ევროკავშირის თავშესაფრის სააგენტო EUAA [ყოფილი ევროპის თავშესაფრის მხარდაჭერის ოფისი EASO] 2019 წლის მარტში გამოქვეყნებულ ანგარიშში ერაყის შესახებ წერს, რომ მედია რესურსი „Niqash“ 2015 წლის დეკემბერში გავრცელებულ ინფრომაციაში წერდა დიალის პროვინციაში ზოგიერთი სუნიტი არაბის მხრიდან სახელის შეცვლის ფაქტების შესახებ. სტატიის მიხედვით, სუნიტ მამაკაცებს შიიტური სამხედრო დაჯგუფებების [Militias] ეშინოდათ. მთავრობის წარმომადგენელი აცხადებდა, რომ ორი თვის განმავლობაში, სახელის შეცვლის 150-200 განცხადება იყო დაწერილი. 2015 წლის ივნისში გამოქვეყნებულ სტატიაში საავტორო სვეტის მწერალი ალი ჰუსეინი, მედია საშუალებასთან „Al-Monitor“ საუბარში ამბობდა, რომ სახელის შეცვლის ფენომენი ფარტდ გავრცელდა სუნიტური უმრავლესობით დასახლებული ქალაქი მოსულის დაკავების შემდეგ. ჰუსეინი ასევე ამბობდა, რომ სახელს უმეტესად იცვლიდნენ სუნიტი მამაკაცები, ვისაც ერქვა ომარი, აბუ ბაქრი და ოსმანი. 2015 წლის აპრილის სტატიაში მედია საშუალება „The Guardian“ წერდა, რომ ამოცნობადი სუნიტური სახელები, შესაძლოა, შიიტური დაჯგუფებებისა და ერაყელი სამხედროებისთვის ეჭვის გაჩენის საბაბი გამხდარიყო საკონტროლო-გამშვებ პუნქტებზე. მთავრობის წარმომადგენლის თქმით, ძირითადად, სუნიტური სახელი „ომარ“ იცვლებოდა სახელზე „ამმარ“. სხვები თავიანთ მოქალაქეობის ბარათში გვარს შლიდნენ. 2014 წლის ივლისში საერთაშორისო ორგანიზაცია „Human Rights Watch“ წერდა, რომ შიიტი მამაკაცის მიმართ დაჯგუფების AAH მხრიდან ადგილი ჰქონდა შევიწროვებას და არასათანადო მოპყრობას. წყაროს მტკიცებით, აღნიშნული მამაკაცი ეგონათ სუნიტი და მას „ომარის არმიის“ წევრობას აბრალებდნენ.[1]

აღსანიშნავია, რომ იგივე წყარო განახლებულ ანგარიშში, რომელიც გამოქვეყნებულია 2022 წლის იანვარში, აღარაფერს წერს სუნიტური სახელის „ომარ“ შესახებ. აღნიშნული სახელის მქონე პირთა მიმართ არსებული დამოკიდებულების შესახებ არაფერია ნათქვამი, ასევე, სხვა ორგანიზაციებისა და სახელმწიფო ინსტიტუტების უახლეს ანგარიშებში.

[1] ევროკავშირის თავშესაფრის სააგენტო EUAA [ყოფილი ევროპის თავშესაფრის მხარდაჭერის ოფისი EASO]; წარმოშობის ქვეყნის შესახებ ინფორმაცია – ერაყი: სამიზნე ჯგუფები; გამოქვეყნებულია 2019 წლის მარტში; ხელმისაწვდომია ბმულზე:

[ნანახია 2022 წლის 3 მაისს]

ერაყში სხვადასხვა რელიგიური, ეთნიკური, კულტურული და ლინგვისტური საზოგადოებაა თავმოყრილი. 2017 წლის ანგარიშში აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტი ვარაუდობს, რომ ერაყის მოსახლეობის 97% მუსლიმია; შიიტი მუსლიმები (ძირითადად არაბები, თუმცა მათ შორის თურქმენები, ფეილი ქურთები და სხვებიც არიან) 55-60%-ია. სუნიტების რაოდენობა 40%-მდეა; მათგანი სუნიტი ქურთების წილი 15%-ია, არაბები 24% და თურქმენები – 1%. შიიტები ძირითადად განსახლებულნი არიან ერაყის სამხრეთ და აღმოსავლეთ პროვინციებში, ასევე, უმრავლესობაში არიან ბაღდადში და საზოგადოებების დონეზე წარმოდგენილნი არიან ქვეყნის უმეტეს ტერიტორიაზე. სუნიტები უმრავლესობაში არიან დასავლეთ, ცენტრალურ და ჩრდილოეთ ნაწილში.

დაჯგუფება „ისლამური სახელმწიფოს“ მიერ დაკავებული ტერიტორიების უმეტესობა ძირითადად სუნიტური რაიონები იყო. აქედან გამომდინარე, სახელმწიფოს ძალისხმევა მიმართული იყო იქითკენ, რომ მომხდარიყო სუნიტური მოსახლეობის, ძირითადად ტომების მობილიზება დაჯგუფებასთან საბრძოლველად. აღნიშნული მიმართულებით ყველაზე დიდი რეკრუტირება მოხდა აშშ-ის მიერ დაფინანსებულ ტომთა სამობილიზაციო ძალებში. 2015 წლის დეკემბერში პრემიერმა აბადიმ 40 ათასი სუნიტი მებრძოლის სახალხო მობილიზაციის ძალებში ინტეგრირება მოახდინა. მათი უმრავლესობა განლაგებული იყო ანბარსა და ნინევაში; სხვა ნაწილი კი სალაჰადინსა და სხვა გამოთავისუფლებულ ზონებში.

სხვადასხვა ექსპერტი აღნიშნავს დემოგრაფიული ჰომოგენიზმის ზრდას სადავო ტერიტორიებზე მცხოვრებ ადგილობრივ მოსახლეობაში. ეს ტენდენცია შეინიშნება, მათ შორის, სუნიტი არაბების დაბრუნების დაბალ მაჩვენებელში, რომლებიც უფრთხიან თვითნებურ დაკავებებს და გამოძალვას. [1]

ევროპის თავშესაფრის მხარდაჭერის ოფისი 2019 წლის ივნისში გამოქვეყნებულ ანგარიშში წერდა, რომ ხელმისაწვდომი ინფორმაციის ანალიზის საფუძველზე ჩანს, რომ სუნიტების ისლამურ სახელმწიფოსთან კავშირში დადანაშაულებამ შეიძლება მიიღოს, როგორც დევნის, ასევე დისკრიმინაციის ხასიათი და ინდივიდუალური შეფასებაა საჭირო იმის დასადგენად, დისკრიმინაციული ქმედებები უტოლდება თუ არა დევნას. ხელმისაწვდომი ინფორმაცია აჩვენებს, რომ უბრალოდ ფაქტს, რომ პირი არის სუნიტი არაბი, არ მივყავართ დევნის საფუძვლიან შიშთან. ინდივიდუალური გარემოებები, როგორიცაა წარმოშობის რეგიონი, ტომური კუთვნილება, ოჯახის წევრების სავარაუდო კავშირები ისლამურ სახელმწიფოსთან, სახელი და ა.შ. მნიშვნელოვანია რისკების შეფასებისას.[2]

ა.შ.შ სახელმწიფო დეპარტამენტი ერაყში რელიგიის საერთაშორისო თავისუფლების კუთხით არსებული მდგომარეობის შესახებ 2020 წლის ივნისში გამოქვეყნებულ ყოველწლიურ ანგარიშში (საანგარიშო პერიოდი – 2019 წელი) წერდა, რომ ქვეყანაში მუსლიმი სუნიტების რაოდენობა 40%-მდეა; მათგანი სუნიტი ქურთების წილი 15%-ია, არაბები 24% და თურქმენები – 1%. ისინი უმრავლესობაში არიან ერაყის დასავლეთ, ცენტრალურ და ჩრდილოეთ ნაწილებში. კანონმდებლობითა და კონსტიტუციით,  დაცულია ერაყელი ხალხის „მუსლიმური იდენტობა“, თუმცა, კონკრეტულად არ არსებობს ჩანაწერი შიიტურ ან სუნიტურ მიმდინარეობაზე. 2001 წლიდან, ერაყში აკრძალულია სუნიტური ისლამის ვაჰაბიტური მიმდინარეობა.

ანგარიშის მიხედვით, საერთაშორისო და ადგილობრივი არასამთავრობო ორგანიზაციები აცხადებდნენ, რომ მთავრობა ბოროტად იყენებდა ანტიტერორისტულ კანონმდებლობას, რათა დაეპატიმრებინა პირები სათანადო  პროცესის გარეშე. აღნიშნული კანონმდებლობა ვერ უზრუნველყოფდა პირთა წვდომას სამართლიანი სასამართლოსა და შესაბამის კანონიერ პროცედურაზე. განსაკუთრებით, სუნიტი ლიდერები აცხადებდნენ, რომ  სამთავრობო ძალები სწორედ აღნიშნული მეთოდით აკავებდნენ იმ ახალგაზრდა სუნიტ მამაკაცებს, რომელთა მიმართაც არსებობდა ვარაუდი, რომ კავშირში იყვნენ „ისლამურ სახელმწიფოსთან“.

ამას გარდა, არასამთავრობო ორგანიზაციების მიხედვით, შიიტური შეიარაღებული ჯგუფები და სახალხო სამობილიზაცო ძალები (PMF), ზოგჯერ, კვლავ აგრძელებდნენ ფიზიკური ძალადობას და თავდასხმას სუნიტ სამოქალაქო პირებზე, სავარაუდოდ იმ მოტივით, რომ შური ეძიათ ISIS-ის მიერ შიიტების წინააღმდეგ ჩადენილი დანაშაულებისთვის.

ივნისში, პარლამენტის წევრმა – რაად ალ-დაჰლაკიმ განაცხადა, რომ დიალას პროვინციიდან ხდებოდა სუნიტი მუსლიმების იძულებით გაძევება. მისი თქმით, მთავრობასთან აფილირებული შიიტური ჯგუფები სუნიტი მოსახლოებას დაშინების მეთოდს მიმართავდნენ და აიძულებდნენ მათ, დაეტოვებინათ ირანის საზღვართან მდებარე პროვინცია. გავრცელდა ცნობები, რომ შეიარაღებული პირები თავს დაესხნენ სოფელ აბ ალ-ხანზირს, სადაც ერთ-ერთი ოჯახის სამი წევრი მოკლეს და მოსახლეობა აიძულეს, სოფელი დაეტოვებინათ.  ამას გარდა, ადგილობრივი წყაროები აცხადებდნენ, რომ ბაშიქას დასახლება ექვსმა სუნიტმა ოჯახმა დატოვა მას შემდეგ, რაც  30-ე ბრიგადის სამხედროები მათ ფიზიკურად გაუსწორდნენ და აძალებდნენ, გაეყიდათ საკუთარი მიწები.

ზოგიერთი სუნიტი მუსლიმი აცხადებდა, რომ ექვემდებარებოდნენ ე.წ. „ანტი-სუნიტურ დისკრიმინაციას“  სახელმწიფო ჩინოვნიკების მხრიდან, რაც მათი აზრით განპირობებული იყო იმით, რომ სადამ ჰუსეინის რეჟიმის დროს, სუნიტებს პრივილიგირებული სტატუსი გააჩნდათ, ხოლო შიიტები – იჩაგრებოდნენ. სუნიტები ასევე ამბოდნენ, რომ მათ მიმართ დისკრიმინაციას ჰქონდა ადგილი საჯარო სექტორში დასაქმების კუთხითაც, გამომდინარე „დე-ბაასიფიკაციის“ პროცესიდან (პროცესი, რომლის მიზანიც იყო წინა ხელისუფლებისადმი ლოიალურად განწყობილი პირების საჯარო სექტორიდან ჩამოშორება). სუნიტი მუსლიმები და ადგილობრივი არასამთავრობო ორგანიზაციები მიუთითებდნენ, რომ მთავრობა აგრძელებდა „დე-ბაასიფიკაციის“ კანონების თვითნებური მეთოდით გამოყენებას, რათა სამთავრობო ვაკანსიებზე არ დაენიშნათ სუნიტი პირები, ხოლო როდესაც საქმე შიიტ „ბაასისტებს“ ეხებოდა – თვალს ხუჭავდა აღნიშნულ რეგულაციებზე. ზოგიერთი სუნიტი ასევე აცხადებდა, რომ მათ არ იყვანდნენ საჯარო სამსახურში იმ მოტივით, რომ მთავრობა ძირითადად შიიტებით იყო დაკომპლექტებული, ხოლო სუნიტების მიმართ იყო ერთგვარი აღქმა, რომ ისინი ან ყოფილი ბაასისტები იყვნენ, ან ლოიალურად იყვნენ განწყობილი „ისლამური სახელმწიფოს“ იდეოლოგიისადმი.[3]

იგივე ა.შ.შ სახელმწიფო დეპარტამენტი ერაყში ადამიანის უფლებების კუთხით არსებული მდგომარეობის შესახებ 2020 წლის ივნისში გამოქვეყნებულ ყოველწლიურ ანგარიშში (საანგარიშო პერიოდი – 2019 წელი) წერდა, რომ ტერორისტული ორგანიზაცია „ისლამური სახელმწიფოს“ სავარაუდო წევრები და მათთან დაკავშირებული პირები (ოჯახის წევრები, ახლობლები) ექვემდებარებოდნენ იძულებით გაუჩინარებას. Amnesty International და Human Rights Watch-მა აღრიცხეს 643 სუნიტი მუსლიმი პირის იძულებით გაუჩინარების შემთხვევა ფალლუჯაჰისა და საქლავიაჰის რეგიონებში, ასევე – სუნიტი მამაკაცეების მასობრივი გაუჩინარების შემთხვევები რაზზაზაში. აღნიშნული ინციდენტების უმრავლესობას მიაწერდნენ Kataiba Hezbollah-ს – ერთ-ერთ „სახალხო სამობილიზაციო ჯგუფს“ (Popular Mobilization Forces – PMF), რომელსაც ბაღდადის სამხრეთით გააჩნდა უკანონო საპატიმრო დაწესებულება, სადაც 1700-მდე პირი იყო დატყვევებული. ერაყის მთავრობა არ დგამდა არანაირ ნაბიჯს, რათა აღეკვეთა ეს უკანონობა და გაეთავისუფლებინა იქ მყოფი პირები.

როგორ ადრეულ წლებში, წელსაც ვრცელდებოდა ცნობები იმის შესახებ, რომ სამთავრობო ძალები და PMF-ები იყენებდნენ წამებასა და არასათანადო მოპყრობას, განსაკუთრებით – სუნიტი არაბების მიმართ, მათი დაპატიმრების, წინასწარი დაკავების და  მათ მიერ სასჯელის მოხდის დროს.

ერაყის კონსტიტუცია და კანონმდებლობა კრძალავს პირთა უკანონი და თვითნებურ დაკავებას და ანიჭებს მათ უფლებას, სასამართლოს საშუალებით დაადასტურონ მათი დაკავებისა თუ დაპატიმრების კანონიერების საკითხი. თუმცა, მიუხედავად ამისა, ვრცელდებოდა არაერთი ცნობა იმის შესახებ, რომ სამთავრობო ძალები და მათთან დაკავშირებული ჯგუფები თვითნებურ და უკანონო დაკავებას უქვემდებარებდნენ პირებს, განსაკუთრებით – სუნიტ არაბებს. ამას გარდა, შესაბამისი სამსახურები ასევე აკავებდნენ ტერორიზმის ბრალდებით დევნილი სუნიტი არაბების მეუღლეებსა და მათი ოჯახის წევრებს, რათა ეიძულებინათ ისინი, რომ სამართალდამცავებს ჩაბარებოდნენ.

ბევრი საერთაშორისო არასამთავრობო ორგანიზაცია ავრცელებდა ცნობებს, რომ სახალხო სამობილიზაციო ძალები (PMF) არ აძლევდნენ ნებას სამოქალაქო პირებს, მათ შორის – სუნიტ არაბებსა და ეთნიკური თუ რელიგიური უმცირესობების წარმომადგენლებს, დაბრუნებოდნენ საკუთარ საცხოვრებელ ადგილებს იმ რეგიონებში, საიდანც სამთავრობო ძალებმა ISIS გააძევეს. ამას გარდა, Human Rights Watch-ის ინფომაციით, ქურთისტანის რეგიონალური მთავრობა არ აძლევდა დაახლოებით 4 200 სუნიტ არაბს ნებას, დაბრუნებოდნენ საკუთარ საცოხვრებელს ქ. მოსულის მიმდებარე 12 სოფელში.[4]

საერთაშორისო არასამთავრობო ორგანიზაცია Freedom House ერაყის შესახებ 2020 წელს გამოქვეყნებულ ყოველწლიურ ანგარიშში (საანგარიშო პერიოდი – 2019 წელი) წერდა, რომ სუნიტი არაბები, რომლებიც ქვეყანაში ყველაზე დიდ ეთნიკურ-სექტარულ უმცირესობას წარმოადგენენ,  მართალია, სათანადოდ წარმოდგენილნი იყვნენ პარლამენტში, თუმცა აცხადებდნენ, რომ შიიტური უმრავლესობა მათ არ რთავდა ნებას, დაეკავებინათ რეალური გავლენის მქონე პოზიციები ხელისუფლებაში.

ანგარიშის მიხედვით, ვრცელდებოდა ცნობები იმის შესახებ, რომ შიიტური შეიარაღებული ჯგუფები „ისლამური სახელმწიფოსგან“ გათავისუფლებული ტერიტორიებიდან სუნიტ არაბებს აძევებდნენ. თუმცაღა, პოლიტიკურ ლიდერთა უმრავლესობა, ISIS-ის დამარცხების შემდგომ, მხარს უჭერდა რელიგიურ პლურალიზმს და, შედეგად, გათავისუფლებულ რეგიონებში მცხოვრებ სუნიტ არაბებს საშუალება ჰქონდათ, ღიად და თავისუფლად აღესრულებინათ საკუთარი რელიგიური უფლებები.[5]

ავსტრალიის მთავრობის საგარეო საქმეთა და ვაჭრობის დეპარტამენტი ერაყის შესახებ 2020 წლის აგვისტოში გამოქვეყნებულ ანგარიშში წერდა, რომ სუნიტებსა და შიიტებს შორის არსებული სექსტარული ხასიათის ძალადობა, უკანასკნელ ხანებში, მნიშვნელოვნადაა შემცირებული, თუმცა, ზოგჯერ მაინც ფიქსირდება. საერთაშორისო სადამკვირვებლო ორგანიზაციები, აღნიშნულ კლებას თავად რელიგიური ჯგუფის თვით-სეგრეგაციასა და ისლამური სახელმწიფოს დამარცხების შემდგომ, პოლიტიკური ლიდერების მხრიდან სექტარული ხასიათის სლოგანებსა და რეტორიკაზე უარის თქმას მიაწერენ.

ანგარიშის მიხედვით, ერაყში იძულებით გადაადგილებული 1.4 მილიონი პირიდან უმრავლესობა სუნიტი არაბია, რომლებიც ვერ უბრუნდებიან საკუთარ სახლს, გამომდინარე მათდამი არსებული აღქმისა, რომ „სავარაუდო კავშირში არიან „ისლამურ სახელმწიფოსთან“. 2019 წლის აგვისტო-ოქტომბერში, ერაყის ხელისუფლებამ ჩაატარა მასობრივი კამპანია იძულებით გადაადგილებულ პირთა ბანაკებში და აიძულა ისინი, დაბრუნებოდნენ მათ მშობლიურ რეგიონებს. უსაფრთხოების ძალებმა სამხედრო ტექნიკის გამოყენებით გაიყვანეს 4 000 სუნიტი არაბი ნინევას პროვინციაში არსებული ბანაკებიდან, რის შემდეგაც კიდევ 40 000 პირმა იმის შიშით, რომ მათაც იგივეს აიძულებდნენ, უკვე საკუთარი ნებით დატოვა ბანაკები ნინევასა და სალაჰადდინის პროვინციებში.

ანგარიშში ასევე აღნიშნულია, რომ უფლებადამცველი ორგანიზაციების მიხედვით, ერაყის ხელისუფლება და სახალხო სამობილიზაციო ძალები (Popular Mobilisation Forces – PMF) სისტემატურად ახორციელებდნენ პირთა იძულებით გაუჩინებარებას, როგორც წესი – ანტი-ტერორისტული სპეც-ოპერაციების ფარგლებში. გაუჩინარებულთა უმრავლესობა იყო სუნიტი მამაკაცი, მათ შორის – არასრულწლოვნები. ამას გარდა, გავრცელებული ცნობებით, როგორც სამთავრობო ძალები, ასევე – PMF ჯგუფები იყენებდნენ წამებასა და არასათანადო მოპყრობას, განსაკუთრებით – სუნიტი არაბების მიმართ, მათი დაპატიმრების, წინასწარი დაკავების და  მათ მიერ სასჯელის მოხდის დროს. ანგარიშის მიხედვით, პირების უკანონო და თვითნებურ დაკავებათა შემთხვევების უმრავლესობაში ფიგურირებენ სუნიტი არაბები, განსაკუთრებით კი – პირები, რომელთა მიმართაც არსებობს ეჭვი, რომ მხარს უჭერდნენ „ისლამურ სახელმწიფოს“, ასევე – მათი ახლობლები და ოჯახის წევრები.[6]

[1] EASO; Country of Origin Information Report; Iraq – Targeting of Individuals; March, 2019; available at

[accessed 2 December 2020]

[2] EASO – European Asylum Support Office: Country Guidance: Iraq; Guidance note and common analysis, June 2019; available at

[accessed 2 December 2020]

[3] United States Department of State – 2019 Report on International Religious Freedom: Iraq; published in June 2020; available at

[accessed 4 December 2020]

[4] United States Department of State – Country Report on Human Rights Practices 2019 – Iraq; Published in March 2020; available at

[accessed 3 December 2020]

[5] Freedom House – Freedom in the World 2020 – Iraq; published in March 2020; available at

[accessed 2 December 2020]

[6] Australian Government Department of Foreign Affairs and Trade – DFAT COUNTRY INFORMATION REPORT IRAQ; published on 17 August 2020; available at

[accessed 4 December 2020]

სუნიტების მიმართ არსებული დამოკიდებულება – ერაყში სხვადასხვა რელიგიური, ეთნიკური, კულტურული და ლინგვისტური საზოგადოებაა თავმოყრილი. 2017 წლის ანგარიშში აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტი ვარაუდობს, რომ ერაყის მოსახლეობის 97% მუსლიმია; შიიტი მუსლიმები (ძირითადად არაბები, თუმცა მათ შორის თურქმენები, ფეილი ქურთები და სხვებიც არიან) 55-60%-ია. სუნიტების რაოდენობა 40%-მდეა; მათგანი სუნიტი ქურთების წილი 15%-ია, არაბები 24% და თურქმენები – 1%. შიიტები ძირითადად განსახლებულნი არიან ერაყის სამხრეთ და აღმოსავლეთ პროვინციებში, ასევე, უმრავლესობაში არიან ბაღდადში და საზოგადოებების დონეზე წარმოდგენილნი არიან ქვეყნის უმეტეს ტერიტორიაზე. სუნიტები უმრავლესობაში არიან დასავლეთ, ცენტრალურ და ჩრდილოეთ ნაწილში.[1]

დაჯგუფება „ისლამური სახელმწიფოს“ მიერ დაკავებული ტერიტორიების უმეტესობა ძირითადად სუნიტური რაიონები იყო. აქედან გამომდინარე, სახელმწიფოს ძალისხმევა მიმართული იყო იქითკენ, რომ მომხდარიყო სუნიტური მოსახლეობის, ძირითადად ტომების მობილიზება დაჯგუფებასთან საბრძოლველად. აღნიშნული მიმართულებით ყველაზე დიდი რეკრუტირება მოხდა აშშ-ის მიერ დაფინანსებულ ტომთა სამობილიზაციო ძალებში. 2015 წლის დეკემბერში პრემიერმა აბადიმ 40 ათასი სუნიტი მებრძოლის სახალხო მობილიზაციის ძალებში ინტეგრირება მოახდინა. მათი უმრავლესობა განლაგებული იყო ანბარსა და ნინევაში; სხვა ნაწილი კი სალაჰადინსა და სხვა გამოთავისუფლებულ ზონებში.

სხვადასხვა ექსპერტი აღნიშნავს დემოგრაფიული ჰომოგენიზმის ზრდას სადავო ტერიტორიებზე მცხოვრებ ადგილობრივ მოსახლეობაში. ეს ტენდენცია შეინიშნება, მათ შორის, სუნიტი არაბების დაბრუნების დაბალ მაჩვენებელში, რომლებიც უფრთხიან თვითნებურ დაკავებებს და გამოძალვას.

2014-2017 წლებში დაფიქსირდა 74 შემთხვევა, როდესაც ძირითადად ერაყის უსაფრთხოების ძალები, ქურთული ძალები და სახალხო მობილიზაციის ძალები სჩადიოდნენ იძულებით გაუჩინარებებს. 2017 წლის განმავლობაში თითქმის ყველა შემთხვევაში ძალადობის ობიექტი სუნიტი არაბი მამაკაცები იყვნენ, რის საფუძველსაც წარმოადგენდა შეტაკებები „ისლამურ სახელმწიფოსთან“, რაც იწვევდა დაკავებებს, დაპატიმრებებს და გაუჩინარებებს.

„Human Rights Watch“-ის მოსაზრებით, ერაყში სუნიტი არაბების მიმართ არის ზოგადად გავრცელებული შეხედულება, რომ ისინი კვლავ რისკის მატარებლები არიან. მაგალითად, ბაღდადიდან სალაჰადინში, ანბარში, დიალასა და კირკუკში მგზავრობისას, საკონტროლო-გამშვებ პუნქტებზე, სუნიტი არაბები დიდი რისკის წინაშე დგანან. ანბარში არის რამდენიმე საკონტროლო-გამშვები პუნქტი, რომელიც განსაკუთრებული საფრთხის შემცველია. სუნიტი არაბები უფრო დიდ პრობლემებს აწყდებიან იმ საკონტროლო-გამშვებ პუნქტებზე, რომლებიც მცირე დასახლებებში ან ანბარსა და ჰავიჯაში მდებარეობს, ვიდრე ბაღდადში, სადაც პირი შეიძლება ნაკლებად ამოცნობადი იყოს. რისკის ხარისხი იმაზეცაა დამოკიდებული თუ რომელი ძალა აკონტროლებს ტერიტორიას.[2]

ისტორიული დაძაბულობა ერაყელ სუნიტებსა და შიიტებს შორის, კვლავ არსებობს; ამავდროულად დაძაბულობა არსებობს სხვა ჯგუფებს შორისაც – არაბებსა და ქურთებს შორის, ერთ უმცირესობასა და სხვა უმცირესობას შორის და ა.შ. 2014 წლის შემდეგ უსაფრთხოების კუთხით სუბიექტების რაოდენობა სერიოზულად გაიზარდა და მოიცვა ტომთა ძალები, დაჯგუფებები, ფედერალური და ადგილობრივი პოლიცია, სამხედრო ძალები და სხვა.

ერაყში რამდენიმე სუნიტური სახალხო მობილიზაციის ძალების დაჯგუფება მოქმედებს, რომელთა შემადგენლობა 17-25 ათასია. მათი უმეტესობა 2014 წლის ბოლოს, ერაყის მთავრობასთან თანამშრომლობით, „ისლამური სახელმწიფოს“ წინააღმდეგ ბრძოლისთვის შეიქმნა. რეკრუტირება მოხალისეობრივ საწყისებზე ხდება. ბევრი სახალხო მობილიზაციის ძალებს უერთდება უკეთესი ხელფასის გამო. სახალხო მობილიზაციის ძალები საკმაოდ გავლენიანი და პოპულარულები არიან მოსახლეობაში, რასაც „ისლამური სახელმწიფოს“ დამარცხებაში მათი როლი განაპირობებს.

2018 წელს სახალხო მობილიზაციის ძალების 5 მთავარ სამიზნეს შეადგენდნენ: პოლიტიკური ოპონენტები (მიუხედავად რელიგიური თუ ეთნიკური წარმომავლობისა, რადგან დაჯგუფებები იბრძვიან ფულისთვის, ძალაუფლებისთვის და გავლენისთვის და იერიშებს ახორციელებენ მეტოქეებზე, მათ შორის შიიტურ დაჯგუფებებზეც); საპასუხო იერიშები, რომელთა სამიზნეც ძირითადად სუნიტური საზოგადოება ხდებოდა; ერაყის სამოქალაქო საზოგადოება და ჟურნალისტები, განსაკუთრებით ისინი, ვინც სახალხო მობილიზაციის ძალებს აკრიტიკებს; შიიტური მორალური ნორმების დამრღვევი პირები, ძირითადად, ლგბტ საზოგადოება, ქრისტიანები, ალკოჰოლით მოვაჭრეები (ხანდახან ასეთი ძალადობა შიიტური საზოგადოების დახმარებითაც ხდებოდა); სხვადასხვა ბიზნესის მფლობელები (ძირითადად გამოძალვის მიზნით). ერაყის ქურთისტანში ქურთული ძალების სამიზნეებს წარმოადგენენ პოლიტიკური და სოციალური ოპოზიციის წარმომადგენლები. ადამიანის უფლებათა დამცველები, აქტივისტები, ჟურნალისტები და დემონსტრანტი საჯარო მოხელეები, რომლებიც გამოხატავენ კრიტიკულ დამოკიდებულებას პოლიტიკური ხელმძღვანელობის მიმართ. ქურთული უსაფრთხოების ძალების სამიზნეს ასევე წარმოადგენდნენ ის პირები, ვისზეც ჰქონდათ ეჭვი, რომ იყვნენ „ისლამურ სახელმწიფოსთან“ კავშირში; ძირითადად, ასეთები იყვნენ სუნიტი არაბები.

ათასობით პირი, რომლებიც იყვნენ ეჭვმიტანილი „ისლამურ სახელმწიფოსთან“ კავშირში, ერაყის მთავრობამ დააპატიმრა. იქიდან გამომდინარე, რომ „ისლამური სახელმწიფო“ ძირითადად სუნიტური დაჯგუფება იყო, მოსახლეობის უმეტესობა სუნიტ არაბებს ექსტრემისტულ ჯგუფებთან დაკავშირებულად მოიაზრებს. 2014-2017 წლებში არაერთი ფაქტი დაფიქსირდა, როდესაც შურისძიების მოტივით, უსაფრთხოების ძალებმა ან მათთან დაკავშირებულმა დაჯგუფებებმა გაიტაცეს, გააქრეს ან მოკლეს სუნიტები.

დანიის წარმოშობის ქვეყნის შესახებ ინფორმაციის კვლევის ჯგუფი 2018 წლის ფაქტების მოძიების მისიის ანგარიშში წერს, რომ სუნიტი მამაკაცები, რომლებიც „ისლამური სახელმწიფოს“ ტერიტორიებს ტოვებდნენ, გადიოდნენ უსაფრთხოების შემოწმებას საკონტროლო-გამშვებ პუნქტებზე. ანგარიშში ნათქვამია, რომ პირები, რომელთა სახელი ან მათი ოჯახის წევრების სახელები არის „ისლამური სახელმწიფოს“ წევრობაში ეჭვმიტანილთა სახელების მსგავსი, ხდებიან სერიოზული ეჭვის ობიექტები და ისინი შეიძლება გახდნენ ძალადობის, დაკავების ან დაბრუნების აკრძალვის ობიექტები.

დაჯგუფება „ისლამური სახელმწიფოს“ წევრები არავის მიმართ არ არიან ტოლერანტული, გარდა საკუთარი ფუნდამენტალისტური იდეოლოგიისა. ამიტომ, დაჯგუფებამ არაერთი სუნიტური წმინდა რელიგიური ადგილი გაანადგურა. სუნიტი რელიგიური ლიდერები, რომლებიც ეწინააღმდეგებოდნენ დაჯგუფებას იყვნენ დევნის ობიექტები. „ისლამური სახელმწიფო“ ითხოვდა ტოტალურ დამორჩილებას რელიგიური ლიდერებისგან, წინააღმდეგ შემთხვევაში პირი რისკავდა, გამხდარიყო მკვლელობის ან საჯაროდ სიკვდილით დასჯის ობიექტი.

ერაყელთა უმეტესობის იდენტიფიცირება ხდება ტომობრივი კუთვნილების მიხედვით და იდენტობა სერიოზულ სოციალურ როლს თამაშობს საზოგადოებაში. ერაყის საზოგადოება ტომების, ოჯახსა და კლანზე დაფუძნებული კავშირების დიდი გავლენის ქვეშაა, განსაკუთრებით ანბარის, სალაჰადინის, კირკუკისა და ნინევის სუნიტურ ნაწილში; ისევე როგორც სამხრეთით, ბასრაში. ტომობრივი კულტურა და სახელმწიფოს შესაძლებლობის სიმწირე, ჩაერიოს საზოგადოებრივ სამართალში იწვევს იმას, რომ დავების გადაწყვეტაში, ტრადიციულ ლიდერებს და დადგენილ ნორმებს დიდი როლი აქვთ. ასეთი წესები კი განსაკუთრებით მკაცრი ქალებისთვისაა. ტომები ხშირად კარგად შეიარაღებულნი არიან და ხშირად მონაწილეობენ საზოგადოებას შორის კონფლიქტურ ვითარებებში, რომელიც ტომის წესების და ნორმების დარღვევის გამო წარმოიშვება. ეს იწვევს ხოლმე მკვლელობათა ჯაჭვს ტომებს შორის.[3]

ევროპის თავშესაფრის მხარდაჭერის ოფისი წერს, რომ ხელმისაწვდომი ინფორმაციის ანალიზის საფუძველზე ჩანს, რომ სუნიტების ისლამურ სახელმწიფოსთან კავშირში დადანაშაულებამ შეიძლება მიიღოს, როგორც დევნის, ასევე დისკრიმინაციის ხასიათი და ინდივიდუალური შეფასებაა საჭირო იმის დასადგენად, დისკრიმინაციული ქმედებები უტოლდება თუ არა დევნას. ხელმისაწვდომი ინფორმაცია აჩვენებს, რომ უბრალოდ ფაქტს, რომ პირი არის სუნიტი არაბი, არ მივყავართ დევნის საფუძვლიან შიშთან. ინდივიდუალური გარემოებები, როგორიცაა წარმოშობის რეგიონი, ტომური კუთვნილება, ოჯახის წევრების სავარაუდო კავშირები ისლამურ სახელმწიფოსთან, სახელი და ა.შ. მნიშვნელოვანია რისკების შეფასებისას.[4]

ხალხი სუნიტური სახელებით – ევროპის თავშესაფრის მხარდაჭერის ოფისი 2019 წლის მარტში გამოქვეყნებულ ანგარიშში  წერს, რომ სუნიტი მამაკაცები, რომლებიც ცდილობდნენ დაჯგუფება „ისლამური სახელმწიფოს“ მიერ ადრე კონტროლირებადი ტერიტორია დატოვონ, უსაფრთხოების შემოწმებას გადიან, სადაც დაჯგუფებასთან მათი შესაძლო კავშირის გამოკვლევა ხდება. იმ ხალხის მიმართ, ვისი სახელიც ან ვისი ოჯახის წევრების სახელებიც ემთხვევა დაჯგუფების წევრების სახელებს, სერიოზული ეჭვები ჩნდება და ისინი შეიძლება შეავიწროვონ, დააკავონ და მათ შეიძლება დაბრუნებაზე უარიც უთხრან.

ბევრ ერაყელს იდენტური სახელი აქვს და ამიტომ ბევრი იძულებით გადაადგილებული პირი ცდილობს, უსაფრთხოების შემოწმებას თავი აარიდოს რადგან ეშინიათ რომ მათი სახელი ძებნილთა სიაში მყოფი პირების სახელების იდენტური შეიძლება აღმოჩნდეს. წყაროების განმარტებით, არავინ იცის პირები როგორი სახელებით არიან შეყვანილნი სიაში, სადაც დაახლოებით 90 ათასი ადამიანის მონაცემია.

2017 წლის ივნისში „ლენდინფო“ წერდა, რომ ბაღდადში სუნიტმა მუსლიმებმა საკონტროლო-გამშვებ პუნქტებზე საკუთარი თავის იდენტიფიცირება უნდა მოახდინონ. გვარებითა და კლანური სახელებით გარკვეულწილად შეიძლება დადგინდეს, რომელიც რეგიონის მოსახლეობის მიეკუთვნება ესა თუ ის პიროვნება და საიდან მოდის. სუნიტები შეიძლება თვითნებურად დაადანაშაულონ დაჯგუფება „ისლამური სახელმწიფოს“ მიმართ სიმპათიაში და გახადონ შევიწროვების ობიექტები. საკონტროლო-გამშვები პუნქტები ბაღდადის პატარა ქუჩებში დაჯგუფებების კონტროლის ქვეშაა, ხოლო დიდ ქუჩებზე არმიისა და პოლიციის მართვის ქვეშ ფუნქციონირებს.

2015 წლის დეკემბერში ხშირი იყო სუნიტი არაბების მიერ სახელების შეცვლაზე განაცხადების შეტანა დიალის პროვინციაში. ისინი ცდილობდნენ უფრო ნეიტრალური სახელების შერჩევას, რადგან შიიტური დაჯგუფებების ეშინოდათ. ოფიციალური მონაცემებით, ორი თვის მანძილზე სახელის შეცვლა 150-200 პირმა მოითხოვა. 2015 წლის ივნისში, სუნიტური უმრავლესობით დასახლებული მოსულის ოკუპაციის შემდეგ,  სახელების შეცვლის ფენომენი აქტიურად გამოიყენებოდა. ძირითადად იცვლებოდა სახელები, რომლებიც მიჩნეული იყო სუნიტურად, მაგალითად ომარ, აბუ ბაქრ და ოსმან. 2015 წელს წყაროები აღნიშნავდნენ, რომ ამოცნობადი სუნიტური სახელები საკონტროლო-გამშვებ პუნქტებზე, რომელთაც შიიტური დაჯგუფებები და ერაყელი სამხედროები აკონტროლებდნენ, ეჭვს აღძრავდა. გართულებების თავიდან აცილების მიზნით, ბევრი იცვლიდა სახელს. ოფიციალური მონაცემებით, უმეტესობა სუნიტურ სახელს „ომარ“ ცვლიდა სახელით „ამმარ“. სხვები მოქალაქეობის მოწმობიდან გვარს შლიდნენ.[5]

პროვინცია ნინევა – ნინევაში, „ისლამური სახელმწიფოს“ გამოჩენამდეც ადგილი ჰქონდა ძალადობრივ ექსტრემიზმს და ორგანიზებულ დანაშაულს დაჯგუფებების მხრიდან, რომელთაგან ბევრი „ისლამური სახელმწიფოს“ „წინაპარი“, ბევრიც მოწინააღმდეგე იყო. სადავო ტერიტორიებზე მდებარეობის და მრავალფეროვანი ეთნიკური შემადგენლობის გამო, ნინევა ყოველთვის მიიჩნეოდა სუნიტური არაბული ნაციონალიზმის კერად და ერთ დროს ერაყში ალ-ქაიდას გრავიტაციის ცენტრს წარმოადგენდა.

მოსული „ისლამური სახელმწიფოს“ კონტროლის ქვეშ 2014 წლის ივნისში მოექცა. თურქმენები, ქრისტიანები, იეზიდები, შაბაქები, კაკაები და სხვა ჯგუფები „ისლამური სახელმწიფოს“ მხრიდან წამების, საჯაროდ სიკვდილით დასჯის, გატაცებისა და სექსუალური მონობის მსხვერპლნი გახდნენ.

მოსულისთვის ბრძოლა 9 თვეს გაგრძელდა და ოფიციალური გამარჯვება „ისლამურ სახელმწიფოზე“ 2017 წლის ივლისში გამოცხადდა. მოსულისთვის ბრძოლა იყო ყველაზე მასშტაბური დაპირისპირება ერაყის უსაფრთხოების ძალებსა და „ისლამურ სახელმწიფოს“ შორის. ერაყის რიგით მეორე ქალაქი განსაკუთრებით მძიმედ დაზარალდა და ძალიან დიდი რაოდენობით მსხვერპლი დაფიქსირდა სამოქალაქო პირებს შორის.

პროვინციაში მოქმედი ჯგუფები მოიცავენ ერაყის უსაფრთხოების ძალებს, სახალხო მობილიზაციის ძალებს, ქურთულ უსაფრთხოების ძალებს, ქურთისტანთან ასოცირებულ დაჯგუფებებს; არა ასოცირებულ დაჯგუფებებს, უცხოურ ძალებს და ამბოხებულებს. ერაყის უსაფრთხოების ძალები ნინევაში უსაფრთხოების მთავარ მოქმედ სუბიექტადაა მიჩნეული. სიძლიერის მიხედვით, რიგით მეორე მთავარ მოქმედ სუბიექტად შიიტური სახალხო მობილიზაციის ძალები მიიჩნევა. პროვინციაში ბევრი ადგილობრივი და არა ადგილობრივი დაჯგუფება და თემთა მობილიზაციის ძალა მოქმედებს.

მიუხედავად იმისა, რომ 2017 წლის ბოლოს „ისლამური სახელმწიფო“ ერაყში ტერიტორიებს ვეღარ აკონტროლებდა, დაჯგუფება განაგრძობდა ასიმეტრიულ იერიშებს, მათ შორის ნინევაშიც. 2019 წლის იანვარში „ომის შესწავლის ინსტიტუტი“ წერდა, რომ „ისლამური სახელმწიფო“ ვერ აკონტროლებს ტერიტორიებს, თუმცა შეინიშნება რიგი ინდიკატორებისა, რაც მიუთითებს იმას, რომ დაჯგუფება იბრძვის გავლენისთვის. „ისლამური სახელმწიფოს“ მუდმივი საოპერაციო მოიერიშე ქსელები ნინევაში წარმოდგენილი იყო მოსულში, ქაიარაჰში, ჰატრასა და ერაყ-თურქეთის გაზსადენის კორიდორის ზონაში (სამხრეთ-დასავლეთ მოსული, ბადუში და სინჯარი). 2019 წლის იანვარში წყაროები ვარაუდობდნენ, რომ პროვინციაში „ისლამური სახელმწიფოს“ მინიმუმ 300 მებრძოლი ჰყავდა მიძინებულთა ქსელში.

უსაფრთხოების კუთხით არსებული ვითარება – 2017 და 2018 წლებში ნინევა გამოირჩეოდა ძალადობის მაღალი ინტენსივობით. 100 ათას კაცზე სამოქალაქო პირებს შორის სიკვდილიანობის მაჩვენებელი 2017 წელს იყო 265 და შემცირდა 47-მდე 2018 წელს. 2018 წელს ნინევაში უსაფრთხოებასთან დაკავშირებული 217 ინციდენტი დაფიქსირდა, რასაც 1,591 სამოქალაქო პირი ემსხვერპლა. 2017 წელს 600 ინციდენტის შედეგად 9,211 სამოქალაქო პირის დაღუპვა იყო დადასტურებული. უსაფრთხოებასთან დაკავშირებული ინციდენტების სიმრავლით გამოირჩეოდა მოსული (ჰამდანიასა და ტილკაიფის ჩათვლით) (183 ინციდენტი და 1369 დაღუპული სამოქალაქო პირი), სინჯარი (14 ინციდენტი და 95 დაღუპული სამოქალაქო პირი) და ტელაფარი (8 ინციდენტი და 96 დაღუპული პირი).

ძალადობის მაჩვენებელი ნინევაში დარჩა მაღალი „ისლამური სახელმწიფოს“ დამარცხების შემდეგად. უსაფრთხოების ძალები განიცდიდნენ გაცილებით დიდ დანაკარგებს, ვიდრე რომელიმე სხვა პროვინციაში. „ისლამური სახელმწიფოს“ ფოკუსი მიმართული იყო პერიფერიულ ზონებში მოქმედებებისკენ, მათ შორის უდაბნოს ტერიტორიაზე მოსულის სამხრეთით – ქაიარაჰში, ჰატრაში, აშ შურასა და მოსულის სამხრეთ-დასავლეთით (ატშანა, საჰაჯი და ტალ ზალატი); ასევე, ბაღდადსა და მოსულს შორის მდებარე უდაბნო და ერაყ-თურქეთის გაზსადენი (ე.წ. ჯურნის დერეფანი). 2018 წლის პირველი 10 თვის განმავლობაში, მიუხედავად იმისა, რომ იერიშები იყო მცირე მასშტაბის, პერიფერიულ ზონებში განხორციელებული თავდასხმების 62% მაღალი ხარისხის იყო – 37 ადგილობრივი ლიდერის მკვლელობა, მათ შორის 17 სოფლის მუხთარი იყო; ასევე, ტომთა წინააღმდეგობის ძალების ლიდერი. 2018 წლის იანვარი-ოქტომბრის პერიოდში, ნინევაში 7 ქალაქის მერი მოკლეს. „ისლამური სახელმწიფოს“ სამიზნეს ასევე წარმოადგენდნენ პოლიცია და სახალხო მობილიზაციის ძალები როგორც ნინევაში, ასევე კირკუკში, დიალასა და სალაჰადინში.

უსაფრთხოების ძალები განაგრძობდნენ „გაწმენდით“ სამუშაოებს ტალაფარში, ბააჯსა და სინჯარში. რეიდები ტარდებოდა მოსულსა და გარშემო რაიონებში; ამას შედეგად მოყვა „ისლამური სახელმწიფოს“ მებრძოლების დაპატიმრება და ლიკვიდაცია; მათ შორის ქალი მებრძოლების.

სახელმწიფოს უნარი დაიცვას კანონი და წესრიგი – ერაყის უსაფრთხოების ძალები უსაფრთხოების კუთხით მთავარი მოქმედი სუბიექტია, თუმცა ნინევაში ის შედარებით სუსტია და ვერ უზრუნველყოფს ყველა სუბიექტის კონტროლს; აღნიშნული სუბიექტები იბრძვიან გავლენისთვის თავიანთ ზონებში და შედეგად, ნინევაში მმართველობა სამ ნაწილადაა გაყოფილი: ქალაქ მოსულს აკონტროლებს ადგილობრივი პოლიცია, გარშემო ზონაში ჩართულია სახალხო მობილიზაციის ძალები და ადგილობრივი დაჯგუფებები და დანარჩენი ტერიტორია კონტროლდება უსაფრთხოების ძალების მიერ. სინჯარში დაჯგუფებების ყოფნა ართულებს რეგიონში სიტუაციის დალაგებას, სარეკონსტრუქციო სამუშაოების დაწყებას და იეზიდების დაბრუნებას. ხშირად ადგილი აქვს დაჯგუფებებსა და უსაფრთხოების ძალებს შორის შეტაკებებს. მოსულში მოძალადეები სხვადასხვა შეიარაღებული დაჯგუფებები არიან, რომელთაგან ზოგიერთი „ისლამური სახელმწიფოს“ ქსელის ნარჩენია, ზოგიც ორგანიზებული დანაშაულებრივი ელემენტი.

ერაყის უსაფრთხოების ძალების და სახალხო მობილიზაციის ძალების მიმართ გაისმის ბრალდებები, რომ ისინი იყენებენ საკუთარ ძალაუფლებას უკანონო მოქმედებებით შემოსავლის მისაღებად და ეს ამცირებს მათ საბრძოლო შესაძლებლობებს და ნდობის ხარისხს ადგილობრივ მოსახლეობაში. 2018 წლის დეკემბერში სირიიდან ჯარების გაყვანის შესახებ აშშ-ის განცხადების შემდეგ, ექსპერტები ვარაუდობდნენ „ისლამური სახელმწიფოს“ გააქტიურებას როგორც სირიაში, ასევე ერაყში. 2019 წლის დასაწყისში „ჯეიმსთაუნის ფონდი“ წერდა, რომ არ გადადგმულა რეალური ნაბიჯები „ისლამური სახელმწიფოს“ აღზევების პრევენციისთვის და რომ მოსული არ წარმოადგენდა პრიორიტეტს შიიტური მთავრობისთვის.

იძულებითი გადაადგილება და დაბრუნება – 2018 წლის დეკემბრის მდგომარეობით, 1,073,994 პირი ნინევიდან იძულებით გადაადგილებული იყო; მათგან 539,436 პროვინციის შიგნით. ამავე პერიოდისთვის ნინევა იკავებდა პირველ ადგილს დაბრუნებულთა რაოდენობით – 1,614,150. გაეროს სააგენტოები 2019 წლის დასაწყისში წერდნენ ნინევაში (ასევე სალაჰადინში, ბაღდადში, ანბარში, კირკუკსა და დიალაში) იძულებითი დაბრუნების შესახებ, რაც ხშირად ხელახალ გადაადგილებას იწვევდა. ნინევას ზოგიერთ რაიონში „ისლამურ სახელმწიფოსთან“ ასოცირებულად მიჩნეულ პირებს უკრძალავდნენ დაბრუნებას. ექსტრემისტებთან კავშირის ბრალდებით, უსაფრთხოების ძალებმა 22 ოჯახი იძულებით გადაასახლეს მოსულტან მდებარე სოფლიდან ლტოლვილთა ბანაკში.

დაბრუნებულთა ყველაზე დიდი მაჩვენებელი დაფიქსირდა მოსულში, ტელაფარსა და ალ-ჰამდანიაში. მოსულში დაბრუნებულთა რაოდენობამ თითქმის მილიონი შეადგინა. დაბრუნებულთა ძალიან მცირე რაოდენობა დაფიქსირდა ბააჯში, სადაც ვითარებას სახალხო მობილიზაციის ძალები აკონტროლებენ. არასტაბილური ვითარების გამო ძალიან ცოტა იეზიდი დევნილი დაბრუნდა სინჯარში. საერთო ჯამში, ნინევაში დაბრუნებული აწყდებოდნენ სხვადასხვა ხარისხით რთულ პირობებს. სხვადასხვა საჭიროების მქონე პირთა რაოდენობის (2,168,222) მიხედვით, ნინევა იკავებდა პირველ ადგილს 2018 წლის ნოემბრისთვის. დაზიანების დიდი მასშტაბებია მოსულსა და სინჯარში; შედარებით ნაკლებად, მაგრამ საგრძნობლადაა დაზიანებული პროვინციის სხვა ტერიტორიებიც. მოსულის დასავლეთ ნაწილი თითქმის სრულად განადგურებულია და იქ იშვიათად თუ ვინმე ბრუნდება. მოსულში ასაფეთქებელი ნარჩენების არსებობის გამო, ხშირია უბედური შემთხვევები და ქალაქის ზოგიერთი ნაწილი მიუწვდომელი რჩება.

გზების უსაფრთხოება – მოსულიდან სინჯარში მიმავალი გზა სირთულეებითაა სავსე, რადგან აქ 30-მდე საკონტროლო-გამშვები პუნქტია, რომელთაც სხვადასხვა ჯგუფი მართავს და კონტროლისა და არა პროგნოზირების ხარისხიც სხვადასხვაა. ჰატრასა და მოსულის დამაკავშირებელ გზაზე „ისლამური სახელმწიფოს“ მებრძოლებმა მოაწყვეს ყალბი საკონტროლო-გამშვები პუნქტები და იტაცებდნენ მოსახლეობას; საპასუხოდ, ერაყის უსაფრთხოების ძალებმა დაჯგუფების 17 მებრძოლი მოკლეს. 2018 წლის დეკემბერში ხელისუფლებამ გადაწყვიტა პროვინციის შიგნით გზებზე ყველა საკონტროლო-გამშვები პუნქტის გაუქმება, მაგრამ გადაწყვეტილება სრულად ვერ აღსრულდა. დოჰუკისა და მოსულის დამაკავშირებელ გზაზე ასევე განთავსებულია საკონტროლო-გამშვები პუნქტები, რომელთაც მთავრობა და შეიარაღებული ჯგუფები აკონტროლებენ; აღნიშნული პუნქტები სერიოზულად აფერხებს ვაჭრობას.[6] [7]

[1] EASO; Country of Origin Information Report; Iraq – Targeting of Individuals; March, 2019; available at:

[accessed 3 April, 2019]

[2] EASO; Country of Origin Information Report; Iraq – Security Situation; March, 2019; available at:

[accessed 3 April, 2019]

[3] EASO; Country of Origin Information Report; Iraq – Targeting of Individuals; March, 2019; available at:

[accessed 3 April, 2019]

[4] EASO – European Asylum Support Office: Country Guidance: Iraq; Guidance note and common analysis, June 2019

 (accessed on 7 October 2019)

[5] EASO – European Asylum Support Office: Iraq; Targeting of Individuals, March 2019

 (accessed on 7 November 2019)

[6] EASO – European Asylum Support Office: Iraq; Security situation, March 2019

 (accessed on 27 March 2019)

[7] EASO – European Asylum Support Office: Iraq; Security situation (supplement) – Iraq Body Count – civilian deaths 2012, 2017-2018, February 2019

 (accessed on 27 March 2019)

ერაყის კონსტიტუციით გარანტირებულია პოლიტიკური პარტიის ფორმირებისა და უკვე არსებულში გაწევრიანების უფლება, გარდა 2003 წლამდე არსებული დიქტატორული მმართველობის დროინდელი ბაასის პარტიისა. 2016 წლის კანონმა განამტკიცა აკრძალვა და სისხლის სამართლებრივი წესით დასჯადი გახადა ბაასისტების საპროტესო აქციები და ბაასისტების იდეების პროპაგანდა. იგივე აკრძალვა ვრცელდება ნებისმიერ ჯგუფზე, რომელიც მხარს უჭერს რასიზმს, ტერორიზმს, სექტარიანიზმს, კონფესიურ ნიადაგზე წმენდას ან სხვა იდეას, რომელიც წინააღმდეგობაში მოდის დემოკრატიასა და ძალაუფლების მშვიდობიან გადაცემასთან.[1]

2015 წლის 4 მარტს მედია საშუალება „ალ-მონიტორი“ წერდა, რომ ერაყის დებაასიფიკაციის კრიზისი განახლდა 2 თებერვალს, როდესაც მინისტრთა კაბინეტმა დაამტკიცა ცვლილებები სამართლიანობისა და პასუხისგების აქტში, რომელიც ყოფილი ბაასისტების და ბაასის პარტიის აკრძალვის საკითხებს არეგულირებს. პოლიტიკური შეთანხმება ხურავდა ბაასის პარტიის საკითხს და გადასცემდა მას სასამართლო ხელისუფლებას. ამიერიდან, პირებს, ვისაც სურდათ სარჩელი შეეტანათ ყოფილი მმართველი პარტიის წინააღმდეგ, გაუჩნდათ ამის უფლება; ამასთან, მათი სარჩელი მიმართული უნდა ყოფილიყო კონკრეტული ინდივიდების, რომელთაც ჩაიდინეს დანაშაული და არა მთლიანად დაშლილი პარტიის წინააღმდეგ. იმ დროს მმართველი პარტიის მიერ მიღებული ახალი კანონი, მაინც არ იყო შესაბამისობაში აღნიშნულ პოლიტიკურ გადაწყვეტილებასთან, რადგან იძლეოდა ბაასის პარტიის ერთიანად გასამართლების საშუალებას.

დებაასიფიკაციის კანონი პირველად 2003 წელს დაამტკიცეს და ამან ერაყი დაანაწევრა კანონის ინტერპრეტაციისა და გამოყენების კუთხით. სუნიტები, ყოველთვის ეწინააღმდეგებოდნენ კანონს, რადგან მიაჩნდათ, რომ კანონის პირდაპირ სამიზნეს სუნიტები წარმოადგენენ, გამომდინარე იქიდან, რომ სადამის დროს მაღალჩინოსნები ძირითადად სუნიტები იყვნენ. კანონში შესწორებები შევიდა 2008 და 2013 წელს, თუმცა შესწორებებს სათანადო გადაწყვეტა შედეგად არ მოუტანია. შესწორებები ხშირად, უბრალოდ, ამცირებდა იმ ხალხის რაოდენობას, ვისაც პოლიტიკური აკრძალვა ან გათავისუფლება შეეხო.

დებაასიფიკაციის კანონმდებლობის მიზანია გამორიცხოს ბაასის პარტიის ხელისუფლებაში დაბრუნება. თუმცა, ერაყში არსებული კონფლიქტი აღნიშნულ საკითხთან დაკავშირებით არ არის პარტიის აკრძალვის გარშემო, არამედ მთავარ საკითხს წარმოადგენს ის თუ როგორ მოექცნენ დაახლოებით მილიონ ყოფილ ბაასისტს ქვეყანაში. დებაასიფიკაციის 2003 წლის კანონში სანქციები გათვალისწინებული იყო ბაასისტების ფართო სპექტრისთვის როგორც პოლიტიკურ ცხოვრებაში მონაწილეობის, ასევე სახელმწიფო ინსტიტუტებში მუშაობის გამო. ამან გააღვივა კრიზისი, რადგან ბაასისტების რაოდენობა აღმოჩნდა ძალიან დიდი. 2008 წლის სამართლიანობისა და პასუხისგების აქტით დაწესდა, რომ სანქციების ობიექტები მხოლოდ ბაასის პარტიის მაღალჩინოსნები უნდა ყოფილიყვნენ. სუნიტი პოლიტიკოსები, რომელთაც ხშირად უჭერდნენ მხარს ზოგიერთი შიიტები და ქურთები, კვლავ აკრიტიკებდნენ დებაასიფიკაციის აღსრულებას და ამტკიცებდნენ, რომ პროცესის გამოყენება ხდებოდა პოლიტიკური ოპონენტების გასანეიტრალებლად. გარდა ამისა, პროცესი შერჩევითად მიმდინარეობდა, რადგან ბევრი ბაასისტი კვლავ ინარჩუნებდა თავის თანამდებობას სახელმწიფო, უსაფრთხოების, სამხედრო სამსახურსა თუ სასამართლოში; ყველა მათგანი პოლიტიკური პარტიების პროტექციით.

გამომდინარე იქიდან, რომ საკითხისადმი მხოლოდ პოლიტიკურ დონეზე არსებობდა მიდგომა, გამოტოვებული იყო სამართლებრივი ასპექტი. კანონს უნდა მოეხდინა დაყოფა – დიფერენციაცია იმ ბაასისტებს, რომელთაც ერაყელთა სისხლში ჰქონდათ ხელები გასვრილი და იმ ბაასისტებს შორის, რომლებიც იძულებით გაწევრიანდნენ პარტიაში, რათა მიეღოთ სამსახური და არასოდეს ჩაუდენიათ დანაშაული. ერაყის პოლიტიკური ძალები იმდენად იყვნენ დაყოფილი საკითხის მიმართ, რომ საბოლოო გადაწყვეტილებამდე მისვლა უტოპიად ჩანდა. ერაყის კაბინეტის იმ დროისთვის საბოლოო გადაწყვეტილებასაც კი სუნიტი პოლიტიკოსები „ყველაზე უარესს“ უწოდებდნენ. ყოფილი ბაასისტების პრობლემა არ იყო მხოლოდ პოლიტიკური კონსენსუსის საკითხი; ეს იყო ასევე ერაყის გრძელვადიანი სოციალური შერიგებისა და გაერთიანებისკენ გადადგმული ნაბიჯი. საერთო ჯამში, იმ დროს არსებულმა დებაასიფიკაციამ ბევრი წუხილი და საჩივარი დატოვა.

აბადის მთავრობამ საკითხის დეცენტრალიზაცია გადაწყვიტა, რაც შეიძლებოდა საკითხის გადაწყვეტის გასაღები გამხდარიყო. მისი გადაწყვეტილებით, ყველა სექტორი თავად ჩამოაყალიბებდა მიდგომას ბაასისტების მიმართ. დეცენტრალიზაცია ყოვლისმომცველი პოლიტიკური რეფორმის ნაწილს წარმოადგენდა. ერაყის კონსტიტუცია კრძალავს და დანაშაულად აცხადებს ბაასის პარტიასთან ნებისმიერი ფორმით ასოცირებას და პარტიის სახით აქტივობას. თუმცა, ასევე კონსტიტუციის თანახმად, ყოფილი ბაასისტები არ განიხილებიან ინდივიდუალურად. დეცენტრალიზებული ძალაუფლების მიხედვით, პროვინციებს მიეცათ საშუალება ბაასისტებს ინდივიდუალურად მიდგომოდნენ. ისეთ პროვინციებს, როგორებიცაა ნაჯაფი, ერბილი, ქარბალა ან დიქარი, რომლებიც ბაასის პარტიისგან ყველაზე მეტად დაზარალდნენ,[2] უფლება ჰქონდათ უფრო მკაცრები და ხისტები ყოფილიყვნენ ყოფილი ბაასისტების მიმართ; მაშინ როცა ისეთ პროვინციებს, როგორებიცაა ანბარი, სალაჰადინი ან ნინევა, რომლებიც პარტიის სოციალურ და ადმინისტრაციულ ხერხემალს წარმოადგენდა, შეეძლოთ ყოფილიყვნენ უფრო შემწყნარებლები. დეცენტრალიზებული მიდგომა, ასევე იყო კრიტიკის საგანი, გამომდინარე იქიდან, რომ სავარაუდო იყო საზოგადოების სოციალური დაყოფა. გარდა ამისა, დეცენტრალიზაცია არ გამორიცხავდა ყოფილი ბაასისტების დაჯგუფებას და ამბოხს. ბევრი ერაყელი მიიჩნევდა, რომ ბაასისტებს უბიძგებდნენ ექსტრემიზმისკენ. ერაყელები მიიჩნევდნენ, რომ წინა დებაასიფიკაციამ გამოიწვია სოციალური სტრუქტურის დესტაბილიზაცია და მიიყვანა ქვეყანა ერაყის ტერიტორიებზე ტერორისტების კონტროლის დაწესებამდე.[3]

2016 წელს ერაყის პარლამენტმა მიიღო კანონი დებაასიფიკაციის შესახებ, რომლითაც აკრძალა ბაასის პარტიის ნებისმიერი აქტივობა ნებისმიერი სახელით. კანონს ბაასის რეჟიმის მსხვერპლთა ოჯახების გამარჯვება უწოდა 1991 წლის აჯანყების ერთერთმა ლიდერმა უსამა ალ-იასირიმ. შიიტი პარლამენტარი მოჰამედ ალი ალ-მასუდი ამბობდა, რომ ეს იყო წინ გადადგმული ნაბიჯი ერაყის სამხედრო და პოლიტიკური სტაბილურობისკენ. კანონს ასევე ჰყავდა მოწინააღმდეგეები როგორც ქვეყნის შიგნით, ასევე ქვეყნის გარეთაც. დებაასიფიკაციის კანონი მიბმულია კონსტიტუციის მეშვიდე მუხლს, რომელიც, მათ შორის, გულისხმობს საპატიმრო სასჯელებს იმ ბაასისტებისთვის, ვინც არღვევს კანონს. გაეროს ადამიანის უფლებათა უმაღლესი კომისრის მედია ოფისის უფროსი ამბობდა, რომ 13 წლის შემდეგ მიღებულ კანონს ნაკლები ღირებულება აქვს, რადგან მის მიზანს იდეები წარმოადგენს და არა ადამიანები, რომლებმაც შეაღწიეს დემოკრატიულ სახელმწიფოში. მისივე თქმით, კანონი ახდენდა დებაასიფიკაციას მედიასა და საჯარო სფეროებში, მაგრამ ბაასისტები კვლავ ეფექტიანად რჩებიან ძალაუფლებაში. სტატიის ავტორი ბოლოს წერს, რომ კონფესიური ომებისა და პოლიტიკური კონფლიქტების შემდეგ, ერაყელებს არ სჭირდებათ ბაასისტების ციხეში ჩასმა ან მათი სამსახურებიდან გაყრა იმდენად, რამდენადაც სჭირდებათ ნამდვილი პოლიტიკური და სოციალური შერიგება.[4]

აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტი 2018 წლის მაისში გამოქვეყნებულ ანგარიშში (საანგარიშო პერიოდი 2017 წელი) ერაყის შესახებ წერს, რომ ზოგიერთი სუნიტი მუსლიმი კვლავ ამტკიცებს, რომ ისინი „შურისძიების“ კამპანიის მსხვერპლები არიან შიიტი მთავრობის მხრიდან იმის გამო, რომ სადამ ჰუსეინის რეჟიმის დროს სუნიტები იყვნენ „უპირატესი“ სტატუსის და ავიწროვებდნენ შიიტებს. სუნიტების თქმით, ისინი აწყდებიან დისკრიმინაციულ მიდგომებს საჯარო სექტორში დასაქმების დროს, რაც გამოწვეულია დებაასიფიკაციით (პროცესი, რომლის სამიზნეებიც თავდაპირველად ყოფილი რეჟიმის მიმართ ლოიალურად განწყობილი პირები წარმოადგენდა). სუნიტებისა და ზოგიერთი ადგილობრივი არასამთავრობო ორგანიზაციის მტკიცებით, მთავრობა განაგრძობს დებაასიფიკაციის კანონის ნორმების შერჩევითად გამოყენებას; რაც გულისხმობს იმას, რომ სუნიტებს არ აძლევენ სამთავრობო სტრუქტურებში დასაქმების საშუალებას მაშინ, როდესაც იგივე არ ხდება ყოფილი შიიტი ბაასისტების მიმართ.[5]

ევროპის თავშესაფრის მხარდაჭერის ოფისი 2018 წლის 13 ივნისს მომზადებულ ინფორმაციაში ერაყის შესახებ წერს 2016 წლის კანონის იმპლემენტაციის თაობაზე. ბაასის პარტია, რომელიც 2003 წლიდან აკრძალულია კოალიციური დროებითი ხელისუფლების განკარგულებით, ოფიციალურად აიკრძალა ერაყის პარლამენტის მიერ 2016 წელს. არასამთავრობო ორგანიზაცია ჟენევის სამართლის საერთაშორისო ცენტრის (GICJ) ინფორმაციით, 2016 წლის 30 ივლისს პარლამენტმა მიიღო კანონი, რომელიც უკრძალავს „არაბულ სოციალისტურ ბაასის პარტიას ნებისმიერი სახის პოლიტიკურ ან კულტურულ ან ინტელექტუალურ ან სოციალურ აქტივობას ნებისმიერი სახელით და კომუნიკაციისა ან მედიის ნებისმიერი საშუალებით“. აკრძალვა ასევე ეხება სხვა პარტიებს, ვისაც აქვთ ბაასის პარტიის მსგავსი იდეები და პოლიტიკური გზავნილები. კანონში „ბაასისტის“ კლასიფიკაციის მიხედვით, აკრძალვა ეხება „ბაასის პარტიისადმი კუთვნილებას ნებისმიერი სახელით; ნებისმიერი სახის პოლიტიკურ ან ინტელექტუალურ აქტივობაში ჩართულობა, რომელიც წაახალისებს ბაასის პარტიის იდეებს ან ასეთი ჯგუფის წევრობა; ბაასის პარტიის იდეებისა და მოსაზრებების ნებისმიერი  – აუდიო-ვიზუალური მედია თუ ბეჭდვითი ფორმით გავრცელება; ასევე, ნებისმიერ დემონსტრაციასა და აქციაში მონაწილეობა“. კანონის მერვე მუხლი აწესებს, რომ ნებისმიერი ვინც ეცდება გახდეს ბაასის პარტიის წევრი ან ეცდება ნებისმიერი ფორმით გაავრცელოს პარტიის იდეები, აღმოჩნდება ციხეში 10 წლამდე ვადით; ამასთან, კანონის მეცხრე მუხლის მიხედვით, ნებისმიერი, ვინც ეცდება დაეხმაროს ან წვლილი შეიტანოს ბაასის პარტიის იდეებისა და მოსაზრებების გავრცელებაში მედიის საშუალებით, დაისჯება თავისუფლების აღკვეთით მინიმუმ 6 წლის ვადით.

იგივე წყაროს მტკიცებით, 2016 წლამდე დებაასიფიკაციის პოლიტიკის გამოყენება ხდებოდა იმ 150 ათასზე მეტი უდანაშაულო ერაყელის მკვლელობის ლეგიტიმაციისთვის, ვისაც ბაასის პარტიის წევრობაში სდებდნენ ბრალს. ათასობით სხვა ერაყელი იძულებული იყო დაეტოვებინა ერაყი მუქარებისა და დაშინებების გამო.

2018 წლის 12 მაისის საპარლამენტო არჩევნების წინ რამდენიმე მედია საშუალებამ პოლიტიკურმა ანალიტიკოსმა აღნიშნა, რომ ერაყელი ამომრჩევლები შიშობდნენ პოლიტიკურ სცენაზე ბაასის პარტიის შესაძლო დაბრუნების გამო. 2018 წლის აპრილში ერაყის სამართლიანობისა და პასუხიმგებლობის კომისიამ 374 კანდიდატს აუკრძალა არჩევნებში მონაწილოება; აკრძალვის მიზეზს წარმოადგენდა მათი წინა მიკუთვნებულობა ბაასის პარტიისადმი. გამორიცხულთა შორის უმეტესობა ყოფილი პრემიერის  ეიად ალავის ეროვნული კოალიციის წევრი იყო; ეიად ალავის ხშირად ედავებიან, რომ მისი სუნიტი მხარდამჭერების უმეტესობა ბაასის პარტიიდანაა. ამავე პერიოდში დამოუკიდებელი პოლიტიკოსი სამი ალ-აკსარი აცხადებდა, რომ ერაყის პოლიტიკურ ცხოვრებაში ბაასისტების ადგილი არ არის, განსაკუთრებით სადამის ბაასის პარტიაზე დაწესებული აკრძალვის შემდეგ. მიუხედავად ამისა, ალ-სადიქუნის ბლოკის თავმჯდომარე ჰასან სალიმი ამტკიცებდა, რომ საპარლამენტო არჩევნებში ბევრი ბაასისტი კანდიდატი მიიღებდა მონაწილეობას.

2018 წლის იანვარში ეგვიპტური გაზეთი „ალ-აჰრამი“ წერდა გაეროს ერაყის მხარდაჭერის მისიის „შერიგების გეგმის“ სამუშაო დოკუმენტზე, რომლის მიზანიც იყო ყოფილი ბაასისტების მიმართ შეზღუდვების შემსუბუქება და 2003 წლიდან მიმდინარე დებაასიფიკაციის პროცესის დასრულება. წყაროს მტკიცებით, გაეროს გეგმა იყო ქვეყნის პოლიტიკური ქაოსის დასრულება. აღნიშნული გეგმის შესახებ ამის შემდეგ სხვა დამატებითი ინფორმაცია აღარ გავრცელებულა.

2018 წლის საპარლამენტო არჩევნებამდე მუქთადა ალ-სადრმა გააფრთხილა პოლიტიკური ჯგუფები, არ ეცადათ ბაასის პარტიის დაბრუნება მოახლოებულ არჩევნებზე. „თუ ისინი დაბრუნდებიან, ჩვენ არ გამოვიჩენთ მოწყალებას“, – განაცხადა მაშინ შიიტმა სასულიერო ლიდერმა, რომლის კოალიციამაც საბოლოოდ გაიმარჯვა საპარლამენტო არჩევნებში.

ევროპის თავშესაფრის მხარდაჭერის ოფისი ამავე ინფორმაციაში საუბრობს სადამ ჰუსეინის ოჯახის წევრების, მისი რეჟიმისა და ბაასის პარტიის ყოფილი წევრების მიმართ არსებულ დამოკიდებულებაზე. გაეროს ადამიანის უფლებათა კომისრის 2015-2016 წლის ანგარიშში მოხსენიებული იყო სადამ ჰუსეინის რეჟიმის 2 ყოფილი წევრის მკვლელობა. 2016 წლის 19 აპრილს ამოუცნობმა შეიარაღებულმა პირმა, რომელიც გადაადგილდებოდა, სავარაუდოდ, უნომრო მანქანით, ესროლა და მოკლა ერთი პირი ალ-მაქალის რაიონში, ბასრაში. მსხვერპლი იყო ბაასის პარტიის მაღალჩინოსანი. 2016 წლის 27 სექტემბერს, ასევე ბასრაში, ალ-ჯუნაიანას რაიონში, ბაასის პარტიის კიდევ ერთი ყოფილი წევრი მოკლეს.

2018 წლის 4 თებერვალს საუდის არაბეთის ინგლისურ ენოვანი გაზეთი „არაბ ნიუსი“ წერდა 60-კაციანი სიის შესახებ. ეს იყო ერაყის უსაფრთხოების სამსახურის მიერ ყველაზე მეტად ძებნილ პირთა სია, რომლებიც ჩართულნი იყვნენ ტერორისტულ აქტივობებში უკანასკნელი 14 წლის განმავლობაში, მათ შორის იყვნენ ყოფილი ბაასისტებიც. სტატიაში ნათქვამია, რომ სია ბაასის მაღალჩინოსნებს უკავშირებს „მუჰამედის არმიას“, „ნაქშბანდის აქრმიას“, „მუჯაჰედინების არმიას“, „ალ-აუსრას არმიას“, „ალ-ქედასა“ და „ისლამურ სახელმწიფოს“. აქვე აღნიშნულია, რომ სიაში მოხვედრილი ზოგიერთი პირი ასევე შესულია აშშ-ის მიერ ძებნილ პირთა სიაში; აღნიშნულ სიაში არიან სადამის დროის მაღალჩინოსნები, რომლებიც შეიარაღებული დაჯგუფებების საქმიანობაში იყვნენ ჩართულნი 2003 წლის შემდეგ. სიაში შეყვანილია სადამ ჰუსეინის უფროსი ქალიშვილი რაღად სადამ ჰუსეინი, სადამის ძმისშვილები ომარ და აიმან საბავი და აჰმედ უატბან იბრაჰიმ ალ-ჰასანი; ასევე, მისი ბიძაშვილი რაფეია აბდულატიფ ტელფაჰი. სტატიაში ასევე ნათქვამია, რომ სია ბაასის პარტიის ბევრ ისეთ ლიდერსაც მოიცავს, რომელთაც მოახერხეს 2003 წლის შემდეგ პარტიის საქმიანობის საზღვარგარეთ გაგრძელება. მათ შექმნეს ფიქსირებული და მობილური ქსელები სირიაში, იემენში, ეგვიპტეში იორდანიასა და კატარში, მაშინ როდესაც სხვები ხელმძღვანელობდნენ ერაყის შიგნით მებრძოლ შეიარაღებულ ჯგუფებს.

2018 წლის მარტში ქურთული მედია ქსელი „რუდოუ“ წერდა, რომ ერაყის მთავრობამ გასცა ყოფილი ბაასის მაღალჩინოსნების, მათი მეუღლეებისა და ნათესავების აქტივების ჩამორთმევის ბრძანება. 2018 წლის აპრილში ლონდონში მოქმედი მედია საშუალება „ნიუ არაბი“ წერდა, რომ სადამის დროინდელი 14 მაღალჩინოსანი, 15 წლის შემდეგაც, კვლავ რჩებოდა საპატიმროში.

ევროპის თავშესაფრის მხარდაჭერის ოფისი ამავე ინფორმაციაში წერს, რომ ჩატარებული კვლევისას, რომელიც ფოკუსირებული იყო ძირითადად ტიკრიტზე, ბაღდადსა და ბასრაზე, არ მოიძებნა ინფორმაცია ბაასის პარტიის მხარდამჭერების მიმართ დამოკიდებულებაზე, მათ შორის ონლაინ და მედია აქტივისტების შესახებ, ვინც შეიძლება მხარდაჭერას გამოხატავდეს სადამ ჰუსეინის ან ბაასის პარტიის მიმართ.[6]

შეჯამება

დებაასიფიკაციის ხანგრძლივი პროცესის შემდეგ, 2016 წლის 30 ივლისს ერაყის პარლამენტმა მიიღო კანონი, რომლითაც ოფიციალურად აიკრძალა ბაასის პარტიის საქმიანობა ნებისმიერი ფორმით და სახელით. დებაასიფიკაციის პროცესი თავდაპირველად ყველა ყოფილი ბაასისტის წინააღმდეგ იყო მიმართული. წლების გასვლასთან ერთად მიდგომა შეიცვალა და დებაასიფიკაცია შეეხო მხოლოდ ყოფილი რეჟიმის მაღალჩინოსნებს, ვისაც დანაშაული ჰქონდათ. 2016 წლის კანონის მიღების შემდეგ, 2018 წლის არჩევნებში მონაწილეობა აეკრძალა 374 კანდიდატს, რომლებიც ადრე ბაასის პარტიას მიეკუთვნებოდნენ. კანონის მიღების შემდეგ გატარებული ღონისძიებებიდან, როგორებიცაა ქონების ჩამორთმევა ყოფილი მაღალჩინოსნებისა და მათი ნათესავებისთვის თუ კონკრეტული პირების მიმართ ძებნის გამოცხადება, შეგვიძლია დავასკვნათ, რომ ერაყში, ძირითადად, სამიზნეებს წარმოადგენენ ის ყოფილი ბაასისტები, რომლებიც განაგრძობენ ბაასის პარტიის იდეებით საქმიანობას ანდა დაკავშირებული არიან 2003 წლის შემდეგ ქვეყანაში აღმოცენებულ შეიარაღებულ თუ ტერორისტულ დაჯგუფებებთან. მიუხედავად იმისა, რომ ბოლო წლებში დაფიქსირდა ბაასის პარტიის ყოფილი მაღალჩინოსნებისა და თუ წევრების მკვლელობის ცალკეული შემთხვევები, წყაროები არ საუბრობენ ყოფილი ბაასისტების მასობრივ დევნასა თუ შევიწროვებაზე. ასევე, წყაროები არ წერენ ბაასის პარტიის მხარდამჭერების მიმართ დამოკიდებულებაზე, მათ შორის ონლაინ და მედია აქტივისტების შესახებ, ვინც შეიძლება მხარდაჭერას გამოხატავდეს სადამ ჰუსეინის ან ბაასის პარტიის მიმართ. რაც შეეხება უკანასკნელი რამდენიმე კვირის განმავლობაში რაიმე ახალი კანონის მიღებას ბაასისტების წინააღმდეგ, წყაროები ასეთ ფაქტს არ ადასტურებენ.

[1] Freedom House: Freedom in the World 2019 – Iraq, 4 February 2019

 [accessed on 25 February 2019]

[2] 1991 წელს სადამ ჰუსეინის რეჟიმმა ათასობით ადამიანი მოკლა და გაანადგურა მთლიანი ქალაქები სამხრეთ და ჩრდილოეთ ერაყში აჯანყების დროს

[3] Al Monitor; Iraqi provinces take ex-Baathists to court; By Mustafa al-Kadhimi; 4 March, 2015; available at: https://www.al-monitor.com/pulse/originals/2015/03/iraq-de-baathification-law-sunnis-decentralization.html [accessed 25 February 2019]

[4] Al Monitor; 13 years later, Iraq passes de-Baathification law; By Adnan Abu Zeed; 9 August, 2016; available at: https://www.al-monitor.com/pulse/originals/2016/08/debaathification-law-iraq-justice.html [accessed 25 February 2019]

[5] USDOS – US Department of State: 2017 Report on International Religious Freedom – Iraq, 29 May 2018

 [accessed on 25 February 2019]

[6] EASO – European Asylum Support Office: 1. Information on the implementation of the 2016 law against Baathism (2016-2018) 2. Treatment of family members of Saddam Hussein, former members of Saddam Hussein’s regime and former Baath members, in Tikrit, Baghdad and Basra (2016-2018) 3. Treatment of Baath party supporters in Tikrit, Baghdad and Basra, including treatment of online/social media activists who express support for Saddam Hussein/Baath party (2016-2018) [Q82], 13 June 2018

 (accessed on 26 February 2019)

საერთაშორისო ორგანიზაცია „Freedom House“ 2019 წლის ანგარიშში ერაყის შესახებ წერს, რომ ერაყის პარლამენტი 329 წევრისგან შედგება და მას ყოველ 4 წელიწადში ერთხელ ირჩევენ. 2018 წლის მაისში გამართული არჩევნები, საერთო ჯამში, მიუხედავად გაყალბების შესახებ ბრალდებებისა, სანდოდ შეფასდა საერთაშორისო დამკვირვებლების მიერ. პირველ ოთხ ადგილზე შიიტური პარტიების კოალიციები გავიდნენ; მათ ჯამში 169 მანდატი მოიპოვეს. ქურთულმა პარტიებმა 44 ადგილი მიიღეს. დანარჩენი ადგილები მცირე სუნიტურ პარტიებსა და დამოუკიდებელ სუბიექტებზე გადანაწილდა.

მიუხედავად იმისა, რომ საკანონმდებლო და საკონსტიტუციო ნორმები იცავს სხვადასხვა რელიგიური და ეთნიკური ჯგუფის პოლიტიკურ უფლებებს, ეთნიკურ-კონფესიური პარტიების დომინანტური როლი და ძირითადი პოზიციების არაფორმალური რელიგიური და ეთნიკური კრიტერიუმებით დაკავება ამცირებს იმის შანსს, რომ პოლიტიკოსები მთელი მოსახლეობის ინტერესების შესაბამისად იმოქმედებენ. სუნიტი არაბები, რომლებიც ქვეყნის უმსხვილესი ეთნიკურ-კონფესიური უმცირესობა არიან, წარმოდგენილნი არიან პარლამენტში, თუმცა ისინი ხშირად გამოთქვამენ უკმაყოფილებას იმის გამო, რომ შიიტი უმრავლესობა მათ რეალური ძალაუფლების მქონე პოზიციების მიღმა ტოვებს. როგორც წესი, ქვეყნის პრეზიდენტად ქურთი, ხოლო პრემიერად შიიტი ინიშნება. პარლამენტის სპიკერის პოზიცია კი სუნიტებისთვისაა განსაზღვრული. 2018 წლის სექტემბერში სპიკერად მუჰამად ალ-ჰალბუსი დაინიშნა.

2018 წლის დეკემბრის მდგომარეობით, დაახლოებით 4 მილიონი ერაყელი, რომლებიც იძულებით გადაადგილდნენ ისლამური სახელმწიფოს ქმედებების გამო, დაბრუნდნენ თავიანთ რეგიონებში; თუმცა, კიდევ 2 მილიონამდე პირი რჩებოდა დევნილობაში. 2018 წლის განმავლობაში ვრცელდებოდა ინფორმაციები იმის შესახებ, რომ სუნიტი არაბები შიიტური დაჯგუფებების გამო იძულებით ტოვებდნენ ისლამური სახელმწიფოსგან გათავისუფლებულ ტერიტორიებს.

მიუხედავად იმისა, რომ კონსტიტუციურად რელიგიის თავისუფლება გარანტირებულია, რეალობაში ბევრი ერაყელი გახდა ძალადობისა და იძულებითი გადაადგილების მსხვერპლი მისი რელიგიური კუთვნილების გამო. სალოცავი ადგილები კი ხშირად იყო ტერორისტული იერიშების სამიზნე. უმეტესობა პოლიტიკური ლიდერებისა გამოხატავდა რელიგიური პლურალიზმის მხარდაჭერას ისლამური სახელმწიფოს დამარცხების შემდეგ. 2018 წლის განმავლობაში, სუნიტები, რომლებიც ცხოვრობენ ისლამური სახელმწიფოსგან გათავისუფლებულ ტერიტორიებზე, თავიანთ რელიგიურ მსახურებას აღასრულებდნენ თავისუფლებად.[1]

საერთაშორისო ორგანიზაცია „Human Rights Watch“ 2019 წლის ანგარიშში ერაყის შესახებ წერს, რომ ტერორიზმთან ბრძოლის მოტივით, უსაფრთხოების ძალები თვითნებურად აკავებდნენ, აწამებდნენ, არა ადამიანურად ეპყრობოდნენ და აუჩინარებდნენ ძირითადად სუნიტებს იმ ტერიტორიებიდან, სადაც ისლამური სახელმწიფო იყო აქტიური. მათ მიმართ არ იყო დაცული სამართლიან სასამართლოსა და სათანადო პროცედურებზე წვდომის უფლებები. ერაყის უსაფრთხოების ძალები თვითნებურად აკავებდნენ, ხშირად თვეობით, ისლამური სახელმწიფოს წევრობაში ეჭვმიტანილებს, ძირითადად სუნიტებს. მოწმეებისა და ოჯახის წევრების ინფორმაციით, უსაფრთხოების ძალები რეგულარულად აკავებდნენ ეჭვმიტანილებს სასამართლოს გადაწყვეტილებისა და ორდერის გარეშე; ისინი ხშირად არ წარადგენდნენ არანაირ დოკუმენტაციას და არც განმარტავდნენ დაკავების მიზეზებს. ერაყის სამხედრო და უსაფრთხოების ძალები იძულებით აუჩინარებდნენ ძირითადად სუნიტ არაბ მამაკაცებს როგორც ანტი-ტერორისტული ოპერაციების, ასევე სხვა საქმეების ფარგლებში. გაუჩინარებები ხდებოდა როგორც საკონტროლო-გამშვები პუნქტებიდან, ასევე ეჭვმიტანილთა სახლებიდან. ოჯახის წევრების თხოვნის მიუხედავად, ერაყის ხელისუფლება არ გასცემდა არანაირ ინფორმაციას გაუჩინარებული პირების შესახებ.

მიუხედავად მთავრობისა და ჰუმანიტარული ორგანიზაციების ერთობლივი მცდელობისა, რომ ხელი შეეწყოთ იძულებით გადაადგილებული პირების დაბრუნებისთვის იმ ტერიტორიებზე, რომლებიც ადრე ისლამური სახელმწიფოს კონტროლის ქვეშ იყო, მათ შორის ანბარი, დიალა, ნინევა და სალაჰადინი, შიგა რეგულაციები და სხვა პრევენციული მექანიზმები ხელს უშლიდა იმ ოჯახებს დაბრუნებაში, ვისზეც ფიქრობდნენ, რომ ისლამურ სახელმწიფოსთან იყო ასოცირებული. რიგ შემთხვევებში ასეთ ოჯახებს ან იძულებით აბრუნებდნენ ბანაკებში, ან ისინი იძულებით ხდებოდნენ ხელმეორე გადაადგილების მსხვერპლნი.[2]

დანიის იმიგრაციის სამსახურის მიერ 2018 წლის ნოემბერში გამოქვეყნებულ ანგარიშში ერაყის შესახებ წერია, რომ სახალხო მობილიზაციის ძალები სხვადასხვა დაჯგუფებისგან შედგება, რომელთა უმრავლესობა შიიტური დაჯგუფებაა. ეთნიკურ და რელიგიურ უმცირესობებს ასევე ჰყავთ თავიანთი დაჯგუფებები, მაგალითად თურქმენული, ქრისტიანული, იეზიდური და ა.შ. ასევე მოქმედებენ სუნიტური სახალხო მობილიზაციის ძალებიც, რომლებიც 17-დან 25 ათასამდე მებრძოლს აერთიანებენ. მათი უმრავლესობა 2014 წელს ერაყის მთავრობასთან ალიანსით, ისლამური სახელმწიფო წინააღმდეგ საბრძოლველად შეიქმნა, ძირითადად სუნიტურ რეგიონებში, როგორიცაა მაგალითად ანბარი. როდესაც ტერიტორიების გათავისუფლება მოხდა, ერაყის მთავრობა ხელს უწყობდა ახალი ადგილობრივი სახალხო მობილიზაციის ძალების ფორმირებას უსაფრთოხების უზრუნველყოფის მიზნით. საბოლოოდ, ზოგიერთმა სახალხო მობილიზაციის ძალამ, მაგალითად ჰიზბოლას ბრიგადამ და ბადრის ორგანიზაციამ დაიწყო სუნიტი არაბების თავიანთ რიგებში რეკრუტირება. ზოგი მათგანი იყო ყოფილი სამხედრო სადამის არმიდან, რომლებმაც ამ პროცესში დასაქმების ახალი შესაძლებლობა დაინახეს. რეკრუტირება მხოლოდ ნებაყოფლობით ხასიათს ატარებდა. ბევრი უერთდებოდა სახალხო მობილიზაციის ძალებს ეკონომიკური მიზეზების გამო, რადგან ხელფასები აქ იყო უფრო მიმზიდველი, ვიდრე დანარჩენ ერაყში. სახალხო მობილიზაციის ძალები საკმაოდ გავლენიანი და პოპულარულია და ქვეყნის მოსახლეობაში, რაც ისლამური სახელმწიფოს დამარცხებაში მათი წვლილის დამსახურებაა. ისინი საკმაოდ აქტიურები არიან თავიანთი თავის რეკლამირებისა და პიარის მიმართულებით და აქვთ ახლო კავშირები მნიშვნელოვან პოლიტიკურ პარტიებთან ბაღდადში.

სახალხო მობილიზაციის ძალების სამიზნეები არიან ისლამური სახელმწიფოსთან კავშირში ეჭვმიტანილები ან მათი ოჯახის წევრები. ესენი ძირითადად სუნიტი არაბი ახალგაზრდები არიან; ასევე სხვა სუნიტი არაბები და სუნიტი თურქმენები ხდებიან კოლექტიური ძალადობის, მკვლელობებისა და დისკრიმინაციის ობიექტები. სახალხო მობილიზაციის ძალებს აქვთ იმის რესურსი, მიზანში ამოიღონ ის, ვინც უნდათ. მათ აქვთ ძალიან კარგი სადაზვერვო შესაძლებლობები, რომელიც წვდება ერაყის საზოგადოების უმეტეს ნაწილს. მათ ასევე შეუძლიათ მიზანში ამოიღონ პოლიტიკური და ეკონომიკური ოპონენტები, მიუხედავად მათი რელიგიური და ეთნიკური კუთვნილებისა.

ზოგადი ვითარება იძულებით გადაადგილებული პირების დაბრუნების კუთხით განსხვავებულია სხვადასხვა რეგიონში. 5 პროვინციაში – ნინევა, კირკუკი, ანბარი, სალაჰადინი და ბაღდადი – დაფუძნდა დაბრუნების საკითხთა კომისია, რომელიც განიხილავს და გეგმავს დევნილთა დაბრუნებას და ბანაკების დახურვას.

ანბარის ერთერთი სუნიტური რაიონი ჯურფ ალ საკჰარი 2014 წელს, ისლამური სახელმწიფოს მიერ ხელში ჩაგდებიდან ორ თვეში, გაათავისუფლა კატაიბ ჰიზბოლამ. 2014 წლის შემდეგ რაიონის მოსახლეობამ იძულებით დატოვა ტერიტორია და დევნილებს არა თუ დაბრუნების, რაიონის სტუმრობის უფლებასაც არ აძლევენ. იმ შემთხვევაშიც კი თუ ერაყის ხელისუფლება მოისურვებს დევნილთა სასარგებლოდ პროცესში ჩარევას, ის ვერ შეძლებს, რადგან დაჯგუფება სამთავრობო კონტროლის მიღმა მოქმედებს.

ამჟამად ძნელია ისლამური სახელმწიფოს შესაძლებლობების შეფასება. გავრცელებული ცნობებით ჩანს, რომ ჯგუფი წარმოდგენილია კირკუკსა და მოსულის დასავლეთ ნაწილში, სადაც სამიზნეები ხდებიან მუხთარები (სოფლის ლიდერები). განსაკუთრებით კირკუკში, ისლამური სახელმწიფო საფრთხეს წარმოადგენს უფრო მეტად უსაფრთხოების ძალებისა და ხელისუფლებისთვის, ვიდრე მშვიდობიანი მოსახლეობისთვის, მაშინ როდესაც სიტუაცია პირიქითაა ნინევაში, დიალასა და ანბარში, სადაც ისლამური სახელმწიფო საფრთხეს წარმოადგენს ასევე მშვიდობიანი მოსახლეობისთვის.

იძულებით გადაადგილებულ პირებს, ვიდრე ისინი თავიანთი წარმოშობის ადგილებზე დაბრუნდებიან, აქვთ გარკვეული წარმოდგენა თუ რა ვითარებაშია მათი სახლები. ამ ინფორმაციას ისინი სხვა ოჯახებისგან იღებენ. ოჯახები, რომლებიც ბრუნდებიან, ვალდებულნი არიან დაბრუნებისთანავე გამოცხადდნენ ადგილობრივ მუხთართან. მიუხედავად იმისა, რომ მიგრაციის საერთაშორისო ორგანიზაცია რეკომენდებულად არ მიიჩნევს დაბრუნებას ნინევაში, ანბარში, სალაჰადინსა და დიალაში, ოჯახებმა აღმოსავლეთ მოსულიდან და ანბარიდან დაიწყეს თავიანთ სახლებში დაბრუნება.[3]

[1] Freedom House: Freedom in the World 2019 – Iraq, 4 February 2019

 (accessed on 10 February 2019)

[2] HRW – Human Rights Watch: World Report 2019 – Iraq, 17 January 2019

 (accessed on 10 February 2019)

[3] DIS – Danish Immigration Service; Landinfo – Norwegian Country of Origin Information Center (Author), published by DIS – Danish Immigration Service: Northern Iraq: Security situation and the situation for internally displaced persons (IDPs) in the disputed areas, incl. possibility to enter and access the Kurdistan Region of Iraq (KRI), 5 November 2018

 (accessed on 10 February 2019)

ა.შ.შ. სახელმწიფო დეპარტამენტი სირიაში რელიგიის თავისუფლების შესახებ 2017 წლის ყოველწლიურ ანგარიშში წერს, რომ  სირიაში არ არსებობს სახელმწიფო რელიგია, ხოლო თავად სახელმწიფო პატივს სცემს რელიგიის თავისუფლებას და  ყველას აძლევს საშუალებას, შეასრულონ თავიანთი რელიგიური რიტუალები, თუ ეს საფრთხეს არ უქმნის საჯარო წესრიგს.  „ისლამური საძმოს“ და სხვა „სალაფისტური“ (სუნიზმის ფუნდამენტალური ინტერპრეტაცია) ჯგუფების წევრობა კანონით აკრძალულია და სხვადასხვა სახის სასჯელს  ითვალისწინებს (მათ შორის, პატიმრობა და სიკვდილით დასჯა). რელიგიური დემოგრაფიის კუთხით მდგომარეობა შემდეგია: ქვეყანაში დარჩენილი მოსახლეობის დაახლოებით 74 % არის სუნიტი მუსლიმი,  სხვა მუსლიმური ჯგუფები – ალავიტები, ისმაილიტები და შიიტები შეადგენენ მოსახლეობის 13 პროცენტს, ხოლო დრუზეები – 3 პროცენტს. ამას გარდა, ქვეყნის გარეთ იძულებით გადაადგილებულია 5.48 მილიონი ადამიანი, რომელთა უმრავლესობა არის სუნიტი მუსლიმი. ა.შ.შ. მთავრობის გათვლებით, სირიის მთლიანი მოსახლეობის დაახლოებით 10 პროცენტს შეადგენენ ქრისტიანები, თუმცა, გავრცელებული ცნობებით, მიმდინარე სამოქალაქო ომის ფონზე, მათმა დიდმა ნაწილმა დატოვა ქვეყანა.

მრავალი მედია წყაროს ცნობით, სირიაში მთავრობისა და მასზე დაქვემდებარებული შიიტური შეიარაღებული დაჯგუფებების მხრიდან, ძირითადად სუნიტური ოპოზიციური ჯგუფების მიმართ ხორციელდებოდა მკვლელობის, დაპატიმრებისა და ფიზიკური შეურაცხყოფის ფაქტები. გამომდინარე იქიდან, რომ სირიის მთავრობის მიერ ფუნდამენტალურ ისლამთან ასოცირებული ტერორიზმი გაიგივებულია სუნიტ მოსახლეობასთან, მთავრობა ოპოზიციის მიერ კონტროლირებადი ქალაქებისა და ტერიტორიების წინააღმდეგ ბრძოლისას, იყენებდა ალყის, დაბომბვებისა და, მათ შორის, ქიმიური იარაღით თავდასხმის მეთოდებს, რასაც მძიმე დანაკარგები მოჰყვა ძირითადად სუნიტ მოსახლეობაში.

სხვადასხვა საერთაშორისო, სამთავრობო თუ არასამთავრობო ორგანიზაციების ცნობით, ტერორისტული ჯგუფების (ე.წ. ისლამური სახელმწიფო, ალ-ქაიდასთან ასოცირებული ადგილობრივი ორგანიზაცია „hayat tahrir al-sham“ (HTS) ) სამიზნეებს წარმოადგენდნენ როგორც ალავიტები, შიიტები და ქრისტიანები, ასევე – გარკვეული შემთხვევების დროს – სხვა სუნიტი მუსლიმები. მათ მიმართ ადგილი ჰქონდა მკვლელობების, გატაცებების, დაპატიმრებებისა და ფიზიკური თავდასხმების ფაქტებს.

ქალაქებში, სოფლებსა და სხვადასხვა დასახლებებში, მოსახლეობა სეგრეგირებულია რელიგიური ნიშნით. თუ ადრე სხვადასხვა რელიგიის წარმომადგენლები ერთად სახლობდნენ, ახლა უბნები დაყოფილია ერთის მხრივ, სუნიტური უმრავლესობის უბნებად, ხოლო მეორეს მხრივ – სხვა რელიგიური უმცირესეობების (ალავიტები, შიიტები,…) დასახლებებად.

გავრცელებული ცნობებით, ალავიტებით დაკომპლექტებული მთავრობის მიერ ოპოციზიური თუ ტერორისტული ჯგუფების წინააღმდეგ ომს ყველაზე მძიმე დანაკარგები სუნიტ მოსახლეობაში მოჰყვა. სხვადასხვა სამოქალაქო აქტივისტისა და თუ ჟურნალისტის ინფორმაციით, მთავრობა აგრძელებდა კანონგარეშე მკვლელობებსა და დაკავებებს. ამას გარდა, ვრცელდებოდა ცნობები სამთავრობო ძალების მიერ სუნიტი პირების იძულებით გაუჩინარებების, ასევე, სამთავრობო ციხეებში მათი მასობრივი და სისტემიზებური მკვლელობების შესახებ. ასევე, მთავრობასთან ასოცირებეული სხვადასხვა შეიარაღებული ჯგუფები იძულებით ასახლებდნენ სუნიტ მოსახლეობას და შემდგომ, იკავებდნენ მათ საცხოვრებელს. გავრცელებული ინფორმაციით, რეჟიმი ამ გზით ცდილობდა, შეეცვალა დემოგრაფიული მდგომარება და სუნიტურ დასახლებებში ჩაესახლებინა არა-სუნიტი მოსახლეობა, რომელიც მათ მიერ აღქმული იყო, როგორც რეჟიმის მხარდამჭერი.

დამოუკიდებელი საერთაშორისო კომისიის მიხედვით, სამოქალაქო დანაკარგებისა და დაკავებულთა რაოდენობის მიხედვით, ყველაზე დიდი წილი სუნიტ მოსახლეობაზე მოდის. გაეროს და პრესის მიერ გავრცელებული ინფორმაციის მიხედვით, მთავრობამ განაახლა სამოქალაქო პირების წინააღმდეგ ქიმიური იარაღის გამოყენება. ამ კუთხით, აღსანიშნავია აპრილში, ძირითადად სუნიტებით დასახლებული იდლიბის დაბომბვა, რასაც სულ მცირე 83 ადამიანის სიცოხლე ემსხვერპლა.

ასევე, მძიმეა სიტუაცია ციხეებში. გავრცელებული ცნობებით, წამებას დაქვემდებარებული და სიკვდილით დასჯილი პატიმრების უმრავლესობა იყო სუნიტი მუსლიმი. ანალიტიკოსების ვარაუდით, ეს გამოწვეული იყო იმით, რომ მთავრობას სჯეროდა, რომ ისინი იყვნენ ოპოზიციური ჯგუფების წევრები ან მხარდამჭერები.

ზოგიერთი ოპოზიციური და ტერორისტული ჯგუფი ღიად აცხადებდა, რომ იყო სუნიტური და ამ გზით ცდილობდა სუნიტურ მოსახლეობაში მხარდაჭერის მოპოვებას, რითაც მთავრობის მიერ ოპოზიციის წინაღმდეგ ბრძოლას რელიგიური ნიშნის ელემენტს უმატებდა. ამის საპასუხოდ, მთავრობამ საკუთარი თავი „მოინათლა“, როგორც სუნიტი ტერორისტებისგან რელიგიური უმცირესობების დამცველი და ამ გზით ცდილობდა მათი მხარდამჭერის მოპოვება.

არასამთავრობო ორგანიზაციების ცნობით, ადგილი ჰქონდა სამოქალაქო პირების უკანონო დაკავებების სულ მცირე 6500 ფაქტს. უმრავლეს შემთვევაში, დაკავებულ პირებს სუნიტი არაბები წარმოადგენდნენ.

მთავრობა აგძელებდა სუნიტების მიმართ საჯაროდ დამუქრებას, აფრთხილებდა რა მათ, რომ თავი შეეკავებინათ უცხოელ თანამორწმუნეებთან კომუნიკაციისგან და ამგვარ ქმედებას აიგივებდა, როგორც ოპოზიციის პოლიტიკურ ან სამხედრო ქმედებად.[1]

ა.შ.შ. რელიგიის საერთაშორისო თავისუფლების კომისია სირიის შესახებ 2018 წლის 25 აპრილს გამოქვეყნებულ ყოველწლიურ ანგარიშში წერს, რომ მთავრობა აგრძელებდა სუნიტური დასახლებების დეპოპულიზაციას (მოსახლეობისგან დაცლა). მიმდინარე წელს, ასევე, მკვეთრად გაიზარდა სუნიტების მიმართ რელიგიური ნიშნით ძალადობა, რაც ძირითადად განპირობებული იყო „სირიის ადგილობრივი თავდაცვის ძალების“ მიერ ჩადენილი ქმედებებით. აღნიშნული შეიარაღებული ჯგუფი ფინანსდება ირანის მიერ და ინტეგრირებულია სირიის შეიარაღებულ ძალებში.

ანგარიშის მიხედვით, ალავიტებით დაკომპლექტებული მთავრობა ოპოზიციის მიერ კონტროლირებად ტერიტორიაზე აგრძელებდა სუნიტურ მოსახლეობაზე თავდასხმებს. გაეროს მიერ შექმნილი წარმოშობის ქვეყნის შესახებ ინფორმაციის მოპოვების სამსახურის (COI) მიხედვით, სირიაში მთლიანი სამოქალაქო დანაკარგების უმრავლესობა სუნიტებზე მოდიოდა. ასევე, სამთავრობო ძალების ძირითადად სუნიტებით დასახლებული ქალაქებისთვის ბრძოლისას იყენებდნენ ალყას, როგორც ომის მეთოდს. ამას გარდა, სუნიტ მოსახლეობას უკრძალავდნენ  იგივე რელიგიის წარმომადგენელ უცხოელებთან კომუნიკაციას.[2]

[1] United States Department of State – “SYRIA 2017 INTERNATIONAL RELIGIOUS FREEDOM REPORT”, available at

[accessed 19 November 2018]

[2] United States Commission on International Religious Freedom, USCIRF Annual Report 2018 – Tier 1: USCIRF-recommended Countries of Particular Concern (CPC) – Syria, 25 April 2018, available at:

[accessed 19 November 2018]

საერთაშორისო ორგანიზაცია „Minority Rights Group International“ 2017 წლის ნოემბერში გამოქვეყნებულ ანგარიშში ერაყის შესახებ წერს, რომ ქვეყნის მოსახლეობა დაახლოებით 39 მილიონია. ერაყის სამ უმსხვილეს დემოგრაფიულ ჯგუფს წარმოადგენენ შიიტი არაბები, სუნიტი არაბები და ქურთები, რომელთა უმეტესობა სუნიტური ისლამის აღმსარებელია. ზუსტი დემოგრაფიული დაყოფა ამჟამად არ არსებობს, გამომდინარე იქიდან, რომ  საკითხის პოლიტიკური მგრძნობიარობის გამო უკანასკნელი მონაცემები უცნობია. სანდო წყაროებზე დაყრდნობით, მოსახლეობის 99% მუსლიმია; მათგან დაახლოებით 60-65% შიიტი, ხოლო 32-37% სუნიტი.[1] ერაყის რამდენიმე პროვინციაში სუნიტები უმრავლესობით არიან წარმოდგენილნი და ასეთ პროვინციებს „სუნიტურს“ უწოდებენ; ესენია: ნინევა, სალაჰადინი, ანბარი, დიალა და კირკუკი. ასევე, ბაღდადის ზოგიერთი ნაწილიც მიიჩნევა სუნიტურად.[2]

საერთაშორისო ორგანიზაცია „Amnesty International“ 2016/2017 წლების ანგარიშში ერაყის შესახებ წერს, რომ პარამილიტარისტული დაჯგუფებები და სამთავრობო ძალები ჩადიოდნენ ომის დანაშაულს და არღვევდნენ საერთაშორისო ჰუმანიტარულ და ადამიანის უფლებათა სამართლის ნორმებს, ძირითადად სუნიტი არაბების მიმართ. ისინი უსამართლოდ კლავდნენ და აწამებდნენ, იტაცებდნენ ასობით კაცსა და ბიჭს ან ანადგურებდნენ სახლებსა და ქონებას. მუქდადიაში თვითმკვლელი ტერორისტის შეტევის გამო შურისძიების მიზნით, დაჯგუფებები თავს დაესხნენ სუნიტურ საზოგადოებას, დახოცეს ათობით ადამიანი და გაანადგურეს სუნიტური მეჩეთები, მაღაზიები და სხვა ქონება. ამავე ანგარიშში ნათქვამია, რომ ერაყის მთავრობა და ქურთისტანის ავტონომიური რეგიონის ხელისუფლება აწესებდა თვითნებურ და დისკრიმინაციულ შეზღუდვებს სუნიტი არაბების გადაადგილების თავისუფლების შესაზღუდად. ათობით ათას სუნიტ არაბს ისლამური სახელმწიფოსგან გათავისუფლებულ ტერიტორიაზე დაბრუნებაში ხელს უშლიდნენ სხვადასხვა სახის ბიუროკრატიული მექანიზმებითა და სხვა სახის უფლებების დარღვევის გზით.[3]

„Amnesty International“ თავის 2017/18 წლების ანგარიშში ერაყის შესახებ წერს, რომ ტერორისტულ დაჯგუფება ისლამურ სახელმწიფოსთან შეიარაღებული კონფლიქტის გამო, ერაყის სამთავრობო ძალებმა და შეიარაღებულმა დაჯგუფებებმა მოსახლეობას იძულებით დაატოვებინეს სახლები, რომლებიც შემდეგ გაანადგურეს. მაგალითად, 2017 წლის დასაწყისში, სახალხო მობილიზაციის ძალების შემადგენლობაში მყოფმა სუნიტური ტომის დაჯგუფებამ „Hashd al-Ashari“, ერაყის სამთავრობო ძალებთან ერთად, 125 ოჯახი სალაჰადინიდან იძულებით განდევნა. მათ ისლამურ სახელმწიფოსთან ასოცირება დასდეს ბრალად. ოჯახები, მათი ნების საწინააღმდეგოდ, ტიკრიტთან ახლოს მდებარე ლტოლვილთა ბანაკში გადაიყვანეს.[4]

საერთაშორისო ორგანიზაცია „Freedom House“ 2017 წლის ანგარიშში ერაყის შესახებ წერს, რომ პოპულარული სამობილიზაციო ძალები და სხვა სამთავრობო ძალები ხანდახან არასათანადოდ ექცეოდნენ სუნიტ მოქალაქეებს ისლამური სახელმწიფოსგან გამოთავისუფლებულ ტერიტორიებზე და სახელმწიფო უძლური იყო ადეკვატურად მოქცეოდა სუნიტ გადაადგილებულ პირებს. ბევრი სუნიტი გამოთავისუფლებულ ტერიტორიებზე გახდა უკანონო დაკავებების, ცემის, გაძარცვის, წამების და მკვლელობის მსხვერპლი, ძირითადად, პოპულარული სამობილიზაციო ძალების მხრიდან. ამავე ანგარიშში წერია, რომ სუნიტი არაბები, რომლებიც ქვეყნის უდიდეს უმცირესობას წარმოადგენენ, უკმაყოფილებას გამოთქვამენ იმის გამო, რომ პოლიტიკურ სისტემაზე შიიტების დომინანტობის პირობებში, ისინი გავლენის მქონე პოზიციებს მიღმა რჩებიან. ანგარიშში ასევე ნათქვამია, რომ ის სუნიტები, რომელთა მიმართაც გაჩნდება ეჭვი, რომ ეხმარებოდნენ ისლამურ სახელმწიფოს სიკვდილით დასჯის და ქონების ჩამორთმევის ობიექტები ხდებიან მთავრობის მომხრე ძალების, ძირითადად შიიტური დაჯგუფებების მხრიდან.[5]

„Freedom House“ თავის 2018 წლის ანგარიშში ერაყის შესახებ წერს, რომ სუნიტი არაბები, რომლებიც ქვეყნის უდიდესი ეთნო-რელიგიური უმცირესობაა, წარმოდგენილნი არიან პარლამენტში, მაგრამ ხშირად დაობენ შიიტ უმრავლესობასთან იმ მოტივით, რომ მათ რეალური გავლენის მქონე პოზიციების მიღმა ტოვებენ. ანგარიშში ასევე ნათქვამია, რომ საანგარიშო წლის განმავლობაში, ვრცელდებოდა ინფორმაცია იმის შესახებ, რომ შიიტური დაჯგუფებები აფერხებდნენ სუნიტი მუსლიმების გადაადგილებას ისლამური სახელმწიფოსგან გამოთავისუფლებულ ტერიტორიებზე.[6]

საერთაშორისო ორგანიზაცია „Human Rights Watch“ თავის 2018 წლის ანგარიშში ერაყის შესახებ წერს, რომ ისლამური სახელმწიფო სწორედ სუნიტებით დასახლებულ ტერიტორიაზე აწესებდა ყველაზე მკაცრ შეზღუდვებსა და სადამსჯელო მექანიზმებს, მათ შორის იყო სექსუალურ უმცირესობად მიჩნეული მამაკაცების სიკვდილით დასჯა, გარყვნილების ბრალდებით ჩაქოლვა, ტელეფონის გამოყენებისა და სიგარეტის მოწევის აკრძალვა. დაჯგუფებამ დააწესა მკაცრი შეზღუდვები ქალებისა და გოგოების ჩაცმულობასა და გადაადგილებაზე. სუნიტ ქალსა და გოგოს უნდა ეტარებინა ნიქაბი და გადაადგილების უფლება ჰქონდა მხოლოდ მამაკაცი ნათესავის თანხლებით.[7]

ახალი ამბების საერთაშორისო სააგენტო „The Christian Science Monitor“ 2017 წლის 27 დეკემბერს გამოქვეყნებულ სტატიაში წერს, რომ მაშინ, როცა ერაყი ზეიმობს ისლამური სახელმწიფოს (ISIS) დამარცხებას, სუნიტი არაბული საზოგადოება, ოკუპაციის შემდეგ, ებრძვის იდენტობის კრიზისს. შიიტური მთავრობის პირობებში ცხოვრება ზოგიერთ მათგანს ერაყის ახალ ნაციონალიზმს სთავაზობს. ერაყში 5 მილიონი იძულებით გადაადგილებული პირიდან უმეტესობა სუნიტია. ISIS-ის ჯიჰადისტების მიერ გატაცებული, გაუპატიურებული ან მოკლული ათი ათასობით ერაყელის უმეტესობა სუნიტი იყო. თითქმის ყველა ქალაქი, რომელიც განადგურებული დარჩა ISIS-ის გაძევებისთვის წარმოებული ბრძოლის გამო – დაწყებული ფალუჯადან და რამადიდან, დამთავრებული მოსულით – უმეტესად სუნიტური იყო.

ერაყის სუნიტმა არაბებმა გრძელი და მტკივნეული გზა განვლეს, დაწყებული რკინის კაცად წოდებული სადამ ჰუსეინის ჩამოგდებით, რასაც მალევე მოყვა სუნიტებით დაკომპლექტებული ერაყის არმიის დაშლა, შემდეგ კი, წლების მანძილზე, გრძელდებოდა ბაღდადის შერეული უბნების ეთნიკური წმენდა, რომლის ძირითად სამიზნეებს ბაასისტები და სუნიტები წარმოადგენდნენ. აღნიშნულს მოყვა, ISIS-ის წინამორბედი, სუნიტური შეიარაღებული დაჯგუფება „ალ-ქაიდა“, რომელიც შიიტების და ამერიკელების წინააღმდეგ ახორციელებდა თვითმკვლელ ტერორისტულ თავდასხმებს. და ბოლოს, 2013 წელს შიიტების წინააღმდეგ დაწყებული ფართომასშტაბიანი აჯანყება, რომელიც მიმართული იყო მაშინდელი პრემიერ-მინისტრის ნური ალ-მალიქის წინააღმდეგ, ნიშნავდა იმას, რომ თავდაპირველად სუნიტები მიესალმნენ ISIS-ის გამოჩენას. ISIS-ის მიერ ჩადენილი ხოცვა-ჟლეტის გამო, ერაყელ შიიტებს და სუნიტ ქურთებს, რომელთათვისაც ეთნიკური იდენტობა რელიგიურ კუთვნილებაზე მიუთითებს, მიაჩნიათ, რომ ყველა არაბი სუნიტი ჯიჰადისტი ექსტრემისტია.

სუნიტი ლიდერი, შეიხ ფარეს ალ-დულაიმი, რომელიც მონაწილეობს მთავრობის შერიგების მცდელობაში, აცხადებს, რომ ყველა სუნიტი ISIS-ის წევრად არის მიჩნეული, თუმცა ის ნგრევა და განადგურება, რაც ISIS-მა სუნიტებს მიაყენა, არცერთი სხვა არმიის თუ ოკუპაციის დროს არ მომხდარა. მისივე თქმით, ნებისმიერ ქვეყანაში, სადაც მთავრობის მხრიდან ხორციელდება ჩაგვრა, ISIS-ის შესვლის შემთხვევაში, ისინი ყოველთვის იპოვიან მხარდამჭერებს. შესაბამისად, ტყუიან ისინი, ვინც ამბობენ, რომ ISIS კეთილგანწყობით არ იქნა მიღებული მათ მიერ კონტროლირებად ტერიტორიებზე, განსაკუთრებით კი საწყის პერიოდში. დულაიმის განცხადებით, ISIS-ის გამო ბევრმა სუნიტმა დაკარგა შვილი, რისთვისაც, მათ შურისძიება სურთ. დულაიმის თქმით, ტომის ლიდერები სოფლებისა და ქალაქების მასშტაბით აწყობენ კონფერენციებს, რათა მოხდეს ISIS-ის რეალურ და იძულებით მხარდამჭერებს შორის გარჩევა, რომლებიც, ეკონომიკური საჭიროებების თუ იარაღის ძალით მუქარის გამო, იძულებულები იყვნენ მათ სამსახურში ყოფილიყვნენ. მაგალითისთვის, ერთერთი დიდი ტომის 100-ზე მეტმა გავლენიანმა კაცმა მოაწერა ხელი შეთანხმებას იმის შესახებ, რომ კონკრეტული ოჯახები არ უნდა იყვნენ დასჯილნი სხვების მიერ იმის გამო, რომ ისინი კავშირში იყვნენ ISIS-თან.

დულაიმის თქმით, დღესდღეობით, არმიასა და უსაფრთხოების ძალებს აქვთ რეკრუტირების კომიტეტები, სადაც იწვევენ სუნიტებს და უფრო მეტიც, ყოფილ ოფიცრებს, რომელთაც არ აქვთ სისხლში გასვრილი ხელები. ოქტომბრის ბოლოს, ანბარის შეიხები შეხვდნენ პრემიერ-მინისტრ აბადის, რათა 3,150 სუნიტი პოლიციელი ხელახლა შეერთებოდა ეროვნულ ძალებს, რომლებიც 2014 წელს, ISIS-ის მოსვლის შემდეგ, იქნენ გათავისუფლებულები. დულაიმის განცხადებით, ცენტრალურ ხელისუფლებაში აზროვნების კუთხით სერიოზულ ცვლილებას აქვს ადგილი; ამჟამად ყველა ხვდება, რომ ერაყის მართვა ვერ მოხდება მხოლოდ ერთი რელიგიური მიმდინარეობის მიერ. ხალხი ამის გააზრებას იწყებს, თუმცა მათ დრო სჭირდებათ.[8]

ყოველკვირეული ჟურნალი „The Economist“ 2017 წლის 12 ოქტომბერს გამოქვეყნებულ სტატიაში აღნიშნავს, რომ მოსულსა და ფალუჯაში სუნიტები ერთსა და იმავე ისტორიებს ყვებიან. მათი თქმით, უმუშევრობის დონე უკიდურესად მაღალია. უნივერსიტეტის დიპლომის მქონე ადამიანი, დღეში 20 დოლარის სანაცვლოდ, გვის ქუჩებს ან ნიჩბით ასუფთავებს ნარჩენებისგან. შეინიშნება დებაასიფიკაციის პოლიტიკის ნიშნები, რამაც ამერიკის ოკუპაციის დროს სუნიტების გაუცხოება გამოიწვია. ფალუჯაში, დაახლოებით 4,600 პოლიციის თანამშრომელი გაათავისუფლეს მას შემდეგ, რაც დაბრუნდნენ ქალაქში.

ადგილობრივი სუნიტი სამხედროები პატრულირებენ ფალუჯას ცენტრში, ხოლო შიიტური ჯგუფები ქალაქის შემოგარენში რჩებიან. ფალუჯადან ბაღდადისკენ მიმავალ გზაზე, სუქურის საკონტროლო გამშვებ პუნქტთან, იმდენად ხანგრძლივი და გართულებული შეზღუდვებია დაწესებული, რომ ბევრი თავს არიდებს მოგზაურობას. მთავრობის მხრიდან ფულის გამოძალვის შესახებ საჩივრებს ჩვეულებრივი ხასიათი აქვს. ფალუჯას ბაზრის ერთერთი ყასბის, იბრაჰიმ ასსადის განცხადებით, თუ სამზე მეტი ცხვრის შეყვანას მოისურვებს ქალაქში, თითო ცხვარზე 10 აშშ დოლარი უნდა გადაიხადოს. მისი თქმით, ისინი ახრჩობენ ქალაქს. ერაყის ოფიციალური პირები უარყოფენ რაიმე მოსაზრებას იმის შესახებ, რომ სუნიტების გაუცხოებამ შესაძლოა კვლავ გამოიწვიოს პრობლემები.[9]

ახალი ამბების პორტალი „Middle East Eye“ 2017 წლის 13 ნოემბერს გამოქვეყნებულ სტატიაში აღნიშნავს, რომ ფალუჯაში განხორციელებული დერადიკალიზაციის პროექტი იმდენად წარმატებული აღმოჩნდა, რომ ქვეყნის დანარჩენ ნაწილზეც გავრცელდა.  მუჰამმადი შეიხების საბჭოს (რაბატ ალ-მუჰამმადის საბჭო) – რომელიც ფალუჯაში დაფუძნებული ორგანიზაციაა და ებრძვის ექსტრემისტულ იდეოლოგიას ერაყში – 12 რელიგიური სწავლულიდან ერთერთი, შეიხ ქამელ ალ-ფედავი, განმარტავს თუ როგორ მოხდა ისლამის ულტრა კონსერვატიული ვერსიის გავრცელება ფალუჯაში და როგორ ებრძოდნენ ისინი მას. როდესაც აღნიშნული პროექტი განხორციელების პროცესში იყო, ISIS-მა საკუთარი კონტროლის ქვეშ მოაქცია ქალაქი ფალუჯა, 2014 წელს. საბჭოს შეიხებმა, რომლებმაც საკუთარი საქმიანობის გამო, სიცოცხლის ხელყოფის მუქარები მიიღეს, ქალაქის მოსახლეობის 90%-თან ერთად დატოვეს ფალუჯა (2011 წლის მონაცემებით ქ. ფალუჯაში 275,000 მოსახლე იყო). მას შემდეგ რაც, 2016 წლის ივნისში, ერაყის არმიამ გაათავისუფლა ფალუჯა, საბჭო კვლავ დაბრუნდა, ISIS-ის მიერ განადგურებულ, საკუთარი დაწესებულებების ნანგრევებზე და თავიანთ მეჩეთზე ისლამის თეთრი დროშა აღმართეს. საბჭოს განცხადებით, ფალუჯას გათავისუფლებიდან 16 თვის შემდეგ, მათ რადიკალ ვაჰაბისტ იმამებს ჩამოართვეს კონტროლი ქალაქში არსებულ ყველა, 200-ივე მეჩეთზე. ფალუჯას მოსახლეობის განცხადებით, ქალაქი ამჟამად გაცილებით უფრო უსაფრთხოა, ვიდრე ის ოდესმე იყო, სადამ ჰუსეინის რეჟიმის დამხობის შემდეგ.

29 წლის პირადი მცველი, ჰაიდერ ალ-აბბასი, აცხადებს: „ჩვენ უფრო მეტი უსაფრთხოება და თავისუფლება გვაქვს, ვიდრე დაყიშამდე გვქონდა, რადგან მანამდე აქ ალ-ქაიდა იყო. ახლა, ჩვენ მხოლოდ მძინარე ტერორისტული ქსელები გვყავს, რომლებიც შეშინებულები არიან.“ შეიხების საბჭოს თავმჯდომარის მოადგილე, შეიხ მოჰამმედ ალ-ნური, ერაყის ჰაშდ ალ-შააბის ძალების მიერ ორგანიზებულ ანტი-ტერორისტულ კონფერენციაზე სიტყვით გამოვიდა და განაცხადა, რომ მას შემდეგ, რაც მათ კონტროლი მოიპოვეს ქალაქის მეჩეთებზე, ფალუჯა გახდა ერაყის ქალაქი, რომელსაც სჯერა ერთობლივი თანაარსებობის.

საბჭოს მუშაობა იმდენად წარმატებული აღმოჩნდა ადგილობრივ დონეზე, რომ ერაყის მთავრობამ შეიხებს ქვეყნის მასშტაბით მოქმედება სთხოვა. ერაყის სატელევიზიო არხზე მათ უკვე 67 პროგრამული ეთერი აქვთ და აცხადებენ, რომ მათი იდეები ქვეყნის ფარგლებს გარეთაც აღწევს. 2003 წლამდე, ფალუჯაში ძალიან მცირე რაოდენობით ხდებოდა ადგილობრივ სუნიტებსა და შიიტებს შორის განსხვავება. შერეული ქორწინებები იმდენად ფართო ხასიათის იყო, რომ საბჭოს ერთერთი სუნიტი შეიხის ცოლი, შიიტურ მიმდინარეობას ეკუთვნოდა. ქამელის განცხადებით, „ნამდვილი ერაყული კულტურა ერთმანეთისგან არ ასხვავებს რელიგიებს და პარტიებს. ფალუჯაში სუნიტები, შიიტები, ქრისტიანები და მანდეიზმის მიმდევრები მშვიდობიანად თანაცხოვრობდნენ, შემდეგ კი ალ-ქაიდა და დაყიში მოვიდა, როგორც იარაღი, რათა ქვეყანა რელიგიური ნიშნით დაეყოთ.“ სტატიის ბოლოს აღნიშნულია, რომ შიიტური დროშა, რომელიც ფრიალებს ქალაქის თავზე, იძლევა შეიხ ალ-ნურის ნათქვამის დადასტურებას, რომ ფალუჯა საბოლოოდ იწყებს 2003 წლამდე არსებული ერთობლივი თანაარსებობის პერიოდთან დაბრუნებას.[10]

აშშ-ის საინფორმაციო სააგენტოს „Associated Press“ მიერ გამოქვეყნებული ინფორმაციით, ერაყის მინისტრთა კაბინეტის გენერალური მდივნის, მაჰდი ალ-ალაქის, განცხადებით, მთავრობამ დაახლოებით 19,5 მილიარდი აშშ დოლარი გამოყო ანბარის პროვინციის სტაბილიზაციის პროექტებისთვის. მისივე თქმით, ბაღდადსა და ფალუჯაში ორი ახალი წყლის სადგური აშენდა, ხოლო დანარჩენი შვიდის რეაბილიტაცია განხორციელდა. ქალაქის გათავისუფლებიდან ცხრა თვის განმავლობაში 370,000 ადამიანი დაუბრუნდა საკუთარ საცხოვრებელს, თუმცა ქუჩებისა და სახლების დიდი ნაწილი განადგურებულია. გაეროს დახმარებით, ფალუჯაში ხელახლა გაიხსნა ათობით სკოლა, ასევე წყლის ფილტრაციის სადგურები, რომლის საშუალებითაც ქალაქის 60% წყლით მარაგდება.[11]

აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტი 2017 წელს გამოქვეყნებულ ანგარიშში ერაყის შესახებ წერს, რომ ტერორისტული ორგანიზაცია დაეში მასობრივად არღვევდა ადამიანის უფლებებს, მათ შორის მშვიდობიან მოქალაქეებზე თავდასხმებით, რომელთა სამიზნეს ძირითადად შიიტები, მაგრამ ასევე ის სუნიტებიც წარმოადგენდნენ, რომლებიც მათ ეწინააღმდეგებოდნენ. ტერორისტები სჩადიოდნენ ისეთ დანაშაულებს, როგორებიცაა გატაცება, გაუპატიურება, დამონება, იძულებითი ქორწინება, სექსუალური ძალადობა. ტერორისტები აღნიშნულ ქმედებებს სჩადიოდნენ სხვადასხვა რელიგიური და ეთნიკური წარმომავლობის მქონე ხალხის, მათ შორის შიიტების, სუნიტების, ქურთების, ქრისტიანების, იეზიდების და სხვათა წინააღმდეგ.

ამავე ანგარიშში ნათქვამია, რომ ადგილობრივი მაცხოვრებლები ჩიოდნენ, რომ ერაყის უსაფრთხოების ძალები, უდანაშაულო სუნიტების, დევნილებისა და სამოქალაქო აქტივისტების დაკავებისას, დაბომბვებს იყენებდნენ თავის გასასამართლებელ მიზეზად. გავრცელდა რიგი ანგარიშებისა, სადაც საუბარი იყო სამთავრობო ძალების, პოპულარული სამობილიზაციო ძალებისა და პეშმერგას მხრიდან ძირითადად სუნიტი არაბების დაპატიმრებებისა და დროებითი დაკავებების შესახებ. ხელისუფლება დროდადრო აპატიმრებდა ტერორიზმში ეჭვმიტანილთა ცოლებსა და ოჯახის სხვა წევრებს, ძირითადად სუნიტებს, რათა ზეწოლა მოეხდინათ ძებნილებს და ეიძულებინათ ისინი, ჩაბარებოდნენ პოლიციას.[12]

როგორც აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტი რელიგიის თავისუფლების შესახებ 2017 წელს გამოქვეყნებულ ანგარიშში ერაყის შესახებ აღნიშნავს, საერთაშორისო და ადგილობრივი არასამთავრობო ორგანიზაციები წერდნენ, რომ ხელისუფლება იყენებდა ანტიტერორისტულ კანონს იმისთვის, რომ პროცედურებზე დროული წვდომის გარეშე დაეპატიმრებინა სუნიტები და სხვები. სუნიტი არაბების ინფორმაციით, მთავრობა იყენებდა რელიგიურ პროფილს დაკავებებისა და დაპატიმრებების დროს და ასევე რელიგიური კუთვნილება იყო განმსაზღვრელი ფაქტორი დასაქმებისას. მედიაში გავრცელებული ინფორმაციის თანახმად, პოპულარული სამობილიზაციო ძალები და პეშმერგა ხელს უშლიდნენ გადაადგილებულ სუნიტ არაბებს ისლამური სახელმწიფოსგან გამოთავისუფლებულ ტერიტორიაზე დაბრუნებაში.[13]

ამერიკის შეერთებული შტატების სახელმწიფო დეპარტამენტი მსოფლიოში რელიგიის თავისუფლების შესახებ 2018 წელს გამოქვეყნებულ ანგარიშში (საანგარიშო პერიოდი 2017 წელი) წერს, რომ ერაყის კონსტიტუცია ოფიციალურ რელიგიად ისლამს აწესებს. ქვეყნის კონსტიტუცია აღიარებს რელიგიისა და რწმენის თავისუფლებას მუსლიმებისთვის, ქრისტიანებისთვის, იეზიდებისა და საბეან-მანდეანებისთვის. ასეთი უფლება არ აქვთ სხვა აღმსარებლობებს და ათეისტებს. კანონი კრძალავს ბაჰაიზმის მიმდევრობას და სუნიტური ისლამის ვაჰაბიტურ მიმართულებას. პირადობის დამადასტურებელ დოკუმენტზე რელიგიურ კუთვნილებად შეიძლება დატანილი იყოს მხოლოდ ქრისტიანი, იეზიდი, საბეან-მანდეანი და მუსლიმი; არ არის განსხვავება შიიზმსა და სუნიზმს, ასევე ქრისტიანობის დენომინაციებს შორის.

სუნიტი არაბები კვლავ ავრცელებენ ინფორმაციას იმის შესახებ, რომ ზოგიერთი ოფიციალური პირი მთავრობიდან კვლავ იყენებს კონფესიურ მიდგომას დაკავებისა და დაპატიმრებისას და რელიგიური ფაქტორის გათვალისწინებით იღებს გადაწყვეტილებას დასაქმებისას. კვლავ ვრცელდებოდა ინფორმაცია ერაყის უსაფრთხოების ძალებისა და შიიტი დაჯგუფებების მიერ ისლამური სახელმწიფოს წევრებად ან კოლაბორაციონისტებად მიჩნეული ხალხის დაკავება და დახოცვა; ეს ხალხი, სავარაუდოდ, ყველა სუნიტი იყო. არაბების განცხადებით, სახალხო მობილიზაციის ძალების თურქმენთა ჯგუფები იტაცებდნენ, აპატიმრებდნენ ან კლავდნენ სუნიტ თურქმენებსა და არაბებს ტალ-აფარში, ტერიტორიის ისლამური სახელმწიფოსგან გათავისუფლების შემდეგ.

მედიისა და ადამიანის უფლებათა დამცველი ორგანიზაციების ინფორმაციით, მიუხედავად იმისა, რომ 2016 წელთან შედარებით, უსაფრთხოების კუთხით არსებული ვითარება გაუმჯობესებული იყო 2017 წელს, ვითარება მაინც ძალადობრივი იყო. სოციალურ ძალადობას ძირითადად ადგილი ჰქონდა კონფესიური შეიარაღებული ჯგუფების მხრიდან. შეიარაღებული ჯგუფების სამიზნეს კვლავ წარმოადგენდნენ სუნიტები, რომელთაც უნადგურებდნენ სახლებსა და ბიზნესებს და სიკვდილით სჯიდნენ. ზოგიერთი სუნიტი მუსლიმი კვლავ ამტკიცებს, რომ ისინი შურისძიების კამპანიის მსხვერპლნი არიან, რადგან სადამის დროს იმყოფებოდნენ უპირატეს მდგომარეობაში. სუნიტების თქმით, ისინი დებაასიფიაციის პროცესის გამო, დისკრიმინაციულ პირობებში არიან. სუნიტების თქმით, ისინი დისკრიმინაციას განიცდიან ასევე იმის გამო, რომ საზოგადოება მათ ტერორისტული ელემენტების, მათ შორის ისლამური სახელმწიფოს მხარდამჭერებად მოიაზრებს.[14]

გაერთიანებული სამეფოს საშინაო საქმეთა ოფისი 2017 წლის ანგარიშში ერაყის შესახებ წერს, რომ ის ფაქტი, რომ განმცხადებელი არის სუნიტი, არ ქმნის საფრთხეს, რომ იგი შესაძლოა დადგეს სერიოზული ზიანის რისკის ქვეშ.[15] მიუხედავად იმისა, რომ სუნიტები განიცდიან გარკვეულ სახის დისკრიმინაციას ერაყში და პოპულარული სახალხო სამობილიზაციო ძალები და სხვა, მათ შორის, სამთავრობო ძალები, გარკვეულ შემთხვევებში, არასათანადოდ ექცეოდნენ სუნიტ მოქალაქეებს ისლამური სახელმწიფოსგან გამოთავისუფლებულ ტერიტორიებზე,[16] სახელმწიფოს დამოკიდებულება მათდამი არ არის იმ ხარისხის და ინტენსივობის, რომ შეფასდეს დევნად ან ღირსების შემლახველ ან არაადამიანურ მოპყრობად. ამასთანავე, აღსანიშნავია, რომ ჰაიდერ ალ-აბადის მთავრობა ცდილობს სუნიტ მოსახლეობასთან ურთიერთობის მოგვარებას,[17] რაც აისახა 2017 წლის აპრილში მთელი ქვეყნის მასშტაბით ჩატარებულ გამოკითხვაში, რომლის შედეგადაც დადგინდა, რომ 2003 წლის შემდეგ პირველად სუნიტი არაბები ქვეყანაში არსებულ პოლიტიკურ სიტუაციას პოზიტიურად აფასებენ. გამოკითხულ სუნიტ არაბთა 51 პროცენტს მიაჩნია, რომ ქვეყანა სწორი მიმართულებით ვითარდება.[18] პოლიტიკურ ლიდერთა უმრავლესობა, ისლამური სახელმწიფოს მარცხის შემდეგ, აქტიურად მხარს უჭერს რელიგიურ პლურალიზმს და, შედეგად, გათავისუფლებულ რეგიონებში მცხოვრები სუნიტები უბრუნდებიან საკუთარ რელიგიურ მრწამსს და წეს-ჩვეულებებს.[19]

დიდი ბრიტანეთის საშინაო საქმეთა ოფისის ანგარიშში ნათქვამია, რომ ქვეყნის მასშტაბით ფიქსირდება სუნიტი მოსახლეობის დევნისა და შევიწროების ფაქტები, მაგრამ აღნიშნული, ხშირად, დაკავშირებულია პირის ინდივიდუალურ გარემოებებთან, როგორიცაა: მისი ოჯახი, პროფესია, სოციალური მდგომარეობა და ა.შ. მაგალითად, სუნიტები, რომლებიც წარმოადგენენ იძულებით გადაადგილებულ პირებს ქვეყნის შიგნით, გამომდინარე მძიმე ეკონომიკური მდგომარეობიდან და ოჯახისგან თუ ნათესავების მხრიდან მხარდაჭერის არარსებობის გამო,  წარმოადგენენ მოწყვლად კატეგორიას.[20]

ავსტრალიის საგარეო საქმეთა და ვაჭრობის დეპარტამენტის ანგარიშში ერაყის შესახებ ნათქვამია, რომ კონკრეტულად ბაღდადში, სუნიტები წარმოდგენილნი არიან სახელისუფლებო ორგანოებში და აქტიურად არიან ჩართულნი საზოგადოებრივ ცხოვრებაში. ამასთან, გარკვეული პროვინციების, მაგალითად 2017 წლის 26 ივნისის მონაცემებით ანბარისა და ნინევას გუბერნატორები სუნიტები იყვნენ.[21]

„Freedom House“ 2018 წლის ანგარიშში ერაყის შესახებ წერს, რომ ქვეყნის პარლამენტის სპიკერია სუნიტი არაბი – სელიმ ალ-ჯაბოური. ამას გარდა, პარლამენტში სუნიტების ინტერესებს იცავს სუნიტური პარტია „მუტაჰიიდონი“, რომელიც 31 დეპუტატითაა წარმოდგენილი ქვეყნის უმაღლეს საკანონმდებლო ორგანოში.[22]

გაეროს ლტოლვილთა უმაღლესი კომისრის ოფისი (UNHCR) 2018 წლის აპრილში გამოქვეყნებულ ანგარიშში ნინევის პროვინციაში დაბრუნებულთა შესახებ წერს, რომ ერთერთ სატრანზიტო ბანაკში გამოკითხვისას, ძირითადად სუნიტმა იძულებით გადაადგილებულმა პირებმა სინჯარის, ტალაფარის და ქაირაჰის დასახლებებიდან, განაცხადეს, რომ ძირითადი მიზეზი, რის გამოც ისინი იძულებულნი გახდნენ დაეტოვებინათ დროებითი საცხოვრებლები, იყო მუქარის შემთხვევები ადგილობრივი მოსახლეობის მხრიდან; გამომდინარე იქიდან, რომ ადგილობრივების მიერ სუნიტები აღიქმებიან ექსტრემისტებად.[23]

გაეროს ადამიანის უფლებათა საბჭო 2018 წლის 5 ივნისს გამოქვეყნებულ სპეციალური მომხსენებლის შემაჯამებელ ანგარიშში წერს ერაყში კანონგარეშე მკვლელობებისა და თვითნებური სიკვდილით დასჯის შემთხვევების შესახებ. მიუხედავად იმისა, რომ   უსაფრთხოების ძალებს, როგორც მთავრობის, ასევე ქვეყნის სულიერი ლიდერისგან აიათოლა ალ-სისტანისგან, ჰქონდათ მიღებული აშკარა და კონკრეტული მითითებები, დაეცვათ სამოქალაქო მოსახლეობა და საჯარო წესრიგი, მომხსენებელს მიაწოდეს ინფორმაცია უსაფრთხოების ძალების მიერ 2014-2017 წლების განმავლობაში ჩადენილი საერთაშორისო ჰუმანიტარული და ადამიანის უფლებათა სამართლის დარღვევის არაერთი შემთხვევის შესახებ. ყველაზე ხშირად საუბარი იყო სუნიტი მოსახლეობის, მათ შორის, იძულებით გადაადგილებული პირების, დაკავებულებისა და ბავშვების, დაშინების, იძულებითი გაუჩინარების და მკვლელობების ფაქტების, ასევე, სავარაუდოდ ისლამური სახელმწიფოს მხარეს მებრძოლი ტყვედ ჩავარდნილი პირების სიკვდილით დასჯის  შესახებ.[24]

გაეროს ახალი ამბების სამსახური (UN News Service) 2018 წლის 9 მარტის სტატიაში წერს გაეროს წარმომადგენლის ვიზიტის შესახებ ერაყსა და სუდანში. ნიუ-იორკში გამართული პრეს-კონფერენციისას, მან განსაკუთრებული ყურადღება გაამახვილა ისლამური სახელმწიფოს წარმომადგენლების მხრიდან სექსუალურ ძალადობაზე. იძულებით გადაადგილებულ ქალთა უმრავლესობის აზრით, მათი სახლებში დაბრუნება საკმაოდ საშიშია, რადგან რეგიონში კვლავ ოპერირებენ შეიარაღებული ჯგუფები და ყოფილი ისლამური სახელმწიფოს მებრძოლები. განსაკუთრებული საშიშროება გამოითქვა სუნიტი ქალების მხრიდან, იმასთან დაკავშირებით, რომ საზოგადოებაში ისინი არასწორად არიან აღქმულნი, როგორც ისლამურ სახელმწიფოსთან სავარაუდო კავშირში მყოფი პირები“.[25]

საინფორმაციო სააგენტო „Reuters“ 2018 წლის 19 აგვისტოს გამოქვეყნებულ სტატიაში წერს, რომ ერაყის უზენაესმა სასამართლომ 12 მაისის საპარლამენტო არჩევნების შედეგები კანონიერად ცნო და გამარჯვებულ პარტიებს მთავრობის ჩამოსაყალიბებლად 90-დღიანი ვადა მისცა. ივნისში გახდა ცნობილი, რომ არჩევნების შედეგებს ხელახლა დაითვლიდნენ. გადაწყვეტილება სასამართლომ მას შემდეგ მიიღო, რაც ქვეყნის მთავრობამ ანგარიში გამოაქვეყნა, სადაც საარჩევნო პროცესში მასობრივი დარღვევების შესახებ გახდა ცნობილი. არჩევნების შედეგების დამტკიცების შემდეგ კანონმდებლებს 90 დღის ვადაში პარლამენტის თავმჯდომარის არჩევა მოუწევთ, შემდეგ პრეზიდენტის და ბოლოს პრემიერ მინისტრისა და მისი კაბინეტის. ერაყში საპარლამენტო არჩევნები 12 მაისს გაიმართა. მასში მონაწილეობდა 29 საარჩევნო ბლოკი, რომელიც 200 სხვადასხვა პოლიტიკურ პარტიას აერთიანებდა. საარჩევნო კომისიის მონაცემებით, პარლამენტში 369 ადგილისთვის 7,000-ზე მეტი კანდიდატი იბრძოდა. არჩევნებში კოალიცია „საირუნმა“ გაიმარჯვა, რომელსაც შიიტი მქადაგებელი მუქთადა ალ-სადრი ხელმძღვანელობს.[26]

ჯოელ უინგი საკუთარ ბლოგზე „Musings on Iraq“ წერს ერაყში უსაფრთხოების კუთხით არსებულ ვითარებაზე 2018 წლის აგვისტოს მდგომარეობით. თვის განმავლობაში, ერაყის დედაქალაქ ბაღდადში ჯამში 58 ინციდენტი დაფიქსირდა, რაც წინა თვის მაჩვენებელს 9-ით აღემატება. უკანასკნელი თვეების განმავლობაში, ცენტრალურ ერაყში ძალადობამ მნიშვნელოვნად იკლო, რაც ნიშნავს, რომ ამ პერიოდის განმავლობაში უსაფრთხოების კუთხით შემთხვევების ყველაზე დიდი რაოდენობა ბაღდადის რეგიონში დაფიქსირდა. თუმცა, ქალაქის ზომისა და მოსახლეობის რაოდენობის გათვალისწინებით, ეს თითქმის არაფერია. ინციდენტების უმრავლესობა იყო მცირე მასშტაბის თავდასხმები და სროლები, ასევე, რამდენიმე შემთხვევაში გამოყენებული იქნა ხელნაკეთი ასაფეთქებელი მოწყობილობები. აგვისტოს თვეში ბაღდადის რეგიონში თავდასხმების შედეგად 32 პირი იქნა მოკლული, ხოლო 54 –  დაშავდა.[27]

სექტემბრის პირველ ნახევარში ერაყის დედაქალაქში უსაფრთხოების კუთხით ჯამში 29 ინციდენტი დაფიქსირდა. შედეგად, გარდაიცვალა 10, ხოლო დაშავდა – 22 ადამიანი. ასევე, საჯარო სივრცეში უკანასკნელი გამოჩენიდან 11 თვის შემდეგ, გავრცელდა ე.წ. ისლამური სახელმწიფოს ლიდერის – აბუ ბაქრ ალ-ბაღდადის მიმართვა. მიმართვაში, სხვებთან ერთად, აღნიშნული იყო, რომ მისი მიმდევრები განახორციელებდნენ მიზნობრივ მკვლელობებსა და რეკრუტირებას სუნიტთა თემში.[28] [29]

[1] Minority Rights Group International, World Directory of Minorities and Indigenous Peoples – Iraq, November 2017, available at:

[accessed 14 August 2018]

[2] Rudaw; Sunni Arabs want to follow in footsteps of Kurdistan’s referendum; By Mahmood Y. Kurdi; 9 October, 2017; available at: http://www.rudaw.net/english/middleeast/iraq/091020171 [accessed 14 August 2018]

[3] Amnesty International, Amnesty International Report 2016/17 – Iraq, 22 February 2017, available at:

[accessed 20 December 2017]

[4] Amnesty International, Amnesty International Report 2017/18 – Iraq, 22 February 2018, available at:

[accessed 14 August 2018]

[5] Freedom House, Freedom in the World 2017 – Iraq, 2 June 2017, available at:

[accessed 20 December 2017]

[6] Freedom House, Freedom in the World 2018 – Iraq, 5 April 2018, available at:

[accessed 14 August 2018]

[7] Human Rights Watch, World Report 2018 – Iraq, 18 January 2018, available at:

[accessed 14 August 2018]

[8] The Christian Science monitor – how Sunnis’ post-ISIS crisis is leading some to a new Iraqi nationalism, 27 December 2017, available at: https://www.csmonitor.com/World/Middle-East/2017/1227/How-Sunnis-post-ISIS-crisis-is-leading-some-to-a-new-Iraqi-nationalism  (accessed 12 March 2018)

[9] The Economist – Iraq’s recaptured territory is being neglected, 12 October 2017, available at: https://www.economist.com/news/middle-east-and-africa/21730169-reconstruction-cities-such-fallujah-and-mosul-proceeding-slowly-or-not (accessed 12 March 2018)

[10] MEE – Middle East Eye, The battle of ideas in Iraq’s most dangerous city, 13 November 2017, available at: http://www.middleeasteye.net/news/how-fallujah-iraq-most-dangerous-city-fought-back-after-daesh-islamic-state-supporting-sunni-shia-unity-sheikh-1912522481 (accessed 12 March 2018)

[11] AP News – After liberation from IS, Fallujah struggles to rebuild, 4 January 2017, available at: https://www.apnews.com/6c044247f6284a7d847ec8e846e82dc2 (accessed 12 March 2018)

[12] United States Department of State, 2016 Country Reports on Human Rights Practices – Iraq, 3 March 2017, available at:

[accessed 20 December 2017]

[13] United States Department of State, 2016 Report on International Religious Freedom – Iraq, 15 August 2017, available at:

[accessed 20 December 2017]

[14] USDOS – US Department of State: 2017 Report on International Religious Freedom – Iraq, 29 May 2018

 (accessed on 14 August 2018)

[15] United Kingdom: Home Office, Country Policy and Information Note – Iraq: Sunni (Arab) Muslims, June 2017, v 2.0, available at:

[accessed 20 June 2018]

[16] Freedom House, Freedom in the World 2017 – Iraq, 2 June 2017, available at:

[accessed 20 June 2018]

[17] United Kingdom: Home Office, Country Policy and Information Note – Iraq: Sunni (Arab) Muslims, June 2017, v 2.0, available at:

[accessed 20 June 2018]

[18] The Washington Post; A striking positive shift in Sunni opinion in Iraq is underway. Here’s what it means; By Munqith al-dagher and Karl Kaltentheler; 14 September, 2017; available at: https://www.washingtonpost.com/news/monkey-cage/wp/2017/09/14/iraqi-sunnis-are-impressed-by-the-defeat-of-isis-heres-what-that-could-mean/?noredirect=on&utm_term=.b40b738c13e8 [accessed 20 June 2018]

[19] Freedom House, Freedom in the World 2018 – Iraq, 5 April 2018, available at:

[accessed 20 June 2018]

[20] United Kingdom: Home Office, Country Policy and Information Note – Iraq: Sunni (Arab) Muslims, June 2017, v 2.0, available at:

[accessed 20 June 2018]

[21] United Kingdom: Home Office, Country Policy and Information Note – Iraq: Sunni (Arab) Muslims, June 2017, v 2.0, available at:

[accessed 20 June 2018]

[22] Freedom House, Freedom in the World 2018 – Iraq, 5 April 2018, available at:

[accessed 20 June 2018]

[23] UN High Commissioner for Refugees (UNHCR), Iraq Protection Cluster: Ninewa Returnees Profile, April 2018, available at:

[accessed 5 September 2018]

[24] UN Human Rights Council, Report of the Special Rapporteur on extrajudicial, summary or arbitrary executions on her mission to Iraq, 5 June 2018, A/HRC/38/44/Add.1, available at:

[accessed 5 September 2018]

[25] UN News Service, UN envoy on conflict-related sexual violence reports on visits to Iraq and Sudan, 9 March 2018, available at:

[accessed 5 September 2018]

[26] Reuters; Iraqi Supreme Court ratifies May election results; 19 August, 2018; available at: https://www.reuters.com/article/us-iraq-election/iraqi-supreme-court-ratifies-may-election-results-idUSKCN1L40CS?il=0

[27] Blog “Musingsoniraq” by Joel Wing, Security Situation in August 2018, available at: http://musingsoniraq.blogspot.com/2018/09/violence-remained-steady-in-iraq-august.html [accessed 24 September 2018]

[28] Blog “Musingsoniraq” by Joel Wing, Security Situation in September 1-7 2018, available at: http://musingsoniraq.blogspot.com/2018/09/security-in-iraq-sep-1-7-2018.html [accessed 24 September 2018]

[29] Blog “Musingsoniraq” by Joel Wing, Security Situation in September 8-14 2018, available at: http://musingsoniraq.blogspot.com/2018/09/security-in-iraq-sep-8-14-2018.html [accessed 24 September 2018]

ერაყში დემონსტრანტებმა მძევლები აიყვანეს – ერაყელმა დემონსტრანტებმა „ლუკოილის“ თანამშრომლები ბასრას მახლობლად, საბადო „კურნა-2“-ზე თავდასხმისას, მძევლად აიყვანეს. ერაყის სამხრეთ ნაწილში, რომელიც ძირითადად შიიტებით არის დასახლებული, პროტესტის ტალღა რამდენიმე კვირაა გრძელდება. დემონსტრანტები აპროტესტებენ ინფრასტრუქტურის და ელექტროენერგიის არარსებობას, ასევე კორუფციას. 2-მილიონიანი ქალაქის მოსახლეობა უწყლობასაც უჩივის და ამბობს, რომ მათ სახლებში მარილიანი წყალი მოდის. დემონსტრანტებმა ბასრაში მდებარე ირანის საკონსულო დაწვეს და თავს დაესხნენ სახანძრო მანქანებს. არეულობის შედეგად ორი ადამიანი გარდაიცვალა.[1]

ერაყის პარლამენტმა სუნიტი თავმჯდომარე აირჩია – ერაყის პარლამენტმა სუნიტი კანონმდებელი, მუჰამედ ალ-ჰალბოსი თავმჯდომარედ აირჩია. ჰალბოსის არჩევა ნიშნავს იმას, რომ ერაყის პარლამენტს უკვე შეუძლია, აირჩიოს სხვა ოფიციალური პირები. ეს პროცესი 90 დღეს მოიცავს. კანონმდებლებმა სამომავლოდ პრეზიდენტიც უნდა აირჩიონ. ჰალბოსი 37 წლისაა და ის ერაყის ისტორიაში ყველაზე ახალგაზრდა თავმჯდომარეა. ჰუსეინის რეჟიმის შემდეგ, ტრადიციულად, პარლამენტის თავმჯდომარე სუნიტია, ქვეყნის პრემიერი შიიტი, ხოლო პრეზიდენტი ქურთების წარმომადგენელი. ერაყში საპარლამენტო არჩევნები 12 მაისს გაიმართა. მასში მონაწილეობდა 29 საარჩევნო ბლოკი, რომელიც 200 სხვადასხვა პოლიტიკურ პარტიას აერთიანებდა. არჩევნებში კოალიცია „საირუნმა“ გაიმარჯვა, რომელსაც რადიკალი შიიტი მქადაგებელი მუქთადა ალ-სადრი ხელმძღვანელობს.[2]

ტერაქტები ავღანეთში – ავღანეთის დედაქალაქში აფეთქებას სულ მცირე 7 ადამიანი ემხვერპლა, 25 კი დაშავდა. ტერორისტმა თავი დემონსტრაციაზე აიფეთქა, რომელიც ეროვნული გმირის აჰმად შაჰ მასუდის გარდაცვალების წლისთავის აღსანიშნად იმართებოდა. აფეთქება ტაიმანის რაიონში მოხდა. ადგილობრივი პოლიციის განცხადებით, ტერორისტი მოტოციკლით გადაადგილდებოდა, როდესაც ასაფეთქებელი მოწყობილობა აამოქმედა.[3]

ავღანეთში აქციაზე მომხდარი ტერაქტის შედეგად ბოლო მონაცემებით 68 ადამიანი დაიღუპა, დაშავებულთა რიცხვმა 165-ს მიაღია. შემთხვევა პაკისტანის საზღვართან მდებარე ნანგარჰარის პროვინციაში 11 სექტემბერს მოხდა, სადაც აქციის მონაწილეები ადგილობრივი პოლიციის ხელმძღვანელის გადადგომას მოითხოვნენ. აფეთქება თვითმკვლელმა ტერორისტმა განახორციელა. ბოლო თვეების განმავლობაში ეს ყველაზე სისხლიანი თავდასხმა იყო.[4]

ეგვიპტეში მუსლიმთა საძმოს 75 წევრს სიკვდილით დასჯიან – მათ შორის არიან საძმოს ლიდერები, ესამ ელ ერიანი და მუჰამედ ბელთაგი. ისინი 2013 წელს დააპატიმრეს. საძმოს წევრებს ბრალი ხუთი წლის წინ ეგვიპტეში საპროტესტო გამოსვლებისას, მკვლელობებსა და ძალადობაში დასდეს. ცნობილ ფოტოგრაფს მაჰმუდ აბოუ ზეიდს (მეტსახელად Shawkan) ხუთი წლით თავისუფლების აღკვეთა მიუსაჯეს. ის 2013 წელს ეგვიპტის უსაფრთხოების ძალებმა საპროტესტო აქციების ძალადობრივი მეთოდებით დარბევის გაშუქების გამო დააკავეს. ერთი თვის წინ ეგვიპტის სასამართლომ მუსლიმთა საძმოს ხუთ ლიდერს, მათ შორის 75 წლის მუჰამედ ბადის, სამუდამო პატიმრობა მიუსაჯა.[5]

ჟენევაში იემენის სამშვიდობო მოლაპარაკებები ჩაიშალა – სამოქალაქო კონფლიქტში ჩართული შიიტი ჰუსიტები მოლაპარაკებების მაგიდასთან არ გამოცხადდნენ. ამის შესახებ იემენის საკითხებში, გაეროს საგანგებო წარმომადგენელმა, მარტინ გრიფიტმა განაცხადა. ჟენევაში სამშვიდობო მოლაპარაკებების ჩაშლის შემდეგ გაეროს დიპლომატი ამბოხებულ ჰუსიტებთან სანააში შეხვედრის ინიციატივით გამოვიდა. მარტინ გრიფიტის თქმით, უმჯობესი იქნება, თუ მოლაპარაკებები უახლოეს დღეებში გაიმართება. ამასთან, გაეროს დიპლომატმა აღნიშნა, რომ ჰუსიტების ქმედებას სამშვიდობო მოლაპარაკებების წინააღმდეგ დაწყებულ ფუნდამენტურ ბლოკადად არ აფასებს და მოლაპარაკებების გაგრძელების იმედი აქვს. იემენის სამშვიდობო მოლაპარაკებები ჟევენაში 6 სექტემბერს უნდა დაწყებულიყო. მასში მონაწილეობა სახელისუფლებო და ამბოხებულთა დელეგაციებს უნდა მიეღოთ. თუმცა ამბოხებული ჰუსიტების დელეგაციის წარმომადგენლებმა გაავრცელეს ცნობა, რომ მათ სანაას საერთაშორისო აეროპორტის დატოვება ვერ მოახერხეს. მათი თქმით, კოალიციურმა ძალებმა თვითმფრინავს აფრენის უფლება არ მისცეს. მოგვიანებით კოალიციურმა ძალებმა ინფორმაცია უარყვეს.[6]

საუდის არაბეთში კაცი ქალთან სადილობის გამო დააკავეს – საუდის არაბეთში ეგვიპტელი მიგრანტი „უხამსი ქცევის| გამო დააკავეს. კაცმა ინტერნეტში განათავსა ვიდეო, რომელზეც ჩანს, რომ ის ქალთან ერთად სადილობს. საუდელები აღშფოთდნენ იმით, რომ ნიქაბში ჩაცმული ქალი კაცს ხელით აჭმევს. ეგვიპტელი, რომელიც ბაჰაიზმის მიმდევარია, სასტუმროში დააკავეს. მას ქალთან სადილობის გარდა სასტუმროში მუშაობაშიც დასდეს ბრალი – იმიგრანტებისთვის სასტუმრო ინდუსტრიაში მუშაობა აკრძალულია. საუდის არაბეთის შრომის სამინისტრომ დაკითხვაზე სასტუმროს მფლობელიც დაიბარა.[7]

ეთიოპიასა და ერიტრეას შორის საზღვარი 20 წლის შემდეგ პირველად გაიხსნა – ერიტრეას პრეზიდენტი ისაიას აფევერკი და ეთიოპიის ახალი რეფორმატორი პრემიერმინისტრი, ები აჰმედი კიდევ ერთხელ შეხვდნენ ერთმანეთს. ერიტრეის პირველმა პირმა ეთიოპიის პრემიერს ახალი წელი მიულოცა (ეთიოპური კალენდარი გრიოგორიანულ კალენდარს დაახლოებით 8 წლით ჩამორჩება. ის 13 თვისგან შედგება, რის გამოც ახალი წელი ეთიოპიელებისთვის სექტემბერშია). ლიდერებმა ჩრდილოეთ ეთიოპიაში, ქალაქ ზალამბბესაში სასაზღვრო საბაჟო გამშვები პუნქტი გახსნეს. 14 ივლისს ერიტრეას პრეზიდენტი, ქვეყნებს შორის კონფლიქტის დასრულების შემდეგ, ეთიოპიაში პირველი ოფიციალური ვიზიტით ჩავიდა. ორ ქვეყანას შორის საომარი მდგომარეობა ცოტა ხნის წინ გაუქმდა. 18 ივლისს ეთიოპია-ერიტრეას შორის პირველი ავიარეისი შესრულდა. ქვეყნებს შორის ყველა დიპლომატიური კავშირი ჯერ კიდევ 1998 წელს გაწყდა. მაშინ, როცა ეთიოპიასა და ერიტრეას შორის ომი დაიწყო. ორი წლის განმავლობაში, 2000 წლამდე ომს ათობით ათასი სამხედრო და სამოქალაქო პირი ემსხვერპლა. ეთიოპიაში 30-დან 42 ათასამდე ერიტრიელი ლტოლვილი ცხოვრობს.[8]

[1] Daily Sabah; Likoil employees held hostage by protesters in Iraq’s Basra freed; 8 September, 2018; available at: https://www.dailysabah.com/mideast/2018/09/07/lukoil-employees-held-hostage-by-protesters-in-iraqs-basra-freed

[2] Reuters; Iraq parliament elects Sunni lawmaker al-Halbousi as speaker, breaking deadlock; By Raya Jalabi, Ahmed Rasheed; 15 September, 2018; available at: https://www.reuters.com/article/us-iraq-politics/iraq-parliament-elects-sunni-lawmaker-al-halbousi-as-speaker-breaking-deadlock-idUSKCN1LV0BH?feedType=RSS&feedName=worldNews&utm_source=feedburner&utm_medium=feed&utm_campaign=Feed%3A+Reuters%2FworldNews+%28Reuters+World+News%29

[3] Tolo News; Suicide bomber targeted Massoud supporters in Kabul; 9 September, 2018; available at: https://www.tolonews.com/afghanistan/suicide-bomber-targeted-massoud-supporters-kabul

[4] იმედის ახალი ამბები; ავღანეთში ტერაქტის მსხვერპლთა რიცხვმა 70-ს მიაღწია; 12 სექტემბერი, 2018; ხელმისაწვდომია ბმულზე: https://imedinews.ge/ge/msoflio/77234/avganetshi-teraqtis-mskhverplta-ritskhvma-70s-miagtsia

[5] Aljazeera; Egypt sentences 75 to death over Rabaa protests; 9 September, 2018; available at: https://www.aljazeera.com/news/2018/09/egypt-sentences-75-death-rabaa-protests-180908092058638.html

[6] Reuters; Yemen peace talks collapse in Geneva after Houthi no-show; By Stephanie Nebehay; 8 September, 2018; available at: https://www.reuters.com/article/us-yemen-security-un/yemen-peace-talks-collapse-in-geneva-after-houthi-no-show-idUSKCN1LO08Z

[7] Reuters; Saudi Arabia holds Egyptian who ate breakfast with female coworker; 10 September, 2018; available at: https://www.reuters.com/article/us-saudi-women/saudi-arabia-holds-egyptian-who-ate-breakfast-with-female-coworker-idUSKCN1LQ16T

[8] BBC; Ethiopia-Eritrea border reopens after 20 years; 11 September, 2018; available at: https://www.bbc.com/news/world-africa-45475876