters; Ghani named winner of disputed Afghan poll, rival also claims victory; By Abdul Qadir Sediqi and Orooj Hakimi; 18 February, 2020; available at: https://www.reuters.com/article/us-afghanistan-election-result/ashraf-ghani-declared-winner-of-afghan-presidential-poll-idUSKBN20C1PZ

[4] Al Jazeera; US-Taliban truce begins, raising hopes of peace deal; By Shereena Qazi; 22 February, 2020; available at: https://www.aljazeera.com/news/2020/02/pact-taliban-reducing-violence-start-saturday-200221094340829.html

[5] იმედის ახალი ამბები; პრორუსმა სეპარატისტებმა უკრაინელი სამხედრო მოკლეს; 18 თებერვალი, 2020; ხელმისაწვდომია ბმულზე: https://imedinews.ge/ge/msoflio/128247/prorusma-separatistebma-ukraineli-samkhedro-mokles

[6] იმედის ახალი ამბები; თურქეთში გიულენთან კავშირის გამო 100-მდე ადამიანის დაკავების ორდერი გასცეს; 18 თებერვალი, 2020; ხელმისაწვდომია ბმულზე: https://imedinews.ge/ge/msoflio/128177/turqetshi-giulentan-kavshiris-gamo-100mde-adamianis-dakavebis-orderi-gastses

[7] Reuters; Suicide blast kill 10 in southwestern Pakistan city of Quetta; By Gul Yousafzai; 17 February, 2020; available at: https://www.reuters.com/article/us-pakistan-blast/suicide-blast-kill-10-in-southwestern-pakistan-city-of-quetta-idUSKBN20B1B5?il=0

[8] NDTV; Women army officers can get command roles. Top court slams stereotypes; 17 February, 2020; available at: https://www.ndtv.com/india-news/will-women-officers-command-army-units-supreme-court-to-decide-today-2181129?pfrom=home-topscroll

[9] Reuters; Azeri police detain opposition leaders, block protest against election result; 16 February, 2020; available at: https://www.reuters.com/article/us-azerbaijan-election-opposition/azeri-police-detain-opposition-leaders-block-protest-against-election-result-idUSKBN20A0F3

დაიჯესტი. მსოფლიოში მიმდინარე ახალი ამბების ქრონიკა. 8-15 იანვარი, 2020

აშშ-ირანის კონფლიქტი – ირანმა ერაყში ამერიკულ სამხედრო ბაზაზე სარაკეტო იერიში მიიტანა. მედიაში იერიშის ამსახველი ვიდეო კადრები გავრცელდა. სარაკეტო დარტყმის სამიზნე ერაყის ჩრდილოეთით მდებარე „აინ ალ-ასადის“ ბაზა გახდა. პენტაგონის ცნობით, თავდასხმა 2 ობიექტზე განხორციელდა. ირანში განაცხადეს, რომ იერიში გენერალ სოლეიმანის მკვლელობის გამო შურისძიებაა და აშშ-ს საპასუხო ნაბიჯებისგან თავის შეკავებისკენ მოუწოდეს.[1] ოფიციალურმა ბაღდადმა ირანის მიერ განხორციელებული იერიში გააკრიტიკა და ირანი ერაყის სუვერენიტეტის დარღვევაში დაადანაშაულა.[2]

ერაყში არსებული ვითარება – ბაღდადის „მწვანე ზონასთან“ სამი რაკეტა ჩამოვარდა. ერთერთი რაკეტა ამერიკის საელჩოს შენობის სიახლოვეს დაეცა, თუმცა ინციდენტს მსხვერპლი არ მოჰყოლია. „მწვანე ზონაში“ სამთავრობო შენობები და დიპლომატიური მისიებია განთავსებული.[3]

ერაყში, ბალადის ავიაბაზაზე, სადაც ამერიკელი სამხედროებიც არიან განლაგებულები, 7 ბომბი ჩამოვარდა. შედეგად ოთხი ერაყელი ჯარისკაცი დაიჭრა. ბომბები ბაზაზე არსებულ ასაფრენ ბილიკს დაეცა, რომელიც ბაღდადის ჩრდილოეთ 80 კილომეტრში მდებარეობს.[4]

ერაყში მდებარე ამერიკულ სამხედრო ბაზაზე სარაკეტო იერიში მიიტანეს. ტაჯის ბაზა ბაღდადიდან 30 კილომეტრის მოშორებით მდებარეობს. დაღუპულთა ან დაშავებულთა შესახებ ინფორმაცია არ გავრცელებულა. ამასთან, მომხდარზე პასუხისმგებლობა არავის აუღია.[5]

ერაყში რუსეთის სახელმწიფო არხის სააგენტოს „Ruptly“ ოპერატორი სააფ გალი მოკლეს. ოპერატორი დემონსტრაციის შემდეგ მოკლეს, რომელსაც ის ადგილობრივი ტელეკომპანიისთვის აშუქებდა.[6]

ირანმა უკრაინული ავიალაინერის შეცდომით ჩამოგდება აღიარა – უკრაინის საერთაშორისო ავიახაზების კუთვნილი ბოინგი აფრენიდან მალევე ჩამოვარდა. ბორტზე ეკიპაჟის წევრები და 180 მგზავრი იმყოფებოდა. ყველა მათგანი გარდაიცვალა. რამდენიმე დღეში ირანმა აღიარა, რომ უკრაინული თვითმფრინავი შეცდომით ჩამოაგდო. შეიარაღებული ძალების მიერ გავრცელებულ განცხადებაში ნათქვამი იყო, რომ თვითმფრინავი სამხედრო ობიექტებთან ახლოს მიფრინავდა და ის „ადამიანური შეცდომის“ შედეგად ჩამოაგდეს. ირანული მხარე პირობას დებს, რომ ყველა დამნაშავე კანონის წინაშე აგებს პასუხს.[7]

თეირანში აიათოლა ალი ხამენეის გადადგომას ითხოვენ – ირანის მიერ უკრაინული ლაინერის ჩამოგდების აღიარების შემდეგ თეირანში საპროტესტო აქციები დაიწყო. აქციის მონაწილეებმა მთავრობის საწინააღმდეგო ლოზუნგები გააჟღერებს და გენერალ ყასემ სულეიმანის ფოტოები დახიეს. ისინი ქვეყნის უზენაესის სასულიერო ლიდერის აიათოლა ხამენეის გადადგომას ითხოვენ. დემონსტრაციაში ათასამდე ადამიანი მონაწილეობდა. თეირანში საპროტესტო აქციები რამდენიმე უნივერსიტეტის სტუდენტებმა მოაწყვეს. მომიტინგეები გამოვიდნენ ლოზუნგებით: „ჩვენი ტელევიზია სამარცხვინოა“, „ისლამური რევოლუციის გუშაგთა კორპუსი მკვლელობებზეა პასუხისმგებელი“, „ისინი იტყუებიან, რომ ჩვენი მტერი ამერიკაა, ჩვენი მტერი აქ არის“. გავრცელდა რამდენიმე ვიდეორგოლი, სადაც ჩანს, რომ აქციის მონაწილეები ცდილობენ მიწაზე დახატულ აშშ-ისა და ისრაელის დროშებს ფეხი არ დააბიჯონ. დემონსტრანტები ყველას, ვინც დროშებს აბიჯებდა უყვიროდნენ „სირცხვილია“. გავრცელებული ინფორმაციით, დემონსტრაციები ქალაქ ისპაჰანშიც გაიმართა. აქციებს აშშ-ის პრეზიდენტი დონალდ ტრამპიც გამოეხმაურა. „ირანის ლიდერებს – ნუ მოკლავთ დემონსტრანტებს. თქვენ უკვე ათასობით ადამიანი მოკალით ან დააპატიმრეთ და მსოფლიო გიყურებთ. რაც უფრო მნიშვნელოვანია, აშშ გიყურებთ. ჩართეთ ინტერნეტი და ჟურნალისტებს თავისუფლად მუშაობის უფლება მიეცით. შეწყვიტეთ დიდებული ირანელი ადამიანების დახოცვა“, – დაწერა ტრამპმა Twitter-ზე. თეირანში უკრაინული ავიახაზების თვითმფრინავი ჩამოვარდა, რასაც 180-მდე მგზავრი ემსხვერპლა. 11 იანვარს ირანმა განაცხადა, რომ ავიალაინერი შეცდომით ჩამოაგდო. პრეზიდენტმა ჰასან როუჰანიმ კი მომხდარი უპატიებელი ადამიანური შეცდომით ახსნა. თვითმფრინავის ჩამოგდებაზე პასუხისმგებლობა ელიტურმა სამხედრო ქვედანაყოფმა „ისლამური რევოლუციის გუშაგთა კორპუსმა“ აიღო. ამის შემდეგ თეირანში აიათოლა ალი ხამენეის გადადგომის მოთხოვნით საპროტესტო აქციები დაიწყო. აქციაში მონაწილეობის გამო პოლიციამ ირანში დიდი ბრიტანეთის ელჩი რამდენიმე საათით დააკავა.[8]

პაკისტანში მეჩეთში აფეთქება მოხდა – ინციდენტს, რომელიც ქალაქ ქვეტაში მოხდა, 13 ადამიანის სიცოცხლე შეეწირა. 11 ადამიანი დაშავდა. პოლიციამ ინციდენტის მიზეზების დადგენა დაიწყო.[9]

ავღანეთში არსებული ვითარება – ავღანეთში აფეთქების შედეგად 2 ამერიკელი ჯარისკაცი დაიღუპა, 2 კი დაიჭრა. შემთხვევა ქვეყნის სამხრეთით, კანდაგარის პროვინციაში მოხდა. სამხედროები მთიან რეგიონში ახორციელებდნენ პატრულირებას, როცა გზის პირას ბომბი აფეთქდა. მომხდარზე პასუხისმგებლობა მოძრაობა „თალიბანმა“ აიღო.[10]

ავღანეთის ჩრდილოეთ ნაწილში საჰაერო ოპერაციის დროს რადიკალური მოძრაობა „თალიბანის“ ერთ ერთი მეთაური მოკლეს. ქვეყნის თავდაცვის სამინისტროს ინფორმაციით, „თალიბანის“ ერთერთი მეთაური მაჰიბულა კუნდუზის პროვინციაში, იმამ-საიბის მხარეში მოკლეს. მაჰიბულა პაკისტანის მოქალაქე იყო.[11]

[1] იმედის ახალი ამბები; ირანმა ერაყში ამერიკულ ბაზაზე სარაკეტო იერიში მიიტანა; 8 იანვარი, 2020; ხელმისაწვდომია ბმულზე: https://imedinews.ge/ge/msoflio/125117/iranma-erakshi-amerikul-bazaze-saraketo-ierishi-miitana

[2] იმედის ახალი ამბები; ბაღდადმა ირანი საკუთარი სუვერენიტეტის დარღვევაში დაადანაშაულა; 8 იანვარი, 2020; ხელმისაწვდომია ბმულზე: https://imedinews.ge/ge/msoflio/125166/bagdadma-irani-sakutari-suverenitetis-dargvevashi-daadanashaula

[3] CNN; Small rockets land near Baghdad’s heavily fortified Green Zone; By Kareem Khadder, Ryan Browne and Barbara Starr; 9 January, 2020; available at: https://edition.cnn.com/2020/01/08/politics/rockets-land-in-green-zone/index.html

[4] Reuters; Four wounded in attack on Iraqi military base that houses US forces; 12 January, 2020; available at: https://www.reuters.com/article/us-iraq-security-base/mortar-bombs-strike-iraqi-military-base-of-balad-four-wounded-military-sources-idUSKBN1ZB0I0

[5] Reuters; Rockets target Taji military base north of Baghdad – statement; 14 January, 2020; available at: https://www.reuters.com/article/us-iraq-security/rockets-target-taji-military-base-north-of-baghdad-statement-idUSKBN1ZD2I2

[6] იმედის ახალი ამბები; ერაყში რუსული სააგენტოს ოპერატორი მოკლეს; 12 იანვარი, 2020; ხელმისაწვდომია ბმულზე: https://imedinews.ge/ge/msoflio/125349/erakshi-rusuli-saagentos-operatori-mokles

[7] AP; Under pressure, Iran admits it shot down jetliner by mistake; By Nasser Karimi and Joseph Krauss; 12 January, 2020; available at: https://apnews.com/21f4a92a2dfbc38581719664bdf6f38e

[8] Reuters; “Our enemy is here”: Iran protesters demand that leaders quit after plane downed; By Parisa Hafezi; 12 January, 2020; available at: https://www.reuters.com/article/us-iran-crash/protests-erupt-again-in-iran-after-military-admits-it-hit-plane-idUSKBN1ZA0X6?feedType=RSS&feedName=topNews

[9] Express; Pakistan mosque attack: Explosion at mosque kills at least 13; By Carly Read; 10 January, 2020; available at: https://www.express.co.uk/news/world/1226728/Pakistan-mosque-attack-news-terror-Quetta-India-world-war-3

[10] Reuters; Roadside bomb kills two US personnel, wounds two more in Afghan south; 11 January, 2020; available at: https://www.reuters.com/article/us-afghanistan-blast-nato/roadside-bomb-kills-two-u-s-personnel-wounds-two-more-in-afghan-south-idUSKCN1ZA0AD

[11] Tolo News; Taliban commander killed in airstrike; 12 January, 2020; available at: https://tolonews.com/afghanistan/taliban-commander-killed-airstrike

დაიჯესტი. მსოფლიოში მიმდინარე ახალი ამბების ქრონიკა. 1-7 იანვარი, 2020

აშშ-ირანის კონფლიქტი – აშშ-მა ბაღდადში მოქალაქეებისთვის საკონსულო მომსახურება შეაჩერა. ამერიკის მოქალაქეებს ურჩევენ, საელჩოში მისვლისგან თავი შეიკავონ. პარალელურად, პროტესტის მონაწილეები, რომლებიც საელჩოს გარეთ იყვნენ შეკრებილნი, ტერიტორიიდან გაიყვანეს. 31 დეკემბერს, ბაღდადში, აშშ-ის მიერ ერაყში საბრძოლო დაჯგუფება „ქატაიბ ჰეზბოლას“ ობიექტებზე მიტანილი იერიშის გამო, დაწყებული საპროტესტო აქციის მონაწილეებმა აშშ-ის საელჩოზე თავდასხმა განახორციელეს. აშშ-ის საჰაერო ძალებმა სირიასა და ერაყში დაჯგუფება „ქატაიბ ჰეზბოლას“ ობიექტებზე იერიში 2019 წლის 29 დეკემბერს მიიტანეს. „ქატაიბ ჰეზბოლა“ შიიტი მუსლიმების საბრძოლო დაჯგუფებაა, რომელსაც ირანი უჭერს მხარს. ის 2007 წელს დაარსდა.[1]

ერაყში, ბაღდადის აეროპორტის მახლობლად, აშშ-ის სარაკეტო დარტყმას ირანის ისლამური რევოლუციის გუშაგთა კორპუსის სპეცდანიშნულების რაზმის „ალ-ქუდსის“ ლიდერი, გენერალი ყასემ სულეიმანი ემსხვერპლა. ინფორმაცია აშშ-ის თავდაცვის სამინისტრომ გაავრცელა. „აშშ-ის პრეზიდენტის, დონალდ ტრამპის ბრძანებით, ჩვენმა სამხედროებმა უცხოეთში მყოფი ამერიკელების დასაცავად ქმედითი თავდაცვითი ზომები მიიღეს და გენერალი ყასემ სულეიმანი მოკლეს. დაჯგუფება „ალ-ქუდსი“, რომელსაც ის ხელმძღვანელობდა, აშშ-ში ტერორისტული ორგანიზაციების სიაში იყო შეყვანილი. გენერალი სულეიმანი ამერიკელ დიპლომატებზე და ერაყსა და მთელ რეგიონში მყოფ სამხედროებზე თავდასხმებს გეგმავდა. „ალ-ქუდსი“ პასუხისმგებელია ასობით ამერიკელი და კოალიციური ჯარის სამხედროს სიკვდილზე“, – განაცხადეს პენტაგონში. გარდა ამისა, სარაკეტო დარტყმას ემსხვერპლა შიიტური შეიარაღებული დაჯგუფება „ქატაიბ ჰეზბოლას“ ლიდერი აბუ მაჰდი ალ-მუჰანდისი.[2]

გენერალ ყასემ სულეიმანის მკვლელობის შემდეგ ირანში სამდღიანი გლოვა გამოცხადდა და ისლამური სახელმწიფოს სულიერი ლიდერი აიათოლა ალი ხამენეი აშშ-ს სასტიკი შურისძიებით დაემუქრა. ერაყის პრემიერმა აშშ ქვეყნის სუვერენიტეტისა და ერაყში აშშ-ის სამხედროების ყოფნის შეთანხმების პირობების დარღვევაში დაადანაშაულა.[3]

აშშ-მა თავის მოქალაქეებს ერაყის დაუყოვნებლივ დატოვება ურჩია[4] და რეგიონში დამატებით 3000 სამხედროს გაგზავნის შესახებ განაცხადა.[5]

ბაღდადში აშშ-ის საელჩოსთან რაკეტა აფეთქდა. ქალაქის ცენტრში, „მწვანე ზონაში“ რამდენიმე რაკეტა ჩამოვარდა. აფეთქებები ქალაქიდან 80 კილომეტრში, ბალადის სამხედრო ბაზაზეც მოხდა, სადაც ამერიკელი ჯარისკაცები არიან განთავსებული. მომხდარი ერაყის სამხედრო მეთაურობამაც დაადასტურა. თავდასხმას მსხვერპლი არ მოჰყოლია, თუმცა მედიის ცნობით, დაიჭრა 5 ადამიანი.[6]

ირანის ისლამურმა რესპუბლიკამ 2015 წელს დადებული ბირთვული შეთანხმება სრულად დატოვა. ოფიციალური თეირანის განცხადებით, ირანი შეთანხმებით დაწესებულ შეზღუდვებს აღარ დაემორჩილება.[7] ერაყის პარლამენტმა კი მიიღო რეზოლუცია, რომელიც უცხო ქვეყნების სამხედროებს ქვეყნის დატოვებას აიძულებს.[8] აშშ-ის პრეზიდენტმა განაცხადა, რომ ერაყიდან სამხედროებს არ გაიყვანს და ბაღდადს სანქციების დაწესებით დაემუქრა. „ერაყში ძალიან ძვირადღირებული სამხედრო-საჰაერო ბაზა გვაქვს. მის მშენებლობაზე აშშ-ის ბიუჯეტიდან არაერთი მილიარდი დოლარი დაიხარჯა. ჩვენ არსად წავალთ, თუ ამ ფულს არ გადაიხდიან. თუ წასვლას გვთხოვენ და ჩვენ ამას ორმხრივი შეთანხმების გარეშე ვიზამთ, ერაყს ისეთ სანქციებს დავუწესებთ, როგორიც მათ მანამდე არასდროს უნახავთ. ასეთი სანქციები ირანისთვისაც კი არ დაგვიწესებია“, – განაცხადა ტრამპმა.[9]

ერაყის მთავრობამ თავისი ტერიტორიიდან უცხოელი არმიის გაყვანისთვის მზადება დაიწყო. ქვეყნის შინაგანი ძალების ხელმძღვანელის აბდელ კარიმ ხალიფას თქმით, საერთაშორისო კოალიციის სამხედროებს ხმელეთსა და ჰაერში გადაადგილება შეეზღუდათ. მისივე განმარტებით, საერთაშორისო კოალიციის ძალების მომავალი ფუნქციები მხოლოდ კონსულტაციები, იარაღის მიწოდება და ერაყული ძალების გაწვრთნა იქნება.[10] ირანის ისლამური რესპუბლიკის პარლამენტმა აშშ-ის არმიისა და პენტაგონის ტერორისტულ ორგანიზაციებად გამოცხადებას მხარი ერთხმად დაუჭირა.[11]

პაკისტანში მომხდარ აფეთქებას მსხვერპლი მოჰყვა – ინციდენტი ქალაქ ქვეტაში მოხდა, სადაც ასაფეთქებელი მოწყობილობა სასაზღვრო სამსახურის ავტომობილის გვერდით გაჩერებულ მოტოციკლეტში ამოქმედდა. დაიღუპა სასაზღვრო სამსახურის ორი თანამშრომელი, 14 კი დაშავდა.[12]

[1] Reuters; US embassy suspends consular operations; 1st January, 2020; available at: https://www.reuters.com/article/us-iraq-security-usa-diplomacy/u-s-embassy-suspends-consular-operations-idUSKBN1Z01XJ?il=0

[2] US Department of Defense; Statement by the Department of Defense; 2 January, 2020; available at: https://www.defense.gov/Newsroom/Releases/Release/Article/2049534/statement-by-the-department-of-defense/

[3] Reuters; US says terminated top Iran general to thwart attack on Americans; By Ahmed Rasheed, Ahmed Aboulenein, Idrees Ali; 3 January, 2020; available at: https://www.reuters.com/article/us-iraq-security-blast/iran-vows-revenge-after-u-s-kills-top-iranian-commander-soleimani-idUSKBN1Z11K8?il=0

[4] US Embassy and Consulates in Iraq; Security alert – US embassy Baghdad, Iraq; 3 January, 2020; available at: https://iq.usembassy.gov/security-alert-u-s-embassy-baghdad-iraq-january-3-2020/

[5] CNN; US to deploy thousands of additional troops to Middle East following Soleimani killing; 3 January, 2020; available at: https://edition.cnn.com/middleeast/live-news/baghdad-airport-strike-live-intl-hnk/h_e91f3c68f7d8beba7983b7556454b8d4

[6] BBC; Qasem Soleimani: Blasts hit Baghdad area as Iraqis mourn Iranian general; 5 January, 2020; available at: https://www.bbc.com/news/world-middle-east-50995792

[7] AP; Blowback: Iran abandons nuclear limits after IS killing; By Nasser Karimi, Jon Gamdrell and Zeina Karam; 6 January, 2020; available at: https://apnews.com/e043255bd33ab318f71d1947716a5b94

[8] BBC; Qasem Soleimani: Iraqi MPs back call to expel US troops; 5 January, 2020; available at: https://www.bbc.com/news/world-middle-east-50998065

[9] NY Times; Trump threatens Iranian cultural sites, and warns of sanctions on Iraq; 5 January, 2020; available at: https://www.nytimes.com/2020/01/05/us/politics/trump-iran-cultural-sites.html

[10] იმედის ახალი ამბები; ერაყის მთავრობამ ამერიკელ სამხედროებს ქვეყანაში გადაადგილება შეუზღუდა; 6 იანვარი, 2020; ხელმისაწვდომია ბმულზე: https://imedinews.ge/ge/msoflio/125047/erakis-mtavrobam-amerikel-samkhedroebs-qvekanashi-gadaadgileba-sheuzguda

[11] Tehran Times; Majlis designates Pentagon, all its affiliates as terrorists; 7 January, 2020; available at: https://www.tehrantimes.com/news/443873/Majlis-designates-Pentagon-all-its-affiliates-as-terrorists

[12] იმედის ახალი ამბები; პაკისტანში აფეთქებას მსხვერპლი მოჰყვა; 7 იანვარი, 2020; ხელმისაწვდომია ბმულზე: https://imedinews.ge/ge/msoflio/125110/pakistanshi-apetqebas-mskhverpli-mohkva

დაიჯესტი. მსოფლიოში მიმდინარე ახალი ამბების ქრონიკა. 16-23 დეკემბერი, 2019

პაკისტანის ყოფილ პრეზიდენტს სიკვდილი მიუსაჯეს – პაკისტანის სასამართლომ ქვეყნის ყოფილ პრეზიდენტს, გენერალ ფერვეზ მუშარაფს სასიკვდილო განაჩენი გამოუტანა. გადაწყვეტილება 3-კაციანმა კოლეგიამ ხმათა უმრავლესობით მიიღო. მუშარაფი ქვეყნის ღალატში ცნეს დამნაშავედ. საქმე 2007 წელს მიღებულ გადაწყვეტილებას ეხება, როცა მუშარაფმა ქვეყნის კონსტიტუცია გააუქმა, რითაც მმართველობა გაიხანგრძლივა. გენერალმა მუშარაფმა ძალაუფლება 1999 წელს, სამხედრო გადატრიალების შედეგად მოიპოვა და ქვეყნის პრეზიდენტის პოსტს 2001-2008 იკავებდა. ამჟამად ის დუბაიში იმყოფება, სადაც 2016 წელს გამოძიების ნებართვით მკურნალობის მიზნით ჩავიდა. მუშარაფი პაკისტანის პირველი სამხედრო ლიდერია, ვინც სასამართლოს წინაშე წარდგა.[1]

პაკისტანში პროფესორს მკრეხელობისთვის სიკვდილით დასჯა მიუსაჯეს – 33 წლის ჯუნაიდ ჰაფეეზი 2013 წლის მარტში, სოციალურ მედიაში წინასწარმეტყველ მუჰამედის წინააღმდეგ დამამცირებელი ტექსტების გამოქვეყნების გამო დააპატიმრეს. ჰაფეეზის განაჩენი ქალაქ მულტანში გამოცხადდა, სადაც ის უნივერსიტეტის პროფესორი იყო. Amnesty International-ის შეფასებით, ჯუნაიდ ჰაფეეზის სიკვდილით დასჯის განაჩენი სამართლიანობის უხეში დარღვევაა და უკიდურეს იმედგაცრუებას იწვევს. ორგანიზაციის განცხადებით, მთავრობამ ის დაუყოვნებლივ უნდა გაათავისუფლოს და უზრუნველყოს როგორც დაკავებულის, ასევე მისი ოჯახის წევრების უსაფრთხოება.[2]

2019 წელს მსოფლიოში 49 ჟურნალისტი მოკლეს – 389 ჟურნალისტს თავისუფლება შეუზღუდეს, ხოლო 57 მძევლად აიყვანეს და ტყვეობაში რჩება. ორგანიზაციის „რეპორტიორები საზღვრებს გარეშე“ განცხადებით, ჟურნალისტის პროფესია საფრთხეებს შეიცავს, თუმცა 2019 წელს მოკლული ჟურნალისტების რაოდენობა, ბოლო 16 წლის განმავლობაში ყველაზე დაბალია. ჟურნალისტები ძირითადად კონფლიქტის ზონებში დაიღუპნენ. 17 ჟურნალისტი საომარ მოქმედებებს სირიაში, ავღანეთსა და იემენში ემსხვერპლა. 2019 წელს ჩინეთსა და თურქეთში ყველაზე მეტი ჟურნალისტი დააპატიმრეს.[3]

თურქეთში სახელმწიფო გადატრიალების მცდელობის საქმეზე 170-ზე მეტი ადამიანი დააკავეს – თურქეთის ხელისუფლებამ სახელმწიფო გადატრიალების მცდელობის საქმეზე 260 ადამიანის დაკავების ორდერი გასცა. ამ დროისთვის 171 ადამიანი უკვე დააკავეს. როგორც პოლიცია განმარტავს, ეს ადამიანები იყენებდნენ აპლიკაციას „ByLock“. მთავრობა მიიჩნევს, რომ 3 წლის წინ ორგანიზატორები მისი დახმარებით მოქმედებდნენ. 2016 წელს სამხედრო გადატრიალების მცდელობის ორგანიზატორად თურქეთის ხელისუფლება აშშ-ში მცხოვრებ თურქ სასულიერო პირს ფეთჰულა გიულენს მიიჩნევს. 2016 წლიდან დღემდე გიულენის ორგანიზაციასთან კავშირის ბრალდებით დაკავებულთა რიცხვი 500000-ს აჭარბებს.[4]

ინდოეთში ყოფილ დეპუტატს გაუპატიურების საქმეზე სამუდამო პატიმრობა მიესაჯა – ინდოეთის პარლამენტის ყოფილ დეპუტატს, „ინდოეთის სახალხო პარტიის“ ყოფილ წევრ კულდიპ სენგარს გაუპატიურების საქმეზე სამუდამო პატიმრობა მიესაჯა. გარდა ამისა, სასამართლოს გადაწყვეტილებით, 51 წლის სენგარმა კომპენსაციის სახით 2,5 მილიონი რუპია (35 ათასი დოლარი) უნდა გადაიხადოს. ყოფილ დეპუტატს ბრალი 17 წლის გოგოს გაუპატიურებაში ედებოდა. საუბარია 2017 წლის ივნისში მომხდარ შემთხვევაზე, როდესაც გოგომ სენგარს დასაქმების თხოვნით მიმართა, ის კი გაიტაცეს. ერთი კვირის განმავლობაში მას როგორც სენგარი, ასევე სხვა პირები აუპატიურებდნენ. გასული წლის ივლისში გაუპატიურების მსხვერპლი საეჭვო ავტოავარიაში მოყვა. ავტოსაგზაო შემთხვევას გოგოს ორი დეიდა ემსხვერპლა, თავად დაზარალებულმა კი სხვადასხვა სიმძიმის დაზიანება მიიღო. ამის შემდეგ გოგოს დედამ ავტოსაგზაო შემთხვევაში კულდიპ სენგარი დაადანაშაულა. საქმეზე გამოძიება ჯერ არ დასრულებულა. რაც შეეხება „ინდოეთის სახალხო პარტიაში“ კულდიპ სენგარის წევრობას, ის პარტიიდან მხოლოდ მიმდინარე წლის აგვისტოში გარიცხეს.[5]

სირიის კრიზისი – სირიის პროვინცია იდლიბში ჰუმანიტარული კრიზისი შაბათს მომხდარი ავია იერიშების შემდეგ კი უფრო გამწვავდა. ავია იერიშებმა ათასობით ადამიანს აიძულა სახლების დატოვება. შაბათს ქალაქ სარაქებში ავია იერიშებს სულ ცოტა 12 ადამიანი ემსხვერპლა, ამ კვირაში შეტაკებების შედეგად კი დაახლოებით 140 ადამიანი დაიღუპა. ეს ტერიტორია სირიის არმიისა და რუსეთის ძალების სამიზნე გახდა. გაერომ „დაუყოვნებლივი დეესკალაციისკენ“ მოუწოდა მხარეებს. გაეროს განცხადებით, სირიის შეტევების გამო იდლიბის პროვინციაში 60 ათასამდე ადამიანი უკვე იძულებით გადაადგილდა. ჯამში რეგიონში 3 მილიონამდე მაცხოვრებელია. იდლიბის პროვინციაში ჰუმანიტარული კრიზისის გამწვავება განსაკუთრებით მას შემდეგ შეინიშნება, რაც გაეროს უსაფრთხოების საბჭოს რეზოლუციას ჩინეთმა და რუსეთმა ვეტო დაადეს. რეზოლუცია კიდევ ერთი წლით უზრუნველყოფდა საზღვარგარეთის დახმარებას პროვინციისთვის.[6]

ერაყში დაჯგუფება „ისლამური სახელმწიფო“ ისევ ძალას იკრებს – ერაყში „ისლამური სახელმწიფოს“ ჯგუფი, ორი წლის წინ ქვეყანაში ბოლო ტერიტორიების დატოვებისა და დაკარგვის შემდეგ, ძალებს იკრებს. ამის სულ უფრო მეტი მტკიცებულება არსებობს. ქურთები და დასავლეთის სადაზვერვო სამსახურების წარმომადგენლები აცხადებენ, რომ ISIS-ის წევრები ერაყში უფრო დახვეწილად მოქმედებენ და მათი თავდასხმები იზრდება. ქურთი მაღალჩინოსნის ლაჰურ თალაბანის განცხადებით, მებრძოლები ახლა უფრო მეტად გაწვრთნილები და გაცილებით საშიშები არიან ვიდრე „ალ-ქაიდას“ წევრები. „ისლამური სახელმწიფოს“ ლიდერი ჩრდილოეთ სირიაში სამხედრო ოპერაციისას ოქტომბერში მოკლეს. მოგვიანებით „ისლამურმა სახელმწიფომ“ ალ-ბაღდადის სიკვდილი დაადასტურა და ახალი ხალიფა აბუ იბრაჰიმ ალ-ჰაშიმი ალ-ქურაიში დაასახელა. ტერორისტულმა დაჯგუფება „ისლამურმა სახელმწიფომ“ სირიასა და ერაყში ტერიტორიების დიდი ნაწილი 2014-2015 წლებში დაიკავა. მათმა ძლევამოსილებამ პიკს 2014 წელს მიაღწია. ამის შემდეგ რადიკალების წინააღმდეგ საერთაშორისო ანტიტერორისტულმა კოალიციამ მასშტაბური ოპერაცია დაიწყო. „ისლამურმა სახელმწიფომ“ უკანასკნელი კონტროლირებადი ტერიტორია, სირიაში არსებული დასახლება ბაღუზი, 2019 წლის მარტში დაკარგა.[7]

ჯამალ ჰაშაღის მკვლელობაში ბრალდებულ 5 პირს სიკვდილი მიუსაჯეს – საუდის არაბეთში ჟურნალისტ ჯამალ ჰაშაღის მკვლელობაში ბრალდებულს 5 პირს სიკვდილი მიუსაჯეს. საქმის კიდევ სამ ფიგურანტს 24-24 წლით თავისუფლების აღკვეთა მიესაჯა. მსჯავრდებულთა ვინაობა არ სახელდება. ჯამალ ჰაშაღი სტამბოლში, საუდის არაბეთის საკონსულოში 2018 წლის ოქტომბერში მოკლეს. ის საუდის არაბეთის მთავრობას მწვავედ აკრიტიკებდა. მოკლული ჟურნალისტის დანაწევრებული სხეული ამ დრომდე არ არის ნაპოვნი. 8 თებერვალს გაერომ თავისი ექსპერტების დასკვნა გამოაქვეყნა, რომლის თანახმად, საუდელი ჟურნალისტის ჯამალ ჰაშაღის მკვლელობა საუდის არაბეთის მაღალჩინოსნებმა დაგეგმეს და შეასრულეს. საუდის არაბეთის საგარეო საქმეთა სამინისტრო გაეროს გამოძიების დასკვნის შედეგებს უარყოფს.[8]

[1] BBC; Pervez Musharraf: Pakistan ex-leader sentenced to death for treason; 17 December, 2019; available at: https://www.bbc.com/news/world-asia-50819772

[2] France 24; Pakistani professor sentenced to death for blasphemy; 21 December, 2019; available at: https://www.france24.com/en/20191221-pakistani-professor-sentenced-to-death-for-blasphemy

[3] Reporters Without Borders; RSF yearly round-up: “historically low” number of journalists killed in 2019; 16 December, 2019; available at: https://rsf.org/en/news/rsf-yearly-round-historically-low-number-journalists-killed-2019

[4] Anadolu Agency; ByLock operation in the capital: 171 detention; 17 December, 2019; available at: https://www.aa.com.tr/tr/15-temmuz-darbe-girisimi/baskentte-bylock-operasyonu-171-gozalti/1675619#

[5] BBC; Unnao rape case: Former BJP lawmaker Kuldeep Sengar gets life in jail; 20 December, 2019; available at: https://www.bbc.com/news/world-asia-india-50864968

[6] DW; Syria: Fears of humanitarian crisis rise after cross-border aid vetoed; 22 December, 2019; available at: https://www.dw.com/en/syria-fears-of-humanitarian-crisis-rise-after-cross-border-aid-vetoed/a-51769940

[7] BBC; ISIS in Iraq: Militants getting stronger again; By Orla Guerin; 23 December, 2019; available at: https://www.bbc.com/news/world-middle-east-50850325

[8] Bloomberg; Five sentenced to death in Khashoggi murder, royal aides cleared; By Donna Abu-Nasr; 23 December, 2019; available at: https://www.bloomberg.com/news/articles/2019-12-23/saudi-arabia-finds-11-guilty-in-jamal-khashoggi-murder