საერთაშორისო ადამიანის უფლებათა დამცველი ორგანიზაცია „Freedom House“ 2021 წელს გამოქვეყნებულ ანგარიშში საუდის არაბეთის შესახებ წერს, რომ 1992 წლის ძირითადი კანონი ყურანს და სუნას ქვეყნის კონსიტიტუციად აცხადებს. ისლამი ქვეყნის ოფიციალური რელიგიაა და ყველა საუდელი ვალდებულია, იყოს მუსლიმი. 2014 წლის სამეფო განკარგულება 20 წლამდე პატიმრობით სჯის ათეისტებს. მთავრობა კრძალავს ნებისმიერი რელიგიის საჯაროდ აღსრულებას, გარდა ისლამისა და ასევე, ზღუდავს შიიტური ისლამის და სუფიზმის რელიგიურ აღსრულებას. შიიტური მეჩეთების მშენებლობა გართულებულია ნებართვის გაცემის წესებით და საერთოდ აკრძალულია აღმოსავლეთ პროვინციის, სადაც უმეტესობა შიიტები არიან, გარეთ. აღსანიშნავია, რომ მთავრობა აღიარებს არა-მუსლიმური რელიგიური უმცირესობის უფლებას, საკუთარი რელიგიური პრაქტიკა განახორციელონ პირად სივრცეში, თუმცა არც აღნიშნული უფლებაა დაცული ყოველთვის.[1]

საერთაშორისო ადამიანის უფლებათა დამცველი ორგანიზაცია „Human Rights Watch“ 2021 წლის ანგარიშში საუდის არაბეთის შესახებ წერს, რომ მცირე გამონაკლისების გარდა, საუდის არაბეთის ხელისუფლება შეუწყნარებელია ნებისმიერი რელიგიური პრაქტიკის მიმართ, გარდა ისლამისა და ამასთან, სისტემატურად დისკრიმინაციულია მუსლიმური რელიგიური უმცირესობების, განსაკუთრებით ტველვერ შიიტებისა და ისმაილების მიმართ, მათ შორის საჯარო განათლების, სასამართლო სისტემის, რელიგიის თავისუფლების და დასაქმების მიმართულებებით.[2]

აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტი რელიგიის თავისუფლების შესახებ 2021 წელს გამოქვეყნებულ ანგარიშში წერს, რომ საუდის არაბეთის მოსახლეობა, დაახლოებით, 34.2 მილიონია. გაეროს 2019 წლის მონაცემებით, ქვეყანაში მცხოვრებთა თითქმის 40% უცხოელია. საუდის არაბეთის დაახლოებით 21 მილიონი მოქალაქეთა 85-90 პროცენტი სუნიტი მუსლიმია. შიიტი მუსლიმები საუდის არაბეთის მოქალაქეთა დაახლოებით 10-12 პროცენტს შეადგენენ; აღმოსავლეთ პროვინციაში შიიტები მოსახლეობის 25-30 პროცენტი არიან. შიიტი მოსახლეობის დაახლოებით 80% „ტველვერები“ (შიიტები, რომლებიც 12 იმამს აღიარებენ) არიან და ძირითადად აღმოსავლეთ პროვინციაში არიან განსახლებულნი. „ნახავალა“, იგივე „მედინა შიიზმი“, ასევე „ტველვერები“ არიან და მცირე რაოდენობით არიან განსახლებული დასავლეთით მდებარე ჰეჯაზის რეგიონში; მათი რაოდენობა დაახლოებით ათასი ადამიანია. „ტველვერები“ ჯააფარის სკოლის სამართალს აღიარებენ, დანარჩენი შიიტები კი სულეიმანი ისმაილს, იგივე „სევენერს“. სევენერთა რაოდენობა დაახლოებით 500 ათასია და ძირითადად, განსახლებულნი არიან ნარჯანის პროვინციაში, სადაც ისინი უმრავლესობას ქმნიან. სევენერთა კიდევ ერთი განშტოებაა ბოჰრა ისმაილი, რომელთა რაოდენობა საუდის არაბეთში რამდენიმე ასეულია და ძირითადად, სამხრეთ აზიური რეგიონიდან არიან. „Pockets of Zaydis“, შიიტური ისლამის კიდევ ერთი მიმდინარეობაა; მათი რაოდენობა საუდის არაბეთში დაახლოებით 20 ათასია და ძირითადად განსახლებულნი არიან ჯიზანისა და ნაჯრანის პროვინციაში, იემენის საზღვართან ახლოს.

შიიტური საზოგადოების წევრების ინფორმაციით, პროცესიები და შეკრებები გრძელდება, რაც პოლიტიკური დაძაბულობის შემცირებასა და შიიტურ საზოგადოებასა და ხელისუფლებას შორის უკეთეს კოორდინაციასთანდაა დაკავშირებული; ასევე, აშურის დღესასწაულის აღნიშვნა ხაზს უსვამს გაუმჯობესებულ კონფელიათაშორის ურთიერთობას და ურთიერთ შემწყნარებლობას. მიუხედავად ამისა, შიიტური საზოგადოების წევრები საუბრობენ, რომ ხელისუფლების სამიზნეები არიან რელიგიური საფუძვლით უსაფრთხოების ოპერაციებითა და სამართლებრივი პროცედურებით. 2020 წლის ივლისში, შიიტთა უფლებების დამცველი ორგანიზაციის ინფორმაციით, უსაფრთხოების ძალებმა რეიდი მოაწყვეს მეტწილად შიიტებით დასახლებულ ქალაქ საფვაში, რასაც დაკავებები და ერთი პირის დაშავება მოჰყვა. სექტემბერსა და ოქტომბერში, რიადში, სპეციალურმა სისხლის სამართლის საქმეთა სასამართლომ განაჩენი გამოუტანა 2017 წელს დაკავებულ სასულიერო პირებს; სასჯელის ზომად 3-დან 10 წლამდე პატიმრობა განიზაღვრა. თებერვალში უზენაესმა სასამართლომ ძალაში დატოვა სიკვდილით დასჯის განაჩენი შიიტუ აქტივისტის მუსტაფა ალ ხაიატის მიმართ, რომელსაც დემონსტრაციებში მონაწილეობა და უსაფრთხოებისთვის ხელის შეშლა ედებოდა.

არასამთავრობო ორგანზიაციები და შიიტი აქტივისტები ამბობენ, რომ ხელისუფლება სხვადასხვა გზით ავიწროვებს შიიტურ საზოაგდოებებს. მაშინ, როდესაც არასამთავრობო სექტორი და შიიტი აქტივისტები ამტკიცებენ, რომ მათ მიმართ განხორციელებული დევნა უმეტესად რელიგიურ კუთვნილებასთანაა დაკავშირებული, დამკვირვებლები აღნიშნავენ, რომ სხვა რელიგიური ჯგუფების წევრების დაკავებისა თუ სასამართლო პროცესების დროსაც, ანალოგიური ბრალდებები გამოიყენება. 2020 წლის ოქტომბრის მონაცემებით, საუდის არაბეთში, სიკვდილით დასჯის განაჩენი გამოტანილი იყო 53 პირის მიმართ, რომელთა დიდი ნაწილი შიიტები არიან. 2020 წლის ბოლოსთვის მიმდინარეობდა სასამართლო პროცესები 25 პირის მიმართ, რომელთაგან უმეტესობა ასევე შიიტები იყვნენ; ბრალდებები კი მათ მიმართ, ითვალისწინებდა, მთა შორის სიკვდილით დასჯას. ადგილობრივი შიიტი აქტივისტები და საერთაშორისო ადამიანის უფლებათა დამცველი ჯგუფები კითხვის ნიშნის ქვეშ აყენებენ სასამართლოს კომპეტენციას, დამოუკიდებლობას და მიუკერძოებლობას.

სუნიტებისა და შიიტების შერეულ დასახლებებში, ხელისუფლება, ზოგადად, ითხოვს, რომ მეჩეთებში, მათ შორის შიიტურ მეჩეთებში, ლოცვის მოწოდება სუნიტური წესით მოხდეს. მეტწილად შიიტებით დასახლებულ ზონებშ, როგორიცაა მაგალითად ქატიფი, აღმოსავლეთ პროვინციის ალ-აჰსას ზოგიერთ არეალში, ხელისუფლება უშვებს ლოცვაზე მოწოდების ტველვერ შიიტურ ვერსიას. პატარა შიიტურ სოფლებში, მოსახლეობის თქმით, მიღებულია, რომ შიიტების მფლობელობაში მყოფი ბიზნესები ლოცვისთვის სამჯერ იკეტებიან (გასხვავებით სუნიტებისგან, რომლებიც 5-ჯერ ლოცულობენ); ზოგ შემთხვევაში კი ბიზნესები ლოცვისთვის საერთოდ არ იკეტება. სუნიტური და შიიტური საზოაგადოებების წევრების თქმით, მიუხედავად იმისა, რომ ლოცვისთვის საქმიანობის შეჩერება ისტორიულად დამკვიდრებული პრაქტიკაა, ბოლო პერიოდში აღინიშნება, ლოცვისთვის განკუთვნილ დროს, საქმიანობის გაგრძელების ტენდენცია.

არასამთავრობო სექტორის ინფორმაციით, 2020 წლის 17 აპრილს ხელისუფლებამ მძიმე ტექნიკის გამოყენებით ავამიიაში, ქატიფში დააზიანა საფლავები, რასაც ისტორიული მონუმენტების ნგრევა მოჰყვა. 14 მაისს შეიარაღებულმა ძალებმა რეიდი მოაწყვეს ქატიფის უმმ ალ-ჯაზმის რაიონში; რეიდის მიზანს ლოცვაზე შიიტური მოწოდების პრევენცია წარმოადგენდა. რეიდებს შიიტური უმრავლესობით დასახლებულ რაიონებში ადგილი ჰქონდა იანვარში, თებერვალში, ივლისსა და ოქტომბერში. დეკემბერში ხელისუფლებამ დაანგრია ყოფილი შიიტი სასულიერო პირის შეიხ ნიმრ ალ-ნიმრის მეჩეთი ალ-ავამიაში.

შიიტური საზოგადოების წევრები საუბრობენ რელიგიური ნიშნით დისკრიმინაციაზე სამთავრობო სექტორში დასაქმების დროს. შიიტი მუსლიმების წარმომადგენლობა მაღალ სამთავრობო პოზიციებზე, მოსახლეობის რაოდენობასთან მიმართებაში, კვლავ ძალიან დაბალია. შიიტები თითქმის არ არიან წარმოდგენილნი ეროვნულ უსაფრთხოებასთან დაკავშირებულ პოზიციებზე, მათ შორის ეროვნულ გვარდიაში, შინაგან საქმეთა და თავდაცვის სამინისტროებში. მეტწილად შიიტებით დასახლებულ რეგიონებში შიიტური წარმომადგენლობა უფრო მაღალია საგზაო პოლიციაში, საჯარო სკოლებსა და მუნიციპალურ სამსახურებში. სამთავრობო სააგენტოებსა და კომპანიებში ძალიან ცოტა შიიტი იკავებს მაღალ პოზიციებს. შიიტები, ასევე, მცირე რაოდენობით არიან წარმოდგენილნი დაწყებით, საშუალო და უმაღლესი საგანმანათლებლო დაწესებულებებში. ხელისუფლება სისტემატურად დისკრიმინაციულია შიიტური მუსლიმური უმცირესობების, განსაკუთრებით ტველვერ შიიტებისა და ისმაილების მიმართ, მათ შორის სასამართლოს, განათლებისა და დასაქმების კუთხით.

35 წევრისგან შემდგარ მინისტრთა კაბინეტში მხოლოდ ერთი შიიტია, მოჰამედ ბინ ფაიზალ აბუ საქ, რომელიც 2014 წლიდან შურას საქმეთა სახელმწიფო მინისტრის პოსტს იკავებს. შიიტები არ არიან არც გუბერნატორები, არც გუბერნატორების მოადგილეები, სამინისტროების სტრუქტურული ერთეულების დირექტორები ან უსაფრთხოების მეთაურები. მიუხედავად იმისა, რომ ოფიციალურად უცნობია შურას საბჭოს წევრთა რელიგიური კუთვნილება, გავრცელებული ინფორმაციით, საბჭოს 150 წევრიდან, 7 ან 8 შიიტია. აღმოსავლეთ პროვინციაში, სადაც მოსახლეობის უმეტესობა შიიტია, მუნიციპალურ საბჭოებში დიდი რაოდენობით შიიტია წარმოდგენილი, მათ შორის ქატიფსა და ალ-აჰსაში. მთავრობის მიერ დანიშნული 12 წევრიდან 5 შიიტია და შიიტი მუსლიმები იკავებენ 30-დან 16 არჩევით ადგილს მუნიციპალურ საბჭოებში.

მთავრობა არ აფინანსებს შიიტური მეჩეთების მშნებელობას და ფუნქციონირებას. შიიტები თავად აფინანსებენ შიიტური მეჩეთების მშნებელობას, ფუნქციონირებას და შეკეთებას. შიიტი მუსლიმები თავად მართავენ შიიტურ მეჩეთებს შიიტი სასულეირო პირების მეთვალყურეობით. მას შემდეგ, რაც ტერორისტულმა დაჯგუფებამ „ისლამური სახელმწიფო“ იერიშები მიიტანა შიიტურ მეჩეთებსა და თავშეყრის ადგილებზე 2015 წელს, უსაფრთხოების სამსახურები უზრუნველყოფენ ბევრი შიიტური მეჩეთისა და შეკრების ადგილების უსაფრთხოებას აღმოსავლეთ პროვინციაში. მედიის ინფორმაციით, შიიტი მოხალისეები და ხელისუფლება კოორდინირებულად მოქმედებს პარასკევის ლოცვისა თუ სხვა დიდი დღესასწაულების დროს, მეჩეთების გარე პერიმეტრზე და თავშეყრის ადგილებში უსაფრთხოების უზრუნველსაყოფად.

შიიტური ჯგუფები საუბრობენ დისკრიმინაციაზე სასამართლო საქმისწარმოებაში. აღმოსავლეთ პროვინციაში შიიტი მოსამართლეები განიხილავენ შიგა შიიტურ საოჯახო და პირადი სტატუსის საქმეებს. აღმოსავლეთ პროვინციაში ხელისუფლება ნებას რთავს შიიტ მოსამართლეებს საოჯახო საქმეებთან დაკავშირებულ საკითხებზე გამოიყენონ ჯააფარის სკოლისეული ისლამური იურისპრუდენცია. საერთო ჯამში, ქატიფსა და ალ-აჰსაში, მთავრობის მიერ დანიშნული, 5 მოსამართლეა. სხვადასხვა წყაროს ინფორმაციით, სუნიტი მოსამართლეებში, რიგ შემთვევებში, საერთოდ უარს აცხადებენ შიიტი მოწმეების მოსმენაზე.[3]

[1] Freedom House: Freedom in the World 2021 – Saudi Arabia, 3 March 2021

 (accessed on 10 August 2021)

[2] HRW – Human Rights Watch: World Report 2021 – Saudi Arabia, 13 January 2021

 (accessed on 10 August 2021)

[3] USDOS – US Department of State: 2020 Report on International Religious Freedom: Saudi Arabia, 12 May 2021

 (accessed on 13 August 2021)

საუდის არაბეთის სამეფოში ადამიანური რესურსების და სოციალური განვითარების სამინისტრო ზრუნავს ობლებსა და ბავშვებზე და ახორციელებს სახელმწიფო პროგრამას, რომლის მიზანია, ობოლი ბავშვები ბავშვთა სახლების ნაცვლად, ოჯახებში გაიზარდონ. მიმღები (აღმზრდელი) ოჯახის პროგრამა (Foster Family Program) არის ელექტრონული სერვისი, რომელიც ოჯახებს, ვისაც სურთ, იშვილონ ობოლი ბავშები, აძლევს საშალებას, დაარეგისტრირონ ელექტრონული მოთხოვნა. პროგრამის აღწერაში წერია, რომ ოჯახი ვალდებულია, იზრუნოს ობოლზე და აღზარდოს ისე, როგორც საკუთარი შვილი; მისცეს მას განათლება და ყველა საკითხი გადაწყვიტოს ისე, როგორც საკუთარი შვილის შემთხვევაში, ვიდრე შვილად აყვანილი ბავშვი არ მიაღწევს ისეთ მდგომარეობას, რომ დამოუკიდებლად შეძლებს საკუთარ თავზე ზრუნვას. პროგრამის მიზანია, მიმღებ ოჯახებს მთელი პროცესის განმავლობაში გაუწიოს მხარდაჭერა.

ოჯახებს, ვისაც სურთ, ბავშვი იშვილონ, უნდა დარეგისტრირდნენ ელექტრონულ პორტალზე, აირჩიონ „მიმღები ოჯახის პროგრამის აპლიკაცია“, გაეცნონ დადგენილ მოთხოვნებსა და პირობებს, შეავსონ დადგენილი ფორმა და გააკეთონ განაცხადი. განაცხადის გაკეთება მსურველებს სამინისტროში ადგილზე მისვლითაც შეუძლიათ. შესაბამისი წესებისა და სტანდარტების დაცვით, განაცხადის გაკეთება შეუძლიათ როგორც ოჯახებს, ასევე მარტოხელა, განქორწინებულ ან ქვრივ ქალებსაც. მსურველებს განაცხადი არაერთხელ შეუძლიათ გააკეთონ – ახალი განაცხადი შეიძლება გაკეთდეს მას შემდეგ, რაც არსებული განაცხადის განხილვა დასრულდება.[1]

საუდის არაბეთის მთავრობის ინტერნეტ პორტალის მიხედვით, ბავშვების, ზოგადად, და განსაკუთრებით ობლების უფლებების დაცვის და მათზე ეფექტიანი ზრუნვის უზრუნველყოფის მიზნით, შეიქმნა ბავშვებსა და ობლებზე ზრუნვის სისტემა. ობლებსა და მსგავს მდგომარეობაში მყოფ ბავშვებზე ზრუნვის მთავარი ადმინისტრაცია ატარებს საჭირო და აუცილებელ პოლიტიკას, რათა უზრუნველყოფილი იყოს ობოლი ბავშების განათლების სისტემაში ჩართვა და ზრუნვა რეზიდენტი სახლებისა და ინსტიტუციების გამოყენებით. ადმინისტრაცია, ამასთან, განაგრძობს ბავშვებზე მეთვალყურეობას მათი მიმღებ ან მეგობარ ოჯახებში გადასვლის შემდეგ, რათა ბავშვები იღებდნენ სათანადო ზრუნვას. არასრულწლოვანთა სოციალურ დაცვას ასევე კურირებს არასრულწლოვანთა კეთილდღეობის დეპარტამენტი, რომელიც, მათ შორის, უზრუნველყოფს ტრენინგებისა და საგანმანათლებლო პროგრამების შემუშავებას სისტემის უკეთ ფუნქციონირებისთვის.[2]

ინტერნეტ მედია პორტალი „Arab News“ 2020 წლის 5 იანვარს გამოქვეყნებულ სტატიაში „ობოლთა შვილად აყვანა ეხმარება სოციალურ ინტეგრაციას საუდის არაბეთში“ წერს საუდის არაბეთში შვილად აყვანისა და მიმღები ოჯახის მხარდაჭერის პროგრამის შესახებ. სტატიაში ნათქვამია, რომ შრომისა და სოციალური განვითარების საკითხთა მინისტრის ინფორმაციით, სამინისტროს გეგმაა, მიმღები ოჯახების რაოდენობა გაზარდოს, რათა ობოლმა ბავშვებმა საჭირო ზრუნვა მიმღებ ოჯახებში მიიღოს და ობოლთა თავშესაფარი ცენტრები აღარ იყოს საჭირო.

სამინისტროს ინფორმაციით, გაზრდილია მიმღები ოჯახის სტატუსის მოპოვების მსურველთა რაოდენობა და მთელი სამეფოდან მიღებული განაცხადები 3 ათასს აჭარბებს. სამინისტროს ინფორმაციითვე, 8694 ოჯახმა უკვე იშვილა ბავშვი. სტატიაში, ასევე საუბარია მიმღები ოჯახის მხარდაჭერის პროგრამაზე და ნათქვამია, რომ პროგრამის მიზანია, ობოლი ბავშვები ოჯახებში გაიზარდონ. ობოლთა თავშესაფრებში ბავშვების განთავსებას სამინისტრო უკანასკნელ ვარიანტად განიხილავს.

პროგრამა ბავშვებს ასევე სთავაზობს სამინისტროს მიერ ლიცენზირებულ ოჯახებში აღზრდას, სადაც ისინი ისწავლიან კულტურულ საკითხებს და შეიძენენ კარგ ღირებულებებსა და მორალურ თვისებებს, რაც ხელს შეუწყობს საზოგადოებაში ინტეგრაციას. პროგრამა ობოლ ბავშვებს ეხმარება, ვიდრე ისინი არ მიაღწევენ ისეთ მდგომარეობას, რომ დამოუკიდებლად შეძლონ საკუთარ თავზე ზრუნვა. მიმღები ოჯახისთვის ოთხი მთავარი მოთხოვნაა დაწესებული ჯანდაცვის, სოციალური, ფლისქოლოგიური და ეკონომიკური ასპექტების მიმართულებით, რაც უზრუნველყოფს, რომ ბავშვი გაიზრდება კარგ გარემოში. მთავრობა მიმღებ ოჯახებს სრულ მხარდაჭერას უცხადებს და გასცემს ყოველთვიურ შემწეობას, რაც ოჯახებს ბავშვის ფინანსურად უზრუნველყოფაში ეხმარება. სამინისტრომ მიმღები ოჯახების მხარდაჭერის პროგრამა „ხედვა 2030“-ის ფარგლებში წამოიწყო და მიიჩნევს, რომ ობოლ ბავშვებზე ზრუნვის ასეთი მიდგომა მათთვის საუკეთესო ვარიანტია. სამინისტრო მიმღები ოჯახებისგან ითხოვს, რომ ქალი იყოს 50 წელზე ახალგაზრდა და ოჯახს უნდა ჰქონდეს კარგი ეკონომიკური მდგომარეობა; ამასთან, ოჯახის რომელიმე წევრს არ უნდა ჰქონდეს რაიმე გადამდები დაავადება და ფსიქოლოგიური პრობლემები.[3]

[1] Ministry of Human Resources and Social Development; Foster-Family program application; available at: https://hrsd.gov.sa/en/queries/foster-family-program-application [accessed on 11 August, 2021]

[2] GOV SA; Unified National Platform; Social Protection; Social Welfare System; available at: https://www.my.gov.sa/wps/portal/snp/aboutksa/SocialProtection [accessed on 11 August, 2021]

[3] Arab News; Adoption of orphans helps social integration in Saudi Arabia; 5 January, 2020; available at: https://www.arabnews.com/node/1608466/saudi-arabia [accessed on 11 August, 2021]

ავღანეთში არსებული ვითარება – ავღანეთის სამხრეთით, ჰელმანდის პროვინციაში გზატკეცილზე მომხდარ აფეთქებას 7 ადამიანი, მათ შორის 6 ბავშვი ემსხვერპლა, 2 კი დაშავდა. დაღუპულები ერთი ოჯახის წევრები იყვნენ. მომხდარზე პასუხისმგებლობა არცერთ დაჯგუფებას არ აუღია, თუმცა რეგიონში აქტიურია როგორც „თალიბანი“ ასევე „ისლამური სახელმწიფო“.[1]

ავღანეთის მთავრობამ მოძრაობა „თალიბანთან“ პატიმრების გაცვლის შესახებ პირველი პირდაპირი მოლაპარაკებები დაიწყო. ქაბულში მხარეებს შორის მოსამზადებელი შეხვედრა გაიმართა, თავად მოლაპარაკებები კი იმით დაიწყო, რომ ხელისუფლებამ „თალიბანი“ 1-ელ აპრილს, ჰელმანდის პროვინციაში მომხდარ აფეთქებაში დაადანაშაულა. მოლაპარაკებების პირველ დღეს პროგრესს მხოლოდ ტექნიკურ საკითხებზე მიაღწიეს. აშშ-სა და „თალიბანს“ შორის გაფორმებული შეთანხმების თანახმად, ავღანეთის მთავრობამ 5 000 მებრძოლი უნდა გაათავისუფლოს, „თალიბანმა“ კი 1000. მხარეებმა შეთანხმებას ხელი 29 თებერვალს მოაწერეს.[2]

რამდენიმე დღეში „თალიბანმა“ ავღანეთის მთავრობასთან პატიმრების გათავისუფლების შესახებ მოლაპარაკებების გაგრძელებაზე უარი განაცხადა. დაჯგუფებამ პროცესს „უნაყოფო“ უწოდა. „სამწუხაროდ, პატიმრების გათავისუფლება სხვადასხვა მიზეზით ჭიანურდება. შესაბამისად, ჩვენი ტექნიკური ჯგუფი ხვალიდან ამ უნაყოფო შეხვედრებში მონაწილეობას აღარ მიიღებს“, – დაწერა „თალიბანის“ პრეს-სპიკერმა სუჰაილ შაჰინმა Twitter-ზე. ქაბულში „თალიბანს“ სთხოვენ მოლაპარაკებების პროცესი არ ჩაშალოს.[3]

9 აპრილს, ბაგრამის სამხედრო ბაზის აეროდრომზე 5 რაკეტა ჩამოვარდა. ინციდენტს მსხვერპლი არ მოჰყოლია, მომხდარზე პასუხისმგებლობა არცერთ დაჯგუფებას არ აუღია.[4]

29 აპრილს, ქაბულის გარეუბანში სამხედრო ბაზასთან აფეთქებას მსხვერპლი მოჰყვა. აფეთქება მაშინ მოხდა, როცა ბაზაზე მომუშავე მოქალაქეები დაწესებულებაში შესასვლელად კონტროლს გადიოდნენ. ასაფეთქებელი მოწყობილობა თვითმკვლელმა ტერორისტმა აამოქმედა, რის შედეგადაც 3 მშვიდობიანი მოქალაქე დაიღუპა და 15 დაშავდა. მთავრობა მომხდარში დაჯგუფება „თალიბანს“ ადანაშაულებს.[5]

სირიის კრიზისი – 2020 წლის მარტის განმავლობაში სირიაში 103 ადამიანი დაიღუპა. 2011 წელს სამოქალაქო ომის დაწყებიდან ეს ყველაზე დაბალი თვიური მაჩვენებელია. 51 ადამიანი სირიის მთავრობის მიერ განხორციელებული ავია დარტყმების შედეგად გარდაიცვალა, დანარჩენები კი ნაღმების აფეთქებამ, წამებამ და მკვლელობებმა იმსხვერპლა. ერთი ადამიანი ჯიჰადისტებმა სიკვდილით დასაჯეს. დაღუპულთა შორის 9 არასრულწლოვანი და 16 ქალია. ყველაზე მაღალი თვიური მაჩვენებელი მშვიდობიანი მოსახლეობის სიკვდილიანობის თვალსაზრისით ქვეყანაში 2016 წლის ივლისში დაფიქსირდა. მაშინ ალეპოს პროვინციაში საბრძოლო მოქმედებებს 1 590 ადამიანი ემსხვერპლა.[6]

გერმანიის სასამართლო, კაცობრიობის წინაშე დანაშაულის ბრალდებით, სირიის საიდუმლო პოლიციის ორ წარმომადგენელს ასამართლებს. ეს პირველი შემთხვევაა, როცა სირიის პრეზიდენტის, ბაშარ ალ-ასადის რეჟიმის წარმომადგენლებს ქვეყნის ფარგლებს გარეთ უყენებენ ბრალს. საქმე ეხება სირიის სამოქალაქო ომის დროს, დამასკოს მახლობლად მდებარე ალ-ხათიბის ციხეში ადამიანთა წამების შემთხვევებს. 57 წლის ანვარ რ. და 43 წლის ეიად ა. 2019 წელს გერმანიაში დააკავეს. ეჭვმიტანილების წინააღმდეგ ჩვენებას რამდენიმე სირიელი ლტოლვილი მისცემს. მათი განცხადებით, ისინი სირიის ციხეში აწამეს. ასადის რეჟიმი ადამიანთა წამების გამო საერთაშორისო საზოგადოების კრიტიკის საგანი არაერთხელ გამხდარა. 2017 წელს სირიის ციხეში ათასობით ადამიანი სიკვდილით დასაჯეს. მაშინ თეთრის სახლის ადმინისტრაციამ მომხდარი სირიელი ხალხის მიმართ ძალადობად შეაფასა და ქვეყნის მთავრობას იქამდე არსებული სანქციებიც გაუგრძელა.[7]

სირიის სახელმწიფო საინფორმაციო სააგენტოს ცნობით, 27 აპრილის ღამეს ქვეყნის დედაქალაქ დამასკოზე სარაკეტო იერიში განხორციელდა. სააგენტოს ინფორმაციით, იერიში სირიულმა საჰაერო თავდაცვის საშუალებებმა მოიგერიეს. მათივე მტკიცებით, სარაკეტო დარტყმა დამასკოზე ლიბანის საჰაერო სივრციდან ისრაელის თავდაცვის არმიამ განახორციელა. შესაძლო მსხვერპლისა ან ნგრევის შესახებ ინფორმაცია არ გავრცელებულა.[8]

სირიის ქალაქ აფრინში მომხდარი აფეთქების შედეგად 40 ადამიანი დაიღუპა. ინფორმაცია თურქეთის თავდაცვის სამინისტროს მიერ გავრცელდა. „აფრინში „ქურთისტანის მუშათა პარტიისა“ და „სახალხო დაცვის შენაერთის“ მიერ ორგანიზებული ტერაქტის შედეგად 40 ადამიანი დაიღუპა, ხოლო 30 კი დაშავდა“, – ნათქვამია თურქეთის თავდაცვის სამინისტროს განცხადებაში. უწყებაში აღნიშნავენ, რომ ადგილი ჰქონდა საწვავის ავზის აფეთქებას.[9]

იემენის კრიზისი – იემენელმა სეპარატისტებმა ქვეყნის სამხრეთ ნაწილში, მათ მიერ კონტროლირებად ტერიტორიაზე თვითმმართველობა გამოაცხადეს. იგივე რეჟიმის დაწესებას „სამხრეთის გარდამავალი საბჭო“ იემენის ყველა სამხრეთ პროვინციაში, მათ შორის საპორტო ქალაქ ადენში გეგმავს. იემენის საგარეო საქმეთა მინისტრმა, მუჰამედ ალ-ჰადრამიმ „სამხრეთის გარდამავალი საბჭოს“ ქმედებებს შეიარაღებული აჯანყება უწოდა და განაცხადა, რომ დაჯგუფების ხელმძღვანელობა პასუხს აგებს ამ ქმედებებზე. იემენში კონფლიქტი 2014 წელს დაიწყო. ქვეყნის მთავრობას ირანის მიერ მხარდაჭერილი ამბოხებული ჰუტები დაუპირისპირდნენ. კონფლიქტში მალევე საუდის არაბეთის ხელმძღვანელობით მოქმედი კოალიცია ჩაერთო, რომელიც იემენის ხელისუფლებას ავია იერიშებით ეხმარება.[10]

საუდის არაბეთში გაროზგვა და არასრულწლოვანთა სიკვდილით დასჯა აიკრძალა – გაროზგვა ჯარიმით ან თავისუფლების აღკვეთით შეიცვლება. შესაბამისი გადაწყვეტილება ქვეყნის უზენაესმა სასამართლომ მიიღო. გადაწყვეტილება გაროზგვის აკრძალვის შესახებ მიღებულია ადამიანის უფლებათა სფეროში დაწყებული რეფორმის ფარგლებში, რომელსაც მემკვიდრე პრინცი მუჰამედ ბინ სალმანი ატარებს. ასევე, საუდის არაბეთში სიკვდილით აღარ დასჯიან მათ, ვინც დანაშაული მაშინ ჩაიდინეს, როცა არასრულწლოვნები იყვნენ. მეფე სალმანმა შესაბამის ბრძანებას ხელი უკვე მოაწერა. საუდის არაბეთი გაეროს ბავშვთა უფლებების კონვენციის ერთერთი ხელმომწერია. დოკუმენტის მიხედვით, დასჯის უმკაცრესი ფორმის გამოყენება არასრულწლოვნის მიმართ დაუშვებელია.[11] [12]

ერაყში სარაკეტო იერიში განხორციელდა – იერიში ქალაქ ბასრაში ამერიკული ნავთობკომპანიის ობიექტებზე მოხდა. საწარმოების მიმართულებით 3 რაკეტა გაუშვეს. ინციდენტს მსხვერპლი არ მოჰყოლია.[13]

ეგვიპტეში 7 ტერორისტი გაანადგურეს – ოპერაცია ქვეყნის დედაქალაქ კაიროში ჩატარდა. ტერორისტები აღდგომის დღესასწაულზე ტერაქტებს გეგმავდნენ. ეგვიპტის შინაგან საქმეთა სამინისტროს ინფორმაციით, სპეცოპერაციის დროს ეროვნული უშიშროების სამსახურის ვიცე-პოლკოვნიკი მოკლეს, ხოლო კიდევ ერთი ოფიცერი დაშავდა.[14]

[1] Deutsche Welle; Afghanistan: Deadly bombing mars Taliban prisoner-swap talks; 1^st April, 2020; available at: https://www.dw.com/en/afghanistan-deadly-bombing-mars-taliban-prisoner-swap-talks/a-52980089

[2] BBC; Afghanistan and Taliban begin direct talk with aim of prisoner swap; 1^st April, 2020; available at: https://www.bbc.com/news/world-asia-52123951

[3] Deutsche Welle; Afghanistan: Taliban breaks off fruitless prisoner exchange talks; 7 April, 2020; available at: https://www.dw.com/en/afghanistan-taliban-breaks-off-fruitless-prisoner-exchange-talks/a-53044480

[4] Reuters; Rockets hit US air base in Afghanistan; no casualties; 9 April, 2020; available at: https://www.reuters.com/article/us-usa-afghanistan-attack/rockets-hit-u-s-air-base-in-afghanistan-no-casualties-idUSKCN21R0TL

[5] იმედის ახალი ამბები; ქაბულში აფეთქებას მსხვერპლი მოჰყვა; 29 აპრილი, 2020; ხელმისაწვდომია ბმულზე: https://imedinews.ge/ge/msoflio/139605/qabulshi-apetqebas-mskhverpli-mohkva

[6] Deutsche Welle; Syria: Record drop in monthly death toll; 1^st April, 2020; available at: https://www.dw.com/en/syria-record-drop-in-monthly-death-toll/a-52983563

[7] CP24; Two ex-Syrian secret police officers go on trial for torture in Germany; 23 April, 2020; available at: https://www.cp24.com/world/two-ex-syrian-secret-police-officers-go-on-trial-for-torture-in-germany-1.4908228

[8] SANA; Air defenses repel Israeli missile aggression over Damascus, down most of missiles; 27 April, 2020; available at: https://sana.sy/en/?p=190583

[9] Reuters; Bomb blast kills 40 people in Syrian town of Afrin, Turkey says; 28 April, 2020; available at: https://www.reuters.com/article/us-syria-security-turkey-blast-afrin/bomb-blast-kills-40-people-in-syrias-afrin-turkey-idUSKCN22A2IC?il=0

[10] Reuters; Yemen separatists announce self-rule in south, complicating peace efforts; By Mohammed Ghobari, Mohammed Mokhashef; 26 April, 2020; available at: https://www.reuters.com/article/us-yemen-security-south/stc-announces-plan-for-self-rule-in-south-yemen-government-calls-move-catastrophic-idUSKCN228003?il=0

[11] BBC; Saudi Arabia to abolish flogging – supreme court; 24 April, 2020; available at: https://www.bbc.com/news/world-middle-east-52420307

[12] BBC; Saudi Arabia ends executions for crimes committed by minors, says commission; 27 April 2020; available at: https://www.bbc.com/news/world-middle-east-52436335

[13] Reuters; Rockets land near oil district in southern Iraq; no casualties; By Aref Mohammed; 6 April, 2020; available at: https://www.reuters.com/article/us-iraq-security-energy/rockets-hit-near-site-of-foreign-oil-firms-state-run-companies-in-iraqs-basra-sources-idUSKBN21O0PT

[14] იმედის ახალი ამბები; ეგვიპტეში შვიდი ტერორისტი გაანადგურეს, რომლებიც აღდგომის დღესასწაულზე ტერაქტებს გეგმავდნენ; 15 აპრილი, 2020; ხელმისაწვდომია ბმულზე: https://imedinews.ge/ge/msoflio/136907/egvipteshi-shvidi-teroristi-gaanadgures-romlebits-agdgomis-dgesastsaulze-teraqtebs-gegmavdnen

აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტი 2019 წელს გამოქვეყნებულ ანგარიშში საუდის არაბეთის შესახებ წერს, რომ საუდის არაბეთის სამეფო მონარქიაა, რომელსაც მართავს მეფე სალმან ბინ აბდულაზიზ ალ საუდი, რომელიც არის როგორც სახელმწიფოს, ასევე მთავრობის მეთაური. 1992 წლის საბაზისო კანონი, რომელიც განსაზღვრავს მმართველობის სისტემას, ადამიანის უფლებებს და მთავრობის მოვალეობებსა და ძალაუფლებას, ადგენს, რომ ყურანი და სუნა (წინასწარმეტყველ მუჰამედის ტრადიციები) ქვეყნის კონსტიტუციის როლს ასრულებს. კანონით დადგენილია, რომ მეფე აბდულაზიზის მამრობითი სქესის მემკვიდრეები არიან ქვეყნის მმართველები.

მთავრობა და მისი სახელით მოქმედი პირები ჩართულები არიან თვითნებურ და უკანონო მკვლელობებში. ვრცელდება ინფორმაციები გაუჩინარებების შესახებ, სადაც ასევე ხელისუფლების აგენტების ხელი ურევია. ხელისუფლების განცხადებით, ქვეყანაში პოლიტიკური პატიმრები არ არიან, თუმცა ადგილობრივი აქტივისტებისა და ადამიანის უფლებათა დამცველების ცნობით, საუდის არაბეთში ასობით და ათასობით პოლიტიკური პატიმარია. სანდო წყაროების მტკიცებით, ხელისუფლება პირებს აკავებს მშვიდობიანი აქტივობებისა და პოლიტიკური ოპოზიციონერობისთვისაც.

კანონი არ უზრუნველყოფს გამოხატვის, მათ შორის პრესის თავისუფლებას. საბაზისო კანონი განმარტავს, რომ „მასმედია და გამოხატვის ყველა სხვა საშუალება უნდა იყენებდეს თავაზიან ლექსიკას, უნდა ემსახურებოდეს ქვეყნის განმანათლებლობას და აძლიერებდეს ერთიანობას. მედიას ეკრძალება ისეთი ქმედება, რომელიც გამოიწვევს უწესრიგობას და განხეთქილებას, რაც ზიანს მიაყენებს ქვეყნის და საზოგადოების უსაფრთხოებას ან შელახავს ადამიანის უფლებებსა და ღირსებას“. ხელისუფლების პასუხისმგებლობაა, განსაზღვროს რა სახის ტექსტი ან გამოხატვა უქმნის საფრთხეს ეროვნულ უსაფრთხოებას. მთავრობას შეუძლია აკრძალოს ან შეაჩეროს მედიასაშუალების საქმიანობა თუ ჩათვლის, რომ ის არღვევს პრესისა და პუბლიკაციების შესახებ კანონს. ხელისუფლება კრძალავს ასობით ინტერნეტ საიტს და აწარმოებს ათასობით ონლაინ რესურსის მონიტორინგს. ხშირად ვრცელდება ინფორმაცია ქვეყანაში სიტყვის თავისუფლების შეზღუდვების შესახებ.

ხელისუფლება ახდენს აზრის საჯაროდ გამოხატვის მონიტორინგს და აწესებს სამართლებრივ კონტროლს გამოხატვის თავისუფლებაზე და უკრძალავს პირებს, ჩაერთონ პოლიტიკური სფეროს საჯარო კრიტიკაში. მთავრობამ არაერთი პირი მისცა სამართლებრივ პასუხისგებაში მათი სიტყვის თავისუფლების უფლებით სარგებლობის გამო. მწერლები, ჟურნალისტები და ბლოგერები ხშირად ხდებიან დაპატიმრების, თავისუფლების აღკვეთისა და ძალადობის ობიექტები. კანონი არ უზრუნველყოფს შეკრების თავისუფლებას, რასაც ხელისუფლება მკაცრად ზღუდავს.[1]

საერთაშორისო ადამიანის უფლებათა დამცველი ორგანიზაცია „Freedom House“ 2019 წელს გამოქვეყნებულ ანგარიშში საუდის არაბეთის შესახებ წერს, რომ ქვეყნის აბსოლუტური მონარქია ზღუდავს თითქმის ყველა პოლიტიკურ და სამოქალაქო უფლებას. პოლიტიკური პარტიები აკრძალულია და განსხვავებული პოლიტიკური აზრი ეფექტურადაა კრიმინალიზებული. მთავრობა აკონტროლებს მედიის შინაარსს და დომინირებს რეგიონული ბეჭდვითი და სატელიტური-სატელევიზიო დაფარვის კუთხით. ჟურნალისტები შეიძლება გახდნენ თავისუფლების აღკვეთის მსხვერპლნი სხვადასხვა სახის ბუნდოვანი ბრალდებების გამოყენებით.

2011 წელს პრესის შესახებ კანონში შესული ცვლილების თანახმად, კრიმინალიზებულია, მათ შორის, ნებისმიერი კრიტიკა რომელიც მიმართული იქნება ქვეყნის უზენაესი მუფტის, მაღალი რელიგიური მქადაგებლების საბჭოს ან მთავრობის წარმომადგენლებისკენ. აღნიშნული წესის დარღვევამ შესაძლოა გამოიწვიოს დაჯარიმება და მედია საშუალების დახურვა. ყველა ბლოგსა და ინტერნეტ გვერდს ან პირს, რომელიც წერს ამბავს ან კომენტარს ონლაინ სივრცეში, უნდა ჰქონდეს ინფორმაციის სამინისტროს მიერ გაცემული ლიცენზია; წინააღმდეგ შემთხვევაში ვებ-გვერდი შეიძლება დაჯარიმდეს ან დაიხუროს.

სამეცნიერო თავისუფლება შეზღუდულია. ხორციელდება კლასების მონიტორინგი, რათა პროცესი შეესაბამებოდეს დადგენილ კურიკულუმს. იკრძალება სეკულარული ფილოსოფიის ან ისლამის გარდა, სხვა რელიგიის სწავლება. აკადემიკოსები აწყდებიან სხვადასხვა სახის სასჯელს მთავრობის პოლიტიკის საჯარო კრიტიკული ანალიზისთვის.

საუდელებს აქვთ საშუალება, გარკვეული დოზით, ჩაერთონ კერძო საუბრებში პოლიტიკურ ან სხვა საკითხებზე, მათ შორის გააკრიტიკონ მთავრობის საქმიანობის ესა თუ ის ასპექტი. მიუხედავად ამისა, მკაცრი სისხლის სამართლებრივი სასჯელები აფერხებს რეჟიმის უფრო კონკრეტულ კრიტიკას და თავისუფალ დისკუსიას ისეთ საკითხებზე, როგორიცაა რელიგია და სამეფო ოჯახი. კანონმდებლობა გამოხატვის სფეროში ისე ბუნდოვნადაა შედგენილი, რომ ხელისუფლებას დისკრეციის საკმაოდ დიდ საშუალებას აძლევს, თავად განსაზღვროს, რა არის კანონის დარღვევა.

გამოხატვის თავისუფლების კუთხით არსებული ვითარება კიდევ უფრო შეირყა 2018 წელს, როდესაც დააპატიმრეს ქალთა უფლებების აქტივისტები და მთავრობის პოლიტიკის სხვა კრიტიკოსები, რასაც დაემატა ჯამალ ჰაშაღის მკვლელობა[2] სტამბოლში. ყოველივე ამან რიგით საუდელებს აიძულა განსხვავებული აზრის საჯაროდ გამოხატვისგან თავის შეკავება. ჰაშაღის გაუჩინარების შემდეგ, სამართალდამცავებმა საუდის არაბეთის მოქალაქეებსა და რეზიდენტებს შეახსენეს, რომ ჭორებისა თუ ცრუ ინფორმაციის გავრცელებისთვის, შესაძლოა დასჯილიყვნენ 5 წლით თავისუფლების აღკვეთით. საუდის არაბეთში ფართოდაა გავრცელებული თვალთვალი და ჯაშუშობის მიმართ მოწყვლადი არიან ის საუდელებიც, რომლებიც უცხო ქვეყნებში ცხოვრობენ.[3]

საერთაშორისო ადამიანის უფლებათა დამცველი ორგანიზაცია „Amnesty International“ 2019 წელს გამოქვეყნებულ ანგარიშში საუდის არაბეთის შესახებ წერს, რომ ხელისუფლება ძალადობს, აპატიმრებს და სისხლის სამართლის პასუხისგებაში აძლევს, მათ შორის, მთავრობის კრიტიკოსებს. საუდის არაბეთის ხელისუფლება ქვეყნის ანტი-ტერორისტულ კანონს იყენებს იმ პირების მიმართაც, ვინც მშვიდობიანად შეეცდება შეკრებისა და გამოხატვის თავისუფლებით ისარგებლოს. კიბერ-დანაშაულის შესახებ კანონით კი ისჯება მთავრობის პოლიტიკის კრიტიკა. ადამიანის უფლებათა აქტივისტები გამოხატვის თავისუფლების უფლებით სარგებლობისთვის მრავალწლიან სასჯელს იხდიან საპატიმროებში. ყველა სახის შეკრება, მათ შორის მშვიდობიანი დემონსტრაცია, კვლავ აკრძალულია შსს სამინისტროს 2011 წლის ბრძანებულებით.[4]

საერთაშორისო ადამიანის უფლებათა დამცველი ორგანიზაცია „Human Rights Watch“ 2020 წელს გამოქვეყნებულ ანგარიშში საუდის არაბეთის შესახებ წერს, რომ ქვეყანა უპრეცედენტო კრიტიკის ობიექტი გახდა 2019 წელს, რაც გამოწვეული იყო ქვეყანაში ადამიანის უფლებების დაცვის კუთხით არსებული ვითარებით და საუდელი ჟურნალისტის ჯამალ ჰაშაღის მკვლელობის საქმით. 2019 წლის განმავლობაში საუდის არაბეთის ხელისუფლება განაგრძობდა ადამიანის უფლებათა აქტივისტების, დამოუკიდებელი რელიგიური პირებისა და განსხვავებული აზრის დევნას. საუდელი პროკურორები კვლავ ითხოვდნენ სიკვდილით დასჯის გამოყენებას იმ პირების მიმართ, ვისაც აპატიმრებდნენ მშვიდობიანი აქტივობებისა და განსხვავებული აზრის გამო.[5]

[1] USDOS – US Department of State: Country Report on Human Rights Practices 2018 – Saudi Arabia, 13 March 2019

 (accessed on 6 February 2020)

[2] ცნობილი საუდელი ჟურნალისტი და ხელისუფლების კრიტიკოსი ჯამალ ჰაშაღი სტამბოლში საუდის არაბეთის საკონსულოში გაუჩინარდა. მოგვიანებით, მისი მკვლელობის საქმეზე საუდის არაბეთმა ხუთი პირი გაასამართლა. გავრცელებული მოსაზრებით, ჰაშაღის მკვლელობის ორგანიზება საუდის არაბეთის ხელისუფლებამ მოახდინა.

[3] Freedom House: Freedom in the World 2019 – Saudi Arabia, 4 February 2019

 (accessed on 6 February 2020)

[4] AI – Amnesty International: Human rights in the Middle East and North Africa: Review of 2018 – Saudi Arabia [MDE 23/9902/2019], 26 February 2019

 (accessed on 6 February 2020)

[5] HRW – Human Rights Watch: World Report 2020 – Saudi Arabia, 14 January 2020

 (accessed on 6 February 2020)

ავღანეთში არსებული ვითარება – ავღანეთის ჩრდილოეთით, ბალხის პროვინციაში „თალიბანის“ მებრძოლების თავდასხმას 15 სამხედრო ემსხვერპლა. მთებში განლაგებულ იზოლირებულ საგუშაგოზე იერიში „თალიბანის“ ათობით მებრძოლმა მიიტანა. დაჯგუფებამ მომხდარზე პასუხისმგებლობა საჯაროდ აიღო.[1]

„თალიბანმა“ ავღანური ორგანიზაციის „სახალხო მოძრაობა მშვიდობისთვის“ 27 წევრი გაიტაცა. მოძრაობის აქტივისტები მთელი ქვეყნის მასშტაბით მარშებს აწყობენ და ავღანეთში მძვინვარე კონფლიქტის ყველა მხარეს მოლაპარაკებებისა და მშვიდობისკენ მოუწოდებენ. აქტივისტები  ქვეყნის დასავლეთით, ფარაჰის პროვინციაში გაიტაცეს. მოძრაობის ლიდერების თქმით, მათ აქტივისტებს უკვე მეოთხედ იტაცებენ. „თალიბანს“ მომხდართან დაკავშირებით საჯარო კომენტარი არ გაუკეთებია.[2]

საუდის არაბეთში ნაადრევი ქორწინება აიკრძალა – ახალი კანონმდებლობით, ქორწინებისთვის მინიმალურ ასაკად 18 წელი განისაზღვრა. მათ, ვისაც 18 წლამდე ასაკში მოუნდება დაქორწინება, სპეციალური ნებართვის აღება დასჭირდება, რომელიც სასამართლომ უნდა გასცეს.[3]

სომალიში აფეთქებას ათობით ადამიანი ემსხვერპლა – შემთხვევა დედაქალაქ მოგადიშუში მოხდა. დანაღმული ავტომობილი საკონტროლო-გამშვებ პუნქტზე 28 დეკემბერს აფეთქდა. დაღუპულთა რიცხვმა 75-ს გადააჭარბა, დაშავებულია 90-მდე ადამიანი. აფეთქებაზე პასუხისმგებლობა არავის აუღია.[4]

უკრაინის კრიზისი – უკრაინის მთავრობამ და პრო-რუსმა სეპარატისტებმა პატიმრების გაცვლა დაიწყეს. საუბარია ყველა პატიმარზე. პატიმრების გაცვლის შესახებ შეთანხმებას რუსეთის პრეზიდენტმა ვლადიმერ პუტინმა და უკრაინის პრეზიდენტმა ვოლოდიმირ ზელენსკიმ დეკემბერში მიაღწიეს. გავრცელებული ინფორმაციით, უკრაინულ მხარეს 55 კაცს გადასცემენ, თუმცა უკრაინის ობმუდსმენმა, ლიუდმილა დენისოვამ უკრაინელ ჟურნალისტებს განუცხადა, რომ კიევი პატიმართა გაცვლის პროცესში 80 კაცის გადაცემას ელის. თავის მხრივ, კიევი მზად არის, სხვადასხვა მძიმე დანაშაულისათვის მსჯავრდებული და ბრალდებული 87 პირი გაათავისუფლოს. ამასთან, აღმოსავლეთ უკრაინაში კონფლიქტებზე მომუშავე საერთაშორისო ჯგუფი რუსეთსა და უკრაინას შორის პატიმრების გაცვლის პირობაზე შეთანხმდა. ამის შესახებ ჯგუფში რუსეთის წარმომადგენელმა ბორის გრიზლოვმა 23 დეკემბერს განაცხადა. რუსეთმა და უკრაინამ პატიმრები 7 სექტემბერს გაცვალეს. ამ ფაქტს პრეზიდენტმა ვოლოდიმირ ზელენსკიმ დონბასის რეგიონში „საშინელი ომის“ დასრულებისკენ გადადგმული ნაბიჯი უწოდა.[5]

იემენის კრიზისი – სამხედრო აღლუმზე ირანის მიერ მხარდაჭერილი ჰუსიტების მიერ განხორციელებულ საჰაერო იერიშს ათამდე ადამიანის სიცოცხლე ემსხვერპლა. მომხდარზე პასუხისმგებლობა არცერთ დაჯგუფებას არ აუღია და საჯარო კომენტარი არც ჰუსიტების წარმომადგენლებს გაუკეთებიათ.[6]

ერაყში აშშ-ის საელჩოს თავს დაესხნენ – ბაღდადში, აშშ-ის მიერ ერაყში საბრძოლო დაჯგუფება „ქატაიბ ჰეზბოლას“ ობიექტებზე მიტანილი იერიშის გამო დაწყებული საპროტესტო აქციის მონაწილეები, აშშ-ის საელჩოში შეიჭრნენ. დემონსტრანტებმა ერთერთ საგუშაგო კოშკს ცეცხლი წაუკიდეს, ამერიკელმა ჯარისკაცებმა კი ხალხის დასაშლელად ცრემლმდენი გაზი გამოიყენეს. მანამდე აშშ-ის ქმედებები ერაყის საგარეო საქმეთა სამინისტრომ დაგმო, ირანმა კი, რომელიც „ქატაიბ ჰეზბოლას“ უჭერს მხარს, თავდასხმას „ტერორიზმის ნათელი მაგალითი“ უწოდა. აშშ-ის საჰაერო ძალებმა სირიასა და ერაყში დაჯგუფება ქატაიბ ჰეზბოლას“ ობიექტებზე იერიში 29 დეკემბერს მიიტანეს. „ქატაიბ ჰეზბოლა“ შიიტი მუსლიმების საბრძოლო დაჯგუფებაა, რომელსაც ირანი უჭერს მხარს. ის 2007 წელს შეიქმნა.[7]

ვაშინგტონი არ აპირებს საელჩოს ევაკუაცია მოხდინოს, პირიქით, შტატები რეგიონში დამატებითი სამხედრო ძალის გაგზავნას გეგმავს. აშშ-ის პრეზიდენტმა დონალდ ტრამპმა საელჩოზე თავდასხმაში ირანი დაადანაშაულა. „ირანმა ამერიკელი კონტრაქტორი მოკლა, ბევრი დაჭრა. ჩვენ მტკიცედ ვუპასუხეთ და ყოველთვის ასე მოვიქცევით. ახლა კი ირანმა ერაყში აშშ-ის საელჩოზე თავდასხმის ორგანიზება განახორციელა. ისინი სრულად აგებენ პასუხს“, – დაწერა ტრამპმა.[8]

[1] Reuters; Taliban kill 15 in attack on Afghan security checkpoint: local officials; 24 December, 2019; available at: https://www.reuters.com/article/us-afghanistan-attack/taliban-kill-15-in-attack-on-afghan-security-checkpoint-local-officials-idUSKBN1YS0K2

[2] BBC; Afghan People’s Peace Movement marchers kidnapped by Taliban; 25 December, 2019; available at: https://www.bbc.com/news/world-asia-50911882

[3] Saudi Gazette; Ministry of Justice bans marriage under 18; 23 December, 2019; available at: http://saudigazette.com.sa/article/585608/SAUDI-ARABIA/Ministry-of-Justice-bans-marriage-under-18?fbclid=IwAR3A67z1p8wzGLCBfSMC766MM2X0rJj7ybj95xbix7SgtkmeYfynHHLi8t8

[4] BBC; Rush-hour vehicle bomb kills dozens in Somali capital; 28 December, 2019; available at: https://www.bbc.com/news/world-africa-50932130

[5] Reuters; Ukraine holds big prisoner swap with pro-Russian separatists; By Pavel Polityuk and Vladimir Soldatkin; 29 December, 2019; available at: https://www.reuters.com/article/us-ukraine-crisis-prisoners-swap/ukraine-and-separatists-begin-all-for-all-prisoner-swap-reports-idUSKBN1YX04N?il=0

[6] Reuters; Missile hits military parade in Yemen, killing at least seven; 29 December, 2019; available at: https://www.reuters.com/article/us-yemen-security-blast/blast-hits-military-parade-in-yemen-idUSKBN1YX047?il=0

[7] BBC; US Baghdad embassy attacked by protesters angry at air strikes; 31 December, 2019; available at: https://www.bbc.com/news/world-middle-east-50956111

[8] Reuters; US has no plans to evacuate embassy in Baghdad, more forces being sent to compound; By Idrees Ali and David Brunnstrom; 31 December, 2019; available at: https://www.reuters.com/article/us-iraq-security-usa-trump/trump-blames-iran-for-orchestrating-attack-on-u-s-embassy-in-iraq-idUSKBN1YZ0TD

პაკისტანის ყოფილ პრეზიდენტს სიკვდილი მიუსაჯეს – პაკისტანის სასამართლომ ქვეყნის ყოფილ პრეზიდენტს, გენერალ ფერვეზ მუშარაფს სასიკვდილო განაჩენი გამოუტანა. გადაწყვეტილება 3-კაციანმა კოლეგიამ ხმათა უმრავლესობით მიიღო. მუშარაფი ქვეყნის ღალატში ცნეს დამნაშავედ. საქმე 2007 წელს მიღებულ გადაწყვეტილებას ეხება, როცა მუშარაფმა ქვეყნის კონსტიტუცია გააუქმა, რითაც მმართველობა გაიხანგრძლივა. გენერალმა მუშარაფმა ძალაუფლება 1999 წელს, სამხედრო გადატრიალების შედეგად მოიპოვა და ქვეყნის პრეზიდენტის პოსტს 2001-2008 იკავებდა. ამჟამად ის დუბაიში იმყოფება, სადაც 2016 წელს გამოძიების ნებართვით მკურნალობის მიზნით ჩავიდა. მუშარაფი პაკისტანის პირველი სამხედრო ლიდერია, ვინც სასამართლოს წინაშე წარდგა.[1]

პაკისტანში პროფესორს მკრეხელობისთვის სიკვდილით დასჯა მიუსაჯეს – 33 წლის ჯუნაიდ ჰაფეეზი 2013 წლის მარტში, სოციალურ მედიაში წინასწარმეტყველ მუჰამედის წინააღმდეგ დამამცირებელი ტექსტების გამოქვეყნების გამო დააპატიმრეს. ჰაფეეზის განაჩენი ქალაქ მულტანში გამოცხადდა, სადაც ის უნივერსიტეტის პროფესორი იყო. Amnesty International-ის შეფასებით, ჯუნაიდ ჰაფეეზის სიკვდილით დასჯის განაჩენი სამართლიანობის უხეში დარღვევაა და უკიდურეს იმედგაცრუებას იწვევს. ორგანიზაციის განცხადებით, მთავრობამ ის დაუყოვნებლივ უნდა გაათავისუფლოს და უზრუნველყოს როგორც დაკავებულის, ასევე მისი ოჯახის წევრების უსაფრთხოება.[2]

2019 წელს მსოფლიოში 49 ჟურნალისტი მოკლეს – 389 ჟურნალისტს თავისუფლება შეუზღუდეს, ხოლო 57 მძევლად აიყვანეს და ტყვეობაში რჩება. ორგანიზაციის „რეპორტიორები საზღვრებს გარეშე“ განცხადებით, ჟურნალისტის პროფესია საფრთხეებს შეიცავს, თუმცა 2019 წელს მოკლული ჟურნალისტების რაოდენობა, ბოლო 16 წლის განმავლობაში ყველაზე დაბალია. ჟურნალისტები ძირითადად კონფლიქტის ზონებში დაიღუპნენ. 17 ჟურნალისტი საომარ მოქმედებებს სირიაში, ავღანეთსა და იემენში ემსხვერპლა. 2019 წელს ჩინეთსა და თურქეთში ყველაზე მეტი ჟურნალისტი დააპატიმრეს.[3]

თურქეთში სახელმწიფო გადატრიალების მცდელობის საქმეზე 170-ზე მეტი ადამიანი დააკავეს – თურქეთის ხელისუფლებამ სახელმწიფო გადატრიალების მცდელობის საქმეზე 260 ადამიანის დაკავების ორდერი გასცა. ამ დროისთვის 171 ადამიანი უკვე დააკავეს. როგორც პოლიცია განმარტავს, ეს ადამიანები იყენებდნენ აპლიკაციას „ByLock“. მთავრობა მიიჩნევს, რომ 3 წლის წინ ორგანიზატორები მისი დახმარებით მოქმედებდნენ. 2016 წელს სამხედრო გადატრიალების მცდელობის ორგანიზატორად თურქეთის ხელისუფლება აშშ-ში მცხოვრებ თურქ სასულიერო პირს ფეთჰულა გიულენს მიიჩნევს. 2016 წლიდან დღემდე გიულენის ორგანიზაციასთან კავშირის ბრალდებით დაკავებულთა რიცხვი 500000-ს აჭარბებს.[4]

ინდოეთში ყოფილ დეპუტატს გაუპატიურების საქმეზე სამუდამო პატიმრობა მიესაჯა – ინდოეთის პარლამენტის ყოფილ დეპუტატს, „ინდოეთის სახალხო პარტიის“ ყოფილ წევრ კულდიპ სენგარს გაუპატიურების საქმეზე სამუდამო პატიმრობა მიესაჯა. გარდა ამისა, სასამართლოს გადაწყვეტილებით, 51 წლის სენგარმა კომპენსაციის სახით 2,5 მილიონი რუპია (35 ათასი დოლარი) უნდა გადაიხადოს. ყოფილ დეპუტატს ბრალი 17 წლის გოგოს გაუპატიურებაში ედებოდა. საუბარია 2017 წლის ივნისში მომხდარ შემთხვევაზე, როდესაც გოგომ სენგარს დასაქმების თხოვნით მიმართა, ის კი გაიტაცეს. ერთი კვირის განმავლობაში მას როგორც სენგარი, ასევე სხვა პირები აუპატიურებდნენ. გასული წლის ივლისში გაუპატიურების მსხვერპლი საეჭვო ავტოავარიაში მოყვა. ავტოსაგზაო შემთხვევას გოგოს ორი დეიდა ემსხვერპლა, თავად დაზარალებულმა კი სხვადასხვა სიმძიმის დაზიანება მიიღო. ამის შემდეგ გოგოს დედამ ავტოსაგზაო შემთხვევაში კულდიპ სენგარი დაადანაშაულა. საქმეზე გამოძიება ჯერ არ დასრულებულა. რაც შეეხება „ინდოეთის სახალხო პარტიაში“ კულდიპ სენგარის წევრობას, ის პარტიიდან მხოლოდ მიმდინარე წლის აგვისტოში გარიცხეს.[5]

სირიის კრიზისი – სირიის პროვინცია იდლიბში ჰუმანიტარული კრიზისი შაბათს მომხდარი ავია იერიშების შემდეგ კი უფრო გამწვავდა. ავია იერიშებმა ათასობით ადამიანს აიძულა სახლების დატოვება. შაბათს ქალაქ სარაქებში ავია იერიშებს სულ ცოტა 12 ადამიანი ემსხვერპლა, ამ კვირაში შეტაკებების შედეგად კი დაახლოებით 140 ადამიანი დაიღუპა. ეს ტერიტორია სირიის არმიისა და რუსეთის ძალების სამიზნე გახდა. გაერომ „დაუყოვნებლივი დეესკალაციისკენ“ მოუწოდა მხარეებს. გაეროს განცხადებით, სირიის შეტევების გამო იდლიბის პროვინციაში 60 ათასამდე ადამიანი უკვე იძულებით გადაადგილდა. ჯამში რეგიონში 3 მილიონამდე მაცხოვრებელია. იდლიბის პროვინციაში ჰუმანიტარული კრიზისის გამწვავება განსაკუთრებით მას შემდეგ შეინიშნება, რაც გაეროს უსაფრთხოების საბჭოს რეზოლუციას ჩინეთმა და რუსეთმა ვეტო დაადეს. რეზოლუცია კიდევ ერთი წლით უზრუნველყოფდა საზღვარგარეთის დახმარებას პროვინციისთვის.[6]

ერაყში დაჯგუფება „ისლამური სახელმწიფო“ ისევ ძალას იკრებს – ერაყში „ისლამური სახელმწიფოს“ ჯგუფი, ორი წლის წინ ქვეყანაში ბოლო ტერიტორიების დატოვებისა და დაკარგვის შემდეგ, ძალებს იკრებს. ამის სულ უფრო მეტი მტკიცებულება არსებობს. ქურთები და დასავლეთის სადაზვერვო სამსახურების წარმომადგენლები აცხადებენ, რომ ISIS-ის წევრები ერაყში უფრო დახვეწილად მოქმედებენ და მათი თავდასხმები იზრდება. ქურთი მაღალჩინოსნის ლაჰურ თალაბანის განცხადებით, მებრძოლები ახლა უფრო მეტად გაწვრთნილები და გაცილებით საშიშები არიან ვიდრე „ალ-ქაიდას“ წევრები. „ისლამური სახელმწიფოს“ ლიდერი ჩრდილოეთ სირიაში სამხედრო ოპერაციისას ოქტომბერში მოკლეს. მოგვიანებით „ისლამურმა სახელმწიფომ“ ალ-ბაღდადის სიკვდილი დაადასტურა და ახალი ხალიფა აბუ იბრაჰიმ ალ-ჰაშიმი ალ-ქურაიში დაასახელა. ტერორისტულმა დაჯგუფება „ისლამურმა სახელმწიფომ“ სირიასა და ერაყში ტერიტორიების დიდი ნაწილი 2014-2015 წლებში დაიკავა. მათმა ძლევამოსილებამ პიკს 2014 წელს მიაღწია. ამის შემდეგ რადიკალების წინააღმდეგ საერთაშორისო ანტიტერორისტულმა კოალიციამ მასშტაბური ოპერაცია დაიწყო. „ისლამურმა სახელმწიფომ“ უკანასკნელი კონტროლირებადი ტერიტორია, სირიაში არსებული დასახლება ბაღუზი, 2019 წლის მარტში დაკარგა.[7]

ჯამალ ჰაშაღის მკვლელობაში ბრალდებულ 5 პირს სიკვდილი მიუსაჯეს – საუდის არაბეთში ჟურნალისტ ჯამალ ჰაშაღის მკვლელობაში ბრალდებულს 5 პირს სიკვდილი მიუსაჯეს. საქმის კიდევ სამ ფიგურანტს 24-24 წლით თავისუფლების აღკვეთა მიესაჯა. მსჯავრდებულთა ვინაობა არ სახელდება. ჯამალ ჰაშაღი სტამბოლში, საუდის არაბეთის საკონსულოში 2018 წლის ოქტომბერში მოკლეს. ის საუდის არაბეთის მთავრობას მწვავედ აკრიტიკებდა. მოკლული ჟურნალისტის დანაწევრებული სხეული ამ დრომდე არ არის ნაპოვნი. 8 თებერვალს გაერომ თავისი ექსპერტების დასკვნა გამოაქვეყნა, რომლის თანახმად, საუდელი ჟურნალისტის ჯამალ ჰაშაღის მკვლელობა საუდის არაბეთის მაღალჩინოსნებმა დაგეგმეს და შეასრულეს. საუდის არაბეთის საგარეო საქმეთა სამინისტრო გაეროს გამოძიების დასკვნის შედეგებს უარყოფს.[8]

[1] BBC; Pervez Musharraf: Pakistan ex-leader sentenced to death for treason; 17 December, 2019; available at: https://www.bbc.com/news/world-asia-50819772

[2] France 24; Pakistani professor sentenced to death for blasphemy; 21 December, 2019; available at: https://www.france24.com/en/20191221-pakistani-professor-sentenced-to-death-for-blasphemy

[3] Reporters Without Borders; RSF yearly round-up: “historically low” number of journalists killed in 2019; 16 December, 2019; available at: https://rsf.org/en/news/rsf-yearly-round-historically-low-number-journalists-killed-2019

[4] Anadolu Agency; ByLock operation in the capital: 171 detention; 17 December, 2019; available at: https://www.aa.com.tr/tr/15-temmuz-darbe-girisimi/baskentte-bylock-operasyonu-171-gozalti/1675619#

[5] BBC; Unnao rape case: Former BJP lawmaker Kuldeep Sengar gets life in jail; 20 December, 2019; available at: https://www.bbc.com/news/world-asia-india-50864968

[6] DW; Syria: Fears of humanitarian crisis rise after cross-border aid vetoed; 22 December, 2019; available at: https://www.dw.com/en/syria-fears-of-humanitarian-crisis-rise-after-cross-border-aid-vetoed/a-51769940

[7] BBC; ISIS in Iraq: Militants getting stronger again; By Orla Guerin; 23 December, 2019; available at: https://www.bbc.com/news/world-middle-east-50850325

[8] Bloomberg; Five sentenced to death in Khashoggi murder, royal aides cleared; By Donna Abu-Nasr; 23 December, 2019; available at: https://www.bloomberg.com/news/articles/2019-12-23/saudi-arabia-finds-11-guilty-in-jamal-khashoggi-murder

სირიის კრიზისი – სირიის ჩრდილო-აღმოსავლეთში, ირანის „ისლამური რევოლუციის გუშაგთა კორპუსის“ ბანაკზე სარაკეტო თავდასხმას მსხვერპლი მოყვა. დიდი ალბათობით, ავიაიერიში ისრაელის საჰაერო ძალებმა განახორციელეს. ავიაიერიშს სულ მცირე 5 სამხედრო ემსხვერპლა. „ისლამური რევოლუციის გუშაგთა კორპუსს“ მომხდართან დაკავშირებით კომენტარი არ გაუკეთებია. ირანული ელიტური სამხედრო ქვედანაყოფის ბანაკი ქალაქ აბუ-ქემალში, ელ-ჰამდანის სამხედრო აეროდრომზე მდებარეობს. 4 დეკემბერს ავიაიერიშის სამიზნე ამავე ბანაკის შეიარაღების საწყობი გახდა. აბუ-ქემალი სირიულმა ჯარმა „ისლამური სახელმწიფოსგან“ 2017 წლის ნოემბერში გაათავისუფლა.[1]

საუდის არაბეთის რესტორნებში ქალები და კაცები საერთო შესასვლელით ისარგებლებენ – აქამდე ქვეყნის ყველა რესტორანს ორი შესასვლელი ჰქონდა: ერთით ოჯახები და ქალები სარგებლობდნენ, მეორეთი კი მარტო მოსული კაცები. დღეს კი ქვეყნის მთავრობამ განაცხადა, რომ ეს წესი აუცილებელი აღარ არის. თუმცა სურვილის შემთხვევაში რესტორნების მფლობელებს ძველი წესით მუშაობა შეუძლიათ. ქალთა უფლებებზე ზრუნვა საუდის არაბეთის მემკვიდრე პრინცმა, მუჰამედ ბენ სალმანმა დაიწყო. მის მიერ წარმოდგენილ ეკონომიკური გარდაქმნის პროგრამაში, სახელწოდებით „ხედვა 2030“ ქალთა როლი მნიშვნელოვნად არის გაზრდილი.[2]

თურქეთში ქალთა უფლებადამცველების აქცია დაშალეს – თურქეთის პოლიციამ სტამბოლის ოლქში, კადიკოიში გამართული ქალების საპროტესტო აქცია დაშალა. აქციის მონაწილეებზე ქალებზე ძალადობას აპროტესტებდნენ. ქალებს სურდათ ეცეკვათ და ემღერათ „მოძალადეები ჩვენს გზაზე“, რომელიც ჩილელი ჯგუფის „Las Tesis“ მიერ არის შექმნილი. სიმღერა აკრიტიკებს სახელმწიფოს იმის გამო, რომ საკმარისად არ იბრძოლა ქალების ძალადობის წინააღმდეგ. სიმღერის ერთ მონაკვეთში ქალები ამბობენ „მოძალადე შენ ხარ“ და ამით უარყოფენ მოსაზრებას, თითქოს, მსხვერპლი ქალები გარკვეულწილად პასუხისმგებლები არიან იმაზე, რომ მათზე ძალადობენ. სტამბოლის პოლიციამ დემონსტრანტების წინააღმდეგ ცრემლმდენი გაზი გამოიყენა, ასევე რამდენიმე ქალი დააკავა. დაკავებულებს შორის იყო თურქული ფემინისტური ჯგუფის „ჩვენ შევაჩერებთ ფემიციდის პლატფორმას“ (We Will Stop Femicide Platform) ლიდერი.[3]

თურქეთის პარლამენტში ქალების მიმართ ძალადობა გააპროტესტეს – ოპოზიციური „რესპუბლიკური პარტიის“ წევრმა ქალებმა მაგიდებზე მუშტების ბრახუნი დაიწყეს და ჩილეს ფემინისტური ჯგუფის „Las Tesis“ სიმღერა „Rapist Is You“ (მოძალადე შენ ხარ) შეასრულეს. მათ კოლეგებს კი ხელში ოჯახური ძალადობის შედეგად მოკლული ქალების სურათები ეკავათ. ამ სიმღერას ფემინისტები და ქალების უფლებების დამცველები მთელი მსოფლიოს მასშტაბით იყენებენ. გასულ კვირას ის სტამბოლის ოლქში გამართულ დემონსტრაციაზეც გაჟღერდა, მაგრამ სამართალდამცველებმა აქციის 7 მონაწილე დააკავეს. დეპუტატმა სერა კადეღილმა დარბაზში მყოფ ქვეყნის შინაგან საქმეთა მინისტრს მიმართა და აუხსნა, რომ სიმღერის მიზეზი ქალების წინააღმდეგ ძალადობისკენ ყურადღების გაზრდაა. „მაგრამ თქვენი წყალობით, თურქეთი ერთადერთი ქვეყანაა, სადაც ამ პროტესტში მონაწილეობისთვის დეპუტატის იმუნიტეტი უნდა გქონდეს“, – განაცხადა პარლამენტარმა. ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის მონაცემებით, თურქეთში მცხოვრები ქალების 38% ცხოვრების ამა თუ იმ ეტაპზე პარტნიორის მხრიდან ძალადობის მსხვერპლი იყო. ევროპაში ეს მაჩვენებელი 25%-ს შეადგენს. თურქეთის უფლებადამცველი ჯგუფების მონაცემებით, 2018 წელს კაცებმა თურქეთში 440 ქალი მოკლეს.[4]

[1] იმედის ახალი ამბები; სირიაში ირანელი სამხედროების ბანაკზე ავიაიერიშს მსხვერპლი მოჰყვა; 8 დეკემბერი, 2019; ხელმისაწვდომია ბმულზე: https://imedinews.ge/ge/msoflio/123191/siriashi-iraneli-samkhedroebis-banakze-aviaierishs-mskhverpli-mohkva

[2] Reuters; Saudi Arabia ends gender-segregated entrances for restaurants; By Stephen Kalin; 8 December, 2019; available at: https://www.reuters.com/article/us-saudi-gender/saudi-arabia-ends-gender-segregated-entrances-for-restaurants-idUSKBN1YC0FZ

[3] DW; police break up Istanbul protest of violence against women; 9 December, 2019; available at: https://www.dw.com/en/police-break-up-istanbul-protest-of-violence-against-women/a-51583766

[4] DW; Turkey’s women lawmakers stage Las Tesis “rapist is you” protest; 15 December, 2019; available at: https://www.dw.com/en/turkeys-women-lawmakers-stage-las-tesis-rapist-is-you-protest/a-51684425

სირიის საკონსტიტუციო კომიტეტის შემდეგი შეხვედრა 25 ნოემბერს დაიწყება – გაეროს სპეციალურმა წარმომადგენელმა გეირ პედერსენმა სირიის საკონსტიტუციო კომიტეტის პირველი შეხვედრა დადებითად შეაფასა. პედერსენმა განაცხადა, რომ შეხვედრები მოსალოდნელზე უკეთესად წარიმართა, თუმცა გარკვეული საკითხების განხილვა ძალიან მტკივნეული იყო. მისივე თქმით, დელეგატებმა სუვერენიტეტის, ტერიტორიული მთლიანობის და ტერორიზმის თემებზე ისაუბრეს. მოლაპარაკებების შემდეგი ეტაპი 25 ნოემბერს დაიწყება. სირიის საკონსტიტუციო კომიტეტის პირველი შეხვედრა ჟენევაში, 30 ოქტომბერს დაიწყო. კომიტეტში 150 დელეგატია, რომლებიც სირიის მთავრობას, ოპოზიციას და სამოქალაქო სექტორს წარმოადგენენ. მათ ქვეყნის ახალი კონსტიტუცია უნდა შექმნან. საკონსტიტუციო კომიტეტი სექტემბერში შეიქმნა. 2011 წელს სამოქალაქო ომის დაწყების შემდეგ ეს სირიის მთავრობასა და ოპოზიციას შორის მიღწეული პირველი შეთანხმებაა. კონფლიქტს 370 000 ადამიანის სიცოცხლე ემსხვერპლა, 5,6 მილიონი კი ლტოლვილი გახდა.[1]

დონბასში ძალების გაყვანის ბოლო ეტაპი დაიწყო – უკრაინის სახელმწიფო ძალებმა და რუსეთის მიერ მხარდაჭერილმა სეპარატისტებმა დონბასში ძალების გაყვანის პროცესი სოფელ პეტროვსკოესთან დაიწყეს. მინსკის ხელშეკრულების მიხედვით, ეს ბოლო წერტილია, რომელშიც ძალების გაყვანა უნდა მოხდეს. პროცესს ეუთოს წარმომადგენლები აკვირდებიან. როგორც უკრაინის პრეზიდენტმა ვოლოდიმირ ზელენსკიმ აღნიშნა, მას იმედი აქვს, რომ ძალების გაყვანა უახლოეს მომავალში დასრულდება. ძალების გაყვანის პროცესი ფრონტის ხაზზე 29 ოქტომბერს, სოფელ ზოლოტოესთან დაიწყო. აღმოსავლეთ უკრაინაში შეიარაღებული კონფლიქტი დონეცკისა და ლუგანსკის ადგილობრივ ხელისუფლებასა და რუსეთის მომხრე აჯანყებულებს შორის 2014 წლის 6 აპრილს დაიწყო. შედეგად 13 000 ადამიანი დაიღუპა, 40 000 კი დაიჭრა.[2]

ავღანეთი დაკავებულ ტერორისტებს თალიბანის მძევლებზე გაცვლის – ასე ქვეყნის მთავრობა „თალიბანთან“ მოლაპარაკებების დაწყებას ცდილობს. ამერიკელი კევინ კინგი და ავსტრალიელი ტიმოთი ვიქსი ქაბულში, ავღანეთის ამერიკული უნივერსიტეტის ლექტორები იყვნენ, როცა 2016 წელს ისინი „თალიბანის“ მებრძოლებმა გაიტაცეს. 2017 წელს დაჯგუფებამ მათი მონაწილეობით ვიდეომიმართვა ჩაწერა, რომელშიც პროფესორები აშშ-ის პრეზიდენტს მათი გათავისუფლების სანაცვლოდ „თალიბანთან“ მოლაპარაკებების დაწყებას სთხოვდნენ. „თალიბანი“ და ვაშინგტონი შეთანხმებასთან ახლოს იყვნენ, მაგრამ დონალდ ტრამპმა მოლაპარაკებები მას შემდეგ გააუქმა, რაც „თალიბანის“ მიერ მოწყობილ ტერაქტს ამერიკელი ჯარისკაცი ემსხვერპლა. ავღანეთის მთავრობა „თალიბანსა“ და აშშ-ის შორის მოლაპარაკებებში არ მონაწილეობდა.[3]

ქაბულში შინაგან საქმეთა სამინისტროს შენობასთან ძლიერი აფეთქება მოხდა – წინასწარი ცნობით, დაიღუპა 7 ადამიანი და კიდევ 7 დაშავდა. ასაფეთქებელი მოწყობილობა ავტომობილში იყო დამონტაჟებული. აფეთქება ადგილობრივი დროით, დილის 07:30-ზე მოხდა, როდესაც ქუჩაში ცოტა ხალხი იყო. მომხდარზე პასუხისმგებლობა არავის აუღია.[4]

საუდის არაბეთმა ანტი-ფემინისტური ვიდეოს გამო ბოდიში მოიხადა – საუბარია სოციალური ქსელში (Twitter) გამოქვეყნებულ რგოლზე, სადაც ფემინიზმი, ჰომოსექსუალიზმი და ათეიზმი სახიფათო და ექსტრემიზმის შემცველ იდეებად სახელდება. სააგენტო საუდის არაბეთის მოქალაქეებს ამ კონცეფციების საფრთხის შესახებ აფრთხილებს. ვიდეო უფლებადამცველმა ორგანიზაციებმა გააკრიტიკეს, რის შემდეგაც სააგენტომ ოფიციალური განმარტება გამოაქვეყნა. განცხადების თანახმად, რგოლში რამდენიმე შეცდომაა და მისმა ავტორებმა დაკისრებულ დავალებას თავი სათანადოდ ვერ გაართვეს. მომხდართან დაკავშირებით განცხადება საუდის არაბეთის ადამიანის უფლებების კომისიამაც გაავრცელა. უწყებაში მიიჩნევენ, რომ ფემინიზმი დანაშაული არ არის, თუმცა ჰომოსექსუალიზმსა და ათეიზმზე კომენტარს არ აკეთებენ. ქალთა უფლებებზე ზრუნვა საუდის არაბეთის მემკვიდრე პრინცმა, მუჰამედ ბენ სალმანმა დაიწყო. მის მიერ წარმოდგენილ ეკონომიკური გარდაქმნის პროგრამაში, სახელწოდებით „ხედვა 2030“, ქალთა როლი მნიშვნელოვნად არის გაზრდილი.[5]

[1] Reuters; First Syria talks in more than a year better than expected but no handshake; By Emma Farge, Babak Dehghanpisheh; 8 November, 2019; available at: https://www.reuters.com/article/us-syria-security-un/syrian-talks-to-reconvene-in-geneva-on-november-25-u-n-envoy-idUSKBN1XI1IP

[2] Reuters; Ukraine, Russian-backed rebels begin Donbass village withdrawal; 9 November, 2019; available at: https://www.reuters.com/article/us-ukraine-crisis-withdrawal/ukraine-russian-backed-rebels-begin-donbass-village-withdrawal-idUSKBN1XJ07M

[3] BBC; Afghanistan announces Taliban prisoner swap to free hostages; 12 November, 2019; available at: https://www.bbc.com/news/world-asia-50386284

[4] იმედის ახალია ამბები; ავღანეთის შსს-ის შენობასთან აფეთქებას მსხვერპლი მოჰყვა; 13 ნოემბერი, 2019; ხელმისაწვდომია ბმულზე: https://imedinews.ge/ge/msoflio/121098/avganetis-shsss-shenobastan-apetqebas-mskhverpli-mohkva

[5] BBC; Saudi Arabia apologizes for video labeling feminism as extremism; 13 November, 2019; available at: https://www.bbc.com/news/world-middle-east-50401311უკრაი

საპროტესტო აქციები ერაყში – ანტისამთავრობო აქციების დროს დემონსტრანტებსა და პოლიციას შორის შეტაკების შედეგად 5 ადამიანი დაიღუპა. დაპირისპირება ბაღდადში მოხდა, როდესაც დემონსტრანტები გადაკეტილ ტაჰრირის მოედანზე შესვლას ცდილობდნენ. ქვეყნის მთავრობამ მომხდარის გამო მწუხარება გამოთქვა და დაპირისპირებაში პროვოკატორები დაადანაშაულა.

ერაყის დედაქალაქში ანტისამთავრობო აქციების დროს დემონსტრანტების და პოლიციის შეტაკების მეორე დღეს კომენდანტის საათი ამოქმედდა. შეზღუდვა იქამდე იმოქმედებს, სანამ ახალი ზომების შესახებ არ გახდება ცნობილი. კომენდანტის საათი, ბაღდადის გარდა, ერაყის კიდევ სამ ქალაქში გამოცხადდა. მთელი ქვეყნის მასშტაბით ანტისამთავრობო აქციები იმართება. დემონსტრანტები სამუშაო ადგილების სიმცირეს, კორუფციასა და ეკონომიკურ პრობლემებს აპროტესტებენ. 2 ოქტომბრის მონაცემებით, ანტისამთავრობო აქციების დროს დემონსტრანტების და პოლიციის შეტაკების შედეგად 5 ადამიანი დაიღუპა. 3 ოქტომბრის ღამეს შეტაკებების შედეგად კიდევ 11 ადამიანი დაიღუპა, მათ შორის ერთი პოლიციელი.[1]

5 ოქტომბრისთვის ერაყში ანტისამთავრობო გამოსვლების შედეგად დაღუპულთა რიცხვი 100-მდე გაიზარდა, დაშავებულთა რაოდენობა კი 3 000-ს აღემატება. ბაღდადში დიდი მოედნების ჩაკეტვის მიუხედავად, დემონსტრანტებსა და პოლიციას შორის შეტაკებები მაინც გრძელდება. აქციები ქვეყნის სხვა ქალაქებშიც მიმდინარეობს. მთავრობამ ქვეყნის ტერიტორიის 75%-ს ინტერნეტი გაუთიშა. სატელევიზიო მიმართვაში ერაყის პრემიერმა ადელ აბდულ მადიმ აღნიშნა, რომ მოსახლეობის ესმის, მაგრამ ქვეყანაში არსებული პრობლემების „ჯადოსნური გადაწყვეტა“ არ არსებობს.[2]

საუდის არაბეთში ქალები ჯარში იმსახურებენ – საუდის არაბეთის ხელისუფლებამ ქალებს შეიარაღებულ ძალებში მსახურების უფლება მისცა. გავრცელებული ინფორმაციით, ქალებს არმიის ყველა შენაერთში ექნებათ მუშაობის უფლება რიგითის, კაპრალის, უმცროსი და უფროსი სერჟანტის რანგში. ქალთა უფლებებზე ზრუნვა საუდის არაბეთის მემკვიდრე პრინცმა მუჰამედ ბენ სალმანმა დაიწყო. მის მიერ წარმოდგენილ ეკონომიკური გარდაქმნის პროგრამაში „ხედვა 2030“ ქალთა უფლებები მნიშვნელოვნად გაზრდილია.[3]

ვითარება ავღანეთში – ავღანეთში აფეთქებას სულ მცირე 10 ადამიანი ემსხვერპლა, 27 კი დაშავდა. თავდასხმა ქვეყნის აღმოსავლეთ ნაწილში მდებარე ქალაქ ჯალალაბადში მოხდა. ყველა დაღუპული მშვიდობიანი მოქალაქეა, მათ შორის კი ერთი ბავშვი. ადგილობრივი მთავრობის ცნობით, ასაფეთქებელი მოწყობილობა მოტოციკლზე იყო დამონტაჟებული, თავდასხმის სამიზნე კი არმიის კუთვნილი ავტობუსი იყო. მომხდარზე პასუხისმგებლობა არცერთ დაჯგუფებას არ აუღია.[4]

[1] BBC; Iraq protests: Curfew imposed in Baghdad amid widespread unrest; 3 October, 2019; available at: https://www.bbc.com/news/world-middle-east-49909774

[2] BBC; Iraq protests: Death toll nears 100 as unrest enters fifth day; 5 October, 2019; available at: https://www.bbc.com/news/world-middle-east-49946325?fbclid=IwAR3LGh2s3QVjeSGbiBf3Lq16qXtMdC_IDxYpyYJhMiSbENTVQWUTkB5u-ww

[3] Asharq Al-Awsat; Saudi armed forces allow female recruits in military posts; 3 October, 2019; available at: https://aawsat.com/english/home/article/1929461/saudi-armed-forces-allow-female-recruits-military-posts?fbclid=IwAR1i0vxcBgQlJUkM7tWZsiNN0pEbewSto8RALHvfeaYiLs3i2s6-ggJpk2E

[4] 1 TV News; Bomb hits Afghan army bus in Jalalabad, casualties reported; 6 October, 2019; available at: http://www.1tvnews.af/en/news/afghanistan/39786-bomb-hits-afghan-army-bus-in-jalalabad-casualties-reported

იემენის კრიზისი – სამხედრო აღლუმზე აფეთქებას სულ მცირე 32 ადამიანი ემსხვერპლა, არიან დაჭრილებიც. ინციდენტი ქალაქ ადენში მოხდა. მომხდარზე პასუხისმგებლობა ჰუსიტმა ამბოხებულებმა აიღეს. თავდასხმისას საშუალო მანძილის რაკეტები და დრონი გამოიყენეს.[1]

საუდელ ქალებს დამოუკიდებლად მოგზაურობის უფლება მისცეს – შესაბამისი ნებართვა არაბეთის მეფემ გასცა. აქამდე საუდელ ქალებს ქვეყნის დასატოვებლად ოჯახის მამაკაცი წევრის ნებართვა სჭირდებოდათ. ახლა მათ კაცების მსგავსად შეუძლიათ სასურველ ქვეყანაში წასვლა. მათ ასევე შეუძლია პასპორტის აღებაც.[2]

სომალიში თავდასხმისას დაშავებული დედაქალაქის მერი საავადმყოფოში გარდაიცვალა – აბდირაჰმან ომარ ოსმანი 24 ივლისს სამთავრობო შენობაზე განხორციელებული თავდასხმის დროს დაიჭრა და კლინიკაში მკურნალობდა. ის პირველ აგვისტოს გარდაიცვალა. აფეთქებაზე კი პასუხისმგებლობა დაჯგუფება ალ-შაბაბმა აიღო.[3]

ვითარება ავღანეთში – ავტობუსს, რომელსაც ავღანეთის ტელევიზიის თანამშრომლები გადაყავდა, თავს დაესხნენ. ქაბულში მომხდარ შემთხვევას ორი ადამიანი ემსხვერპლა, ორი კი დაშავდა. თავდასხმაზე პასუხისმგებლობა არავის აუღია.[4]

ჰერათში მომხდარი აფეთქებისას 4 ადამიანი დაიღუპა და 25 დაშავდა. ხელნაკეთი ასაფეთქებელი მოწყობილობა მოტოციკლზე იყო დამონტაჟებული და პოლიციის განყოფილებასთან ამოქმედდა. დაღუპულთა და დაშავებულთა უმრავლესობა გარე მოვაჭრეები იყვნენ.[5]

ქაბულის დასავლეთით მომხდარი აფეთქებისას 14 ადამიანი დაიღუპა და 145 დაშავდა. თვითმკვლელმა ტერორისტმა ავტომობილში დამონტაჟებული ბომბი პოლიციის სამმართველოსთან ახლოს ააფეთქა. დაღუპულთა შორის ძირითადად მშვიდობიანი მოსახლეობაა, მათ შორის ქალები და ბავშვები. მომხდარზე პასუხისმგებლობა დაჯგუფება თალიბანმა აიღო.[6]

[1] Reuters; Houthi attack kills more than 30 in Yemen’s Aden, Saudi blames Iran; By Fawaz Salman, Mohammed Ghorabi; 1^st August, 2019; available at: https://www.reuters.com/article/us-yemen-security/blast-hits-military-parade-in-yemens-aden-houthis-claim-responsibility-idUSKCN1UR3PC

[2] BBC; Saudi Arabia allows women to travel independently; 2 August, 2019; available at: https://www.bbc.com/news/world-middle-east-49201019

[3] News 24; Mogadishu mayor dies of wounds after Shabaab attack; 1^st August, 2019; available at: https://www.news24.com/Africa/News/mogadishu-mayor-dies-of-wounds-after-shabaab-attack-20190801

[4] Reuters; At least two killed in Afghan TV bus bombing in Kabul; 4 August, 2019; available at: https://www.reuters.com/article/us-afghanistan-attack-media/at-least-two-killed-in-afghan-tv-bus-bombing-in-kabul-idUSKCN1UU0HT?il=0

[5] Tolo News; Blast in Herat kills four civilian; 5 August, 2019; available at: https://www.tolonews.com/afghanistan/blast-herat-kills-four-civilians

[6] Reuters; Taliban bomb kills 14, wounds 145, despite hopes for Afghan pact; By Abdul Qadir Sediqi; 7 August, 2019; available at: https://www.reuters.com/article/us-afghanistan-blast/taliban-claim-bomb-attack-on-police-in-afghanistan-nearly-100-wounded-idUSKCN1UX0DF