გაერთიანებული სამეფოს საშინაო საქმეთა ოფისი პაკისტანის შესახებ 2020 წლის იანვარში გამოქვეყნებულ ანგარიშში წერდა, რომ 2018 წლის მონაცემებით, პაკისტანის პოლიციის მოცულობა 530 000-მდე პირს შეადგენს. პოლიცია ექვემდებარება რეგიონულ მთავრობებს, გარდა ისლამაბადის პოლიციისა, რომელიც ფედერალური ხელისუფლების იურისდიქციაში და მისი ძირითადი მოვალეობაა შიდა უსაფრთხოების უზრუნველყოფა და სამართალდაცვითი ფუნქციები. ამას გარდა, ქვეყანაში არის გასამხედროებული ძალები, რომლებიც შინაგან საქმეთა სამინისტროს ექვემდებარებიან. კერძოდ, Frontier Corps, რომლებიც ბალოჩისტანისა და ხიბერ პახტუნტხვას რეგიონებში ოპერირებს და რეინჯერები, რომლებიც იმავე ფუნქციას სინდჰისა და პენჯაბის პროვინციებში ასრულებენ. ორივე ზემოხსენებული ერთეული გარდა შიდა უსაფრთხოების დაცვისა, ასევე აწარმოებენ სასაზღვრო უსაფრთხოებით ოპერაციებს.

ანგარიშის მიხედვით, პოლიციის ეფექტურობა და მათ მიმართ არსებული გამოწვევები პაკისტანში განსხვავებულია პროვინციის მიხედვით. სამხედრო და სამართალდამცავი ორგანოების მიერ შეიარაღებული ჯგუფების წინააღმდეგ განხორციელებული ოპერაციების შედეგად, შემცირდა ტერორისტულ ინციდენტთა რაოდენობა. ზოგიერთ პროვინციაში არსებობს საექსპერტო-კრიმინალისტური დანაყოფები, რომლებიც შეისწავლიან დანაშაულის ადგილს და ნივთმტკიცებებს. თუმცა, პაკისტანის დიდი მოსახლეობის გამო, ზოგიერთ რეგიონებში აღნიშნულ ფუნქციას ადგილობრივი პოლიცია ასრულებს, რომელსაც არ გააჩნია სათანადო გადამზადება ან/და აღჭურვილობა. ზოგადად, პოლიციის ეფექტიანობა შეზღუდულია, რაც განპირობებულია განპირობებულია რესურსების ნაკლებობით, გადამზადების დაბალი დონით, არასაკმარისი და მოძველებული აღჭურვილობით, რის გამოც გამოძიებების ხარისხიც იკლებს. პოლიციის მუშაობას ხელს ასევე უშლის გარეშე ფაქტორები: პოლიტიკური აქტორები, უსაფრთხოების ძალები, სასამართლო და ა.შ. პოლიციაში ასევე ფართოდ არის გავრცელებული კორუფცია და მცირე ქრთამები. საკმაოდ გავრცელებულია ქრთამის მიღება რეალური ან ყალბი საჩივრების წარმოებაში მიღების ანდა პასუხისმგებლობის თავიდან აცილების მიზნითაც. პოლიციის მიმართ საჯარო ნდობა, გავრცელებული ცნობებით, დაბალია.[1]

ავსტრალიის მთავრობის საგარეო საქმეთა და ვაჭრობის დეპარტამენტი პაკისტანის შესახებ 2019 წლის ანგარიშში წერდა, რომ ქვეყანაში სამართალდაცვით ფუნქციებს ძირითადად ფედერალური და რეგიონალური პოლიცია ასრულებენ. აღნიშნული ორგანოები უშუალოდ პასუხისმგებელი არიან წესრიგის შენარჩუნებაზე მთლიანი ქვეყნის მასშტაბით, ხოლო ფედერალურ მთავრობას გააჩნია უშუალოდ იურისდიქცია ისლამაბადის პოლიციასა და FATA-ს რეგიონში მოქმედ უსაფრთხოების ძალებზე. პაკისტანის პოლიციის თანამშრომელთა რაოდენობა 2005-დან 2015 წლამდე 220 000-დან 430 000-მდე გაიზარდა. 2018 წლისთვის არსებული მდგომარეობით, ქვეყანაში დაახლოებით 530 000 პოლიციელი მსახურობს.

ანგარიშის მიხედვით, პაკისტანის რეგიონალური პოლიციის ეფექტურობა და მათ მიმართ არსებული გამოწვევები განსხვავებულია ლოკაციის მიხედვით. თუმცა, ზოგადად, პაკისტანში პოლიციის უნარიანობა და ეფექტურობა შეზღუდულია, რაც განპირობებულია რესურსების ნაკლებობით, გადამზადების დაბალი დონით, არასაკმარისი და მოძველებული აღჭურვილობით და სხვადასხვა ფაქტორების (ზემდგომები, პოლიტიკური აქტორები, უსაფრთხოების ძალები) ზეწოლითა და გავლენით. სექტარული ხასიათის ძალადობის შემთხვევებისა და შიდა ტერორიზმის საფრთხეების გამო, პოლიციის რესურსები ძირითადად მიმართულია კონკრეტულ ინციდენტებზე რეაგირებასა და უსაფრთხოების/დაცვის როლზე, ვიდრე – საზოგადოებაში პოლიციის ტრადიციული როლის შესრულებაზე. მოქალაქეების  აღქმით, პოლიციელთა რიგებში ფართოდ გავრცელებულია კორუფცია და ზოგადად, პოლიციის მიმართ ნდობა დაბალია.

პოლიციელებს არ გააჩნიათ სათანადო ანაზღაურება და მუშაობენ მძიმე სამუშაო პირობებში, მაღალი პირადი უსაფრთხოებრივი რისკებისა და კლებადი რესურსების ფონზე. კონკრეტული პოლიციელები ხშირად ზრდიან საკუთარ შემოსავალს ქრთამის აღებით. ზოგიერთ პროვინციაში, პოლიციის განყოფილებების ოპერირებენ დღეში 24 საათი, სადაც მხოლოდ 8-დან 16-მდე ოფიცერი თუ მუშაობს. პოლიციის ოფიცრები ხშირად არიან შეიარაღებული დაჯგუფებების მხრიდან თავდასხმის სამიზნეები, რაც უარყოფითად აისახება მათ ფიზიკურ და მენტალურ ჯანმრთელობაზე.

ანგარიშის მიხედვით, რეგიონალური პოლიცია ოპერირებს დამოუკიდებლად და ქვეყანაში არ არსებობს ეროვნული მაკოორდინირებელი მექანიზმი ან გადასამზადებელი სტანდარტები. რეგიონალური ძალები ასევე ხშირად მოქმედებენ კონკურენტულად, როდესაც საქმე ეხება გამოძიებებს, რომელთა მასშტაბიც ერთ პროვინციას ცდება, რის გამოც ეფექტურობის დონე იკლებს.

გაერო, Human Rights Watch და Amnesty International ავრცელებდნენ ინფორმაციას, რომ ფიქსირდებოდა პოლიციის მხრიდან ისეთი უფლებადარღვევები, როგორიცაა: წამება და არასათანადო მოპყრობა; თვითნებური დაკავება; კანონს მიღმა პირტა სიკვდილით დასჯა; იძულებითი გაუჩინარებები და ა.შ.[2]

ა.შ.შ. სახელმწიფო დეპარტამენტი პაკისტანში ადამიანის უფლებების კუთხით არსებული ვითარების შესახებ 2021 წლის მარტში გამოქვეყნებულ ყოველწლიურ ანგარიშში (საანგარიშო პერიოდი – 2020 წელი) წერდა, რომ ქვეყნის მასშტაბით, შიდა უსაფრთხოებაზე პასუხისმგებელი ძირითადი ორგანოა პოლიცია. პროვინციებში ადგილობრივი პოლიცია ექვემდებარება რეგიონალურ მთავრობებს. პაკისტანის საგარეო უსაფრთხოებაზე ზრუნავს სამხედრო ძალები, თუმცა, გარკვეულ როლს თამაშობს შიდა უსაფრთხოებაშიც. მიუხედავად იმისა, რომ სამხედრო და სადაზვერვო სამსახურები ფორმალურად ექვემდებარებიან სამოქალაქო ინსტიტუციებს, ისინი, როგორც წესი, მოქმედებდნენ დამოუკიდებლად და სამოქალაქო ორგანოების მონიტორინგის გარეშე.[3]

[1] UK Home Office – Country Policy and Information Note Pakistan: Actors of protection; published in June 2020; available at

[accessed 7 October 2021]

[2] Australian Government Department of Foreign Affairs and Trade – DFAT COUNTRY INFORMATION REPORT PAKISTAN; available at

[accessed 7 October 2021]

[3] United States Department of State – 2020 Country Report on Human Rights Practices: Pakistan; published in March 2021; available at

[accessed 7 October 2021]

1. ქორწინების წესი ლიბანში

წარმოშობის ქვეყნის შესახებ ინფორმაციის მოპოვების განყოფილების მიერ შესწავლილი წყაროებით, ნამდვილად დასტურდება, რომ ლიბანში არ არსებობს სამოქალაქო ქორწინების წესი. კერძოდ, ა.შ.შ. სახელმწიფო დეპარტამენტი ლიბანში ადამიანის უფლებათა კუთხით არსებული ვითარების შესახებ 2021 წლის 3 მარტს გამოქვეყნებულ ყოველწლიურ ანგარიშში წერდა, რომ ქვეყანაში არ არის დაწესებული ქორწინების მინიმალური ასაკი და, ასევე, არ მოქმედებს სამოქალაქო ქორწინების წესი. რელიგიურ ლიდერთა უმრავლესობა ეწინააღმდეგებოდა სამოქალაქო ქორწინების იდეას, მიუხედავად იმისა, რომ ლიბანი ცნობს საზღვარგარეთ ჩატარებული სამოქალაქო ქორწინებებს ჰეტეროსექსუალი წყვილების შემთხვევაში.[1] ანალოგიური ინფორმაცია დასტურდება საერთაშორისო არასამთავრობო ორგანიზაცია Freedom House-ის 2021 წლის შესაბამისი ანგარიშითაც.[2]

2. სამართალდამცავი სისტემის ეფექტურობა და ქალთა უფლებები

ა.შ.შ. სახელმწიფო დეპარტამენტი ლიბანში ადამიანის უფლებათა კუთხით არსებული ვითარების შესახებ 2021 წლის 3 მარტს გამოქვეყნებულ ყოველწლიურ ანგარიშში (საანგარიშო პერიოდი – 2020 წელი) წერდა, რომლიბანში ოჯახში ძალადობა კანონით აკრძალულია, არსებობს შესაბამისი თავშესაფრები ძალადობის მსხვერპლი ქალებისთვისდა მათ შეუძლიათ მოითხოვონ მოძალადის მიმართ გამოიცეს შემაკავებელი ორდერი. ამას გარდა, ლიბანის „შინაგან უსაფრთხოების ძალებში“ (ISF – ეროვნული პოლიცია) არსებობს სპეციალური სამსახურები, რომლებიც მუშაობენ და იღებენ საჩივრებს კონკრეტულად ოჯახში ძალადობის შემთხვევების შესახებ. აღნიშნულ საკითხზე მომუშავე ადგილობრივი არასამთავრობო ორგანიზაციების მიხედვით, ოჯახში ძალადობის სამართლებრივი დეფინიცია იყო ვიწრო და, შედეგად, ვერ უზრუნველყოფდა ძალადობის ყველა ფორმისგან მსხვერპლის ადეკვატურ დაცვას (მაგ. მეუღლის მიერ გაუპატიურებისგან). მართალია, კანონის მიხედვით ცოლის ცემისთვის მაქსიმალური სასჯელი 10 წლით თავისუფლების აღკვეთაა, თუმცა, რელიგიურ სასამართლოებს შეეძლოთ პირადი სტატუსების შესახებ კანონების მიხედვით, მოეთხოვათ ნაცემი ცოლისთვის ქმართან დაბრუნება. პოლიციის წარმომადგენლები, ზოგჯერ, (განსაკუთრებით – სასოფლო დასახლებებში)სათანადო რეაგირებას არ ახდენდნენ ოჯახში ძალადობის შემთხვევებზე და ამ საკითხს მიიჩნევდნენ არა როგორც სისხლის სამართლებრივ, არამედ – როგორც პირად თემას. არასამთავრობოები და აქტივისტები აკრიტიკებდნენ კანონს ოჯახში ძალადობის შესახებ, რადგან მათი აზრით, ის სათანადოდ ვერ იცავდა მსხვერპლებს და ვერ უზრუნველყოფდა მოძალადეთა დასჯას, რომელთაც, მათი მტკიცებით, ხშირად განსაკუთრებით მსუბუქ სასჯელებს უწესებდნენ.

ანგარიშის მიხედვით, პოლიცია და სასამართლოები მუშაობდნენ, რათა ოჯახში ძალადობის საქმეების უკეთესი მენეჯმენტი მოეხდინათ, თუმცა, აღნიშნავდნენ, რომ არ კუთხით პრობლემატური საკითხი იყო საზოგადოებრივი და რელიგიური დოგმები შედარებით უფრო კონსერვატიულ თემებში, რასაც შედეგად შემთხვევათა შეუტყობინებლობა (Underreporting) ახლდა თან.ზოგიერთი მსხვერპლი, ხშირად ნათესავების მხრიდან ზეწოლის გამო, ცდილობდა საკითხი მოეგვარებინა რელიგიურ სასამართლოებში ან უშუალოდ ოჯახებს შორის მოლაპარაკებებით და არ მიმართავდა იუსტიციის სისტემას.

ქალთა უფლებების საკითხზე მომუშავე არასამთავრობო ორგანიზაცია KAFA-ს მიხედვით, მსხვერპლები აცხადებდნენ, რომ პოლიციის მხრიდან რეაგირება ცემასთან ან ოჯახში ძალადობასთან დაკავშირებულ საქმეებზე, საანგარიშო პერიოდის განმავლობაში, გაუმჯობესდა. წლის განმავლობაში, ISF პოლიციისა და სასამართლოს წარმომადგენლებმა გაიარეს შესაბამისი ტრენინგი იმ საუკეთესო პრაქტიკის შესახებ, რომელიც ეხებოდა მდედრობითი სქესის დაკავებულთა, მათ შორის – ოჯახში ძალადობისა და სექსუალური ექსლუატაციის მსხვერპლთა, შესაბამის მოპყრობას. ის არასამთავრობოები, რომლებიც გარკვეულ სერვისებს აწვდიდნენ ზემოხსენებულ ოჯახში ძალადობისა და სექსუალური ექსლუატაციის მსხვერპლებს, აღნიშნავდნენ, რომ ბოლო პერიოდში გაუმჯობესდა მათი წვდომა ISF-ის დაკავებაში მყოფი პოტენციურ მსხვერპლებზე. ISF მიჰყვებოდა პრაქტიკას, რომლის ფარგლებშიც შეტყობინებას უგზავნიდა ადამიანის უფლებათა დეპარტამენტს ოჯახში ძალადობის მსხვერპლთა და სხვა მოწყვლადი ჯგუფის წარმომადგენელთა ქეისების შესახებ, რათა აღნიშნული უწყების თანამშრომლებს უკეთ შესძლებოდათ მსხვერპლთათვის სათანადო დახმარების გაწევა.

COVID-19 პანდემიის პერიოდში, ISF მოუწოდებდა ოჯახში ძალადობის მსხვერპლებს, პოლიციისთვის შეეტყობინებინათ აღნიშნული შემთხვევების შესახებ და სოციალური მედიის საშუალებით, ცდილობდა, აემაღლებინა საზოგადოებრივი ცნობიერება ძალადობის მსხვერპლთა ცხელი ხაზის შესახებ. უწყების ცნობით, აღნიშნულ ცხელ ხაზზე ზარების რაოდენობა 2020 წლის მარტში, წინა წლის იმავე თვის მაჩვენებელთან შედარებით, გაორმაგდა. არასამთავრობო ორგანიზაცია ABAAD წარმომადგენელი ერთ-ერთ მედია საშუალებასთან ინტერვიუში აღნიშნავდა, რომ ლიბანის მთავრობას უნდა გაეზარდა ძალადობის მსხვერპლთა თავშესაფრებში ადგილებისა და შესაბამისი სერვისების რაოდენობა, რადგან მათზე მოთხოვნა მნიშვნელოვნად იყო გაზრდილი. სოციალური საკითხთა სამინისტროს ქალთა საკითხების სამმართველო  და შესაბამის საკითხებზე მომუშავე რამდენიმე არასამთავრობო ორგანიზაცია აგრძელებდა სექსუალური და გენდერული ხასიათის ძალადობასთან დაკავშირებული სხვადასხვა პროექტების იმპლემენტირებას,  მათ შორის – მსხვერპლთა ფსიქოლოგიური კონსულტაციისა და მათი თავშესაფრის უზრუნველყოფის კუთხით.

ანგარიშში ასევე აღნიშნულია, რომ ქალები ექვემდებარებოდნენ დისკრიმინაციას როგორც სამართლებრივ (სისხლის სამართლებრივი და პირადი სტატუსების შესახებ კანონმდებლობაში), ასევე – ყოფით ასპექტში. კონსტიტუცია პირდაპირ არ კრძალავს დისკრიმინაციას სქესობრივი ნიშნით.ისეთ საკითხებთან მიმართებით, როგორიცაა ქორწინება; შვილებზე მეურვეობა; მემკვიდრეობა და განქორწინება, პირადი სტატუსების შესახებ კანონები განსხვავებულია სხვადასხვა რელიგიის მიხედვით, თუმცა, ზოგადად, თითქმის ყველას შემთხვევაში ფიქსირდებოდა დისკრიმინაცია ქალთა მიმართ. შარიათის სასამართლოები ერთი მამაკაცის ჩვენებას ორი ქალის ჩვენების ტოლად მიიჩნევენ. ამას გარდა, ქალების დისკრიმინაცია გამოკვეთილია მოქალაქეობის შესახებ კანონშიც, კერძოდ, მათ არ შეუძლიათ საკუთარ მეუღლეებსა და შვილებს მიანიჭონ მოქალაქეობა. კანონის მიხედვით, ქალების შეუძლიათ ქონების ფლობა, თუმცა, პრაქტიკაში, ამაზე კონტროლი, კულტურული დოგმებისა და ოჯახის მხრიდან ზეწოლის გამო, მამაკაც ნათესავს გადაეცემა ხოლმე. კანონის მიხედვით, დასაქმებაში სქესობრივი ნიშნით დისკრიმინაცია აკრძალულია და ქალებისა და მამაკაცებისთვის თანაბარი ანაზღაურებაა დაწესებული, თუმცა, პრაქტიკაში, გენდერული დისკრიმინაცია, მათ შორის – ხელფასის კუთხით დისკრიმინაცია, არსებობდა.[3]

ავსტრალიის მთავრობის საგარეო საქმეთა და ვაჭრობის დეპარტამენტი ლიბანის შესახებ 2019 წლის მარტში გამოქვეყნებულ ანგარიშში წერდა, რომ ქვეყნის კონსტიტუციის 7-ე მუხლის მიხედვით, ყველა ლიბანელი თანასწორია კანონის წინაშე, თუმცა, პირდაპირ არ კრძალავს დისკრიმინაციას უშუალოდ სქესობრივი ან გენდერის ნიშნით. ლიბანმა ხელი მოაწერა გაეროს „ქალთა მიმართ დისკრიმინაციის ყველა ფორმის აღმოფხვრის შესახებ“კონვენციას (CEDAW) ჯერ კიდევ 1997 წელს, თუმცა, ინარჩუნებს დათქმას კონკრეტული მუხლების გავრცელებაზე პირადი სტატუსების საკითხებთან მიმართებით (ქორწინება; საოჯახო ურთიერთობები და ა.შ.). 2016 წლის დეკემბერში ლიბანის მთავრობამ შექმნა ქალთა საკითხების სამინისტრო.

2014 წელს მიღებული კანონი „ოჯახში ძალადობისგან ქალთა და ოჯახის წევრთა დაცვის“ შესახებ აწესებს მნიშვნელოვან დაცვით ზომებს, ასევე – შესაბამის რეფორმებს პოლიციისა და სასამართლოს მიმართულებით, მათ შორის – 10 წლამდე თავისუფლების აღკვეთის სასჯელს ცემისთვის. თუმცაღა, აღნიშნულ კანონთან მიმართებით CEDAW კომისიამ მიუთითა, რომ კანონში პირდაპირ არ ჩანს მითითება ქალთა მიმართ გენდერული ნიშნით ძალადობაზე, ე.წ. „ღირსების შესახებ მკვლელობებზე“ და სხვა ზიანისმომტან ჩვეულებებზე. ამას გარდა, კომისიამ ასევე გამოხატა შეშფოთება აღნიშნულ კანონში დისკრიმინაციული ხასიათის დებულებებზე ღალატის კრიმინალიზაციასთან დაკავშირებით, ასევე – იმ საკითხზე, რომ კანონი იერარქიულად არ დგას ჩვეულებით და პირადი სტატუსების შესახებ კანონებზე მაღლა.ასევე, 2018 წლის მარტში Human Rights Watch-მა დაწერა, რომ ზემოხსენებული კანონი ოჯახში ძალადობის შესახებ არ ავალდებულებდა რელიგიურ სასამართლოებს დამორჩილებოდნენ სამოქალაქო სასამართლოებს გადაწყვეტილებებს ოჯახში ძალადობის შემთხვევებთან მიმართებით. ხოლო ზოგიერთი ასეთი სასამართლო იღებდა „დამორჩილების“ და „კოჰაბიტაციის“ გადაწყვეტილებებს ქალების მიმართ, რომლის ფარგლებშიც ავალდებულებდა ქალებს ქმრის სახლში დაბრუნებას. 2018 წლის ნოემბერში, პარლამენტში შეიტანეს ინიციატივა ოჯახში ძალადობის კანონში ცვლილებების შესახებ, რომლითაც დაცვა გაუგრძელდებოდათ ყოფილ მეუღლეებსა და შვილებს.

საგარეო საქმეთა და ვაჭრობის დეპარტამენტის შეფასებით, ყველა რელიგიის წარმომადგენელი ქალი ექვემდებარება სახელმწიფოს მხრიდან დისკრიმინაციის საშუალო რისკს, რადგან ისინი იძულებულნი არიან, დაემორჩილონ რელიგიაზე დაფუძნებულ, დისკრიმინაციულ კანონებსა და სასამართლოებს. ქალები ასევე ექვემდებარებიან საზოგადოებრივი დისკრიმინაციის საშუალო რისკს, რაც გამოიხატება ამ პროფილის არაადექვატურ კანონმდებლობაში, აღსრულების კუთხით პრობლემებში და ღრმად დამკვიდრებულ, ტრადიციულ ღირებულებებსა და გენდერულ როლებში, რომლებიც უზღუდავენ მათ საშუალებას, სრულად იყო ჩართული სამუშაო ძალასა და თემში. ეს პრობლემა განსაკუთრებით სახეზეა სოფლად მცხოვრებ და შედარებით კონსერვატიული თემების წევრ ქალებში.[4]

Freedom House-ისმიხედვით, ლიბანში ქალებს ფორმალურად იგივე პოლიტიკური უფლებები გააჩნიათ, რაც მამაკაცებს. თუმცა, რეალურად პრაქტიკაში ქალები მარგინალიზებულნი არიან ისეთი მიზეზების გამო, როგორიცაა: რელიგიური შეზღუდვები; ინსტიტუციონალიზებული უთანასწორობა; ფარული სამართლებრივი დაბრკოლებები; პოლიტიკური კულტურა და დისკრიმინაცია საზოგადოების მხრიდან. პარლამენტში ცოტა ქალია წარმოდგენილი, თუმცა, 2018 წლის არჩევნებში მონაწილე ქალთა რაოდენობა საკმაოდ გაიზარდა. 111 ქალი დარეგისტირდა, ხოლო საბოლოოდ 86-მა მათგანმა კენჭიც იყარა.

ანგარიშის მიხედვით, ქალები აწყდებიან დისკრიმინაციას ხელფასების, სარგებლის თუ სხვა სოციალური სტანდარტების კუთხით. ასევე, ქალებს არ აქვთ ზოგიერთ სექტორში დასაქმების უფლება. ქალთა დისკრიმინაცია გამოხატულია ისეთ ყოფით საკითხებშიც, როგორიცაა – ქორწინება; განქორწინება და შვილებზე მეურვეობა. ამას გარდა, ქალებს არ შეუძლიათ ლიბანის მოქალაქეობა გადასცენ არა-ლიბანელ მეუღლეს ან მათ შვილებს.[5]

[1] United States Department of State – 2020 Country Report on Human Rights Practices: Lebanon; published in March 2021; available at

[accessed 14 June 2021]

[2] Freedom House – Freedom in the World 2021 – Lebanon; published in March 2021; available at

[accessed 14 June 2021]

[3]United States Department of State – 2020 Country Report on Human Rights Practices: Lebanon; published in March 2021; available at

[accessed 14 June 2021]

[4] DFAT – Australian Government Department of Foreign Affairs and Trade – DFAT COUNTRY INFORMATION REPORT LEBANON 19 March 2019; published in March 2019; available at

[accessed 15 June 2021]

[5]Freedom House – Freedom in the World 2021 – Lebanon; published in March 2021; available at

[accessed 14 June 2021]

ჟენევის აკადემიის პროექტის RULAC –  „კანონის უზენაესობა შეიარაღებული კონფლიქტისას (Rule of Law in Armed Conflicts) მიხედვით, 2014 წლის იანვრიდან მოყოლებული, ერაყი აწარმოებს არა-საერთაშორისო ხასიათის, შიდა ტიპის შეიარაღებულ კონფლიქტს დაჯგუფება „ისლამური სახელმწიფოს“ წინააღმდეგ. ამას გარდა, ქვეყანა ასევე ჩაბმულია საერთაშორისო ხასიათის კონფლიქტში თურქეთთან, რადგან ამ უკანასკნელმა ერაყის ჩრდილოეთში, ქურთი შეიარაღებული ჯგუფების წინააღმდეგ ერაყის მთავრობის ნებართვის გარეშე იერიში მიიტანა.[1]

ჟურნალისტი  და მკვლევარი ჯოელ უინგი 2008 წლიდან მოყოლებული აწარმოებს ონლაინ-ბლოგს, სადაც ყოველკვირეული პერიოდულობით თავსდება ინფორმაცია ერაყში უსაფრთხოების კუთხით არსებულ სიტუაციაზე და ქვეყანაში მიმდინარე აქტუალურ პოლიტიკურ, ეკონომიკურ, სოციალურ თუ სხვა საკითხებზე. განყოფილების მიერ შესწავლილ იქნა ზემოხსენებულ ბლოგზე განთავსებული სტატიები 2020 წლის ივნისიდან დეკემბრის თვის ჩათვლით. აღნიშნულ პერიოდში, უშუალოდ ნაჯაფის პროვინციაში, ფიქსირდება მხოლოდ 1 უსაფრთხოების კუთხით ინციდენტი. კერძოდ, 2020 წლის 18 სექტემბერს, პრო-ირანულმა დაჯგუფებებმა „ინგლისური ენის სწავლის ამერიკულ ინსტიტუტთან“ ახლოს მოქმედებაში მოიყვანეს ხელნაკეთი ასაფეთქებელი მოწყობილობა. თავდასხმას მსხვერპლი არ მოჰყოლია.[2]

ავსტრიის წარმოშობის ქვეყნისა და თავშესაფრის საკითხების კვლევისა და დოკუმენტირების ცენტრი (ACCORD) 2020 წლის 28 ოქტომბერს გამოქვეყნებულ ანგარიშში წერდა 2020 წლის მეორე კვარტლის განმავლობაში, ერაყში მომხდარ უსაფრთხოების ინციდენტების შესახებ. ანგარიშის მიხედვით, ნაჯაფის პროვინციაში, აღნიშნულ პერიოდში დაფიქსირდა მხოლოდ 6 უსაფრთოების კუთხით ინციდენტი, რომელთაგან ადამიანური მსხვერპლი არც ერთს არ მოჰყოლია. აღნიშნული მაჩვენებლით, ნაჯაფი ერაყის პროვინციათა შორის პირველ ადგილზეა როგორც ყველაზე დაბალი ინციდენტების მაჩვენებლის, ასევე – მსხვერპლის ყველაზე ნაკლები რაოდენობის კუთხით.[3]

ევროპის თავშესაფრის მხარდაჭერის ოფისი 2020 წლის ოქტომბერში გამოქვეყნებულ ანგარიშში ერაყის შესახებ წერდა, რომ ნაჯაფის პროვინციის მოსახლეობა დაახლოებით 1.5 მილიონ პირს შეადგენს, რომელთა უმრავლესობა შიიტი მუსლიმია. პროვინციის დედაქალაქი – ქ. ნაჯაფი წარმოადგენს შიიტი მუსლიმებისთვის ერთ-ერთ ყველაზე წმინდა ადგილს, რომლის მოსანახულებლადაც შიიტი მომლოცველები ხშირად ჩადიან. ნაჯაფის პროვინციაში გზები როგორც წესი უსაფრთხოა, თუმცა, ზოგჯერ, საპროტესტო დემონსტრაციების დროს, მათი ბლოკირება ხდება.

ანგარიშის მიხედვით, 2020 წლის იანვრიდან ივლისის ჩათვლით, ნაჯაფის პროვინციში 3 უსფრთხოების კუთხით ინციდენტი დაფიქსირდა, რომელსაც 1 ადამიანი ემსხვერპლა, ხოლო 2 – დაშავდა. ინციდენტები არ იყო მოტივირებული სექტარული ან რელიგიური ნიშნით. ანგარიშში არ არის საუბარი ნაჯაფის პროვინციასა და ქ. ნაჯაფში უშუალოდ შიიტი მუსლიმების მიმართ განხორციელებულ მასშტაბურ უფლებადარღვევებზე.

რაც შეეხება ნაჯაფში სამართალდამცავი სისტემის ეფექტურობას, ანგარიშის მიხედვით, 2020 წლის თებერვალში, ერაყის არმიამ ნაჯაფის პროვინციაში უსაფრთხოების უზრუნველყოფაზე პასუხისმგებლობა ადგილობრივ პოლიციას გადააბარა. ცნობილი მკვლევარის Michael Knights-ის მიხედვით, 2020 წლის მდგომარეობით,  ერაყის სამხრეთში მდებარე 8-ვე პროვინცია ერაყის არმიის ან პოლიციის და „სახალხო სამობილიზაციო ძალების“ (PMF) შერეულ კონტროლს ექვემდებარება.

მიუხედავად იმისა, რომ ერაყის პრემიერმა გამოსცა ბრძანება, რომლის მიხედვითაც უსაფრთხოების ძალებს ეკრძალებოდათ დემონსტრანტების წინააღმდეგ რეალური ტყვიების გამოყენება, ასეთი ფაქტები მაინც ხდებოა, რის შედეგადაც რამდენიმე პირი გარდაიცვალა. 2019 წლის დეკემბერში, ნაჯაფში  სასამართლოებმა გამოსცეს იმ ოფიცრების დაპატიმრების ორდერი, რომლებიც დემონტრაციების დროს იყენებდნენ გადამატებულ ძალას და გასცემდნენ ისეთ ბრძანებებს, რომელთა შესრულებას ადამიანური მსხვერპლი გამოიწვია.

ანგარიშის მიხედვით, „სახალხო სამობილიზაცო ძალები“ (PMU ან PMF) ოპერირებდნენ საკუთარი სისტემის ფარგლებში იმ მასშტაბით, რომ მათ შეუძლიათ იმოქმედონ, როგორც „პარალელურმა სახელმწიფომ“. შესაბამისად, შესწავლილ წყაროთა მიხედვით, სახალხო სამობილიზაციო ძალების შენაერთებს შეუძლიათ უარი განაცხადონ სახელმწიფო თანამდებობის პირის (სახელმწიფო მეთაურის, პრემიერ მინისტრის) ბრძანების შესრულებაზე, რაც პრაქტიკაში ხშირად ხდება.

გავრცელებული ცნობებით, პოლიციის და სამხედრო მეთაურები გასამართლებულ იყვნენ დემონსტრანტების მკვლელობებისთვის. 2019 წლის 29 ნოემბერს ერაყის უზენაესმა იუდიდიულმა საბჭომ გამოაცხადა სპეციალური ორგანოს შექმნა, რომელსაც  დაევალა ნასირიაში დემონსტრანების მკვლელობის საქმის გამოძიება. 2019 წლის დეკემბრის მდგომარეობით, გამოძიება კვლავაც გრძელდებოდა.

ანგარიშის მიხედვით, სახელმწიფო უსაფრთხოების ძალებში მომუშავე, პრო-ირანულ სახალხო სამობილიზაციო შენაერთებთან (PMU) აფილირებილი პირების პასუხისმგებლობის საკითხი ნაწილობრივ დადგა თი-ქარის (Thi-Qar) და სხვა პროვინციებში დემონსტრანტების მკვლელობის საქმეზე. ამას გარდა, გაათავისუფლეს და საჯაროდ შეარცხვინეს თი-ქარის პოლიციის დეპარტამენტის უფროსი.[4]

[1] Geneva Academy – Rulac – Rule of Law in Armed Conflicts; available at http://www.rulac.org/browse/map [accessed 29 December 2020]

[2] Blog Musings on Iraq – article “Islamic State And Pro-Iran Groups Both Pick Up Attacks In Iraq In September”; published on 5 October 2020; available at http://musingsoniraq.blogspot.com/2020/10/islamic-state-and-pro-iran-groups-both.html [accessed 29 December 2020]

[3] ACCORD – “IRAQ, SECOND QUARTER 2020: Update on incidents according to the Armed Conflict Location & Event Data Project (ACLED)”; published on 28 October 2020; available at

[accessed 29 December 2020]

[4] EASO – “raq Security situation Country of Origin Information Report”; published in  October 2020; available at

[accessed 29 December 2020]

ა.შ.შ. სახელმწიფო დეპარტამენტი ზიმბაბვეში ადამიანის უფლებათა კუთხით არსებული მდგომარეობის შესახებ 2020 წლის მარტში გამოქვეყნებულ ყოველწლიურ ანგარიშში (საანგარიშო პერიოდი – 2019 წელი) წერდა, რომ ზიმბაბვე არის კონსტიტუციური რესპუბლიკა, რომლის მეთაურიც 2018 წელს არჩეული ემმერსონ მნანგაგვაა. მიუხედავად იმისა, რომ გასულ წლებში ჩატარებულ არჩევნებთან შედარებით, შეინიშნებოდა მნიშვნელოვანი გაუმჯობესება არჩევნების  სამართლიანობობისა და თავისუფლების კუთხით, როგორც შიდა, ისე – საერთაშორისო დამკვირვებლებმა სერიოზული დარღვევები დააფიქსირეს. არჩევნების შედეგად, მთავრობა დააკომპლექტა მმართველმა პარტიამ – „ზიმბაბვეს აფრიკულ-ეროვნული გაერთიანება – პატრიოტული ფრონტი“ (ZANU-PF), რომელმაც მოიპოვა უმრავლესობა ეროვნულ ასამბლეაში, თუმცა სენატში – ვერა.

ქვეყანაში შინაგან უსაფრთხოებას უზრუნველყოფს ზიმბაბვეს რესპუბლიკური პოლიცია, ხოლო საგარეოს დაცვას – ეროვნული არმია და საჰაერო ძალები. სამოქალაქო ინსტიტუციები, ზოგჯერ, ვერ ინარჩუნებდნენ ეფექტურ კონტროლს უსაფრთხოების ძალებზე.

მიმდინარე წელს ქვეყანაში დაფიქსირებულ მნიშვნელოვან უფლებადარღევევათა შორის იყო: უსაფრთხოების ძალების მიერ სამოქალაქო პრითა უკანონო მკვლელობები, მათი წამება და უკანონო დაკავება; მკაცრი და სიცოცხლისთვის საშიში საპატიმრო პირობები; პოლიტიკური პატიმრები; პირად ცხოვრებაში უკანონო ჩარევა; სასამართლოს დამოუკიდებლობის ხარისხთან დაკავშირებით არსებული სერიოზული პრობლემები; სიტყვის, გამოხატვის და მედიის თავისუფლების კუთხით არსებული უმკაცრესი სამთავრობო შეზღუდვები, მათ შორის – ჟურნალისტების მიმართ ძალადობა, ცენზურა და საიტების დაბლოკვა; შეკრებისა და მანიფესტრაციის კუთხით არსებული შეზღუდვები; ფართოდ გავრცელებული კორუფცია; გოგონათა და ქალთა მიმართ ძალადობა და ა.შ. დაუსჯელობა კვლავ წარმოადგენდა სერიოზულ პრობლემას. მთავრობა არ დგამდა არანაირ ნაბიჯებს, რათა გამოეძიებინა და სათანადოდ დაესაჯა ზემოხსენებულ უფლებადარღვევებში დამნაშავე პირები.

ანგარიშის მიხედვით, მიუხედავად იმისა, რომ კონსტიტუცია და მოქმედი კანონმდებლობა კრძალავს უკანონო დაკავებას, მთავრობის მიერ მხარდაჭერილი უსაფრთხოების ძალები აქტიურად იყენებდნენ ამ მეთოდს, განსაკუთრებით – პოლიტიკური ოპონენტებისა და სამოქალაქო აქტივისტების, ასევე – მთავრობისადმი კრიტიკულად განწყობილი ჟურნალისტების წინააღმდეგ. უსაფრთხოების ძალები ასევე ხშირად აკავებდნენ პირთა დიდ რაოდენობას ანტი-სამთავრობო პროტესტების მიმდინარეობისას და შემდეგ.

სასამართლოს დამოუკიდებლობის კუთხით მნიშვნელოვან პრობლემად რჩებოდა აღმასრულებელი ხელისუფლების ზეგავლენა სასამართლოზე. მიუხედავად ამისა, კვლავ ადგილი ჰქონდა შემთხვევევბს, როდესაც სასამართლო იჩენდა დამოუკიდებლობას და იღებდა ისეთ გადაწყვეტილებებს, რაც ხელისუფლებას არ აწყობდა. მთავრობა ხშირად უარს ამბობდა სასამართლოს გადაწყვეტილებების აღსრულებაზე და რუტინულად აგვიანებდა სასამართლო ხარჯების დაფარვას. სასამართლოში კორუფცია ფართოდ იყო გავრცელებული. არასამთავრობო ორგანიზაციებმა დააფიქსირეს არაერთი შემთხვევა, როდესაც სამთავრობო ჩინოვნიკებები ძირს უთხრიდნენ სასამართლოს დამოუკიდებლობას, ქრთამის სახით აძლევდნენ რა მოსამართლეებს ფერმებსა და სახლებს.

ანგარიშში ნათქვამია, რომ კონსტიტუციით, გარანტირებულია გამოხატვის და მედიის თავისუფლებებები, თუმცა, მოქმედი კანონმდებლობა ითვალისწინებს მათ შეზღუდვას „თავდაცვის, საჯარო უსაფრთხოების ან პროფესიული კონფიდენციალურობის მიზნით, თუ ეს შეზღუდვა არის სამართლიანი, გონივრული, საჭირო და დემოკრატიული საზოგადოებისთვის აუცილებელი“. მთავრობა აგრძელებდა მისდამი კრიტიკულად განწყობილი პირების დაკავებას, დაპატიმრებასა და დევნას, ხოლო ჟურნალისტები მიმართავდნენ თვით-ცენზურას.

მართალია, არ არსებობდა არანაირი კანონიერი შეზღუდვა პირთა მიერ მთავრობის კრიტიკის ან ქვეყანაში მიმდინარე პროცესების განხილვის შესახებ, თუმცა, ხელისუფლება ზოგადად, საკმაოდ სენსიტიური იყო მისდამი კრიტიკაზე, განსაკუთრებით მაშინ, როდესაც ადრესატს პრეზიდენტი მნანგაგვა წარმოადგენდა. პირებს ბრალს დებდნენ სისხლის სამართლის კოდექსის 33 (2) ბ მუხლის დარღვევაში, რომელიც პრეზიდენტის შეურაცხყოფას ეხება. 28 აგვისტოსთვის არსებული მდგომარეობით, წლის განმავლობაში, აღნიშნული დანაშაულისთვის 10 პირს წარუდგინეს ბრალი. ამას გარდა, კიდევ 22 აქტივისტსა თუ მთავრობისადმი კრიტიკულად განწყობილ პირს ედავებოდნენ ისეთ სხვა დანაშაულებს, როგორიცაა, მაგალითად – კონსიტუციურად არჩეული მთავრობის დამხობა და ა.შ.

რაც შეეხება მედიის თავისუფლების კუთხით არსებულ ვითარებას, ანგარიშის მიხედვით, დამოუკიდებელი გაზეთები და რადიო სადგურები მუშაობდნენ და გამოხატავნდნენ აზრთა და შეხედულებათა ფართო სპექტრს, თუმცა,  ექვემდებარებოდნენ გარკვეულ შეზღუდვებს. ქვეყანაში ყველაზე პოპულარული და პრევალენტური მაინც სამთავრობო მედია იყო, რომელსაც მედიის, ინფორმაციის, საჯაროობისა და მაუწყებლობის სერვისების სამინისტრო აკონტროლებდა. დამოუკიდებელი გაზეთები თავისუფლად ოპერირებდნენ, თუმცა, გავრცელებული ცნობებით, ჟურნალისტები თვით-ცენზურას მიმართავდნენ.[1]

საერთაშორისო არასამთავრობო ორგანიზაცია Freedom House ზიმბაბვეს შესახებ 2020 წელს გამოქვეყნებულ ყოველწლიურ ანგარიშში (საანგარიშო პერიოდი – 2019 წელი) წერდა, რომ „ზიმბაბვეს აფრიკულ-ეროვნული გაერთიანება – პატრიოტული ფრონტი“ (ZANU-PF) ქვეყნის მიერ 1980 წელს დამოუკიდებლობის მოპოვების პერიოდიდან, მმართველი პოლიტიკური პარტიაა და ინარჩუნებს აღნიშნულ პოზიციას ისეთი მეთოდების გამოყენებით, როგორიცაა: პოლიტიკური ოპოზიციის წინააღმდეგ მიმართული ძალადობრივი კამპანიები, თავდასხმა კრიტიკულად განწყობილ მედიაზე, განსხვავებული აზრის მქონე პირების დევნა და ა.შ. პრეზიდენტმა ემმერსონ მნანგაგვამ თანამდებობა დაიკავა 2017 წელს მას შემდეგ, რაც ქვეყნის პოლიტიკურ ცხოვრებაში სამხედროები ჩაერივნენ და თანამდებობა დაატოვებინეს პრეზიდენტ რობერტ მუგაბეს, რომელიც ქვეყნის სათავეში რამდენიმე ათწლეული იყო. მიუხედავად ამისა, ახალმა ადმინისტრაციამ დიდწილად შეინარჩუნა არსებული სამართლებრივი, ადმინისტრაციული და უსაფრთხოების სისტემა, რისი გამოყენებითაც რეპრესიული მეთოდებით განიმტკიცა ძალაუფლება. ანგარიშის მიხედვით, ფართოდ გავრცელებული კორუფცია, კანონის უზენაესობის კუთხით მძიმე სიტუაცია და მშრომელთა უფლებების სუსტი გარანტიები კვლავ რჩება ზიმბაბვესთვის უმნიშვნელოვანეს გამოწვევებად.

ანგარიშის მიხედვით, პოლიტიკურ პარტიების ფორმირება შესაძლებელია ყოველგვარი პრობლემების გარეშე. თუმცა, მთავრობის მიერ კონტროლირებული მედია არ აშუქებს ოპოზიციურ პარტიებს, და, შესაბამისად, ზღუდავს მათ შესაძლებლობას, ოპონირება გაუწიონ მმართველ პარტიას. ხელისუფლება ხშირად ზღუდავს ოპოზიციური პარტიების შეკრებებს. მართალია, 2018 წლის წინასაარჩევნო პერიოდში ამ კუთხით პრობლემები არ ოყო, თუმცა, არჩევნების შემდგომ, ადგილი ჰქონდა ძალადობრივ კამპანიას, რომლის ფარგლებშიც ჩატარდა რეიდები, დააკავეს და დააპატიმრეს მთავარი ოპოზიციური პარტია – Movement for Democratic Change (MDC) წევრები.

ZANU-PF დომინირებს ქვეყნის პოლიტიკურ პროცესებში და 1980 წლიდან მოყოლებული, წარმოადგენდა სახელისუფლებო პარტიას. თუმცა, 2008 წლის არჩევნების შემდომ, 2009-2013 წლებში ქვეყანას მართავდა კოალიციური მთავრობა, რომელიც ზემოხსენებულმა პარტიამ და ქვეყნის მთავარმა ოპოზიციურმა პარტიამ – MDC-მ ჩამოაყალიბეს. პარტიის ერთ-ერთ ლიდერს, ამ პერიოდში ქვეყნის პრემიერ მინისტრის პოსტიც კი ეკავა.

MDC პარტიამ მიუხედავად არათანაბარი შანსებისა, მოახერხა, გაეზარდა პარლამენტში საკუთარი წარმომადგენლობა 2018 წლის არჩევნების შემდეგ და პარტიის ლიდერმა – ნელსონ ჩამისამ მიიღო 1 მილიონი ხმით მეტი, ვიდრე 2013 წელს. თუმცაღა, არჩევნების შემდგომმა ძალადობამ და დღემდე მიმდინარე სადამსჯელო ღონისძიებათა კამპანიამ შეასუსტა ოპოზიციის უნარი, გაეზარდა ელექტორატი, რაც ნათელი გახდა 2019 წლის არჩევნების შედეგებით.

ზიმბაბვეს კონსტიტუციით გარანტირებულია მედიის თავისუფლება, თუმცა, პრაქტიკაში, ეს ასე არაა. ჟურნალისტები ხშირად მიმართავენ თვით-ცენზურას, რადგან არსებობს მათ მიმართ მძიმე სასჯელის დადგომის (მათ შორის – საპატიმრო სასჯელი) საფრთხე. 2019 წლის დასაწყისში მთავრობამ დადო პირობა, რომ გადახედავდა ზემოხსენებულ რეპრესიულ და მედიის შემზღუდველ კანონებს, თუმცა, წლის ბოლოსთვის არსებული სიტუაციით, ამ კუთხით, არანაირი ნაბიჯი არ გადადგმულა.

სამთავრობო მედია – ზიმბაბვეს სამაუწყებლო კორპორაცია (ZBC), რომელიც ZANU-PF-ის პარტიულ ინტერესებს ლობირებს, დომინირებს ადგილობრივ მედია საშუალებებში. ქვეყანაში, სადაც ბევრი ადამიანისთვის ინფორმაციის მიღების მთავარი წყარო რადიოა, მედიის პლურალურობა შეზღდულია მთავრობის მიერ რადიო ლიცენზიებზე უარის თქმით. აღნიშნულ ლიცენზიებს, როგორც წესი, მხოლოდ მთავრობის მიერ კონტროლირებად კომპანიებზე ან ZANU-PF-თან დაახლოებულ პირებზე გასცემენ. ამას გარდა, მთავრობა ასევე აკონტროლებს ორ მთავარ და ყველაზე პოპულარულ გაზეთს, თუმცა, ქვეყანაში ასევე არსებობს დამოუკიდებელი ბეჭვდითი გამოცემები. 2019 წლის ივნისში, ქვეყნის უზენაესმა სასამართლომ დაადგინა სამთავრობო მედიის მხრიდან ხელისუფლებისადმი მიკერძოების ფაქტები და დააკისრა როგორც ZBC-ს, ასევე – სამთავრობო გაზეთებს, სათანადოდ დაეცვათ მიუკერძოებლობის პრინციპი.

2019 წლის განმავლობაში, ჟურნალისტები კვლავ ექვემდებარებოდნენ მცირე ხნით დაკავევებს ან თავდასხმებს პოლიციის მხრიდან, განსაკუთრებით მაშინ, როდესაც აშუქებდნენ საპროტესტო დემონსტრაციებს. მედიის ოპერირებას ასევე მნიშვნელოვნად შეეშელა ხელი იანვარში, როდესაც მთავრობა ინტერნეტზე წვდომა დაბლოკა, რათა ხელი შეეშალა პროტესტების გაშუქებისთვის.

რაც შეეხება გამოხატვის თავისუფლების კუთხით არსებულ ვითარებას,  ანგარიშის მიხედვით, ზიმბაბველებს შეუძლიათ თავისუფლად გამოხატონ საკუთარი აზრი კერძო საუბრებში. თუმცა, სამთავრობო მონიტორინგი საჯარო შეკრებებზე, ისეთი ქმედებებისთვის პირთა სამართლებრივი დევნა, როგორიცაა პრეზიდენტის შეურაცხყოფა და პოლიტიკური ხასიათის მუქარები აიძულებს მათ, ენას კბილი დააჭირონ. იყო შემთხვევები, როდესაც პირები დააკავეს სოციალურ ქსელში მთავრობისადმი კრიტიკული პოსტების განთავსებისთვის, რის შემდეგაც, ბევრი ადამიანი, ონლაინ აზრის გამოხატვისას, მიმართავს თვით-ცენზურას.

განსხვავებული აზრის წინააღმდეგ მიმართული მასობრივი სადამსჯელო კამპანიები სახეზე იყო 2018 წლის არჩევნების შემდგომ, 2019 წლის იანვრის პროტესტებისას და 2019 წლის განმავლობაში, რომელთა ფარგლებშიც, პირები გაიტაცეს და ცემეს საკუთარი პოლტიკური შეხედულების გამო. მსხვერპლთა შორის ასევე იყვნენ პოლიტიკოსები და სამოქალაქო აქტივისტები. მაგალითად, ერთ-ერთი გახმაურებული საქმე ეხებოდა სამანთა კურეიას – პოპულარულ კომიკოსსა და მსახიობს, რომელიც შეიარაღებულმა პირებმა გაიტაცეს, ტანსაცმელი გახადეს და მასზე ფიზიკურად იძალადეს, რის შემდეგაც აიძულეს, საკანალიზაციო წყალი დაელია.

სასამართლო დამოუკიდებლობის ხარისხი კრიტიკას ვერ უძლებს, რადგან ის ხშირად ექვემდებარება აღმასრულებელი ხელისუფლების გადაწყვეტილებებს და ზოგადად, იცავს მმართველი პარტიის ინტერესებს. მიუხედავად იმისა, რომ ზოგჯერ მოსამართლეები იღებენ ანტი-სამთავრობო გადაწყვეტილებებს, მათ შორის –  პოლიტიკურად მნიშვნელოვან საქმეებშიც კი,  ასეთი შემთხვევები უიშვიათესი იყო.

სათანადო სამართლებრივი პროცედურა, რომელიც გარანტირებულია ქვეყნის კონსტიტუციით, პრაქტიკაში არ სრულდება. პოლიცია და უსაფრთხოების ძალები დაკავებისას, ჩხრეკისას და ქონების ჩამორთმევისას,  ხშირად სრულ იგნორირებას უწევენ ადამიანის ელემენტარულ უფლებებს. დაკავებული პირები ხშირად საათობით ჰყავთ დაკითხვაზე ყოველგვარი ადვოკატზე წვდომის ან დაკავების მიზეზის ახსნის გარეშე. მმარველი რეჟიმის პოლიტიკური ოპონენტები მთლიანი 2019 წლის განმავლობაში ექვემდებარებოდნენ დაკავებებსა და დაპატიმრებებს.

მმართველი პარტიის მიერ მხადაჭერილი უსაფრთხოების ძალები ხშირად მიმართვავენ კანონს მიღმა ძალადობას, მათ შორის – ოპოზიციის წარმომადგენლების წინააღმდეგ და აღნიშნული ქმედებების გამო, არანაირ პასუხისმგებლობას არ ექვემდებარებიან. დაკავებულები და დემონსტრანტები ხშირად ხდებიან პოლიციის მხრიდან გადამეტებული ძალის გამოყენების მსხვერპლნი, რასაც ზოგჯერ ფატალური შედეგიც  სდევს თან. 2019 წლის იანვარში, უსაფრთხოების ძალების მიერ განხორციელებული სადამსჯელო კამპანიის ფარგლებში, 17 პირი დაიღუპა, ხოლო ასობით დაშავდა პოლიციის მხრიდან წამების ან სხვა ტიპის ფიზიკური ძალადობის გამო.[2]

არასამთავრობო ორგანიზაცია Human Rights Watch ზიმბაბვეს შესახებ 2020 წლის იანვარში გამოქვეყნებულ ყოველწლიურ ანგარიშში (საანგარიშო პერიოდი – 2019 წელი) წერდა, რომ გაუარესებული ეკონომიკური მდგომაროების გამო ქვეყნის მასშტაბით მიმდინარე პროტესტებისას, 14 იანვრიდან 5 თებერვლამდე პერიოდში, უსაფრთხოების ძალებმა დარბევებისას მოკლეს 17 პირი. მათგან 14 სროლების შედეგად გარდაცვალა, ხოლო დანარჩენი 3 კი – ცემის დროს მიყენებული ჭრილობებიდან. ამას გარდა, 15-21 იანვრის პერიოდში მთავრობამ შეზღუდა წვდომა სოციალურ ქსელებსა და ინტერნეტზე. უსაფრთხოების ძალებმა დააკავეს ასობით პირი, რომელთა უმრავლესობაც სასამართლოს წინაშე საჯარო ძალადობისა და არეულობის მოწყობის ბრალდებით წარდგა.

ანგარიშის მიხედვით, პროტესტების შემდგომ უსაფრთხოების ძალებმა სადამსჯელო ღონისძიებათა კამპანია წამოიწყეს მთავარი ოპოზიციური პარტია Movement for Democratic Change Alliance (MDCA) მხარდამჭერების, პროფ. კავშირების ლიდერებისა და სამოქალო საზოგადოების აქტივისტების წინააღმდეგ. ზიმბაბვეს მთავრობა ხშირად იყენებდა სისხლის სამართლის კოდექსის 22 მუხლს (კონსტიტუციური მთავრობის დამხობა), რათა გაესამართლებინა დემონსტრაციების ორგანიზატორები. 2019 წლის პროტესტების მონაწილეებსაც სწორედ აღნიშნული მუხლის საფუძველზე წაუყენეს ბრალი.[3]

[1] United States Department of State – Country Report on Human Rights Practices 2019 – Zimbabwe; published in March 2020; available at

[accessed 9 December 2020]

[2] Freedom House – Freedom in the World 2020 – Zimbabwe; published in March 2020; available at

[accessed 9 December 2020]

[3] Human Rights Watch – World Report 2020 – Zimbabwe; published in January 2020; available at

[accessed 9 December 2020]

ჟენევის აკადემიის პროექტის RULAC –  „კანონის უზენაესობა შეიარაღებული კონფლიქტისას (Rule of Law in Armed Conflicts) მიხედვით, დღევანდელი მდგომარეობით, ჩინეთის სახალხო რესპუბლიკაში როგორც საერთაშორისო, ასევე შიდა ტიპის შეიარაღებული კონფლიქტი – არ ფიქსირდება.[1]

ა.შ.შ. სახელმწიფო დეპარტამენტი ჩინეთის სახალხო რესპუბლიკაში ადამიანის უფლებების შესახებ 2020 წლის მარტში გამოქვეყნებულ ყოველწლიურ ანგარიშში (საანგარიშო პერიოდი – 2019 წელი) წერდა, რომ ჩინეთის სახალხო რესპუბლიკა არის ავტორიტარული ტიპის სახელმწიფო, სადაც მმართველ ძალას წარმოადგენს ჩინეთის კომუნისტური პარტია. პარტიის წევრებეს ეკავათა თითქმის ყველა უმღლესი სამთავრობო პოზიცია. ში ჯინპინი კვლავ იკავებდა ქვეყანაში სამ ყველაზე მაღალ თანამდებობას – პარტიის გენერალური მდივანი, ქვეყნის პრეზიდენტი და ცენტრალური სამხედრო კომისიის მდივანი. ქვეყანაში არსებული სამოქალაქო ინსტიტუციები ინარჩუნებდნენ ეფექტურ კონტროლს უსაფრთხოების ძალებზე.

წლის განმავლობაში, ჩინეთის მთავრობა აგრძელებდა მუსლიმური უმცირესობის ჯგუფების წარმომადგენლების მასობრივ დაკავებების სინძიანის უიღურთა ავტონომიურ რეგიონში. გავრცელებული ცნობებით, საკონცენტრაციო ბანაკებში იძულებით დაკავებას დაუქვემდებარეს მილიონზე მეტი უიღური, ეთნიკურად ყაზახი, ყირგიზი და სხვა მუსლიმი უმცირესობების წარმომადგენლები, რათა გაენადგურებინათ მათი რელიგიური და ეთნიკური იდენტობა. ჩინეთის მთავრობა აცხადება, რომ ბანაკებში პირთა განთავსება გამართლებული იყო ტერორიზმთან, სეპარატიზმთან და ექსტრემიზმთან ბრძოლის კონტექსტით.

მიმდინარე საანგარიშო პერიოდში, მნიშვნელოვან უფლებადარღვევათ შორის იყო: სამთავრობო ძალების მიერ განხორციელებული თვითნებური და უკანონო მკვლელობები, პირთა იძულებით გაუჩინარებისა და წამების შემთხვევები; თვითნებური დაკავებები; მძიმე და სიცოცხლისთის საშიში საპატიმრო პირობები; პოლიტიკური პატიმრები; პირად ცხოვრებაში უკანონო ჩარევა; სასამართლოს დამოუკიდებლობასთან დაკავშირებით არსებული ძირეული ხასიათის პრობლემები; ჟურნალისტებზე, იურისტებზე; ბლოგერებზე, მწერლებსა და დისიდენტებზე ფიზიკური თავდასხმა და მათი სამართლებრივი დევნა; ცენზურა და ვებ-გვერდების დაბლოკვა; შეკრებისა და მანიფესტაციის თავისუფლების კუთხით არსებული მასშტაბური შეზღუდვები; უკიდურესი შეზღუდვები რელიგიის თავისუფლების კუთხით; გადაადგილების კუთხით შეზღუდვები (როგორც ქვეყნის შიგნით, ასევე – საზღვარგარეთ); მოქალაქეთა უუნარობა, აირჩიონ მმართველი მთავრობა; კორუფცია; შობადობის შემცირებასთან დაკავშირებული მკაცრი და შემზღუდველი პოლიტიკა, რაც ზოგჯერ იძულებით სტერილიზაციასთან ან აბორტთან არის დაკავშირებული; პირთა ტრეფიკინგი; ბავშვა იძულებითი შრომა და ა.შ.

ჩინეთის კუმინისტური პარტია კვლავ დომინირებდა ქვეყნის სასამართლო ფრთაზე და პირდაპირ აკონტროლებდა აბსოლუტურად ყველა მოსამართლის თანამდებობაზე დანიშვნის პროცესს. ამას გარდა, ზოგიერთ შემთხვევაში, უშუალოდ კარნახობდა კიდეც სასამართლოს მისაღებ გადაწყვეტილებას. მთავრობა დევნიდა, აკავებდა და აპატიმრებდა იმ მოქალაქეებს, რომლებიც ითხოვნდნენ შესაბამისი სამსახურების მიერ  ძალაუფლების გადამეტების ფაქტებზე შესაბამის რეაგირებას. გამომდინარე იქიდან, რომ არ არსებობდა შესაბამისი კუთხით სანდო სტატისტიკური ინფორმაცია, რთული იყო ქვეყნის შიდა უსაფრთხოების სამსახურების მიერ ჩადენილი დანაშაულებისას დაუსჯელობის შემთხვევების შეფასება. მართალია, შესაბამისი სამსახურები, მას შემდეგ, რაც დაფიქსირდებოდა პოლიციის მიერ პირთა მკვლელობის შემთხვევები, ხშირად აცხადებდნენ, რომ იწყებოდა საგამოძიებო პროცესები, თუმცა, შემდგომში გაურკვეველი იყო, თუ რა კონკრეტული შედეგი მოჰყვა აღნიშნულ გამოძიებებს.

რაც შეეხება ოჯახში ძალადობის კუთხით ვითარებას, ანგარიშის მიხედვით, აღნიშნული კვლავ სერიოზულ პრობლემად რჩებოდა. ზოგიერთი ექსპერტის განცხადებით, ოჯახური ძალადობის მსხვერპლებს ხშირად ეუბნებოდნენ, რომ უმჯობესი იქნებოდა, თუ საკითხს მედიაციის საშუალებით გადაწყვეტდნენ. საზოგადოებაში გავრცელებული მიდგომა, რომ  ოჯახური ძალადობა წარმოადგენდა პირად საკითხს, ხელს უწყობდა მთავრობის მხრიდან ამ კუთხით სათანადო ზომების არ-მიღებას და დანაშაულის შეუტყობინებლობის მაღალ დონეს (Underreporting). მართალია არსებობს კანონი ოჯახში ძალადობის შესახებ, თუმცა, იქ დაფიქსირებულია, რომ ოჯახში ძალადობა წარმოადგენს სამოქალაქო და არა – სისხლისამართლებრივი ხასიათის სამართალდარღვევას. ერთ-ერთი ინტერნეტ წყარო Sixth Tone მიხედვით, ჩინეთში ოჯახების 25 %-ს ერთხელ მაინც გამოუცდია ოჯახური ძალადობა.

ანგარიშის მიხედვით, მთავრობა უზრუნველყოფდა ოჯახური ძალადობის დანაშაულის მსხვეპლებს თავშესაფრით და ზოგჯერ, სასამართლოც ანიჭებდა მათ დაცვის გარკვეულ ხარისხს, მათ შორის – შემაკავებელ ორდერს, რომელიც უკრძალავდა მოძალადეს მსხვერპლთან ახლოს მისვლას. მიუხედავად ამისა, სამთავრობო დახმარება ხშირად ვერ აღწევდა დანაშაულის მსხვერპლამდე და პოლიციის წარმომადგენლები ზოგჯერ სრულიად აიგნორებდნენ ოჯახური ძალადობის შემთხვევებს. სამართლებრივი დახმარების ორგანიზაციების მიმართ, რომლებიც მუშაობდნენ ოჯახური ძალადობის მსხვერპლთა პრობლემებზე, მათ შორის – მათი ფსიქოლოგიური დახმარებისა დ სასამართლოში წარმომადგენლობის კუთხით, ზოგჯერ იყო ზეწოლა, რომ შეეწყვიტათ საქმიანობა და ამ სფეროში არსებული პოლიტიკის ცვლილების მოთხოვნა.

ქალთა უფლებების აქტივისტების მიხედვით, ოჯახური ძალადობის დანაშაულისას, ერთ-ერთი ყველაზე გავრცელებული პრობლემა იყო შესაბამისი სამსახურების უუნარობა, რომ შეეგროვებინათ სათანადო მტკიცებულებები, მათ შორის – ფოტოები; სამედიცინო ისტორიები; პოლიციის ჩანაწერები და შვილთა ჩვენებები. მოწმეები იშვითადად თუ აძლევდნენ ჩვენებებს სასამართლო პროცესზე.

ანგარიშის მიხედვით, სასამართლოს მიდგომა და მუშაობა ოჯახში ძალადობის კუთხით, გამოსწორდა, რადგან ხშირად, მსხვერპლის მიერ აუციელებელი მოგერიებისას ჩადენილი დანაშაულებში, გადამწყვეტი ფაქტორი ხდებოდა მეუღლის მიერ  მის მიმართ განხორციელებული წინარე ძალადობა.[2]

საერთაშორისო არასამთავრობო ორგანიზაცია Freedom House ჩინეთის სახალხო რესპუბლიკის შესახებ 2020 წლის მარტში გამოქვეყნებულ ყოველწლიურ ანგარიშში (საანგარიშო პერიოდი – 2019 წელი) წერდა, რომ უკანასკნელ წლებში, ჩინეთის ავტორიტარული ხელისუფლება განსაკუთრებით რეპრესიული გახდა. მმართველი კომუნისტური პარტია კიდევ უფრო აძლიერებს კონტროლს სახელმწიფო ბიუროკრატიაზე, მედიაზე, ონლაინ-სივრცეში აზრის გამოხატვაზე, რელიგიურ უმცირესობებზე, უნივერსიტეტებზე, ბიზნესებსა და სამოქალაქო საზოგადოებრივ ასოციაციებზე.

ორგანიზაციის შკალირებული შეფასებით, ჩინეთში პირთა პოლიტიკური უფლებები -1/40 (მინუს 1 ქულა მაქსიმალური 40-დან) ინდექსითაა შეფასებული, ხოლო სამოქალაქო უფლებები – 11/60.

ანგარიშის მიხედვით, ქვეყანაში პირველი კანონი, რომელიც შეიქმნა ოჯახში ძალადობის წინააღმდეგ საბრძოლველად, ძალაში შევიდა 2016 წელს, თუმცა, აღნიშნული დანაშაული მაინც სერიოზულ პრობლემას წარმოადგენს. ოფიცილური სამთავრობო ინფორმაციით, ჩინელ ქალთა მეოთხედს ერთხელ მაინც გამოუცდია ოჯახური ძალადობა. აქტივისტები აცხადებდნენ, რომ ახალი კანონი ვერ უზრუნველყოფს მსხვეპლთათვის მხადაჭერას და ის ასავე არ ითვალისწინებს მეუღლის მიერ გაუპატიურებას, როგორც სისხლისსამართლებრივ დანაშაულს. ამას გარდა, მსხვერპლთათვის კვლავ განსაკუთრებით რთულია ოჯახური ძალადობასთან დაკავშირებული სასამართლო პროცესის მოგება, ან თუნდაც მოძალადის შემაკავებელი ორდერის მიღება.[3]

[1] Geneva Academy – Rulac – Rule of Law in Armed Conflicts; available at http://www.rulac.org/browse/map [accessed 13 November 2020]

[2] United States Department of State – Country Report on Human Rights Practices 2019 – China; published in March 2020; available at

[accessed 16 November 2020]

[3] Freedom House – Freedom in the World 2020 – China; published in March 2020; available at

[accessed 16 November 2020]

ა.შ.შ. სახელმწიფო დეპარტამენტი ეგვიპტეში ადამიანის უფლებათა კუთხით არსებული მდგომარეობის შესახებ 2020 წლის მარტში გამოქვეყნებულ ყოველწლიურ ანგარიშში (საანგარიშო პერიოდი – 2019 წელი) წერდა, რომ მიმდინარე წელს დაფიქსირებულ სერიოზულ უფლებადარღვევათა შორის იყო: უკანონო ან/და თვითნებური მკვლელობები, მათ შორის – კანონგარეშე მკვლელობები, ჩადენილი ეგვიპტის მთავრობის შესაბამისი სამსახურების ან ტერორისტების მიერ; იძულებითი გაუჩინარებები; წამება; უკანონი დაკავებები; პოლიტიკური პატიმრები და ა.შ. მთავრობა იშვიათად ან არასაკმარისად იძიებდა, ან სათანადოდ სჯიდა აღნიშნულ უფლებადარღვევებში ბრალდებულ პირებს, მათ შორის – უსაფრთხოების ძალებისა და პოლიციის რიგებში, რაც ხელს უწყობდა დაუსჯელობის სინდრომის წარმოქნას მათ რიგებში.

ვრცელდებოდა არაერთი ცნობა იმის შესახებ, რომ უსაფრთხოების ძალები და სხვა შესაბამისი სამსახურები ჩადიოდნენ უკანონო მკვლელობებს, მათ შორის უშუალოდ პირთა დაკავებისას, მათი წინასწარ დაკავებაში ყოფნის პერიოდში ან მოქალაქეებთან შეხლა-შემოხლის დროს. ამას გარდა, გავრცელებული ცნობებით, დაკავების ცენტრებში ფიქსირდებოდა პირთა წამებით სიკვდილამდე მიყვანის შემთხვევებიც. ერთ-ერთი ადგილობრივი ორგანიზაციის მონაცემებით,  იანვრიდან ივნისის ჩათვლით, აღირიცხა მთავრობის შესაბამისი ორგანოების მიერ ჩადენილი 302 უკანონო მკვლელობა. აღსანიშნავია, რომ ზოგიერთ ზემოხსენებულ შემთხვევაში, ეგვიპტის მთავრობა სათანადოდ იძიებდა და სჯიდა აღნიშნულ დანაშაულებში ბრალდებულ პირებს.

ანგარიშის მიხედვით, ეგვიპტეში ფიქსირდებოდა უსაფრთხოების ძალების მხრიდან პირთა იძულებითი გაუჩინარების არაერთი შემთხვევა, რაც არასამთავრობო ორგანიზაციების შეფასებით, გამოიყენებოდა, როგორც დაშინების ერთ-ერთი ეფექტური ტაქტიკა. ერთ-ერთი ადგილობრივი ორგანიზაციის მიხედვით, 2018 წლის აგვისტოდან 2019 წლის აგვისტოს ჩათვლით, აღირიცხა პირთა გაუჩინარების 336 შემთხვევა, ხოლო 2019 წლის აგვისტოდან მოყოლებული – თითქმის 500.

ანგარიშში ასევე საუბარია სამართალდამცავი ორგანოების, უსაფრთხოების ძალების და საპატიმროთა პერსონალის მხრიდან პირთა წამების ფაქტებზეც. ადგილობრივი უფლებადამცველი ორგანიზაციების მიხედვით, წლის განმავლობაში ფიქსირდებოდა წამების ასობით შემთხვევა, რომელთაგან ზოგიერთის ფარგლებში, ფატალური შედეგიც კი დადგა. პოლიცია და ციხის პერსონალი იყენებდა წამებას, როგორც დაკავებულებისგან ინფორმაციის მოპოვების ერთ-ერთ მეთოდს, მათ შორის – არასრულწლოვნებთან მიმართებაში. გავრცელებული ცნობებით, წამების მეთოდებში შედიოდა: მუშტებით, მათრახით, იარაღის კონდახებით და სხვა ობიექტების გამოყენებით პირთა ცემა; ჭერზე კიდურებით დაკიდება; ელექტრული შოკის გამოყენება; სექსუალური ძალადობა; ძაღლებით თავდასხმა და ა.შ.[1]

საერთაშორისო არასამთავრობო ორგანიზაცია Freedom House ეგვიპტის შესახებ 2020 წელს გამოქვეყნებულ ყოველწლიურ ანგარიშში (საანგარიშო პერიოდი – 2019 წელი) წერდა, რომ 2011 წელს მუბარაქის წინააღმდეგ მომხდარი რევოლუციის მთავარი მაპროვოცირებელი ფაქტორი იყო ქვეყანაში პოლიციის მხრიდან განხორციელებული ძალადობა და სამართალდარღვევები, რაც ხშირად დაუსჯელი ხდებოდა. მიუხედავად ამისა, შემდგომ წლებში ამ კუთხით არანაირი რეფორმა არ გატარებულა, პირიქით – მაგალითად, 2015 წლის ანტიტერორისტულმა კანონმა შემოიტანა „ტერორიზმის“ ბუნდოვანი განმარტება და სამართალდამცავ ორგანოებს მიანიჭა ფართო უფლებები და იმუნიტეტი. 2019 წლის განმავლობაშიც, ვრცელდებოდა ცნობები წამების, სავარაუდო კანონგარეშე მკვლელობების და პირთა იძულებითი გაუჩინარებების შესახებ, რომელთა ნაწილსაც არასამთავრობო ორგანიზაები ადასტურებდნენ. ორგანიზაცია აღნიშნულ კომპონენტში ეგვიპტეს მაქსიმალური 4 ქულიდან 0-ით აფასებს.[2]

Human Rights Watch ეგვიპტის შესახებ 2020 წლის იანვარში გამოქვეყნებულ ყოველწლიურ ანგარიშში წერდა, რომ ვითომდა ტერორიზმთან ბრძოლის საბაბით, პრეზიდენტმა სისიმ შემოიღა საგანგებო მდგომარეობა, რომელიც 2017 წლიდან მოყოლებული დღემდე გრძელდება და რომელიც უსაფრთხოების ძალებს თითქმის შეუზღუდავ უფლებებს ანიჭებს. პოლიციისა და ეროვნული უსაფრთხოების სამსახურის თანამშრომლები რუტინულად იყენებდნენ ისეთ მეთოდებს, როგორიცაა წამება და სისტემატური ხასიათის გაუჩინარებები, რის გამოც არანაირ პასუხისმგელობას არ ექვემდებარებოდნენ. გავრცელებული ცნობებით, წამებას დაექვემდებარნენ მათ შორის, ცნობილი აქტივისტები – ალაა აბდელ ფატტაჰი და ისრაა აბდელ ფატაჰი. ანგარიშის მიხედვით, ეგვიპტის საპატიმროებში ზოგადი პირობები კატასტროფული იყო, ხოლო სისტემატურ პრობლემას წარმოადგენდა გადავსებულობა და ჯანდაცვაზე არასათანადო წვდომა, რამაც, გავრცელებული ცნობებით, არაერთი პაციენტის გარდაცვალებას შეუწყო ხელი.[3]

Amnesty International-ის მიხედვით, ეგვიპტის შესაბამისი სამსახურები დემონსტრანტების და სავარაუდო დისიდენტების მიმართ იყენებდნენ ისეთი ტიპის რეპრესიულ ზომებს, როგორიცაა: იძულებითი გაუჩინარებები; მასობრივი დაპატიმრებები; წამება და არასათანადო მოპყრობა; ფიზიკური ძალის გადამეტებული გამოყენებ და ა.შ. უბრალოდ საკუთრი აზრის დაფიქსირებისთვის, პოლიციამ დააკავა სულ მცირე 20 ჟურნალისტი.

ანგარიშის მიხედვით, წამება რუტინულად გამოიყენებოდა დაკავების ცენტრებში და მხოლოდ ერთეულ შემთხვევებში დგებოდა აღნიშნულ დანაშაულში ბრალდებულთა პასუხისმგებლობის საკითხი. მაგალითად, 2019 წლის 29 სექტემბერს ხელახალი დაპატიმრების შემდგომ, ბლოგერი ალაა აბდელ ფატტაჰი გადაიყვანეს თორას მკაცრი რეჟიმის კოლონიაში, სადაც პერსონალმა ის დაუქვემდებარა წამებას, კერძოდ, მას თვალი აუხვიეს, ტანსაცმელი გახადეს და ცემეს, რის შემდეგაც სიტყვიერი შეურაცხყოფა მიაყენეს. ამას გარდა, აგვისტოში პატიმარი ჰოსსამ ჰამადი გარდაიცვალა ალ-აქრაბის ციხეში. მიუხედავად გავრცელებული ცნობებისა, რომ ის აწამეს, პროკურორებმა ჰამადის საქმე მაინც არ გამოიძიეს.

ანგარიშის მიხედვით, იყო გარკვეული პოზიტიური ნაბიჯებიც წამებაში დამნაშავეთა დასჯის და გასამართლების კუთხით. თებერვალში, ქ. სოჰაგის სასამართლომ სამ პოლიციელს 3-3 წლით თავისუფლების აღკვეთა მიუსაჯა 2016 წელს დაკავებული პირის – მოჰამედ სალეჰის წამებისა და მკვლელობისთვის, ხოლო ციხის ექიმი, დანაშაულის დაფართვისთვის, 1 წლის ვადით პატიმრობას დაექვემდებარა. ოქტომბერში პროკურორებმა ბრალი წარუდგინეს 10 პოლიციელს, რომელთაც 2016 წელს ქუჩის გამყიდველი – მაგდი მაკენი, ქ. კაიროში, ამერიას პოლიციის შენობაში სავარაუდოდ აწამეს და მოკლეს. ნოემბერში, საკასაციო სასამართლომ ძალაში დატოვა 6 პოლიციელისთვის დაკავებულის წამების გამო გამოტანილი 3 წლიანი პატიმრობის განაჩენი. დეკემბერში, კაიროს სისხლის სამართლის სასამართლომ 9 პოლიციელს მიუსაჯა 3-3 წლით თავისუფლების აღკვეთა 2016 წელს, ვაულის პოლიციის შენობაში ჰუსსეინ ფარგჰალის წამებისა და მკველობისთვის.

[1] United States Department of State – 2019 Country Reports on Human Rights Practices: Egypt; published in March 2020; available at

[accessed 5 November 2020]

[2] Freedom House – Freedom in the World 2020 – Egypt; published in March 2020; available at

[accessed 5 November 2020]

[3] Human Rights Watch – World Report 2020 – Egypt; published in January 2020; available at

[accessed 5 November 2020]

საერთაშორისო არასამთავრობო ორგანიზაცია Freedom House აზერბაიჯანის შესახებ 2018 წელს გამოქვეყნებულ ყოველწლიურ ანგარიშში წერს, რომ ქვეყანაში არ არსებობს დამოუკიდებელი სასამართლო, ადგილი აქვს კორუფციას და აღნიშნული სახელისუფლებო განშტოება არის არაეფექტური და აღმსარულებელ ხელისუფლებას დაქვემდებარებული. ამას გარდა, მიუხედავად ნომინალური დამოუკიდებლობისა, ადგილობრივი ადვოკატთა ასოციაცია ასრულებს აზერბაიჯანის იუსტიციის სამინისტროს ბრძანებებს და თანამონაწილეა უფლებადამცველთა მიმართ გამოყენებული ზეწოლის და დევნისა.

კონსტიტუციით გარანტირებული შესაბამისი სასამართლო პროცესის პროცედურები არ არის დაცული. ხშირია თვითნებური დაკავებისა და დაპატიმრების შემთხვევები, ხოლო დაკავებული პირები წინასწარ პატიმრობაში ხანგრძლივი დროის განმავლობაში იმყოფებიან. უკანასკნელ წლებში დაპატიმრებული ან მსჯავრდებული ოპოზიციის წევრების, ჟურნალისტების და აქტივისტების მიხედვით, პროცესის მიმდინარეობისას მათ არ ჰქონდათ ადვოკატზე წვდომა, ადგილი ჰქონდა სამხილების გაყალბებისა და შესაბამისი მტკიცებულებების არწარდგენის ფაქტებს, ასევე, ფიქსირდებოდა ფიზიკური ძალადობის შემთხვევები.

2017 წელს მიიღეს ახალი კანონი, რომელიც უზღუდავს სასამართლოში კლიენტის ინტერესების დაცვას იმ ადვოკატებს, რომლებიც არ არიან ადვოკატთა ასოციაციის წევრი. შესაბამისად, პოლიტიკურ ინტერესებს მორგებულ ადვოკატთა ასოციაციას სრული კონტროლი გააჩნია იურიდიულ პროფესიაზე და ზღუდავს სასამართლოში წარმომადგენელზე წვდომის უფლებას.

კვლავ გრძელდებოდა ცნობები იმის შესახებ, რომ აღიარებითი ჩვენების მისაღებად გამოიყენებოდა წამება. ციხეში არსებული ზოგადი პირობები მიღებულ სტანდარტს ქვემოთ იყო, ჯანდაცვა, ზოგადად, არაადექვატური, ხოლო გადავსებულობის პრობლემა – ხშირი იყო. 2017 წლის მაისში ადამიანის უფლებათა ევროპულმა სასამართლომ გამოიტანა გადაწყვეტილება, რომლის ფარგლებშიც დაადგინა, რომ 2006 წელს სახელმწიფომ ვერ უზრუნველყო გარდაცვლილი პატიმრის სიცოცხლის უფლება და, ასევე, არ ჩაატარა ეფექტური საგამოძიებო მოქმედებები.

ეთნიკური უმცირესობების წევრები ჩიოდნენ არსებული დისკრიმინაციის შესახებ განათლების, დასაქმებისა და საცხოვრებლის კუთხით. 2017 წლის სექტემბერში, ლგბტი პირების მიმართ განხორციელებული კოორდინირებული სადამსჯელო ღონისძიების ფარგლებში, პოლიციის წარმომადგენლებმა დააკავეს ან დააჯარიმეს ათობით პირი (პოლიციის მიხედვით – 83, ხოლო ადგილობრივი უფლებადამცველი აქტივისტების ინფორმაციით – 200-მდე). გავრცელებული ცნობებით, რამდენიმე დაკავებული პოლიელებმა ცემეს. ყველა დაკავებული პირი გაათავისუფლებს ოქტომბრის თვის დასაწყისში. ზოგიერთმა მათგანმა ქვეყანა დატოვა.[1]

Human Rights Watch-ის აზერბაიჯანის შესახებ 2018 წლის ანგარიშის მიხედვით, მთავრობის კრიტიკოსთა მიმართ განხორციელებული სადამსჯელო ღონისძიებები გასული წლის განმავლობაში, კიდევ უფრო ინტენსიური გახდა. სასამართლოებმა, პოლიტიკურად მოტივირებულ, უსამართლო პროცესებზე 25-მდე ჟურნალისტს, პოლიტიკურ თუ ახალაგაზრდა აქტივისტს მიუსაჯეს ხანგრძლივი ვადით თავისუფლების აღკვეთა. ათობით სხვა პირი დაკავებულია, ან მათ მიმართ გამოძიება მიმდინარეობს, ზოგიერთი კი ქვეყნიდან გაიქცა.

ანგარიშში საუბარია 25 წლის ჟურნალისტისა და ბლოგერის – მეჰმან ჰუსეინოვის შესახებ, რომელსაც სამთავრობო წრეში კორუფციისა და პოლიციის მხრიდან ძალის გადამეტების ფაქტების გამოაშკარავების გამო, სოციალურ მედიაში ასობით ათასი გამომწერი ჰყავს. მის მიმართ უსაფრთხოების წარმომადგენლების მხრიდან წლების განმავლობაში ხორციელდებოდა დაშინება და ზეწოლა. 2014 წელს მას ჩამოართვეს პირადობის მოწმობა, იმ მოტივით, რომ ის გაყალბებული იყო. შესაბამისად, ჰუსეინოვს აღნიშნული დოკუმენტის არქონის გამო არ ჰქონდა წვდომა ადვოკატზე, ვერ იღებდა ჯანდაცვისა და საბანკო სერვისებს. მას, ასევე, აუკრძალეს ქვეყნის დატოვება.

ჰუსეინოვზე განხორციელებულმა ზეწოლამ პიკს 2017 წელს მიაღწია, როდესაც ქ. ბაქოს ცენტრში რამდენიმე სამოქალაქო ტანსაცმელში გამოწყობილმა პოლიციელმა ის გაიტაცა. მას თავზე ჩამოაცვეს ტომარა, ცემეს და, ასევე, მის მიმართ გამოიყენეს ელექტრული შოკის იარაღი. შემდგომ, შესაბამისმა სამსახურებმა მას ბრალი წაუყენეს პოლიციელისთვის წინააღმდეგობის გაწევაში. ჰუსეინოვმა საჯაროდ მოითხოვა სამართალი, თუმცა, საქმის გამოძიების მაგივრად, შესაბამისმა ორგანოებმა განაცხადეს, რომ აღნიშნული განცხადების საჯაროდ გაკეთებით, ჰუსეინოვმა ცილი დასწამა პოლიციის სამმართველოს მთლიან მომსახურე პერსონალს. საბოლოოდ, მარტში, დეფამაციის ბრალდებით, ჰუსეინოვს ორი წლით თავისუფლების აღკვეთა მიესაჯა.

წამება და არასათანადო მოპყრობა კვლავ დაუსჯელად მიმდინარეობდა. 17 დაკავებულმა პირმა გააჟღერა საფუძვლიანი ბრალდებები დაკავების იზოლატორებში აღიარებითი ჩვენებების მიღების მიზნით, არასათანადო მოპყრობის ფაქტების შესახებ. მათი განცხადებით, აზერბაიჯანის შინაგან საქმეთა სამინისტროს ორგანიზებული დანაშაულის განყოფილების სათავო ოფისში ოფიცრებმა მათ თავზე ტომრები ჩამოაცვეს და ხელკეტების გამოყენებით ცემეს. ასევე, ზოგიერთის თქმით, მათ მიმართ გამოიყენეს ელექტრული შოკი და ემუქრებოდნენ ცოლებისა და დების გაუპატიურებით. დაკავებული პირების განცხადებით, უშუალოდ დაკავებისას ისინი ასევე ცემეს პოლიციის მანქანაში. შესაბამისმა სამსახურებმა აღნიშნული ბრალდებები სათანადოდ ვერ გამოიძიეს.

აქტივისტმა გიას იბრაჰიმოვმა, ადვოკატის მეშვეობით სოციალურ ქსელში გაავრცელა საჯარო მიმართვა, სადაც უთითებდა, რომ ბადრაგმა მას ხელები ზურგსუკან შეუკრა, მიაყენა ფიზიკური და სიტყვიერი შეურაცხყოფა და, შემდგომ, თვითნებურად განამწესა სამარტოო საკანში 15 დღით. შესაბამისმა სამსახურებმა აღნიშნული ბრალდებები სათანადოდ ვერ გამოიძიეს.[2]

ა.შ.შ. სახელმწიფო დეპარტამენტი აზერბაიჯანში ადამიანის უფლებების კუთხით არსებული მდგომარეობის შესახებ 2017 წლის ყოველწლიურ ანგარიშში წერს, რომ სამოქალაქო სამსახურები უსაფრთხოების ძალებზე ეფექტურ კონტროლს ინარჩუნებენ. ყველაზე მნიშვნელოვან უფლებადარღვევებს შორის, სხვებთან ერთად, იყო: უკანონო ან თვითნებური დაკავებები; მძიმე ციხის პირობები; ჟურნალისტებზე ფიზიკური თავდასხმები; ასევე, კონკრეტული აქტივისტების მიმართ განხორციელებული ფიზიკური ანგარიშსწორება. მთავრობა არ ასამართლებოდა დანაშაულის ჩამდენ ჩინოვნიკთა უმრავლესობა. პრობლემად რჩებოდა დაუსჯელობა.[3]

[1] Freedom House, Freedom in the World 2018 – Azerbaijan, 28 March 2018, available at: https://www.refworld.org/docid/5ac48b0ea.html [accessed 20 December 2018]

[2] Human Rights Watch, World Report 2018 – Azerbaijan, 18 January 2018, available at: https://www.refworld.org/docid/5a61eea14.html [accessed 21 December 2018]

[3] United States Department of State – AZERBAIJAN 2017 HUMAN RIGHTS REPORT, available at

[accessed 21 December 2018]

სუდანის ეროვნული დაზვერვისა და უსაფრთხოების სამსახურის თანამშრომლები და უსაფრთხოების სხვა ძალები ხშირად მიმართავდნენ თვითნებურ დაკავებებს, დაპატიმრებებს და სხვა ქმედებებს ოპოზიციური პოლიტიკური პარტიების წევრების, ადამიანის უფლებათა დამცველების, სტუდენტებისა და პოლიტიკური აქტივისტების წინააღმდეგ.[1]

სუდანში სასამართლო ხელისუფლება არ არის დამოუკიდებელი. ქვედა ინსტანციის სასამართლოები ადგენენ გარკვეულ პროცედურულ გარანტიებს, მაგრამ ზედა ინსტანციები პოლიტიკური კონტროლის ობიექტებს წარმოადგენენ. სპეციალური უსაფრთხოებისა და სამხედრო სასამართლოები არ მოქმედებენ დადგენილი სამართლებრივი სტანდარტების შესაბამისად. 2010 წლის ეროვნული უსაფრთხოების აქტი ნებას რთავს სუდანის ეროვნული დაზვერვისა და უსაფრთხოების სამსახურს, მოახდინოს ქონების ჩამორთმევა, აწარმოოს თვალთვალი, ჩაატაროს ჩხრეკა და დააკავოს ეჭვმიტანილი ოთხ თვეზე მეტი ვადით ყოველგვარი სასამართლო განხილვის გარეშე. უსაფრთხოების სამსახური რეგულარულად აკავებს და აწამებს მთავრობის ოპონენტებს, მათ შორის დარფურელ აქტივისტებს, სტუდენტებს და ჟურნალისტებს.

2008 წლის პოლიციის შესახებ აქტით, პოლიციის ოფიცრებს სისხლის სამართლებრივი დევნისგან იმუნიტეტი იცავს. დაკავებულებისა და პატიმრების წამება და მათ მიმართ არა ადამიანური მოპყრობა ფართოდაა გავრცელებული, განსაკუთრებით მძიმედ ექცევიან პოლიტიკური ნიშნით დაპატიმრებულებს დარფურიდან. სიკვდილით დასჯა დანაშაულთა ფართო სპექტრის მიმართაა დასაშვები და გამოყენებული ყოფილა პოლიტიკური და შეიარაღებული ოპოზიციის წევრების წინააღმდეგაც. სუდანის სისხლის სამართლის კოდექსი შარიათს ეფუძნება, ამიტომ ქვეყანაში დასაშვებია ისეთი სასჯელები, როგორიცაა გამათრახება და ჯვარედინი ამპუტაცია (პირს კვეთენ მარჯვენა ხელს და მარცხენა ფეხს).[2]

სუდანის 2005 წლის შუალედური ეროვნული კონსტიტუცია კრძალავს წამებას და არა ადამიანურ მოპყრობას, თუცა უსაფრთხოების ძალები რეგულარულად აწამებენ და ცემენ სავარუდო პოლიტიკურ ოპონენტებს, ამბოხებულების მხარდამჭერებს და სხვა პირებს. მთავრობის უსაფრთხოების ძალები, მათ შორის პოლიცია, დაზვერვისა და უსაფრთხოების სამსახური და სამხედრო დაზვერვა, ცემს და ფსიქოლოგიურად და ფიზიკურად აწამებს დაკავებულებს, მათ შორის პოლიტიკური ოპოზიციის და სამოქალაქო საზოგადოების წევრებს; ასევე, ჟურნალისტებს. წამების ფორმები მოიცავს, მათ შორის, გრძელვადიან იზოლირებას, ტემპერატურის უკიდურეს ზომებამდე ცვლილებას, ელექტრო შოკს და სტრესის გამომწვევ სხვა მეთოდებს. ეროვნული უსაფრთხოების აქტის მიხედვით, დაკავებისთვის ორდერი არაა საჭირო. კანონის მიხედვით, შესაძლებელია, რომ პირი ბრალის წაყენების გარეშე 45 დღემდე ვადით იყოს საპატიმროში. პოლიციასა და უსაფრთხოების სხვა ძალებში არსებული კორუფცია კვლავ სერიოზული პრობლემაა.[3]

[1] Amnesty International, Amnesty International Report 2017/18 – Sudan, 22 February 2018, available at:

[accessed 18 December 2018]

[2] Freedom House, Freedom in the World 2018 – Sudan, 27 August 2018, available at:

[accessed 18 December 2018]

[3] USDOS – US Department of State: Country Report on Human Rights Practices 2017 – Sudan, 20 April 2018

 (accessed on 11 December 2018)

საერთაშორისო არასამთავრობო ორგანიზაცია Freedom House ეგვიპტის არაბთა რესპუბლიკის შესახებ 2018 წელს გამოქვეყნებულ ყოველწლიურ ანგარიშში (რომელიც 2017 წელს განვითრებულ მოვლენებს ასახავს) წერს, რომ 2014 წლის კონსტიტუციის კანონპროექტის შედგენაში მთავარი როლი მოსამართლეებმა შეასრულეს, შესაბამისად, ახალმა კონსტიტუციამ მნიშვნელოვნად გაზარდა მათი დამოუკიდებლობის ხარისხი. ცვლილებებს შორის ყველაზე მნიშვნელოვანი იყო ბიუჯეტური ცვლილება, რომლის მიხედვითაც თითოულ მსხვილ სასამართლო ერთეულს ექსკლუზიურად მისთვის გამოყოფილი ბიუჯეტი ექნება და ახალი რეგულაცია, რომლის მიხედვითაც უზენაესი საკონსტიტუციო სასამართლოს თავმჯდომარე თანამდებობაზე აირჩევა თავად სასამართლო კოლეგიის მიერ.

თუმცა, აღმასრულებელი ხელისუფლება კვლავაც ინარჩუნებს გავლენას სასამართლოებზე, რომლებიც ხშირად მოქმედებდნენ სამთავრობო და სამხედრო ინტერესების შესაბამისად და, რიგ შემთხვევებში, სამართლიან სასამართლოსა და სხვა ძირითად პროცესუალური უფლებების დარღვევასაც არ ერიდებოდნენ მთავრობის პოლიტიკური ოპონენტებს წინააღმდეგ მიმდინარე პროცესებისას. 2017 წლის აპრილში, მოსამართლეთა კლუბის მხრიდან მკაცრი შენიშვნების მიუხედავად, პარლამენტმა მიიღო „კანონი სასამართლო უფლებამოსილებათა შესახებ“, რომელიც ნებას რთავს პრეზიდენტს, ერთპიროვნულად დანიშნოს თანამდებობაზე 4 ძირითადი სასამართლო ორგანოს თავმჯდომარეები. თუ ადრინდელი რეგულაციით, თავმჯდომარეები აირჩეოდნენ პარლამენტის შემადგენლობის უმრავლესობით და პრეზიდენტი მათ თანამდებობაზე დანიშვნას უბრალოდ ფორმალურად ადასტურებდა, ახლა პრეზიდენტი, თითოეული ორგანოს შემთხვევაში, საპარლამენტო უმრავლესობის მიერ შეთავაზებული 3 კანდიდატიდან აირჩევს მისთვის სასურველ ერთს.

2017 წელს ეგვიპტის პარლამენტმა და პრეზიდენტმა მოახდინეს საუდის არაბეთთან ეგვიპტის საზღვაო საზღვრის შესახებ შეთანხმების რატიფიცირება, მიუხედავად ამ საკითხზე მიმდინარე სასამართლო დავისა. ეს ფაქტი აღქმულ იქნა, როგორც მთავრობის მხრიდან სასამართლო ხელისუფლების სრული უგულვებელყოფა. „Freedom House სასამართლო დამოუკიდებლობის მაჩვენებელს 4 ბალიდან 1-ით აფასებს (0 – ყველაზე დაბალი, 4 – ყველაზე მაღალი).

მიუხედავად იმისა, რომ ეგვიპტის კონსტიტუცია უშვებს სამხედრო ტრიბუნალების მეშვეობით საქმის განხილვას მხოლოდ ისეთი შემთხვევების დროს, როცა საქმე ეხება უშუალოდ სამხედრო პირებს ან საკუთრებას, 2014 წლის საპრეზიდენტო დეკრეტის მიხედვით, ყველა „საჯარო და სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანი სახელმწიფო საკუთრება“ გადავიდა სამხედრო იურისდიქციაში. შესაბამისად, ათასობით არსით სამოქალაქო დავა გადამისამართდა სამხედრო სასამართლოებში, სადაც წაყენებული ბრალდებები ხშირად ბუნდოვანი ან გაყალბებული იყო, ხოლო მტკიცებულებებთან და სხვა პროცედურულ უფლებებთან მიმართებით სტანდარტები – შეუსაბამო.

გასულ წელს განხორციელებული მასობრივი სასამართლო პროცესების სერიას შედეგად მოჰყვა მძიმე სასჯელები, მათ შორის – სიკვდილით დასჯა ან სამუდამო პატიმრობა, დაფუძვნებული უმნიშვნელო მტკიცებულებებზე. მსაჯვრდებულთა უმრავლესობას ბრალად ედებოდა ორგანიზაცია „მუსლიმთა საძმოს“ წევრობა. თუმცა, თავდაპირველი ვერდიქტების გასაჩივრების შემდეგ, უმეტესწილად ადგილი ჰქონდა საქმის ხელახალი განხილვის, სასჯელის შემცირებისა და სასჯელის გაუქმების შემთხვევებს.

სწორედ ამითაა განპირობებული ამ საკითხთან მიმართებით გასული წლის პირობითი ქულის – 0 ქულის ზრდა 1-მდე (0 – ყველაზე დაბალი, 4 – ყველაზე მაღალი).

რაც შეეხება უშუალოდ სამართალდამცავი სისტემის ეფექტურობას, Freedom House-ის ინფორმაციით, 2017 წლის განმავლობაში არასამთავრობო სექტორმა დააფიქსირა პოლიციის და უსაფრთხოების ძალების წარმომადგენლების მიერ პირთა სავარაუდო კანონგარეშე მკვლელობებისა და იძულებითი გაუჩინარებების ასობით შემთხვევა. პრეზიდენტ სისის მიერ აპრილში გამოცხადებული საგანგებო მდგომარეობა ანიჭებს უსაფრთხოების ძალებს დაკავებისა და დაპატიმრების უფლებას, რაც კიდევ უფრო ზრდის ფიზიკური ძალადობის ჩადენის შესაძლებლობას.

ძალიან მძიმეა პირობები ციხეში; პატიმრები ექვემდებარებიან წამებას, ადგილი აქვს საკნების გადავსებას, ასევე, მძიმეა მდგომარეობა სანიტარული და ჯანდაცვის კუთხით.  2015 წლის ანტიტორერისტული კანონმა შემოგვთავაზა ტერორიზმის ბუნდოვანი განმარტება და მიანიჭა სამართალდამცავებს ფართო უფლებამოსილება და იმუნიტეტი სამსახურეობრივი მოვალეობის შესრულების დროს.

აღნიშნულ საკითხთან მიმართებით სიტუაცია 0 ბალით ფასდება (0 – ყველაზე დაბალი, 4 – ყველაზე მაღალი).[1]

საერთაშორისო ორგანიზაცია Amnesty International ეგვიპტის არაბთა რესპუბლიკის შესახებ 2017-2018 წლების ანგარიშში წერს, რომ ეგვიპტეში ადამიანის უფლებათა კუთხით კრიზისი გრძელდება. ფიქსირდებოდა წამების, არასათანადო მოპყრობისა და იძულებით გაუჩინარების ასობით შემთხვევა, ხოლო ათობით პირი დაექვემდებარა კანონგარეშე მკვლელობას. თვითნებური დაკავებებისა და დაპატიმრებების შემთხვევები, მთავრობის კრიტიკოსთა უმეტესწილად უსამართლო სასამართლო პროცესები და ჟურნალისტებისა და უფლებადამცველების დაკავება იყო რუტინული ხასიათის.

უსაფრთხოების ძალების წარმომადგენლები აგრძელებდნენ ასობით ადამიანის დაპატიმრებას „მუსლიმთა საძმოს“ წევრობის ან სავარაუდო წევრობის ბრალდებით. შესაბამისი სამთავრობო ორგანოები იყენებდნენ წინასწარი პატიმრობის ხანგრძლივ პერიოდებს, ხშირად – ორ წელზე მეტი ვადით, რათა დაესაჯათ პოლიტიკური დისიდენტები. მაგალითად, 2017 წლის ოქტომბერში მოსამართლემ განაახლა უფლებადამცველი – ჰიშამ გააფარის წინასწარი პატიმრობის ვადა, მიუხედავად იმ ფაქტისა, რომ ის 2 წელზე მეტი ხნის  განმავლობაში უკვე იმყოფებოდა საპატიმროში. ეგვიპტის კანონმდებლობის მიხედვით, წინასწარი დაკავების მაქსიმალური ვადა 2 წელია.[2]

არასამთავრობო ორგანიზაცია Human Rights Watch ეგვიპტის არაბთა რესპუბლიკის შესახებ 2018 წელს გამოქვეყნებულ ანგარიშში წერს, რომ აპრილში, 2 მოსამართლის – ჰუშამ რაუფის და ასსამ აბდი ალ-გაბერის მიმართ გამოყენებულ იქნა დისციპლინური სამართალწარმოება, მათ მიერ წამების აკრძალვის შესახებ კანონის მხარდაჭერისა და ადვოკატირების გამო. შედეგად, მოსამართლეები იმყოფებიან თანამდებობიდან გათავისუფლების რისკის წინაშე, ბრალდების ფორმულირება შემდეგნაირია – „პოლიტიკაში ჩართულობა“.[3]

[1] Freedom House, Freedom in the World 2018 – Egypt, 16 February 2018, available at:

[accessed 16 October 2018]

[2] Amnesty International, Amnesty International Report 2017/18 – Egypt, 22 February 2018, available at:

[accessed 17 October 2018]

[3] Human Rights Watch, World Report 2018 – Egypt, 18 January 2018, available at:

[accessed 17 October 2018]