კანადის იმიგრაციისა და ლტოლვილთა საბჭო 2012 წლის დეკემბერში გამოქვეყნებულ სპეციალურ ანგარიშში წერდა სომალიში გაბოოიეს (Gabooye) ტომის შესახებ (აღნიშნული ტომი ასევე ცნობილია სახელწოდებით მიდგანი (Midgan). ზემოხსენებული ეთნიკური უმცირესობის ჯგუფი წარმოადგენს ერთგვარ „კასტას“, რომლის იდენტობაც განსაზღვრულია კონკრეტული ტრადიციული პროფესიებით. ანგარიშის მიხედვით, აღნიშნული პროფესიული კასტებს გააჩნიათ საერთო კრებითი სახელი – „საბ“. აღნიშნული ჯგუფების წარმომადგენლები, ძირითადად მომთაბარე-მეცხოველეობის მიმდევარი სომალელებისგან განსხვავებით, ისეთ კონკრეტულ პროფესიებს მისდევენ, რომლებიც ტრადიციულ სომალურ საზოგადოებაში წყრომას იმსახურებს. ამის მაჩვენებელი ისიცაა, რომ ტომის წევრები საკუთარ თავს გაბოოიეს უწოდებენ, ხოლო დანარჩენები მათ მიმართ შედარებით „დამამცირებელ“ ტერმინს – „მიდგანი“ იყენებენ.

გაბოოიეთა ტრადიციულ პროფესიებს მიეკუთვნება: ნადირობა; ტყავის და ფეხსაცმლის ნაკეთობები; საწამლავის მომზადება; თმის შეჭრა; როგორც მამაკაცთა, ასევე ქალთა წინდაცვეთის ჩატარება; დანების დამზადება; მჭედლობა და ა.შ. ამას გარდა, ანგარიშში საუბარია, რომ რამდენიმე წყაროს ინფორმაციით, უკანასკნელ ხანებში ტრადიციულმა პროფესიულმა ტომებმა დაკარგეს „მონოპოლია“ კონკრეტულ პროფესიებზე და, ზოგჯერ, აღნიშნული პროფესიით სამუშაო ადგილის პოვნაც უჭირთ.

რაც შეეხება მათ სასაუბრო ენას, წყაროთა ინფორმაციით, პროფესიულ ჯგუფთა უმრავლესობა საუბრობს სომალური ენის ადგილობრივ დიალექტზე, ხოლო ზოგიერთს გააჩნია საკუთარი ენაც. მათი განსახლების ძირითადი არეალია ჩრდილოეთი სომალი (სომალილენდი) და, ასევე, მოგადიშუ. რამდენიმე წყაროს მიხედვით, გაბოოიეს ტომის წევრები ასევე „გაფანტულნი“ არიან სამხრეთი სომალის ტერიტორიაზეც.

გაბოოიეს უმცირესობათა ორგანიზაციის მდივანთან 2012 წლის ნოემბრის სატელეფონო ინტერვიუს ჩანაწერში, აღნიშნულია, რომ: „გაბოოიეს წევრები „სინამდვილეში არ არიან კავშირში“ რომელიმე მთავარ კლანთან სომალიში, მაგრამ როგორც იუწყებიან, სხვა უმცირესობების ჯგუფებთან კარგ დამოკიდებულებაში არიან. გაბოოიეს წინააღმდეგ დისკრიმინაციული დამოკიდებულება არსებობს სამხრეთ სომალიში, მაგრამ ზოგადად, მათ უსაფრთხოების კუთხით არსებული ზოგადი ვითარება უფრო დიდი რისკის ქვეშ აყენებს, ვიდრე მიზნობრივი დევნა. ამავე დროს, სომალილენდის მთავრობა აცხადებს, რომ რეგიონში სიტუაცია გაუმჯობესდა, თუმცა გაბოოიეს ხალხთა მიმართ დისკრიმინაცია კვლავ გრძელდება და მათ მიმართ ძალადობის ფაქტები კვლავ ხდება.

წყაროთა უმრავლესობის მიხედვით, შერეული ქორწინება უმრავლესობის წარმომადგენელი კლანების წევრსა და უმცირესობების კლანების წევრებს შორის (როგორიცაა გაბოოიე) აკრძალულია. იყო შემთხვევები, როდესაც წყვილი იძულებით დააშორეს, ცემეს, ესროლეს და ა.შ.

რაც შეეხება განათლებაზე წვდომას, წყაროთა უმრავლესობა ადასტურებს, რომ გაბოოიეს კლანის წარმომადგენლებს ან საერთოდ უფლება არ აქვთ, ან არ გააჩნიათ შესაბამისი მატერიალური სახსრები, სკოლაში ისწავლონ სხვა სომალელ ბავშვებთან ერთად. ასევე,  არსებობს სხვა ბავშვების მხრიდან მათი ბულინგისა და დამცირების საფრთხეც.[1]

კანადის იმიგრაციისა და ლტოლვილთა საკითხების საბჭო 2013 წელს გამოქვეყნებულ სპეციალურ ანგარიშში წერდა გაბოოიეს ხალხის განმასხვავებელი ნიშნების შესახებ. საბჭოს განმარტებით, აღნიშნულ საკითხზე ინფორმაცია, მწირი იყო. ანგარიშის მიხედვით, გაბოოიეს ხალხის წარმომადგენელი, „ფიზიკური თვალსაზრისით, უმრავლეს შემთხვევაში ჩამოგავს „სამაალ“-ის ანუ სომალიში დომინანტური კლანის წარმომადგენელს“.

ანგარიშში ასევე საუბარია საკითხზე, შესაძლებელია თუ არა, რომ პირმა საკუთარი კლანის (ამ შემთხვევაში – გაბოოიე) იდენტობა დამალოს. ადგილობრივი წყაროს მიხედვით, აღნიშნული შესაძლებელია, თუ პირი ბინადრობს საკუთარი სახლიდან შორს. სომალიში გავრცელებულია ისტორიები „გაქცეულ“ მიდგან/გაბოოიე ქალებზე, რომლებიც სახლდებიან ისეთ ადგილებში, სადაც მათ არავინ იცნობს, ხოლო შემდგომ, აცხადებენ, რომ ეკუთვნიან უმრავლესობის ჯგუფს და ქორწინდებიან აღნიშნული ჯგუფის წარმომადგენელ მამაკაცზე. თუმცა, ეს ყველაფერი მხოლოდ იმ შემთხვევაში შეიძლება მოხდეს, თუ ქალის ახალ საცხოვრებელ ადგილას მყოფი ხალხი არ დაინტერესდება მისი წარმომავლობით და მას არ მოსთხოვენ ნათესავების წარდგენას. წყაროს მიხედვით, იმისთვის, რომ პოზიცია უფრო დამაჯერებელი იყოს „ქალს შეუძლია განაცხადოს, რომ მცირე ასაკში დაობლდა ან რომ მისი ახლო ნათესავები გარდაიცვალნენ ან რომ საზღვარგარეთ ცხოვრობენ“. როგორც წესი, სომალელები საკმაოდ სწრაფად და ზუსტად არკვევენ პირის წარმომავლობას, რადგან ყოველთვის გამოჩნდება ვინმე, რომელიც აღნიშნულ პირთან რაიმე ნათესაურ კავშირშია. პირის იდენტობის შეცვლა გაცილებით ადვილია დიასპორაში, რადგან გაბოოიე/მიდგანებს არ აქვთ განმასხვავებელი ფიზიკური მახასიათებლები, ხოლო მათი დიალექტი მარტივად შეიძლება დაიმალოს.[2]

ევროპის თავშესაფრის მხარდაჭერის ოფისი (EASO) სომალიში მადიბანის ტომის შესახებ 2019 წლის იანვარში გამოქვეყნებულ ანგარიშში წერდა, რომ პროფესიულ ჯგუფებს სომალიში კრებითი სახელით „საბ“ მოიხსენიებენ. აღნიშნულ ჯგუფებში ასევე შედის მადიბანის (იგივე მიდგანი, გაბოოიე) ჯგუფი, რომლებიც სომალის სოციალური იერარქიის ყველაზე დაბალ საფეხურზე იმყოფებიან და მისდევენ ისეთ საქმიანობას/პროფესიას, რაც ძირითადი კლანების მიერ ტრადიციულად შეურაცხმყოფლად ითვლება. ტერმინი „მიდგანი“, რომელსაც ძირითადი კლანები აღნიშნულ ჯგუფებთან მიმართებით იყენებენ, დამამცირებლად ითვლება (ითარგმნება როგორც „გარიყული“), ხოლო თავად მიდგანები საკუთარ თავს „მადიბანებად“ მოიხსენიებენ, რაც „უწყინარს“ ნიშნავს. მიდგანები ტრადიციაულად მისდევენ ისეთ პროფესიებს, როგორიცაა: ნადირობა, ტყავისა და ფეხსაცმლის ნაკეთობები; ტყავის დამუშავება და ა.შ.

გეოგრაფიული განსახლების კუთხით, მიდგანები მიმოფანტულნი არიან თითქმის მთელი სომალის ტერიტორიაზე, თუმცა, უფრო ხშირად გვხვდებიან ჩრდილოეთ და ცენტრალურ სომალიში. მათ ტრადიციული სომალური კლანებისგან განსხვავებით, არ გააჩნიათ საკუთარი გენეალოგია, ანუ არ ჰყავთ კლანის საერთო წინაპარი.

მიდგანები ძირითადად საუბრობენ სტანდარტულ სომალურ ენაზე, ზოგჯერ მცირე ადგილობრივი მოდიფიკაციებით, ხოლო ზოგიერთი მათაგანი ასევე საუბრობს ასევე საკუთარ ენაზე, რომელიც ACCORD-ის ერთერთი ანგარიშის მიხედვით, თანდათან ქრება. ერთერთი წყაროს, კერძოდ, „Minority Rights Group International“ ცნობით, მიდგანებს აქვთ საკუთარი ენა, რომელიც არ ესმით ძირითადი კლანების წევრებს.[3]

ევროპის თავშესაფრის მხარდაჭერის ოფისი (EASO) 2019 წლის 29 იანვარს მომზადებულ ინფორმაციაში სომალიში მადჰიბანის ტომის შესახებ წერს, რომ პროფესიული ჯგუფები ისტორიულად ცნობილნი არიან მიდგანის (ასევე გამოიყენება სახელები გაბოიე, მადჰიბანი და მუსე დერიო), ტუმალისა და იიბროს სახელით. აღსანიშნავია, რომ დენომინაცია მიდგანი ხანდახან ყველა პროფესიული ჯგუფის აღმნიშვნელად გამოიყენება, თუმცა ფაქტობრივად, მიეკუთვნება მხოლოდ ერთ ჯგუფს ვააბლეში. მიუხედავად ამისა, რთულია ტერმინის ზუსტი განსაზღვრების დადგენა. მიდგანი ცნობილია ასევე მადჰიბანის, გაბუიეს, გაბოიეს და გაბოიოს სახელით. მიდგანს სომალის ჩრდილო-დასავლეთში გაბუიეს ეძახიან, ეს ტერმინი ბარეს დროს დამკვიდრდა. ეს არ არის კლანის/ჯგუფის სახელი და არც წინაპრების სახელი. ყველაზე გავრცელებული ზოგადი სახელი აღნიშნული ჯგუფისთვის სომალის სხვა ტერიტორიაზე არის საბი ან ბონი. სხვადასხვა წყარო მიიჩნევს, რომ ტერმინი მიდგანი უხეში მიმართვაა, რომელსაც უფრო დიდი კლანები იყენებენ. გამომდინარე იქიდა, რომ ტერმინი ხშირად ითარგმნება როგორც „ხელშეუხებელი“ ან „გაუჩინარებული“, ზოგიერთი მიდგანი ამჯობინებს მადჰიბანად მოხსენიებას, რომელიც „უვნებელს“ ნიშნავს. ტერმინი გამუიე ასევე ერთერთი სასურველი და არა შეურაცხმყოფელი მიმართვაა, რომელიც მიდგანის ნაცვლად გამოიყენება პროფესიული ჯგუფებისთვის. მიდგანები ისტორიულად მონადირეები იყვნენ და ასევე ასოცირდებოდნენ ტყავის წარმოებასთან, ფეხსაცმელების დამზადებასთან და სხვა პროფესიებთან.

სხვადასხვა წყაროს მიხედვით, მადჰიბანები მთელი სომალის მასშტაბით გვხვდებიან. მათი ნახვა შესალებელია ჩრდილოეთ და ცენტრალურ სომალიში და ასევე ჰირანში, მოგადიშუსა და კისმაიოში. მადჰიბანები წარმოდგენილნი არიან ასევე სამხრეთ სომალიში. სხვა წყაროები აღნიშნავენ, რომ დაბალი კასტის წარმომადგენლები,მათ შორის გაბოიეები ჩრდილო-დასავლეთ სომალისა და აღმოსავლეთ ეთიოპიაში ცხოვრობენ, თუმცა ისინი სამხრეთ სომალშიც გვხვდებიან. მადჰიბანები წარმოშობით მუდუგიდან და ნუგალიდან არიან, სადაც ტრადიციულად ასოცირებულნი იყვნენ ჰავიეს კლანებთან, მათ შორის გურგატესთან. სხვადასხვა წყაროს მტკიცებით, მადჰიბანები მოგადიშუშიც არიან.

სხვადასხვა წყარო თანხმდება, რომ პროფესიული ჯგუფები ზოგადად და მადჰიბანები მათ შორის აწყდებიან დისკრიმინაციას. ზოგადად, პროფესიული ჯგუფები აწყდებიან მძიმე სოციალურ, პოლიტიკურ, სამართლებრივ და ეკონომიკურ დისკრიმინაციას. ისინი ხშირად განიცდიან სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანი დაცვის ნაკლებობას. მადჰიბანები განიცდიან მძიმე დისკრიმინაციას კასტური გამორიცხვის საფუძველზე. სომალიში მადჰიბანი მოსახლეობის სტატისტიკური მონაცემები არ არის ხელმისაწვდომი. ისინი, როგორც სხვა უმცირესობები აწყდებიან დისკრიმინაციას მიწასა და სხვა სასიცოცხლო სერვისებზე ხელმისაწვდომობის კუთხით, რაც დაკავშირებულია მათ ეთნიკურ იდენტობასთან დომინანტურ კლანურ სტრუქტურაში. 2016 წლის ანგარიშში აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტი წერდა, რომ უმცირესობები, მათ შორის მადჰიბანები, რომელთაც ხშირად არ ჰყავთ შეიარაღებული ჯგუფები, კვლავ არიან მკვლელობების, წამების, გაუპატიურების, გამოსასყიდის მიღების მიზნით გატაცების და მიწისა და სხვა ქონების წართმევის ობიექტები უმრავლესობაში მყოფი კლანების წევრების მხრიდან. ბევრი უმცირესობაში მყოფი ჯგუფი კვლავ ცხოვრობს უკიდურეს სიღარიბეში და განიცდის სხვადასხვა ფორმის დისკრიმინაციასა და გარიყვას. პროფესიული ჯგუფები, მათ შორის მადჰიბანები, ჩრდილოეთ სომალიში ხშირად აწყდებიან დისკრიმინაციას მათი პროფესიების გამო. ასეთი ჯგუფების ადამიანის უფლებების დაცვის კუთხით არსებული ვითარება ცუდია, თუმცა მცირე გაუმჯობესებას ადგილი აქვს. ამასთან, ძალიან ცოტაა ცნობილი ჰუმანიტარული მდგომარეობის შესახებ, რომელში კონკრეტული პროფესიული ჯგუფები სომალის სამხრეთ ნაწილში იმყოფებიან.

აღსანიშნავია, რომ რამდენიმე წყარო ამტკიცებს, რომ პროფესიული ჯგუფების ბევრი წარმომადგენელი საკუთარ თავს არ მიიჩნევს უფრო მეტად მოწყვლადად, სომალის დანარჩენ მოსახლეობასთან შედარებით. ლენდინფოსთან საუბრისას ჰარგისაში მცხოვრები ორი სხვადასხვა პროფესიული ჯგუფის წევრმა აღნიშნა, რომ მაგალითად გაუპატიურების პრობლემას განიცდიან როგორც უმცირესობის, ასევე უმრავლესობის წარმომადგენლები და ხშირად დანაშაულს მათივე ჯგუფის წარმომადგენლები სჩადიან (როგორც სხვა სომალელების, ასევე თავიანთი ჯგუფის წარმომადგენლების მიმართ). ადგილობრივი მკვლევარების ინფორმაციით, იშვიათია გაბოიეს წარმომადგენლების მხრიდან გაბოიეს წარმომადგნელებისვე მიმართ ძალადობის შემთხვევები. წყაროების ცნობით, სომალის სამხრეთ ნაწილში, გაბუიეების მიმართ დისკრიმინაციას აქვს ადგილი, თუმცა უსაფრთხოების კუთხით ზოგადად არსებული ვითარება უფრო დიდი რისკის მატარებელია, ვიდრე მიზნობრივი დევნა. რაც შეეხება სომალილენდს, მიუხედავად იმისა, რომ არაღიარებული ქვეყნის მთავრობა ამტკიცებს, რომ ვითარება გაუმჯობესებულია, დისკრიმინაცია გაბუიეების მიმართ სომალილენდში მძიმეა და ძალადობა მათ მიმართ ხდება.[4]

აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტი სომალიში ადამიანის უფლებათა კუთხით არსებული მდგომარეობის შესახებ 2021 წლის მარტში გამოქვეყნებულ ყოველწლიურ ანგარიშში (საანგარიშო პერიოდი – 2020 წელი) წერდა, რომ სომალი არის ფედერალური მოწყობის რესპუბლიკა, რომელსაც 2017 წელს არჩეული პრეზიდენტი მოჰამედ აბდულლაჰი მოჰამედ „ფარმააჯო“ ხელმძღვანელობს.

სომალის კონსტიტუციის მიხედვით, ქვეყნაში უსაფრთხოებასა და საზოგადოებრივ წესრიგზე პასუხისმგებელი ორგანოა სომალის ეროვნული არმია, რომლის ყველაზე დიდი გამოწვევა, ამ ეტაპზე, ტერორისტული დაჯგუფება „ალ-შაბააბის“ წინააღმდეგ ბრძოლაა. აღნიშნული სამხედრო ოპერაციები, ქვეყნის უმრავლეს რეგიონში აქტიურად მიმდინარეობს. ანგარიშის მიხედვით, სომალის სამოქალაქო ინსტიტუტები, ზოგჯერ, ვერ ინარჩუნებდნენ ეფექტურ კონტროლს უსაფრთხოების ძალებზე.[5]

ევროპის თავშესაფრის მხარდაჭერის ოფისი 2021 წელს გამოქვეყნებულ ანგარიშში სომალიში უსაფრთხოების კუთხით არსებული სიტუაციის შესახებ წერს, რომ ქვეყანა უჩვეულოდ მაღალი პოლიტიკური მღელვარების პერიოდშია. ამის გამომწვევი მიზეზი კი გადადებული საპარლამენტო არჩევნები და საარჩევნო პროცედურებთან დაკავშირებული უთანხმოებაა. იმის მიუხედავად, რომ არჩევნები შეიძლება გახდეს კონფლიქტის გამომწვევი მიზეზი,  ქვეყანაში  დომინანტურ პრობლემად მაინც საფრთხის ენდემური [ადგილობრივი] ფორმები რჩება.

[1] კანადის იმიგრაციისა და ლტოლვილთა საბჭო; სომალი: გაბოიიე [მიდგანი] ხალხი; ხელმისაწვდომია ბმულზე:

[ნანახია 2020 წლის 11 თებერვალს]

[2] კანადის იმიგრაციისა და ლტოლვილთა საბჭო; სომალი: გაბოიიეს ხალხის განმასხვავებელი ნიშნები; გამოქვეყნებულია 2013 წლის 7 ოქტომბერს; ხელმისაწვდომია ბმულზე:

[ნანახია 2020 წლის 11 თებერვალს]

[3] ევროპის თავშესაფრის მხარდაჭერის ოფისი; ინფორმაცია სომალის მადიბანის კასტის შესახებ; გამოქვეყნებულია 2019 წლის იანვარში; ხელმისაწვდომია ბმულზე:

[ნანახია 2020 წლის 11 თებერვალს]

[4] ევროპის თავშესაფრის მხარდაჭერის ოფისი; ინფორმაცია სომალის მადიბანის კასტის შესახებ; გამოქვეყნებულია 2019 წლის 29 იანვარს; ხელმისაწვდომია ბმულზე:

 [ნანახია 2019 წლის 9 დეკემბერს]

[5] აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტი – ანგარიში ადამიანის უფლებათა კუთხით არსებული მდგომარეობის შესახებ – სომალი; გამოქვეყნებულია 2021 წლის 30 მარტს; ხელმისაწვდომია ბმულზე:

 [ნანახია 2022 წლის 5 დეკემბერს]

აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტი სომალიში ადამიანის უფლებათა კუთხით არსებული მდგომარეობის შესახებ 2021 წლის მარტში გამოქვეყნებულ ყოველწლიურ ანგარიშში (საანგარიშო პერიოდი – 2020 წელი) წერდა, რომ სომალი არის ფედერალური მოწყობის რესპუბლიკა, რომელსაც 2017 წელს არჩეული პრეზიდენტი მოჰამედ აბდულლაჰი მოჰამედ „ფარმააჯო“ ხელმძღვანელობს.

სომალის კონსტიტუციის მიხედვით, ქვეყნაში უსაფრთხოებასა და საზოგადოებრივ წესრიგზე პასუხისმგებელი ორგანოა სომალის ეროვნული არმია, რომლის ყველაზე დიდი გამოწვევა, ამ ეტაპზე, ტერორისტული დაჯგუფება „ალ-შაბააბის“ წინააღმდეგ ბრძოლაა. აღნიშნული სამხედრო ოპერაციები, ქვეყნის უმრავლეს რეგიონში აქტიურად მიმდინარეობს. ანგარიშის მიხედვით, სომალის სამოქალაქო ინსტიტუტები, ზოგჯერ, ვერ ინარჩუნებდნენ ეფექტურ კონტროლს უსაფრთხოების ძალებზე.[1]

ევროპის თავშესაფრის მხარდაჭერის ოფისი 2021 წელს გამოქვეყნებულ ანგარიშში სომალიში უსაფრთხოების კუთხით არსებული სიტუაციის შესახებ წერს, რომ ქვეყანა უჩვეულოდ მაღალი პოლიტიკური მღელვარების პერიოდშია. ამის გამომწვევი მიზეზი კი გადადებული საპარლამენტო არჩევნები და საარჩევნო პროცედურებთან დაკავშირებული უთანხმოებაა. იმის მიუხედავად, რომ არჩევნები შეიძლება გახდეს კონფლიქტის გამომწვევი მიზეზი,  ქვეყანაში  დომინანტურ პრობლემად მაინც საფრთხის ენდემური [ადგილობრივი] ფორმები რჩება.

საფრთხის წყაროები

• ალ-შაბააბი, შეიარაღებული ისლამისტურ-ექსტრემისტული ორგანიზაცია კვლავ საფრთხეს უქმნის ადგილობრივ მოსახლეობას. საგარეო საქმეთა საბჭოს განცხადებით, დაჯგუფება რჩება უსაფრთხოების პრინციპულ პრობლემად, რომელიც აგრძელებს ლეტალურ თავდასხმებს, როგორც დასავლური ძალების ასევე, სამოქალაქო პირთა მიმართ. აღნიშნული დაჯგუფების ზოგად მიზნად რჩება სომალიში ისლამური სახელმწიფოს შექმნა და დასავლეთის მიერ მხარდაჭერილი მთავრობისთვის წინააღმდეგობის გაწევა. ანგარიშის მიხედვით, გარდა იმისა, რომ დაჯგუფება აკონტროლებს ტერიტორიის დიდ ნაწილს ქვეყნის ცენტრალურ და სამხრეთ ნაწილებში, მისი გავლენა საზოგადოებაზე ბევრად ფართოა.
• ქვეყანაში საფრთხის კიდევ ერთ წყაროს სომალილენდსა და პუნტლენდს შორის დაპირისპირება წარმოადგენს. აღნიშნული კონფლიქტი უკავშირდება სოლისა და სანაგის რეგიონებზე კონტროლის აღებას.
• ისლამური სახელმწიფო რჩება საფრთხის წყაროდ სომალელებისთვის. 2020 წლის თებერვალი-მარტის პერიოდში დაფიქსირდა ისლამური სახელმწიფოს შეიარაღებული ძალებისკენ მიმართული ინციდენტები ქანდალას რაიონში, ხოლო 2021 წლის მაისი – აგვისტოს პერიოდში ბოსასოსა და მოგადიშოში.[2]
• კრიმინალი საფრთხის კიდევ ერთი სერიოზული წყაროა. გლობალური ორგანიზებული დანაშაულის ინდექსის მიხედვით, სომალი კონტინენტზე მეთვრამეტე ადგილს იკავებს კრიმინალური მაჩვენებლით, ხოლო 54 აფრიკულ სახელმწიფოს შორის 53 ადგილზეა „სახელმწიფო მდგრადობის“ მაჩვენებლით. სახელმწიფო მდგრადობა მოიცავს ისეთ კომპონენტებს, როგორიცაა პოლიტიკური ლიდერობა და მმართველობა; მთავრობის გამჭვირვალობა და ანგარიშვალდებულება; ფულის გათეთრების მიმართ არსებული წინააღმდეგობა; ტერიტორიული მთლიანობა და ა.შ.[3]

მოქმედი პირები

ევროპის თავშესაფრის მხარდაჭერის ოფისის  2021 წელს გამოქვეყნებული ანგარიშის მიხედვით, სომალიში მოქმედებს მრავალი სახელმწიფო და არასახელმწიფო შეიარაღებული ჯგუფი:

• სომალის ეროვნული არმია; ეროვნული დაზვერვისა და უსაფრთხოების სააგენტო [NISA]
• აფრიკის კავშირის მისია სომალში[AMISOM]
• ალ-შაბააბი
• ისლამური სახელმწიფო სომალიში
• შეიარაღებული ფორმირებები
• ეთიოპიის ეროვნული თავდაცვის ძალები და კენიის თავდაცვის ძალები

უსაფრთხოების ბოლოდროინდელი ინციდენტები და ტენდენციები

გაერთიანებული ერების უშიშროების საბჭოს არაერთი ანგარიში 2019 წლის 5 ნოემბრიდან 2021 წლის 7 მაისის პერიოდში  სომალიში არსებულ სიტუაციას აფასებს, როგორც არასტაბილურს.

ორგანიზაცია ACLED-ის მიერ მოპოვებული მონაცემების მიხედვით,  2020 წლის იანვრიდან 2021 წლის 30 ივნისის პერიოდში სომალიში ჯამში 3663 ძალადობრივი შემთხვევა დაფიქსირდა. ამ შემთხვევებიდან  2 212  დაკვალიფიცირებული იყო, როგორც ბრძოლა, 812 – აფეთქება, ხოლო 639, როგორც სამოქალაქო პირთა მიმართ არსებული ძალადობის შემთხვევა. ჯამში აღნიშულმა ინციდენტებმა 4820 ადამიანის სიცოცხლე იმსხვერპლა.

*ორგანიზაცია ACLED-ის მონაცემებზე დაყრდნობით სომალიში 2020 წლის იანვარი 2021 წლის ივნისის პერიოდში მომხდარი უსაფრთხოების ინციდენტები (ბრძოლები, აფეთქებები/ შორეული ძალადობა, არეულობა და სამოქალაქო პირთა წინააღმდეგ მიმართული ძალადობები) რეგიონების მიხედვით.

მოგადიშო – უსაფრთხოების ინციდენტები, სამოქალაქო პირთა მიმართ არსებული ძალადობა და სამოქალაქო მსხვერპლი

ACLED-ის მონაცემების მიხედვით 2020 წელს და 2021 წლის პირველ ნახევარში ქალაქი მოგადიშო მეორე ადგილზე იყო უსაფრთხოების ინციდენტთა რაოდენობით ქვეყანაში. 2021 წლის პირველ ნახევარში რეგიონში 252 უსაფრთხოების ინციდენტი დაფიქსირდა, რომლის შედეგად 272 ადამიანი დაიღუპა.

2020-2021 წლებში დაფიქსირებული ინციდენტებიდან 380 დაკვალიფიცირდა, როგორც ბრძოლა; 193 – აფეთქება ან შორეული ძალადობა, ხოლო 168, როგორც სამოქალაქო პირთა მიმართ არსებული ძალადობა. 2020 წელს მოგადიშოში ასევე დაფიქსირდა სექსუალური ძალადობის 100 შემთხვევა.

*ბენადირი – უსაფრთხოების ინციდენტები რაიონების მიხედვით [2020 იანვარი – 2021 ივნისი]

სხვადასხვა წყარო მოგადიშოში არსებულ სიტუაციას აღწერს, როგორც დაძაბულს, არაპროგნოზირებადსა და სახიფათოს. გარდა ამისა მოგადიშოს მოიხსენიებენ, როგორც ყველა დაუცველ ტერიტორიას სომალიში.

აღნიშნული არასტაბილური სიტუაცია აფერხებს ხალხის გადაადგილებას ქალაქში. კერძოდ ისეთ ადგილებში გადაადგილება, როგორიც არის ბაზრები ითვლება მნიშვნელოვან რისკად. აღსანიშნავია ის ფაქტიც, რომ ისლამისტებმა მიზანში ამოიღეს ავიაცია, რომელიც მოგადიშოს ადენ ადეს საერთაშორისო აეროპორტიდან ოპერირებს.[4]

ფინეთის საიმიგრაციო სამსახურის 2020 წლის მარტში გამოქვეყნებული ანგარიში მოგადიშოში უსაფრთხოების კუთხით არსებული სიტუაციის შესახებ ადასტურებს, რომ სიტუაცია ქალაქში არასტაბილურია.

გაეროს ლტოლვილთა უმაღლესი კომისარიატის თანახმად მოგადიშო უსაფრთხოების გარემოებების გათვალისწინებით სამ ზონად იყოფა. პირველ ზონას, რომელიც მოიცავს აეროპორტსა და მის სიახლოვეს არსებულ ტერიტორიას, იცავენ „სომალიში აფრიკის კავშირის მისის ძალები“ (African Union Mission in Somalia (AMISOM)). აღნიშნული ზონა დაცვის მიუხედავად, მაინც დაუცველია ალ-შაბააბის თავდასხმებისგან.

ანგარიშის მიხედვით ალ-შაბააბი საკმაოდ აქტიურია ქალაქის მეორე და მესამე ზონებში, სადაც ტერორიზმთან დაკავშირებული უსაფრთხოების ინციდენტი რეგულარულად ფიქსირდება. გაეროს ლტოლვილთა უმაღლესი კომისარიატი უთითებს, რომ ალ-შაბააბს შეუძლია მოგადიშოს ყველა ნაწილში შეღწევა, თუმცა პირველ ზონაში არსებული მჭიდრო უსაფრთხოების ზომები ამას შედარებით ართულებს.

ანგარიშში აღნიშნულია ისიც, რომ მოგადიშოში მეტ-ნაკლებად ყველაზე უსაფრთხო ნაწილად ითვლება დეინილის (Dayniile) რაიონი, სადაც ჰაუიე/მურუსადეს (Hawiye/Murusade) თემებს მყარი პოზიცია უჭირავთ და შესაბამისად შეუძლიათ წესრიგისა და უსაფრთხოების შენარჩუნება.[5]

ევროპის თავშესაფრის მხარდაჭერის ოფისის მიერ 2021 წელს გამოქვეყნებულ ანგარიშში სომალიში არსებული სოციალურ-ეკონომიკური სიტუაციის შესახებ წერია, რომ შეიარაღებული კონფლიქტი ჯერ კიდევ გრძელდება სომალის მთავრობასა და „ალ-შაბააბას“ შორის.

გაეროს ჰუმანიტარულ საკითხთა კოორდინაციის ოფისის თანახმად 2020 წლის  პირველ ნახევარში გაეროს შტაბბინას მოგადიშოში ექვსჯერ მოხვდა ნაღმტყორცნი ბომბა, ხოლო 4 თვითმფრინავი, რომლის ბორტზეც იმყოფებოდნენ ჰუმანიტარული მუშაკები ჰუმანიტარულ დახმარებასთან ერთად, ან ხმელეთიდან გახსნილ ცეცხლს ემსხვერპლა  ან ჩამოაგდეს.

ანგარიშის მიხედვით მოგადიშოში იძულებით გადაადგილებულ პირთა  ყველაზე დიდი რაოდენობაა, კერძოდ 497.000 ადამიანი. გაეროს ლტოლვილთა უმაღლესი კომისარიატის მიერ 2021 წლის აპრილში გამოქვეყნებული სტატისტიკის მიხედვით ბენადირის რეგიონში 198.000 იძულებით გადაადგილებული პირი ჩავიდა.[6]

[1] აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტი – ანგარიში ადამიანის უფლებათა კუთხით არსებული მდგომარეობის შესახებ – სომალი; გამოქვეყნებულია 2021 წლის 30 მარტს; ხელმისაწვდომია ბმულზე:

 [ნანახია 2022 წლის 5 დეკემბერს]

[2] ევროპის თავშესაფრის მხარდაჭერის ოფისი – ანგარიში უსაფრთხოების კუთხით არსებული სიტუაციის შესახებ – სომალი; გამოქვეყნებულია 2021 წლის სექტემბერში:

[ნანახია 2022 წლის 5 დეკემბერს]

[3] გლობალური ორგანიზებული დანაშაულის ინდექსი – 2021 წელი; ხელმისაწვდომია ბმულზე: https://ocindex.net/country/somalia [ნანახია 2022 წლის 5 დეკემბერს]

[4] ევროპის თავშესაფრის მხარდაჭერის ოფისი – ანგარიში უსაფრთხოების კუთხით არსებული სიტუაციის შესახებ – სომალი; გამოქვეყნებულია 2021 წლის სექტემბერში:

[ნანახია 2022 წლის 5 დეკემბერს]

[5] ფინეთის საიმიგრაციო სამსახური: სომალი – ფაქტების დამდგენი მისიის ანგარიში ; გამოქვეყნებულია 2020 წლის 7 აგვისტოს; ხელმისაწვდომია ბმულზე:

[ნანახია 2022 წლის 5 დეკემბერს]

[6] ევროპის თავშესაფრის მხარდაჭერის ოფისი – ანგარიში სოციალურ-ეკონომიკური სიტუაციის შესახებ – სომალი; გამოქვეყნებულია 2021 წლის სექტემბერში; ხელმისაწვდომია ბმულზე:

[ნანახია 2022 წლის 5 დეკემბერს]

სომალიში მიმდინარე შეიარაღებული კონფლიქტი, საფრთხის მატარებელი გარემო, სახელმწიფოს მხრიდან დაცვის ნაკლებობა და მუდმივად განმეორებადი ჰუმანიტარული კრიზისი, სომალის მოქალაქეებს მძიმე ვითარებაში ამყოფებს. ქვეყანაში, დაახლოებით, 2.6 მილიონი იძულებით გადაადგილებული პირია და ბევრი მათგანი დახმარების გარეშე ცხოვრობს.[1]

საერთაშორისო ადამიანის უფლებათა დამცველი ორგანიზაცია „Freedom House“ 2019 წელს გამოქვეყნებულ ანგარიშში სომალის შესახებ წერს, რომ ადგილობრივი სამოქალაქო საზოგადოების ჯგუფებს, საერთაშორისო არასამთავრობო ორგანიზაციებს და გაეროს სააგენტოებს აქვთ შესაძლებლობა, ქვეყნის ზოგიერთ ნაწილში, სხვადასხვა სახის პროექტები განახორციელონ, თუმცა ისინი აწყდებიან სიძნელეებს და ხშირად საშიშ სამუშაო პირობებში იმყოფებიან. რეგიონული ხელისუფლება და უსაფრთხოების ძალები არასამთავრობო და ჰუმანიტარული ჯგუფების კონტროლის მიზნით, ხშირად მიმართავენ ძალადობას, გამოძალვას თუ სხვადასხვა ფორმით ობსტრუქციას. ასევე, ტერორისტული დაჯგუფება „ალ-შაბააბი“, ზოგადად, ასეთ ორგანიზაციებს თავის კონტროლირებად ტერიტორიებზე საქმიანობის ნებას არ რთავს.[2]

აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტი 2019 წელს გამოქვეყნებულ ანგარიშში სომალის შესახებ წერს, რომ „ალ-შაბააბი“ იერიშებს ახორციელებს ჰუმანიტარული ორგანიზაციების თანამშრომლებზე, გაეროს წარმომადგენლებსა და დიპლომატიურ მისიებზე. ჰუმანიტარული ორგანიზაციების თანამშრომლები რეგულარულად აწყდებიან საკონტროლო-გამშვებ პუნქტებს, გზების ბლოკირებებს, გამოძალვას, ავტომანქანების ჩამორთმევას და ასევე სხვადასხვა სახის ბიუროკრატიულ ბარიერებს. ჰუმანიტარული ორგანიზაციები მაღალი ხარისხის ძალადობას აწყდებოდნენ 2018 წლის განმავლობაში. იანვარი – აგვისტოს პერიოდში დაფიქსირდა 85-ზე მეტი ინციდენტი, როდესაც სამიზნე იყო ჰუმანიტარული ორგანიზაციის პერსონალი თუ ინფრასტრუქტურა. ინციდენტების შედეგად ჰუმანიტარული ორგანიზაციების 7 თანამშრომელი დაიღუპა, 12 დაშავდა და კიდევ 12 დაპატიმრებული და დროებით დაკავებული აღმოჩნდა. ამავე პერიოდში, ხელისუფლებამ ჰუმანიტარული ორგანიზაციის ორი თანამშრომელი ქვეყნიდან გააძევა. დაჯგუფება „ალ-შაბააბი“ იტაცებს ჰუმანიტარულ დახმარებას. 2018 წლის პირველ მეოთხედში ჰუმანიტარულ დახმარების წვდომაზე შეზღუდვის 7 ფაქტი დადასტურდა, რომელთაგან ორი შემთხვევა დაჯგუფება „ალ-შაბააბთან“ იყო დაკავშირებული.

2018 წლის განმავლობაში გრძელდებოდა დიალოგი ჰუმანიტარულ სააგენტოებს, სომალის ფედერალურ მთავრობასა და რეგიონულ ხელისუფლებას შორის საკონტროლო-გამშვები პუნქტების გაუქმებისა და ჰუმანიტარული დახმარებისთვის გადაადგილების თავისუფლების ხელშეწყობის შესახებ. გზების ბლოკირება და დანაღმვა შეიარაღებული ჯგუფების მიერ და ჰუმანიტარული ორგანიზაციების თანამშრომლებზე თავდასხმები სერიოზულად აფერხებს დახმარების მიწოდებას სომალის სამხრეთ და ცენტრალურ სექტორებში.[3]

გაეროს უშიშროების საბჭოს მიერ 2019 წლის ნოემბერში გამოქვეყნებულ ანგარიშში სომალის შესახებ ნათქვამია, რომ დაჯგუფება „ალ-შაბააბი“ კვლავ პასუხისმგებელია საერთაშორისო ჰუმანიტარული სამართლის დარღვევის შემთხვევათა დიდ ნაწილზე, რომლებიც კონცენტრირებულია მოგადიშუში და სამხრეთ და ცენტრალური სომალის სხვა ნაწილებში. ანგარიშში ასევე ყურადღებაა გამახვილებული „ალ-შაბააბის“ მხრიდან ჰუმანიტარული ორგანიზაციების თანამშრომლებზე განხორციელებულ ძალადობაზე, მათ შორის, გამოსასყიდის მიღების მიზნით, ადგილობრივი ჰუმანიტარული ორგანიზაციების თანამშრომლების გატაცების პრაქტიკაზე, განსაკუთრებით გედოს რეგიონში (Gedo Region). 2018 წლის ნოემბრიდან 2019 წლის აგვისტომდე პერიოდში ჰუმანიტარული ორგანიზაციების თანამშრომლებზე თავდასხმის 12 ფაქტი დადასტურდა, რომელთა უმრავლესობა იყო გედოს რაიონში, „ალ-შაბააბის“ მიერ, გამოსასყიდის მიღების მიზნით, პერსონალის გატაცება. გარდა ამისა, 2019 წლის 2 ივლისს, დაჯგუფებამ მოკლა არასამთავრობო ორგანიზაციის (Lifeline) თანამშრომელი ბულო კადეიში (Buulo Cadey), გედოს რეგიონი.

2018 წლის 2 ნოემბერს, „ალ-შაბააბმა“ საერთაშორისო არასამთავრობო ორგანიზაციის ორი თანამშრომელი გაიტაცა სოფელ ტულო ჯიბრილიდან (Tuulo Jibril), გედოს რეგიონი. 2019 წლის 27 თებერვალს, გარბაჰარეის რაიონში (Garbaharey), გურასთან (Gura) ახლოს, დაჯგუფებამ ადგილობრივი არასამთავრობო ორგანიზაციის 5 თანამშრომელი გაიტაცა. 2019 წლის 14 მაისს, „ალ-შაბააბმა“ ორი არასამთავრობო ორგანიზაციის ორი თანამშრომელი გაიტაცა სოფელ გიდვეინიდან (Geedwayne), რომელიც ქალაქებს დოლოსა (Dolow) და ლუქს (Luq) შორის მდებარეობს. ისინი დაჯგუფების მიერ კონტროლირებად სოფელ ელ ადეში (El Adde) გადაიყვანეს. 26 მაისს „ალ-შაბააბის“ სასამართლომ ჰუმანიტარული ორგანიზაციების ორი თანამშრომელი, შესაბამისად, 55 და 32 ათასი აშშ დოლარით დააჯარიმა. 20 ივლისს ჰუმანიტარული ორგანიზაციის ერთი თანამშრომელი 21 ათასი აშშ დოლარის ოდენობის ჯარიმის გადახდის შემდეგ გაათავისუფლეს. ანგარიშის მომზადების დროს ადგილობრივი ჰუმანიტარული ორგანიზაციების მინიმუმ 6 თანამშრომელი „ალ-შაბააბის“ პატიმრობაში რჩებოდა.[4]

საერთაშორისო ადამიანის უფლებათა დამცველი ორგანიზაცია „Human Rights Watch“ 2020 წელს გამოქვეყნებულ ანგარიშში სომალის შესახებ წერს, რომ ჰუმანიტარული სააგენტოები სერიოზული გამოწვევების წინაშე დგანან უსაფრთხოების მხრივ არსებული რთული ვითარების, ჰუმანიტარული ორგანიზაციების თანამშრომლებზე მიზნობრივი იერიშების, ზოგადი ძალადობის და კონფლიქტის მონაწილე მხარეების მიერ დაწესებული სხვადასხვა სახის შეზღუდვების გამო. დაჯგუფება „ალ-შაბააბი“ კვლავ უკრძალავს ბევრ არასამთავრობო ორგანიზაციას და გაეროს ყველა სააგენტოს მის მიერ კონტროლირებად ტერიტორიაზე საქმიანობას და ასევე ახდენს მთავრობის მიერ კონტროლირებადი ზოგიერთი ქალაქის ბლოკირებას.[5]

[1] HRW – Human Rights Watch: World Report 2020 – Somalia, 14 January 2020

 (accessed on 27 February 2020)

[2] Freedom House: Freedom in the World 2019 – Somalia, 4 February 2019

 (accessed on 27 February 2020)

[3] USDOS – US Department of State: Country Report on Human Rights Practices 2018 – Somalia, 13 March 2019

 (accessed on 27 February 2020)

[4] UN Security Council: Letter dated 1 November 2019 from the Chair of the Security Council Committee pursuant to resolution 751 (1992) concerning Somalia addressed to the President of the Security Council; Letter dated 27 September 2019 from the Panel of Experts on Somalia addressed to the Chair of the Security Council Committee pursuant to resolution 751 (1992) concerning Somalia [S/2019/858], 1 November 2019

 (accessed on 27 February 2020)

[5] HRW – Human Rights Watch: World Report 2020 – Somalia, 14 January 2020

 (accessed on 27 February 2020)

ავღანეთში არსებული ვითარება – ავღანეთის ჩრდილოეთით, ბალხის პროვინციაში „თალიბანის“ მებრძოლების თავდასხმას 15 სამხედრო ემსხვერპლა. მთებში განლაგებულ იზოლირებულ საგუშაგოზე იერიში „თალიბანის“ ათობით მებრძოლმა მიიტანა. დაჯგუფებამ მომხდარზე პასუხისმგებლობა საჯაროდ აიღო.[1]

„თალიბანმა“ ავღანური ორგანიზაციის „სახალხო მოძრაობა მშვიდობისთვის“ 27 წევრი გაიტაცა. მოძრაობის აქტივისტები მთელი ქვეყნის მასშტაბით მარშებს აწყობენ და ავღანეთში მძვინვარე კონფლიქტის ყველა მხარეს მოლაპარაკებებისა და მშვიდობისკენ მოუწოდებენ. აქტივისტები  ქვეყნის დასავლეთით, ფარაჰის პროვინციაში გაიტაცეს. მოძრაობის ლიდერების თქმით, მათ აქტივისტებს უკვე მეოთხედ იტაცებენ. „თალიბანს“ მომხდართან დაკავშირებით საჯარო კომენტარი არ გაუკეთებია.[2]

საუდის არაბეთში ნაადრევი ქორწინება აიკრძალა – ახალი კანონმდებლობით, ქორწინებისთვის მინიმალურ ასაკად 18 წელი განისაზღვრა. მათ, ვისაც 18 წლამდე ასაკში მოუნდება დაქორწინება, სპეციალური ნებართვის აღება დასჭირდება, რომელიც სასამართლომ უნდა გასცეს.[3]

სომალიში აფეთქებას ათობით ადამიანი ემსხვერპლა – შემთხვევა დედაქალაქ მოგადიშუში მოხდა. დანაღმული ავტომობილი საკონტროლო-გამშვებ პუნქტზე 28 დეკემბერს აფეთქდა. დაღუპულთა რიცხვმა 75-ს გადააჭარბა, დაშავებულია 90-მდე ადამიანი. აფეთქებაზე პასუხისმგებლობა არავის აუღია.[4]

უკრაინის კრიზისი – უკრაინის მთავრობამ და პრო-რუსმა სეპარატისტებმა პატიმრების გაცვლა დაიწყეს. საუბარია ყველა პატიმარზე. პატიმრების გაცვლის შესახებ შეთანხმებას რუსეთის პრეზიდენტმა ვლადიმერ პუტინმა და უკრაინის პრეზიდენტმა ვოლოდიმირ ზელენსკიმ დეკემბერში მიაღწიეს. გავრცელებული ინფორმაციით, უკრაინულ მხარეს 55 კაცს გადასცემენ, თუმცა უკრაინის ობმუდსმენმა, ლიუდმილა დენისოვამ უკრაინელ ჟურნალისტებს განუცხადა, რომ კიევი პატიმართა გაცვლის პროცესში 80 კაცის გადაცემას ელის. თავის მხრივ, კიევი მზად არის, სხვადასხვა მძიმე დანაშაულისათვის მსჯავრდებული და ბრალდებული 87 პირი გაათავისუფლოს. ამასთან, აღმოსავლეთ უკრაინაში კონფლიქტებზე მომუშავე საერთაშორისო ჯგუფი რუსეთსა და უკრაინას შორის პატიმრების გაცვლის პირობაზე შეთანხმდა. ამის შესახებ ჯგუფში რუსეთის წარმომადგენელმა ბორის გრიზლოვმა 23 დეკემბერს განაცხადა. რუსეთმა და უკრაინამ პატიმრები 7 სექტემბერს გაცვალეს. ამ ფაქტს პრეზიდენტმა ვოლოდიმირ ზელენსკიმ დონბასის რეგიონში „საშინელი ომის“ დასრულებისკენ გადადგმული ნაბიჯი უწოდა.[5]

იემენის კრიზისი – სამხედრო აღლუმზე ირანის მიერ მხარდაჭერილი ჰუსიტების მიერ განხორციელებულ საჰაერო იერიშს ათამდე ადამიანის სიცოცხლე ემსხვერპლა. მომხდარზე პასუხისმგებლობა არცერთ დაჯგუფებას არ აუღია და საჯარო კომენტარი არც ჰუსიტების წარმომადგენლებს გაუკეთებიათ.[6]

ერაყში აშშ-ის საელჩოს თავს დაესხნენ – ბაღდადში, აშშ-ის მიერ ერაყში საბრძოლო დაჯგუფება „ქატაიბ ჰეზბოლას“ ობიექტებზე მიტანილი იერიშის გამო დაწყებული საპროტესტო აქციის მონაწილეები, აშშ-ის საელჩოში შეიჭრნენ. დემონსტრანტებმა ერთერთ საგუშაგო კოშკს ცეცხლი წაუკიდეს, ამერიკელმა ჯარისკაცებმა კი ხალხის დასაშლელად ცრემლმდენი გაზი გამოიყენეს. მანამდე აშშ-ის ქმედებები ერაყის საგარეო საქმეთა სამინისტრომ დაგმო, ირანმა კი, რომელიც „ქატაიბ ჰეზბოლას“ უჭერს მხარს, თავდასხმას „ტერორიზმის ნათელი მაგალითი“ უწოდა. აშშ-ის საჰაერო ძალებმა სირიასა და ერაყში დაჯგუფება ქატაიბ ჰეზბოლას“ ობიექტებზე იერიში 29 დეკემბერს მიიტანეს. „ქატაიბ ჰეზბოლა“ შიიტი მუსლიმების საბრძოლო დაჯგუფებაა, რომელსაც ირანი უჭერს მხარს. ის 2007 წელს შეიქმნა.[7]

ვაშინგტონი არ აპირებს საელჩოს ევაკუაცია მოხდინოს, პირიქით, შტატები რეგიონში დამატებითი სამხედრო ძალის გაგზავნას გეგმავს. აშშ-ის პრეზიდენტმა დონალდ ტრამპმა საელჩოზე თავდასხმაში ირანი დაადანაშაულა. „ირანმა ამერიკელი კონტრაქტორი მოკლა, ბევრი დაჭრა. ჩვენ მტკიცედ ვუპასუხეთ და ყოველთვის ასე მოვიქცევით. ახლა კი ირანმა ერაყში აშშ-ის საელჩოზე თავდასხმის ორგანიზება განახორციელა. ისინი სრულად აგებენ პასუხს“, – დაწერა ტრამპმა.[8]

[1] Reuters; Taliban kill 15 in attack on Afghan security checkpoint: local officials; 24 December, 2019; available at: https://www.reuters.com/article/us-afghanistan-attack/taliban-kill-15-in-attack-on-afghan-security-checkpoint-local-officials-idUSKBN1YS0K2

[2] BBC; Afghan People’s Peace Movement marchers kidnapped by Taliban; 25 December, 2019; available at: https://www.bbc.com/news/world-asia-50911882

[3] Saudi Gazette; Ministry of Justice bans marriage under 18; 23 December, 2019; available at: http://saudigazette.com.sa/article/585608/SAUDI-ARABIA/Ministry-of-Justice-bans-marriage-under-18?fbclid=IwAR3A67z1p8wzGLCBfSMC766MM2X0rJj7ybj95xbix7SgtkmeYfynHHLi8t8

[4] BBC; Rush-hour vehicle bomb kills dozens in Somali capital; 28 December, 2019; available at: https://www.bbc.com/news/world-africa-50932130

[5] Reuters; Ukraine holds big prisoner swap with pro-Russian separatists; By Pavel Polityuk and Vladimir Soldatkin; 29 December, 2019; available at: https://www.reuters.com/article/us-ukraine-crisis-prisoners-swap/ukraine-and-separatists-begin-all-for-all-prisoner-swap-reports-idUSKBN1YX04N?il=0

[6] Reuters; Missile hits military parade in Yemen, killing at least seven; 29 December, 2019; available at: https://www.reuters.com/article/us-yemen-security-blast/blast-hits-military-parade-in-yemen-idUSKBN1YX047?il=0

[7] BBC; US Baghdad embassy attacked by protesters angry at air strikes; 31 December, 2019; available at: https://www.bbc.com/news/world-middle-east-50956111

[8] Reuters; US has no plans to evacuate embassy in Baghdad, more forces being sent to compound; By Idrees Ali and David Brunnstrom; 31 December, 2019; available at: https://www.reuters.com/article/us-iraq-security-usa-trump/trump-blames-iran-for-orchestrating-attack-on-u-s-embassy-in-iraq-idUSKBN1YZ0TD

ევროპის თავშესაფრის მხარდაჭერის ოფისი (EASO) 2019 წლის 29 იანვარს მომზადებულ ინფორმაციაში სომალიში მადჰიბანის ტომის შესახებ წერს, რომ პროფესიული ჯგუფები ისტორიულად ცნობილნი არიან მიდგანის (ასევე გამოიყენება სახელები გაბოიე, მადჰიბანი და მუსე დერიო), ტუმალისა და იიბროს სახელით. აღსანიშნავია, რომ დენომინაცია მიდგანი ხანდახან ყველა პროფესიული ჯგუფის აღმნიშვნელად გამოიყენება, თუმცა ფაქტობრივად, მიეკუთვნება მხოლოდ ერთ ჯგუფს ვააბლეში. მიუხედავად ამისა, რთულია ტერმინის ზუსტი განსაზღვრების დადგენა. მიდგანი ცნობილია ასევე მადჰიბანის, გაბუიეს, გაბოიეს და გაბოიოს სახელით. მიდგანს სომალის ჩრდილო-დასავლეთში გაბუიეს ეძახიან, ეს ტერმინი ბარეს დროს დამკვიდრდა. ეს არ არის კლანის/ჯგუფის სახელი და არც წინაპრების სახელი. ყველაზე გავრცელებული ზოგადი სახელი აღნიშნული ჯგუფისთვის სომალის სხვა ტერიტორიაზე არის საბი ან ბონი. სხვადასხვა წყარო მიიჩნევს, რომ ტერმინი მიდგანი უხეში მიმართვაა, რომელსაც უფრო დიდი კლანები იყენებენ. გამომდინარე იქიდა, რომ ტერმინი ხშირად ითარგმნება როგორც „ხელშეუხებელი“ ან „გაუჩინარებული“, ზოგიერთი მიდგანი ამჯობინებს მადჰიბანად მოხსენიებას, რომელიც „უვნებელს“ ნიშნავს. ტერმინი გამუიე ასევე ერთერთი სასურველი და არა შეურაცხმყოფელი მიმართვაა, რომელიც მიდგანის ნაცვლად გამოიყენება პროფესიული ჯგუფებისთვის. მიდგანები ისტორიულად მონადირეები იყვნენ და ასევე ასოცირდებოდნენ ტყავის წარმოებასთან, ფეხსაცმელების დამზადებასთან და სხვა პროფესიებთან.

სხვადასხვა წყაროს მიხედვით, მადჰიბანები მთელი სომალის მასშტაბით გვხვდებიან. მათი ნახვა შესალებელია ჩრდილოეთ და ცენტრალურ სომალიში და ასევე ჰირანში, მოგადიშუსა და კისმაიოში. მადჰიბანები წარმოდგენილნი არიან ასევე სამხრეთ სომალიში. სხვა წყაროები აღნიშნავენ, რომ დაბალი კასტის წარმომადგენლები,მათ შორის გაბოიეები ჩრდილო-დასავლეთ სომალისა და აღმოსავლეთ ეთიოპიაში ცხოვრობენ, თუმცა ისინი სამხრეთ სომალშიც გვხვდებიან. მადჰიბანები წარმოშობით მუდუგიდან და ნუგალიდან არიან, სადაც ტრადიციულად ასოცირებულნი იყვნენ ჰავიეს კლანებთან, მათ შორის გურგატესთან. სხვადასხვა წყაროს მტკიცებით, მადჰიბანები მოგადიშუშიც არიან.

სხვადასხვა წყარო თანხმდება, რომ პროფესიული ჯგუფები ზოგადად და მადჰიბანები მათ შორის აწყდებიან დისკრიმინაციას. ზოგადად, პროფესიული ჯგუფები აწყდებიან მძიმე სოციალურ, პოლიტიკურ, სამართლებრივ და ეკონომიკურ დისკრიმინაციას. ისინი ხშირად განიცდიან სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანი დაცვის ნაკლებობას. მადჰიბანები განიცდიან მძიმე დისკრიმინაციას კასტური გამორიცხვის საფუძველზე. სომალიში მადჰიბანი მოსახლეობის სტატისტიკური მონაცემები არ არის ხელმისაწვდომი. ისინი, როგორც სხვა უმცირესობები აწყდებიან დისკრიმინაციას მიწასა და სხვა სასიცოცხლო სერვისებზე ხელმისაწვდომობის კუთხით, რაც დაკავშირებულია მათ ეთნიკურ იდენტობასთან დომინანტურ კლანურ სტრუქტურაში. 2016 წლის ანგარიშში აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტი წერდა, რომ უმცირესობები, მათ შორის მადჰიბანები, რომელთაც ხშირად არ ჰყავთ შეიარაღებული ჯგუფები, კვლავ არიან მკვლელობების, წამების, გაუპატიურების, გამოსასყიდის მიღების მიზნით გატაცების და მიწისა და სხვა ქონების წართმევის ობიექტები უმრავლესობაში მყოფი კლანების წევრების მხრიდან. ბევრი უმცირესობაში მყოფი ჯგუფი კვლავ ცხოვრობს უკიდურეს სიღარიბეში და განიცდის სხვადასხვა ფორმის დისკრიმინაციასა და გარიყვას. პროფესიული ჯგუფები, მათ შორის მადჰიბანები, ჩრდილოეთ სომალიში ხშირად აწყდებიან დისკრიმინაციას მათი პროფესიების გამო. ასეთი ჯგუფების ადამიანის უფლებების დაცვის კუთხით არსებული ვითარება ცუდია, თუმცა მცირე გაუმჯობესებას ადგილი აქვს. ამასთან, ძალიან ცოტაა ცნობილი ჰუმანიტარული მდგომარეობის შესახებ, რომელში კონკრეტული პროფესიული ჯგუფები სომალის სამხრეთ ნაწილში იმყოფებიან.

აღსანიშნავია, რომ რამდენიმე წყარო ამტკიცებს, რომ პროფესიული ჯგუფების ბევრი წარმომადგენელი საკუთარ თავს არ მიიჩნევს უფრო მეტად მოწყვლადად, სომალის დანარჩენ მოსახლეობასთან შედარებით. ლენდინფოსთან საუბრისას ჰარგისაში მცხოვრები ორი სხვადასხვა პროფესიული ჯგუფის წევრმა აღნიშნა, რომ მაგალითად გაუპატიურების პრობლემას განიცდიან როგორც უმცირესობის, ასევე უმრავლესობის წარმომადგენლები და ხშირად დანაშაულს მათივე ჯგუფის წარმომადგენლები სჩადიან (როგორც სხვა სომალელების, ასევე თავიანთი ჯგუფის წარმომადგენლების მიმართ). ადგილობრივი მკვლევარების ინფორმაციით, იშვიათია გაბოიეს წარმომადგენლების მხრიდან გაბოიეს წარმომადგნელებისვე მიმართ ძალადობის შემთხვევები. წყაროების ცნობით, სომალის სამხრეთ ნაწილში, გაბუიეების მიმართ დისკრიმინაციას აქვს ადგილი, თუმცა უსაფრთხოების კუთხით ზოგადად არსებული ვითარება უფრო დიდი რისკის მატარებელია, ვიდრე მიზნობრივი დევნა. რაც შეეხება სომალილენდს, მიუხედავად იმისა, რომ არაღიარებული ქვეყნის მთავრობა ამტკიცებს, რომ ვითარება გაუმჯობესებულია, დისკრიმინაცია გაბუიეების მიმართ სომალილენდში მძიმეა და ძალადობა მათ მიმართ ხდება.[1]

[1] EASO – European Asylum Support Office: Somalia – Information on the Somali caste of Madhibans and in particular: Existence of genealogy; Specific mother tongue of Madhibans (besides the Somali language), evidence if this language is also known by the Madhibans living in Mogadishu, evidence of Madhibans who live in Mogadishu that do not speak the Madhiban traditional language; Whether the Madhibans living in Mogadishu are affiliated to another clan, 29 January 2019

 (accessed on 9 December 2019)

ავსტრიის წარმოშობის ქვეყნის შესახებ ინფორმაციისა და თავშესაფრის კვლევისა და დოკუმენტაციის ცენტრი (ACCORD) სომალიში უსაფრთხოების კუთხით არსებული ვითარების შესახებ 2019 წლის დეკემბრის ანგარიშში წერს, რომ სახელმწიფო სომალი 1960 წელს შეიქმნა, როდესაც ბრიტანული სომალილენდი და ყოფილი იტალიური სომალილენდი გაერთიანდნენ და გამოცხადეს დამოუკიდებლობა. 1969 წელს მოჰამედ სიად ბარემ სახელმწიფო გადატრიალება მოაწყო და დაამხო ავტორიტარული სოციალისტური რეჟიმი, რომელიც დისიდენტებისა და პოლიტიკური ოპონენტების დევნით, დაპატიმრებებითა და წამებით ხასიათდებოდა. შეიარაღებულმა ოპოზიციამ ბარეს რეჟიმი 1991 წელს დაამხო და სომალი ჩათრეული აღმოჩნდა სამოქალაქო ომსა და ანარქიაში.

სომალიში არ არის ერთიანი ცენტრალური მმართველობა. ჩრდილოეთით, სომალილენდმა სამოქალაქო ომის დაწყებიდან მალევე დამოუკიდებლობა გამოაცხადა (სომალილენდი არ უღიარებია არცერთ ქვეყანას). სომალის ჩრდილო-დასავლეთით, პუნტლენდმა 1998 წელს გამოაცხადა ავტონომია. სომალილენდისგან განსხვავებით, პუნტლენდი არ ცდილობს დამოუკიდებლობის მიღებას.

სომალიში უსაფრთხოების კუთხით არსებული ვითარება 2019 წელსაც ძალადობრივია. ალ-შაბააბი განაგრძობს ძალადობას, მათ შორის სამთავრობო ინფრასტრუქტურასა და პერსონალზე, უსაფრთხოების ძალებზე, საერთაშორისო პარტნიორებსა და საჯარო სივრცეებზე იერიშებს.

2019 წლის 10 ივლისს, სანააგში, დუბთან ახლოს შეტაკება მოხდა სომალილენდის სამხედროებსა და 2018 წელს პუნტლანდში გაქცეული პოლკოვნიკ არეს მომხრეებს შორის, რასაც სომალილენდის მხრიდან 3 და არეს სამხედროების მხრიდან ერთი ჯარისკაცი ემსხვერპლა. 26 ივლისს არეს ძალებმა სოფელი კარინი დაიკავეს, რასაც მომდევნო დღეებში ახალი დაპირისპირება მოყვა, რასაც სომალილენდის მხრიდან ორი ჯარისკაცი ემსხვერპლა.

სომალილენდისა და პუნტლენდის შეიარაღებული ძალები 14 ივნისს სანააგის რეგიონში, ქალაქ ბადჰანთან დაუპირისპირდნენ ერთმანეთს. ორივე ადმინისტრაციის განცხადებით, შეტაკებას მსხვერპლი არ მოჰყოლია. 7-8 ივლისს, სომალილენდსა და პუნტლენდს შორის სადავო სანააგის რეგიონში დაპირისპირებული კლანების დაჯგუფებებს შორის, დუდ არალესა და ელ აფვეინში დაპირისპირების შედეგად 25 პირი დაიღუპა. 50 პირი ემსხვერპლა და 100-ზე მეტი დაშავდა კლანებს შორის დაპირისპირების შედეგად სომალილენდსა და პუნტლენდს შორის სადავო სულის რეგიონში, დუმარის რაიონში. კლანებს შორის დაპირისპირებას ადგილი ჰქონდა ასევე გალგადოდსა და ჰირაანში.

სომალის უსაფრთხოების მთავარ საფრთხედ ალ-შაბააბი რჩება. ასევე, ვრცელდებოდა ინფორმაციები დაჯგუფება ისლამური სახელმწიფოს მომხრე ელემენტების აქტიურობის შესახებ მოგადიშუში. სულის სადავო რეგიონში, დაძაბულობა გრძელდება ქალაქ ტურკარაქსა და მის შემოგარენში, რასაც ახლავს არარეგულარული შეიარაღებული დაპირისპირებები სომალილენდისა და პუნტლენდის უსაფრთხოების ძალებს შორის. ტერორისტული ინციდენტების ყველაზე მაღალი მაჩვენებელი მოგადიშუში, ხოლო ყველაზე დაბალი – შაბელესა და ჰირაანის რეგიონში ფიქსირდება. ალ-შაბააბი ინარჩუნებს სამოქმედო სიძლიერესა და შესაძლებლობებს, მიუხედავად მის წინააღმდეგ მიმდინარე ინტენსიური სახმელეთო და საჰაერო შეტევებისა მთელი ქვეყნის მასშტაბით.

წყარო ანგარიშში, ასევე, საუბრობს როგორც ალ-შაბააბისა და ისლამური სახელმწიფოს, ისე სამთავრობო და საერთაშორისო სამხედრო ძალების მიერ განხორციელებულ იერიშებზე. აღნიშნულ ქვეთავებში არ არის საუბარი სომალილენდის ტერიტორიაზე მომხდარი ინციდენტების შესახებ.[1]

სომალილენდში უსაფრთხოების კუთხით არსებული ვითარების შესახებ მრავლად წერს სხვადასხვა არაოფიციალური წყარო – პირები, რომლებიც საქმიანი ან ტურისტული ვიზიტებით იმყოფებოდნენ სომალილენდში. ასეთი წყაროების შეფასებით, სომალილენდში ვითარება სტაბილური და მშვიდია. სომალილენდი არაღიარებული ქვეყანაა, ამიტომ ოფიციალური სტატისტიკა კრიმინალის ან ტერორიზმის რისკის შესახებ არაა ხელმისაწვდომი. არსებული ციფრები, რომელსაც საერთაშორისო ორგანიზაციები და მედია იყენებს, მთლიანად სომალის შესახებაა, მაშინ როცა სომალისა და სომალილენდს შორის ძალიან დიდი განსხვავებაა პოლიტიკური მდგომარეობის, უსაფრთხოებისა და სტაბილურობის კუთხით. სომალის დედაქალაქ მოგადიშუში უსაფრთხოების კუთხით არსებული ვითარება არაპროგნოზირებადია. 2017 წელს მოგადიშუში ერთ ტერორისტულ აქტს 300 ადამიანი ემსხვერპლა. სომალილენდში ბოლო ტერაქტს ადგილი ჰქონდა 2008 წელს და მას შემდეგ მთავრობამ მოახერხა, ქვეყანაში მეტწილად უსაფრთხო გარემოს შენარჩუნება. რა თქმა უნდა, რისკი არსებობს, თუმცა სომალილენდში გაცილებით უსაფრთხოა ვიდრე სომალიში, რაც სომალილენდის მოგადიშუსგან დამოუკიდებლობისა და ავტონომიურობის შედეგია. სომალის 1991 წლის შემდეგ არ ჰყოლია ერთიანი მთავრობა; სომალილენდმა მოახერხა შეექმნა საკუთარი მთავრობა, პარლამენტო და კანონის უზენაესობა და საკმაოდ წარმატებითაც ქვეყნისთვის, რომელიც არაა აღიარებული და არ აქვს მონეტარული საშუალებები, ბიუჯეტი ან საერთაშორისო დახმარება.

ბოლო საპარლამენტო არჩევნები სომალილენდში 2017 წლის ნოემბერში ჩატარდა და საერთაშორისო დამკვირვებლების მიერ მეტწილად დემოკრატიულად და მშვიდობიანად შეფასდა. ხალხმა მოახერხა ორგანიზება და წესრიგისა და მშვიდობის დამკვიდრება და მიგრანტებიც ბრუნდებიან აღმშენებლობაში დახმარების გასაწევად, ვიდრე ქვეყანა საერთაშორისო აღიარებას ელოდება. მიუხედავად ყველაფრისა, სომალილენდი, რა თქმა უნდა, სრულად უსაფრთხო კრიმინალისგან არაა. საფრთხე ძირითადად მოდის შეიარაღებული ჯგუფებისგან, არსებობს გატაცებისა და ტერორიზმის საფრთხეც, თუმცა აღნიშნული საფრთხე სომალილენდში დაბალია, განსხვავებით სომალისგან, სადაც ალ-შაბაბი აქტიურია, განსაკუთრებით მოგადიშუში. სომალილენდში კი მსგავსი ფაქტები წლებია არ დაფიქსირებულა.[2] [3]

[1] ACCORD – Austrian Centre for Country of Origin and Asylum Research and Documentation: ecoi.net featured topic on Somalia: Security Situation, 4 December 2019

 (accessed on 6 December 2019)

[2] Once in a Lifetime Journey; Safety in Somaliland – Is Somaliland safe to visit? Written by Mar; 21 May, 2018; available at: https://www.onceinalifetimejourney.com/reviews/everything-else/safety-in-somaliland-is-somaliland-safe-to-visit/ [accessed 6 December 2019]

[3] The Candy Trail; Hargeisa – capital of a country that isn’t – Somaliland; By Michael Robert Powell; 03 October, 2019; available at: https://www.thecandytrail.com/hargeisa-somaliland/ [accessed 6 December 2019]

იემენის კრიზისი – სამხედრო აღლუმზე აფეთქებას სულ მცირე 32 ადამიანი ემსხვერპლა, არიან დაჭრილებიც. ინციდენტი ქალაქ ადენში მოხდა. მომხდარზე პასუხისმგებლობა ჰუსიტმა ამბოხებულებმა აიღეს. თავდასხმისას საშუალო მანძილის რაკეტები და დრონი გამოიყენეს.[1]

საუდელ ქალებს დამოუკიდებლად მოგზაურობის უფლება მისცეს – შესაბამისი ნებართვა არაბეთის მეფემ გასცა. აქამდე საუდელ ქალებს ქვეყნის დასატოვებლად ოჯახის მამაკაცი წევრის ნებართვა სჭირდებოდათ. ახლა მათ კაცების მსგავსად შეუძლიათ სასურველ ქვეყანაში წასვლა. მათ ასევე შეუძლია პასპორტის აღებაც.[2]

სომალიში თავდასხმისას დაშავებული დედაქალაქის მერი საავადმყოფოში გარდაიცვალა – აბდირაჰმან ომარ ოსმანი 24 ივლისს სამთავრობო შენობაზე განხორციელებული თავდასხმის დროს დაიჭრა და კლინიკაში მკურნალობდა. ის პირველ აგვისტოს გარდაიცვალა. აფეთქებაზე კი პასუხისმგებლობა დაჯგუფება ალ-შაბაბმა აიღო.[3]

ვითარება ავღანეთში – ავტობუსს, რომელსაც ავღანეთის ტელევიზიის თანამშრომლები გადაყავდა, თავს დაესხნენ. ქაბულში მომხდარ შემთხვევას ორი ადამიანი ემსხვერპლა, ორი კი დაშავდა. თავდასხმაზე პასუხისმგებლობა არავის აუღია.[4]

ჰერათში მომხდარი აფეთქებისას 4 ადამიანი დაიღუპა და 25 დაშავდა. ხელნაკეთი ასაფეთქებელი მოწყობილობა მოტოციკლზე იყო დამონტაჟებული და პოლიციის განყოფილებასთან ამოქმედდა. დაღუპულთა და დაშავებულთა უმრავლესობა გარე მოვაჭრეები იყვნენ.[5]

ქაბულის დასავლეთით მომხდარი აფეთქებისას 14 ადამიანი დაიღუპა და 145 დაშავდა. თვითმკვლელმა ტერორისტმა ავტომობილში დამონტაჟებული ბომბი პოლიციის სამმართველოსთან ახლოს ააფეთქა. დაღუპულთა შორის ძირითადად მშვიდობიანი მოსახლეობაა, მათ შორის ქალები და ბავშვები. მომხდარზე პასუხისმგებლობა დაჯგუფება თალიბანმა აიღო.[6]

[1] Reuters; Houthi attack kills more than 30 in Yemen’s Aden, Saudi blames Iran; By Fawaz Salman, Mohammed Ghorabi; 1^st August, 2019; available at: https://www.reuters.com/article/us-yemen-security/blast-hits-military-parade-in-yemens-aden-houthis-claim-responsibility-idUSKCN1UR3PC

[2] BBC; Saudi Arabia allows women to travel independently; 2 August, 2019; available at: https://www.bbc.com/news/world-middle-east-49201019

[3] News 24; Mogadishu mayor dies of wounds after Shabaab attack; 1^st August, 2019; available at: https://www.news24.com/Africa/News/mogadishu-mayor-dies-of-wounds-after-shabaab-attack-20190801

[4] Reuters; At least two killed in Afghan TV bus bombing in Kabul; 4 August, 2019; available at: https://www.reuters.com/article/us-afghanistan-attack-media/at-least-two-killed-in-afghan-tv-bus-bombing-in-kabul-idUSKCN1UU0HT?il=0

[5] Tolo News; Blast in Herat kills four civilian; 5 August, 2019; available at: https://www.tolonews.com/afghanistan/blast-herat-kills-four-civilians

[6] Reuters; Taliban bomb kills 14, wounds 145, despite hopes for Afghan pact; By Abdul Qadir Sediqi; 7 August, 2019; available at: https://www.reuters.com/article/us-afghanistan-blast/taliban-claim-bomb-attack-on-police-in-afghanistan-nearly-100-wounded-idUSKCN1UX0DF

სუდანის სამხედრო საბჭომ და ოპოზიციამ ძალაუფლების გადანაწილების შეთანხმებას მოაწერეს ხელი – დოკუმენტის გაფორმების მიზანი ქვეყანაში კრიზისის დასრულებაა. ხელმოწერამდე მოლაპარაკებები მთელი ღამის განმავლობაში გრძელდებოდა. მმართველი სამხედრო საბჭოს ხელმძღვანელის მოადგილემ მომხდარს ისტორიული მომენტი უწოდა. სუდანში პოლიტიკური კრიზისი 2019 წლის აპრილში დაიწყო, როდესაც არმიამ ქვეყანაში სამხედრო გადატრიალება მოაწყო.[1]

ვითარება ავღანეთში – თალიბანის მებრძოლებთან შეტაკებისას მინიმუმ 18 ავღანელი სპეცრაზმელი დაიღუპა. შეტაკება ქვეყნის სამხრეთ-დასავლეთ ნაწილში მას შემდეგ დაიწყო, რაც სპეცრაზმის ჯგუფმა ბადგის პროვინციაში თალიბების შტაბბინაზე შტურმი მიიტანა. დაპირისპირება რამდენიმე საათს გრძელდებოდა. ადგილობრივი მედიის ცნობით, 19 მებრძოლი ლიკვიდირებულია, 20 კი დაჭრილი. რადიკალებმა 6 სამხედრო მძევლად აიყვანეს.[2]

ყანდაარის პოლიციის სამმართველოსთან აფეთქების შედეგად დაიღუპა 9 და დაშავდა 60 ადამიანი. შენობის წინ ავტომობილი აფეთქდა. მომხდარზე პასუხისმგებლობა თალიბანმა აიღო.[3]

ერაყის ქურთისტანში თურქი დიპლომატი მოკლეს – სულ სამი ადამიანია დაღუპული; დიპლომატის გარდა კიდევ ორი ერაყელი. თავდასხმა ერბილის ერთერთ რესტორანში მოხდა. მომხდარზე პასუხისმგებლობა არავის აუღია, თუმცა ქურთი ამბოხებულები, რომლებიც თურქეთს ებრძვიან, სწორედ ამ ტერიტორიაზე მოქმედებენ. მომხდარიდან რამდენიმე დღეში პოლიციამ ოთხი ეჭვმიტანილი დააკავა. ერთერთი მათგანის სახელი მაზლუმ დაგი. დანარჩენების ვინაობა არ ხმაურდება.[4]

კონგოს დემოკრატიულ რესპუბლიკაში ებოლას გამო საგანგებო მდგომარეობა გამოცხადდა – თუმცა ეპიდემიის გამო ჯერჯერობით საზღვრის ჩაკეტვა არ იგეგმება, რადგან მსოფლიო ჯანდაცვის ორგანიზაციის განცხადებით, რეგიონს გარეთ დაავადების გავრცელების რისკი მაღალი არ არის. ეპიდემიას კონგოში ერთი წლის განმავლობაში 1600-ზე მეტი ადამიანი ემსხვერპლა.[5]

პაკისტანში თვითმკვლელი ტერორისტის თავდასხმას 9 ადამიანი ემსხვერპლა – თვითმკვლელმა ქალმა თავი დერა ისმაილ ხანში მდებარე საავადმყოფოს შესასვლელში აიფეთქა. მანამდე შეიარაღებული თავდამსხმელი პოლიციის შენობას დაესხა თავს დაღუპულებს შორის პოლიციელებიც არიან. ინციდენტების შედეგად 30 ადამიანი დაიჭრა.[6]

სომალიში ტერაქტს 17 ადამიანი ემსხვერპლა – მოგადიშუში ბომბის აფეთქების შედეგად 28 პირიც დაშავდა. შემთხვევა საერთაშორისო აეროპორტთან მდებარე სასტუმროსთან მოხდა. მომხდარზე პასუხისმგებლობა დაჯგუფება „ალ-შაბაბმა“ აიღო.[7]

[1] BBC; Sudan military and civilians sign deal to end deadly turmoil; 17 July, 2019; available at: https://www.bbc.com/news/world-africa-49013899?fbclid=IwAR1afQpeKJEfZSQWWgfQPj9a4mmC1kr26n_5Dsq24h07POoTdF9jfjzcmiw

[2] იმედის ახალი ამბები; ავღანეთში თალიბებთან შეტაკებას 18 სპეცრაზმელი ემსხვერპლა; 17 ივლისი, 2019; ხელმისაწვდომია ბმულზე: https://imedinews.ge/ge/msoflio/111894/avganetshi-talibebtan-shetakebas-18-spetsrazmeli-emskhverpla

[3] Pajhwok Afghan News; 9 killed and 60 wounded in Kandahar car bomb attack on police hq; 18 July, 2019; available at: https://twitter.com/pajhwok/status/1151857087691071491

[4] იმედის ახალი ამბები; ერაყის ქურთისტანში თურქი დიპლომატის მკვლელობაში ეჭვმიტანილები დააკავეს; 20 ივლისი, 2019; ხელმისაწვდომია ბმულზე: https://imedinews.ge/ge/msoflio/112134/erakis-qurtistanshi-turqi-diplomatis-mkvlelobashi-echvmitanilebi-daakaves

[5] იმედის ახალი ამბები; ებოლას ეპიდემიის გამო კონგოში საგანგებო მდგომარეობა გამოცხადდა; 17 ივლისი, 2019; ხელმისაწვდომია ბმულზე: https://imedinews.ge/ge/msoflio/111915/ebolas-epidemiis-gamo-kongoshi-sagangebo-mdgomareoba-gamotskhadda

[6] AP; Pakistani hospital hit by female suicide bomber, 9 killed; By Ishtiaq Mashud; 21 July, 2019; available at: https://www.apnews.com/d840b2b4aa1743b08f7ff8612e6abea3

[7] Arab News; 17 dead, dozens wounded in Somalia car bomb attack; 23 July, 2019; available at: http://www.arabnews.com/node/1529231/world