ა.შ.შ. სახელმწიფო დეპარტამენტი თურქეთში ადამიანის უფლებათა კუთხით არსებული მდგომარეობის შესახებ 2021 წლის მარტში გამოქვეყნებულ ანგარიშში (საანგარიშო პერიოდი – 2020 წელი) წერდა, რომ თურქეთის კონსტიტუცია არ ცნობს არც ერთ ეროვნულ, ეთნიკურ თუ რელიგიურ უმცირესობას გარდა სამი არამუსლიმური რელიგიური უმცირესობისა: სომეხი მართლმადიდებელი ქრისტიანები, ებრაელები და ბერძენი მართლმადიდებელი ქრისტიანები. შესაბამისად, ბევრ ეროვნულ თუ ეთნიკურ უმცირესობებს (მათ შორის, ქურთებს) არ აქვთ საშუალება, სრულად ჰქონდეთ წვდომა საკუთარ რელიგიურ, ლინგვისტურ თუ კულტურულ უფლებებზე.

თურქეთში ქურთული წარმომავლობის და ქურთულ ენაზე თუ დიალექტებზე მოლაპარაკე დაახლოებით 15 მილიონი ადამიანი ცხოვრობს. წლის განმავლობაში, უსაფრთხოების ძალების მიერ ქურთ მუშათა პარტიის (PKK) წინააღმდეგ განხორციელებულ ქმედებები არაპროპორციულ ნეგატიურ გავლენას ახდენდნენ ადგილობრივ თემებზე. რამდენიმე, ძირითადად ქურთული ადგილობრივი თემის წარმომადგენლები აცხადებდნენ, რომ მთავრობა მათ უქვემდებარებდა ე.წ. კომენდანტის საათს, რაც ახსნილი იყო PKK-ს წინააღმდეგ მიმართული უსაფრთხოების ზომებით.

ქურთების და პრო-ქურთული სამოქალაქო საზოგადოების ორგანიზაციები და პოლიტიკური პარტიები აცხადებდნენ, რომ ფიქსირდებოდა მზარდი პრობლემები მათ მიერ შეკრების და მანიფესტაციის უფლებების განხორციელების კუთხით. მთავრობამ, 2016 წლის ჩაშლილი სახელმწიფო გადატრიალების მცდელობის შემდეგ, ასობით ქურთული სამოქალაქო საზოგადოების ორგანიზაცია და მედია საშუალება დახურა. არც ერთი აღნიშნული ორგანიზაცია არ გახსნილა საგანგებო მდგომარეობის გაუქმების შემდეგაც.

კანონი საშუალებას აძლევს მოქალაქეებს, გახსნან კერძო სასწავლო დაწესებულებები, სადაც მოსწავლეები განათლებას მიიღებენ იმ ენასა თუ დიალექტზე, რომელზედაც ისინი ლაპარაკობენ. თუმცა, ქურთული ენა საჯარო სკოლებში არ ისწავლება. ამას გარდა, მართალია, ზოგიერთ უნივერსიტეტში არსებობს ქურთული ენის არჩევითი კურსები, ხოლო 2 კონკრეტულ სასწავლებელში – ქურთული ენის დეპარტამენტი, თუმცა, აღნიშნულ დეპარტამენტებში მომუშავე პერსონალის ბევრი წევრი იყო იმ ათასთა შორის, რომლებიც საგანგებო მდგომარეობის შედეგად მიღებული კანონების საფუძველზე დაითხოვეს, შესაბამისად, აღნიშნულ პროგრამებზე ლექტორი სპეციალისტების ნაკლებობაა.ივლისში, განათლების სამინისტრომ აუკრძალა სტუდენტებს თეზისებისა და დისერტაციების ენა ქურთულ ენაზე, რამაც ნეგატიური გავლენა იქონია იმ სტუდენტებზე, რომლებიც სწავლობდნენ ქურთული ენის დეპარტამენტებში.ხელისუფლება არ კრძალავს ქურთული ენის საჯარო სივრცესა და კერძო განათლებაში გამოყენებას, თუმცა, ქურთული არ იყო დაშვებული საჯარო განათლებაში.

ანგარიშის მიხედვით, მედია საშუალებები ზოგადად, იყენებდნენ თვით-ცენზურას და თავს არიდებდნენ ისეთ თემებზე სტატიების გამოქვეყნებას, რომელსაც შესაძლოა სამართლებრივი დევნა მოჰყოლოდა. მაგალითად, იყო შემთხვევები, როდესაც პროკურატურამ მიიჩნია, რომ ზოგიერთი ქურთულ ენაზე დაწერილი წიგნის, ასევე, პრო-ქურთული ან გიულენისტური წიგნის ქონა უტოლდებოდა ტერორისტული ორგანიზაციის წევრობის სარწმუნო მტკიცებულებას. თითქმის ყველა კერძო, ქურთულენოვანი გაზეთები, სატელევიზიო და რადიო არხები კვლავაც დახურული იყო უსაფრთხოების ზომების გამო.

ანგარიშში ასევე აღნიშნულია, რომ წლის განმავლობაში პრო-ქურთული საპროტესტო დემონსტრაციებისას, მთავრობა და პოლიცია იყენებდა არაპროპორციულ ფიზიკურ ძალას.

ქვეყანაში კანონით აკრძალულია სამთავრობო და საჯარო სერვისებისას თურქულის გარდა სხვა ნებისმიერი ენის გამოყენება. მარტში, ბათმანის პროვინციის მთავრობის მიერ დანიშნულმა მერმა (მას შემდეგ, რაც არჩეული მერი HDP პარტიიდან ტერორიზმის ბრალდებით დააპატიმრეს) მუნიციპალიტეტის ვებ-გვერდიდან აიღო ქურთულ ენაზე არსებული ინფორმაცია და ასევე გამოცვალა საფეხმავლო გზების ორენოვანი ნიშნები. ბათმანის პროვინციის მოსახლეობის 80 %-ზე მეტი ქურთია, ხოლო აღებული ინფორმაცია შეიცავდა, მათ შორის – COVID-19 საწინააღმდეგო ზომებს. აღნიშნულმა ქმედებამ გამოიწვია შეშფოთება, რადგან მოხუცი ქურთი მოქალაქეები ნაკლებად საუბრობენ თურქულად.

მაისში, თავდამსხმელებმა დანის დარტყმებით მოკლეს ანკარის მცხოვრები ბარის ჩაკანი, რადგან ის, ლოცვაზე მოწოდების დროს, სავარაუდოდ, ქურთულ მუსიკას უსმენდა საკუთარ მანქანაში. პოლიციამ დააკავა და შემდგომ დააპატიმრა 3 ეჭვმიტანილი.

სექტემბერში, ედირნეში მომსახურე ქურთი ჯარისკაცი, გავრცელებული ცნობებით, სხვა ჯარისკაცებმა ცემეს, სავარაუდოდ მისი ქურთული იდენტობის გამო. აღნიშნულ საკითხთან დაკავშირებით, თურქეთის სახმელეთო ძალებმა გამოძიება დაიწყო.

ოქტომბერში, სტამბულის შესაბამისმა სამსახურებმა დახურეს თეატრალური კომპანია, მას შემდეგ, რაც მათ სტამბულის მუნიციპალურ თეატრში დადგეს იტალიური პიესა „საყვირები და ჟოლოების“ ქურთულ-ენოვანი ადაპტაცია. სტამბულის გუბერნატორმა – ალი იერლიკაიამ საკუთარ Twitter-ზე განაცხადა პიესა აიკრძალა იმის გამო, რომ შეიცავდა პრო-PKK პროპაგანდას და რომ ამასთან დაკავშირებით გამოძიებაა დაწყებული. [1]

საერთაშორისო არასამთავრობო ორგანიზაცია Freedom House თურქეთის შესახებ 2021 წლის მარტში გამოქვეყნებულ ანგარიშში, რომელიც 2020 წელს განვითარებულ მოვლენებს ასახავს, წერდა, რომმიმდინარე წელსაც გრძელდებოდა ოპოზიციური პოლიტიკოსთა, სამოქალაქო საზოგადოების ცნობილ წევრთა, დამოუკიდებელ ჟურნალისტთა და თურქეთის მზარდად აგრესიული საგარეო პოლიტიკის კრიტიკოსთა სამართლებრივი დევნის შემთხვევები.დეკემბერში, ადამიანის უფლებათა ევროპულმა სასამართლომ მოითხოვა პრო-ქურთული „სახალხო დემოკრატიული პარტიის“  (HDP) ლიდერის – სალაჰატტინ დემირტასის დაუყოვნებლივ გათავისუფლება.  დემირტასი 2016 წლიდან საპატიმროშია პოლიტიკურად მოტივირებული საქმეების საფუძველზე. თურქეთის ხელისუფლებამ სასამართლოს გადაწყვეტილების იგნორირება მოახდინა.

ანგარიშის მიხედვით, მართალია, რელიგიური და ეთნიკური უმცირესობების წარმომადგენლები იყვნენ პარლამენტში წარმოდგენილნი, განსაკუთრებით HDP და CHP პარტიების რიგებში, თუმცა, ხელისუფლების მიერ ოპოზიციური პარტიების წინააღმდეგ წამოწყებულმა სადამსჯელო ღონისძიებათა კამპანიამ სერიოზული ზიანი მიაყენა ქურთთა და სხვა უმცირესობათა პოლიტიკურ და საარჩევნო უფლებებს.

2016 წლის სახელმწიფო გადატრიალების მცდელობის შემდგომ, ხელისუფლების მხრიდან განხორციელებული წამება საკმაოდ ფართოდ იყო გავრცელებული. მ უსაფრთხოების სამსახურის წარმომადგენლები წამებასა და არასათანადო მოპყრობას უფრო ხშირად უქვემდებარებდნენ ეთნიკურად ქურთებს, გიულენისტებსა და მემარცხენეებს. 2020 წლის სექტემბერში, ორი ქურთი ფერმერი სავარაუდოდ გადმოყარეს სამხედრო თვითმფრინავიდან მას შემდეგ, რაც ისინი საკუთარ სოფელში ჯარისკაცებმა დააკავეს. ერთ-ერთი მათგანი, მოგვიანებით, მიყენებული დაზიანებების შედეგად გარდაიცვალა.

ქურთ მუშათა პარტიასთან (PKK) მიმდინარე კონფლიქტი გამოყენებული იყო ქურთი მოსახლეობის მიმართ დისკრიმინაციული ქმედებების გასამართლებლად. მაგალითად, აღნიშნული მიზეზით აკრძალეს ქურთული ფესტივალის ჩატარება და ქურთული ენისა და კულტურის პროპაგანდა. 2015 წლის შემდგომ, ბევრი ქურთული სკოლა თუ კულტურული ორგანიზაცია იქნა დახურული მთავრობის მიერ. [2]

ავსტრალიის მთავრობის საგარეო საქმეთა და ვაჭრობის დეპარტამენტი თურქეთის შესახებ 2020 წლის სექტემბერში გამოქვეყნებულ ანგარიშში წერდა, რომ ხელისუფლებამ გამოიყენა 2016 წლის სახელმწიფო გადატრიალების მცდელობის შემდგომ, დაწესებული საგანგებო მდგომარეობისას მიღებული კანონმდებლობა ქურთი ჟურნალისტების, პოლიტიკოსების, აქტივისტებისა და სამოქალაქო საზოგადოებრივი ორგანიზაციების წინააღმდეგ და ბრალი დასდო მათ PKK (ქურთისტანის მუშათა პარტია) კავშირში. აღნიშნულმა შედარებით უფრო ნეგატიური გავლენა იქონია ქვეყნის სამხრეთ-აღმოსავლეთ ნაწილში მცხოვრებ ქურთებზე.

ანგარიშის მიხედვით, ადგილობრივი კანონმდებლობა არ ზღუდავს ქურთებს (ან სხვა ეთნიკურ უმცირესობებს) დასაქმდნენ საჯარო თუ კერძო სექტორებში, მონაწილეობა მიიღონ საჯარო ცხოვრებაში ან მიიღონ ისეთივე საჯარო ჯანდაცვითი თუ საგანმანათლებლო სერვისები, რასაც თურქეთის სხვა მოქალაქეები იღებენ. თუმცაღა, პრაქტიკაში არსებული სიტუაცია მნიშვნელოვნად არის დამოკიდებული პირის პირად მახასიათებლებსა და გეოგრაფიულ ლოკაციაზე. მაგ. დასავლეთ თურქეთში მცხოვრებ ქურთებს გაცილებით უკეთესი წვდომა გააჩნიათ სამთავრობო სერვისებზე, ვიდრე მათ, ვინც კონფლიქტურ სამხრეთ-აღმოსავლეთ რეგიონებში ბინადრობენ. მართალია, ქურთები მონაწილეობენ თურქეთის საჯარო ცხოვრებაში, მათ შორის – სამთავრობო, სამოქალაქო და სამხედრო სფეროებში, ისინი ტრადიციულად მაინც არასაკმარისად არიან წარმოდგენილი მაღალ პოზიციებზე. საჯარო სამსახურში დასაქმებული ზოგიერთი ქურთის მიხედვით, ისინი ერიდებიან საკუთარი ეთნიკური იდენტობის გამჟღავნებას, ეშინიათ რა, რომ ეს გავლენას იქონიებს მათი დაწინაურების შესაძლებლობებზე. დეპარტამენტის შეფასებით, ქურთები უფრო მეტად მიიღებენ საჯარო სექტორში დასაქმების საშუალებას ისეთ გეოგრაფიულ რეგიონებში, სადაც ისინი უმრავლესობას წარმოადგენენ.

დეპარტამენტის ექსპერტთა შეფასებით, ქურთები, საკუთარი ეთნიკური ნიშნის გამო, ექვემდებარებიან გარკვეულ დისკრიმინაციას სახელმწიფოსა და გაცილებით მცირე მასშტაბით – საზოგადოების მხრიდან. აღნიშნული დისკრიმინაციის ხარისხი და ფორმა დიდწილად განპირობებულია გეოგრაფიული ლოკაციითა და პირის პირადი მახასიათებლებით. ის ქურთები, რომლებიც ბინადრობენ თურქეთის სამხრეთ-აღმოსავლეთ რეგიონებში ან არიან პოლიტიკურად აქტიურნი, შედარებით უფრო მაღალი რისკის ქვეშ არიან, ვიდრე ისინი, ვინც არ აქტიურობენ ან მხარს უჭერენ მმართველ AKP პარტიას. დეპარტამენტის შეფასებით, სირიასა და ერაყში მიმდინარე სამხედრო ოპერაციები არ აუარესებს იმ ქურთთა მდგომარეობას, რომლებიც თურქეთში ბინადრობენ.[3]

[1]United States Department of State – “Annual report on human rights in 2020”; published in March 2021; available at

[accessed 4 August 2021]

[2]Freedom House – “Annual report on political rights and civil liberties in 2020”; published in March 2021; available at

[accessed 4 August 2021]

[3] Australian Government Department of Foreign Affairs and Trade – DFAT COUNTRY INFORMATION REPORT TURKEY; published in September 2020; available at

[accessed 4 August 2021]

ა.შ.შ. სახელმწიფო დეპარტამენტი ირანში ადამიანის უფლებების კუთხით არსებული მდგომარეობის შესახებ 2020 წლის მარტში გამოქვეყნებულ ყოველწლიურ ანგარიშში (საანგარიშო პერიოდი – 2019 წელი) წერდა, რომ ირანის მთავრობა, ზოგჯერ, ისეთი ეთნიკური უმცირესობის წარმომადგენლებს, როგორიცაა – ქურთები, ბალუჩები, აჰვაზები და აზერები, უქვემდებარებდა თვითნებურ დაკავებებს, ხანგრძლივი დროით წინასწარ დაკავებებს, გაუჩინარებებს და ფიზიკურ ძალადობას. ეთნიკურ უმცირესობების საკითხზე მომუშავე ჯგუფები ავრცელებდნენ ინფორმაციას, რომ მათ მიმართ ადგილი ჰქონდა პოლიტიკური და სოციო-ეკონომიკური ხასიათის დისკრიმინაციას, რაც გამოიხატებოდა რიგი შეზღუდვებით ისეთ საკითხებში, როგორიცაა: ბიზნეს ლიცენზიები, უნივერსიტეტში მიღების პროცედურები, სამუშაო ადგილები, წიგნის გამოქვეყნების სანებართვო პროცედურები და უძრავი ქონების ფლობა-განკარგვასთან დაკავშირებული საკითხები.

ანგარიშის მიხედვით, ირანში დაახლოებით 8 მილიონი ეთნიკურად ქურთი პირი ცხოვრობს, რომელთა უმრავლესობა ხშირად მოითხოვს უფრო მაღალი ხარისხის რეგიონალურ ავტონომიას. მთავრობა კვლავაც აგრძელებდა კანონის გამოყენებას, რათა დაეპატიმრებინა ქურთები საკუთარი ისეთი უფლებების გამოყენებისთვის, როგორიცაა გამოხატვის და შეკრების თავისუფლება. გავრცელებული ცნობებით, მთავრობა კრძალავდა ქურთულ ენაზე გამოქვეყნებულ წიგნებს, გაზეთებსა და ჟურნალებს და სხვადასხვა მეთოდით სჯიდა იმ გამომცემლებსა და ჟურანლისტებს, რომლებიც აკრიტიკებდნენ ირანის ხელისუფლების ქმედებებს.

ირანის მთავრობა ასევე ცდილობდა, ხელი შეეშელა ქურთული არასამთავრობო ორგანიზაციების აქტივობებისთვის, რისთვისაც იყენებდა ისეთ მეთოდებს, როგორიცაა: ორგანიზაციის რეგისტრაციასთან დაკავშირებულ ნებართვის გაცემაზე უარი ან უსაფრთხოების კუთხით ბრალდებები აღნიშნულ დაწესებულებებში მომუშავე პირებისადმი.

შესაბამისი სამსახურები, მართალია, არ კრძალავდნენ ზოგადად ქურთული ენის გამოყენებას, მაგრამ არ უზრუნველყოფდნენ აღნიშნული ენის სწავლებას საჯარო სკოლებში. ანგარიშში ასევე საუბარია იყო ქურთული ენის ზოგიერთი მასწავლებლის მიმართ აღძრულ სისხლის სამართლის საქმეებზე. მაგალითად, 23 მაისს ზარა მოჰამმადის დააპატიმრეს, რადგან ის შესაბამისი ნებართვის გარეშე მართავდა ქურთული ენის გაკვეთილებს.

ანგარიშის მიხედვით, წლის პირველი 6 თვის განმავლობაში, 115 ეთნიკურად  ქურთი მოქალაქე დააკავეს ქურთული პოლიტიკური პარტიების წევრობასთან დაკავშირებული ბრალდებების გამო, ხოლო 84 – სხვადასხვა სამოქალაქო აქტივობებში მონაწილეობისთვის (მაგალითად, სადღესასწაულო დღის ორგანიზება ან სოციალურ ქსელში კონკრეტული გვერდის ადმინისტრირება).[1]

ავსტრალიის მთავრობის საგარეო საკითხთა და ვაჭრობის დეპარტამენტი (DFAT) ირანის შესახებ 2020 წლის აპრილში გამოქვეყნებულ ანგარიშში (საანგარიშო პერიორი – 2019 წელი) წერდა, რომ ირანში დაახლოებით 8 მილიონი ეთნიკურად ქურთი პირია, რომელთა უმრავლესობა ძირითადად ბინადრობს ქვეყნის ჩრდილო-დასავლეთით მდებარე ქურთისტანის პროვინციაში, ასევე – ქერმანშაჰის, ილამისა და დასავალეთი აზერბაიჯანის პროვინციებში. აღნიშნული პროვინციები, ირანის სხვა რეგიონებთან შედარებით, ეკონომიკურად ნაკლებად განვითარებულია და, ასევე, სწორედ აქ ფიქსირდება ქვეყანაში ყველაზე მაღალი უმუშევრობის დონე. მაგალითად, 2019 წლის აპრილის მონაცემებით, ქერმანშაჰის პროვინციაში უმუშევორა 20.9 %-ს აღწევს (ყველაზე მაღალი მაჩვენებელი ირანში), ხოლო ქურთისტანში – 19.6 %-ს. ბევრი ქურთი მუშაობს ე.წ. „კოლბარ“-ად (პირები, რომელთაც ტვირთი ირან-ერაყის საზღვარზე გადააქვთ), თუმცა, ირანის ხელისუფლებამ, უკანასკნელ წლებში, აღნიშნული მიმართულებით ზომები მნიშვნელოვნად გაამკაცრდა. ქურთები არ არიან წარმოდგენილი სამხედრო სფეროს მაღალ ეშელონებში და მათ, ასევე, არ უკავიათ არანაირი მაღალი პოზიცია ირანის მთავრობაში.

ანგარიშში აღნიშნულია, რომ სხვა ეთნიკურ უმცირესობებთან შედარებით, ქურთებს, ისტორიულად, ყოველთვის გააჩნდათ გაცილებით უფრო აქტიური სეპარატისტული ტენდენციები. გარკვეული შეიარაღებული ჯგუფები, მაგალითად – „ირანის ქურთისტანის დემოკრატიული პარტია“ (KDPI), „ქურთული თავისუფალი ცხოვრების პარტია“ (PJAK) და „კომალა პარტია“ კვლავ განაგრძობენ ქურთი ხალხის თვითგამორკვევის იდეის მხარდაჭერას და ამის გამო, ზოგჯერ, ირანის უსაფრთხოების ძალებთანაც უწევთ შეიარაღებული შეტაკებები. ზოგადად, ქურთული სეპარატისტული ტენდეციები ირანში საკმაოდ დაბალი დონეზეა მეზობელ ქვეყნებთან (ერაყი, თურქეთი) შედარებით, რაც მეტწილად განპირობებულია იმით, რომ ირანელ ქურთთა საცხოვრებელი პირობები, ზოგადად, უფრო მაღალია. ადგილობრივმა ქურთულმა წყარომ DFAT-სთან ინტერვიუში განაცხადა, რომ მიუხედავად იმისა, რომ ქურთ მოსახლეობაში არსებობს მთავრობის მხრიდან მათი არასათანადოდ დაფასების აღქმა, ზოგადად, მიღებულია, რომ ირანისგან დამოუკიდებლობა არ წარმოადგენს ცხოვრების გაგრძელების ეფექტურ საშუალებას. შესაბამისად, ქურთთა უმრავლესობა ცდილობს, როგორც ირანის მოქალაქემ, მაქსიმალურად დაიმკვიდროს თავი არსებულ პოლიტიკურ სისტემაში, რათა ეს შემდგომში აისახოს ქურთებით დასახლებული რეგიონების კეთილდღეობაზე.

ანგარიშის მიხედვით, ირანის მთავრობა განსაკუთრებით მგრძნობიარეა ქურთა ორგანიზებული პოლიტიკური აქტივოვების მიმართ. 2018 წლის მონაცემებით,  ქურთები წარმოადგენენ ქვეყანაში პოლიტიკური ნიშნით დაპატიმრებულ პირთა რაოდენობის ნახევარს და, ზოგადად, მათ მიმართ, სხვებთან შედარებით, გაცილებით უფრო ხშირად გამოდის სასიკვდილო განაჩენი. აღნიშნულ წელს დააკავეს 822 ირანელი ქურთი, რომელთაგან ნაწილის შემთხვევაში, ბრალდებას წარმოადგენდა მათი სამოქალაქო აქტივობა ან/და აკრძალულ ქურთულ პოლიტიკურ პარტიების წევრობა. არასამთავრობო ორგანიზაციების მიერ გავრცელებული ცნობების მიხედვით, 2018 წლის სექტემბერში სახელმწიფოს წინააღმდეგ შეიარაღებულ ბრძოლაში ბრალდებული ქურთი მამაკაცები სიკვდილით დასაჯეს. Amnesty International-ის ინფორმაციით, მათ არ გააჩნდათ წვდომა ადვოკატებზე და ზოგიერთი მათგანი, აღიარებითი ჩვენების მოპოვების მიზნით, აწამეს კიდეც.

საერთაშორისო წყაროები ავრცელებდნენ ინფორმაციას, რომ მთავრობა იყენებდა უსაფრთხოების, მედიის და სხვა კუთხით არსებულ კანონმდებლობას, რათა დაეკავებინა და გაესამართლებინა ის ქურთები, რომლებიც საკუთარი გამოხატვის და შეკრების თავისუფლებების უფლებებით სარგებლობდნენ. გავრცელებული ცნობებით, მთავრობა კრძალავდა ქურთულ ენაზე გამოქვეყნებულ წიგნებს, გაზეთებსა და ჟურნალებს და სხვადასხვა მეთოდით სჯიდა იმ გამომცემლებსა და ჟურანლისტებს, რომლებიც აკრიტიკებდნენ ირანის ხელისუფლების ქმედებებს. ანგარიშის მიხედვით, ქურთული ენის სწავლება ქვეყნის სკოლათა და უნივესტიტეტთა უმრავლესობაში აკრძალულია, თუმცა, ზოგად სივრცეში ქურთული ენის გამოყენება პრობლემას, როგორც წესი, არ წარმოადგენს.

საგარეო საკითხთა და ვაჭრობის დეპარტამენტი მიიჩნევს, რომ ირანში ქურთების მიმართ ადგილი არ აქვს დისკრიმინაციას უშუალოდ მათი ეთნიკური ან რელიგიური კუთვნილების გამო, მათ შორის – საჯარო სერვისებზე წვდომის კუთხით და, რომ ისინი სარგებლობენ ისეთივე ხარისხის სახელმწიფო დაცვით, როგორც – სხვა ეთნიკური უმცირესობების წარმომადგენლები. ამას გარდა, ორგანიზაციის შეფასებით, ისევე როგორც სხვა ეთნიკური უმცირესობის წევრების, პოლიტიკურად აქტიური ქურთების მიმართაც, მთავრობის მხრიდან სავარაუდოდ ადგილი ექნება განსაკუთრებულ ყურაღდებას. ხოლო, ის ქურთები, რომლებიც ღიად მხარს უჭერენ ქურთისტანის ავტონომიის უფრო მაღალ ხარისხს, ან ქურთი ხალხის თვითგამორკვევის უფლების რეალიზებას, დგანან სახელმწიფოს მხრიდან მონიტორინგის, დევნის, დაპატიმრების ან/და არასათანადო მოპყრობის მაღალი რისკის წინაშე.[2]

[1] United States Department of State – “Country Report on Human Rights Practices 2019 – Iran”; published in March 2020; available at

[accessed 28 October 2020]

[2] Australian Government Department of Foreign Affairs and Trade – DFAT COUNTRY INFORMATION REPORT IRAN; published in April 2020; available at

[accessed 28 October 2020]

ქურთების მდგომარეობა თურქეთში (დამოკიდებულება სახელმწიფოს მხრიდან, უფლებების დაცვა) – ა.შ.შ. სახელმწიფო დეპარტამენტი თურქეთში ადამიანის უფლებათა კუთხით არსებული მდგომარეობის შესახებ 2020 წლის მარტში გამოქვეყნებულ ანგარიშში (საანგარიშო პერიოდი – 2019 წელი) წერდა, რომ თურქეთის კონტიტუცია არ ცნობს არც ერთ ეროვნულ, ეთნიკურ თუ რელიგიურ უმცირესობას გარდა სამი არამუსლიმური რელიგიური უმცირესობისა: სომეხი მართლმადიდებელი ქრისტიანები, ებრაელები და ბერძენი მართმადიდებელი ქრისტიანები. შესაბამისად, ბევრ ეროვნულ თუ ეთნიკურ უმცირესობებს (მათ შორის, ქურთებს) არ აქვთ საშუალება, სრულად ჰქონდეთ წვდომა საკუთარ რელიგიურ, ლინგვისტურ თუ კულტურულ უფლებებზე.

თურქეთში ქურთული წარმომავლობის და ქურთულ ენაზე თუ დიალექტებზე მოლაპარაკე დაახლოებით 15 მილიონი ადამიანი ცხოვრობს.წლის განმავლობაში, უსაფრთხოების ძალების მიერ ქურთ მუშათა პარტიის (PKK) წინააღმდეგ განხორციელებულ ქმედებები არაპროპორციულ ნეგატიურ გავლენას ახდენდნენ ადგილობრვ თემებზე. რამდენიმე, ძირითადად ქურთული ადგილობრივი თემის წარმომადგენლები აცხადებნდნენ, რომ მთავრობა მათ უქვემდებარებდა ე.წ. კომენდანტის საათს, რაც ახსნილი იყო PKK-ს წინააღმდეგ მიმართული უსაფრთხოების ზომებით.

ქურთების და პრო-ქურთული სამოქალაქო საზოგადოების ორგანიზაციები და პოლიტიკური პარტიები აცხადებდნენ, რომ ფიქსირდებოდა მზარდი პრობლემები მათ მიერ შეკრების და მანიფესტაციის უფლებების განხორციელების კუთხით. მთავრობამ, 2016 წლის ჩაშლილი სახელმწიფო გადატრიალების მცდელობის შემდეგ, ასობით ქურთული სამოქალაქო საზოგადოების ორგანიზაცია და მედია საშუალება დახურა. არც ერთი აღნიშნული ორგანიზაცია არ გახსნილა საგანგებო მდგომარეობის გაუქმების შემდეგაც. ოქტომბრის მონაცემებით, 2015 წლიდან მოყოლებული, ქვეყანაში კონფლიქტის შედეგად სულ მცირე 4686 პირი, მათ შორის, სამხედროები, პოლიციელები, PKK წევრები და სამოქალაქო პირები, დაიღუპა.

კანონი საშუალებას აძლევს მოქალაქეებს, გახსნან კერძო სასწავლო დაწესებულებები, სადაც მოსწავლეები განათლებას მიიღებენ იმ ენასა თუ დიალექტზე, რომელზედაც ისინი ლაპარაკობენ. თუმცა, ქურთული ენა საჯარო სკოლებში არ ისწავლება. ამას გარდა, მართალია, ზოგიერთ უნივერსიტეტში არსებობს ქურთული ენის არჩევითი კურსები, ხოლო 2 კონკრეტულ სასწავლებელში – ქურთული ენის დეპარტამენტი, თუმცა, აღნიშნულ დეპარტამენტებში მომუშავე პერსონალის ბევრი წევრი იყო იმ ათასთა შორის, რომლებიც საგანგებო მდგომარეობის შედეგად მიღებული კანონების საფუძველზე დაითხოვეს, შესაბამისად, აღნიშნულ პროგრამებზე ლექტორი სპეციალისტების ნაკლებობაა.

ანგარიშის მიხედვით, მედია საშუალებები ზოგადად, იყენებდნენ თვით-ცენზურას და თავს არიდებდნენ ისეთ თემებზე სტატიების გამოქვეყნებას, რომელსაც შესაძლოა სამართლებრივი დევნა მოჰყოლოდა. მაგალითად, იყო შემთხვევები, როდესაც პროკურატურამ მიიჩნია, რომ ზოგიერთი ქურთულ ენაზე დაწერილი წიგნის, ასევე, პრო-ქურთული ან გიულენისტური წიგნის ქონა უტოლდებოდა ტერორისტული ორგანიზაციის წევრობის სარწმუნო მტკიცებულებას. მაგალითად, სექტემბერში, ყარსის სასამართლომ, „ტერორიზმის ხელშეწყობის“ მოტივით, აკრძალა ქურთებთან ან „ქურთისტანთან“ დაკავშირებული 2 წიგნი.

მთავრობა, ხშირად, დაკავებულ ქურთული ან სავარაუდოდ პრო-გიულენისტური მედია საშუალებების ჟურნალისტებს უწოდებდა „ტერორისტებს“ და ვარაუდობდა, რომ მათ კავშირი ჰქონდათ PKK-ს ან გიულენის მოძრაობასთან. თითქმის ყველა კერძო, ქურთულ ენაზე მოფუნქციონირე მედია საშუალება კვლავაც დახურულად რჩებოდა, რაც განპირობებული იყო „ეროვნული უსაფრთხოების ინტერესებიდან გამომდინარე“. პრო-ქურთული აუთლეტების მოქმედი ან ყოფილი ჟურნალისტების მიმართ ადგილი ჰქონდა მნიშვნელოვან ზეწოლას მთავრობის მხრიდან (მათ შორის – დაპატიმრებების შემთხვევებსაც).

ანგარიშში ასევე აღნიშნულია, რომ წლის განმავლობაში პრო-ქურთული საპროტესტო დემონსტრაციებისას, მთავრობა და პოლიცია იყენებდა არაპროპორციულ ფიზიკურ ძალას. მაგალითად, თებერვალში, ვანში მომხდარი პრო-HDP დემონსტრაცია, პოლიციამ ძალადობრივი მეთოდით დაშალა.

შეურაცხყოფასთან დაკავშირებულ ქეისებში, ყველაზე მეტად, სამიზნეს წარმოადგენდნენ პოლიტიკური პარტიების წევრი, განსაკუთრებით, პრო-ქურთული HDP პარტიიდან. დეკემბრისთვის არსებული მდგოამრეობით, სულ მცირე 4.912 HDP წევრი იმყოფებოდა ციხეში ტერორიზმისა თუ შეურაცხყოფასთან დაკავშირებული ბრალდებების გამო.

თურქეთის მთავრობამ, ქვეყნის სამხრეთ-აღმოსავლეთ რეგიონებში თანამდებობიდან გადააყენა არაერთი დემოკრატიული წესით არჩეული მერი და ჩაანაცვლა ისინი საკუთარი ნდობით აღჭურვილი დროებითი მმართველებით. გადაყენებულ პირებს ბრალად დასდეს ტერორისტულ ჯგუფებთან კავშირი. აღნიშნული ტაქტიკა, ყველაზე ხშირად გამოიყენებოდა პრო-ქურთული პარტია HDP-სთან ასოცირებული არჩეული მერების მიმართ. შედეგად, მთავრობამ, მარტის მუნიციპალურ არჩევნებში არჩეული, HDP პარტიის მერების 44 % თანამდებობიდან გაათავისუფლა.

ანგარიშში მოყვანილია კონკრეტული შემთხვევები, როდესაც ადგილი ჰქონდა ქურთი პირების მიმართ მძიმე სამართალდარღვევის ჩადენას. მაგალითად, ივლისში, ადაზაპარის რეგიონში ქურთი ჯარისკაცი სასტიკად ცემეს საკუთარმა ბრიგადის წევრებმა, რისი მიზეზიც მისი ეთნიკური წარმომავლობა იყო. ამას გარდა, თებერვალში, ვანში 14-დან 17 წლამდე 3 არასრულწლოვანი ქურთი პირი, ადგილობრივ პოლიციაში წამებას დაუქვემდებარეს. ახალგარზდებმა ადვოკატთა ასოციას განუცხადეს, რომ პოლიციელებმა ისინი რკინის ხელკეტებით ცემეს, თავში ფეხები ურტყეს და თავს ტუალეტებში აყოფინებდნენ. სექტემბერში, პროკურატურამ ვანის გუბერნატორს სთხოვა ნებართვა, რათა გამოძიება ჩაეტარებიდან იმ 66 პოლიციის ოფიცრის წინააღმდეგ, რომლებიც სავარაუდოდ მონაწილეობდნენ აღნიშნულ შემთხვევაში. გუბერნატორმა მათ უარი უთხრა ნებართვაზე, განაცხადა რა, რომ პოლიციამ მსხვერპლთა მიმართ „პროპორციული ძალა“ გამოიყენა.[1]

საერთაშორისო არასამთავრობო ორგანიზაცია Freedom House თურქეთის შესახებ 2020 წელს გამოქვეყნებულ ანგარიშში, რომელიც 2019 წელს განვითარებულ მოვლენებს ასახავს, წერდა, რომ პრო-ქურთული HDP პარტიის ლიდერი – სალაჰატტინ დემირტასი, ახალი ბრალდებები საფუძველზე კვლავ ციხეში იმყოფებოდა, მიუხედავად იმისა, რომ ადამიანის უფლებათა ევროპულმა სასამართლომ მისი გათავისუფლება მოითხოვა. ამას გარდა, ანგარიშში ასევე საუბარია იმ საკითხზეც, რომ ეთნიკური და რელიგიური უმცირესობები ქვეყნის პოლიტიკურ პროცესებში სათანადოდ არ არიან ჩაბმულნი. მიუხედავად იმისა, რომ მათ ნაწილს პარლამენტში საკუთარი წარმომადგენლები ჰყავს CHP  და HDP (პრო-ქურთული პარტიები) პარტიების სახით, მთავრობის მიერ წამოწყებულმა ოპოზიციურ პარტიათა წინააღმდეგ მიმართულმა სადამსჯელო კამპანიამ მნიშვნელოვნად დააზარალა ქურთებისა თუ სხვა ეთნიკური უმცირესობების პოლიტიკური და საარჩევნო უფლებები.

ანგარიშის მიხედვით, 2016 წლის სახელმწიფო გადატრიალების მცდელობის შემდგომ, ხელისუფლების მხრიდან განხორციელებული წამება საკმაოდ ფართოდ იყო გავრცელებული. Human Rights Watch წერდა, რომ უსაფრთხოების სამსახურის წარმომადგენლები წამებასა და არასათანადო მოპყრობას უფრო ხშირად უქვემდებარებდნენ ეთნიკურად ქურთებს, გიულენისტებსა და მემარცხენეებს.

მიუხედავად იმისა, რომ ტერორიზმის საფრთე 2018 წლიდან, ისლამური სახელმწიფოს დამარცხებასთან ერთად, საკმაოდ შემცირდა, ქურთებით დასახლებულ სამხრეთ-აღმოსავლეთ რეგიონების მაცხოვრებლებს კვლავ უწევდათ უსაფრთხოების ძალებსა და PKK (ქურთისტანის მუშათა პარტია) წევრებს შორის კონფლიქტის გამო დაწესებულ შეზღუდვებთან ერთად ცხოვრება. აღნიშნულმა კონფლიქტმა, 2015 წლიდან მოყოლებული, თურქეთის მასშტაბით 4600 ადამიანის სიცოცხლე იმსხვერპლა.

ანგარიშში ასევე აღNიშნულია, რომ ქურთი ჟურნალისტები განსაკუთრებულ სამიზნეს წარმოადგენდნენ უსაფრთხოების სამსახურებისთვის და რომ მათი საქმიანობა და ზოგადად, ახალი ამბების რეპორტინგი ქურთული სამხრეთ-აღმოსავლეთ რეგიონიდან, მკაცრად იყო შეზღუდული.

ქურთ მუშათა პარტიასთან (PKK) მიმდინარე კონფლიქტი გამოყენებული იყო ქურთი მოსახლეობის მიმართ დისკრიმინაციული ქმედებების გასამართლებლად. მაგალითად, აღნიშნული მიზეზით აკრძალეს ქურთული ფესტივალის ჩატარება და ქურთული ენისა და კულტურის პროპაგანდა. 2015 წლის შემდგომ, ბევრი ქურთული სკოლა თუ კულტურული ორგანიზაცია იქნა დახურული მთავრობის მიერ.[2]

[1] United States Department of State – “Annual report on human rights in 2019”; published in March 2020; available at

[accessed 25 September 2020]

[2] Freedom House – “Annual report on political rights and civil liberties in 2019”; published in March 2020; available at

[accessed 24 September 2020]

სირიის კრიზისი – თურქეთის ავიაციამ სირიის პროვინცია ჰასეკში ქურთების დაჯგუფებების ბაზაზე ავიაიერიში მიიტანა. მანამდე SDF-მა განაცხადა, რომ აშშ-მა შეთანხმება დაარღვია და თურქეთიდან სამხედრო ძალები სირიის ჩრდილოეთით გადაიყვანა. თავის მხრივ თურქეთის პრეზიდენტმა რეჯეფ თაიფ ერდოღანმა განაცხადა, რომ აშშ-ის სამხედროები სირიის ჩრდილოეთით ტერიტორიას ტოვებენ, სადაც თურქეთი ქურთების დაჯგუფებების წინააღმდეგ სამხედრო ოპერაციას გეგმავს. თურქეთის ავიაციამ მიიტანა იერიში ქურთების ბაზაზე პროვინცია ჰასაკთან, ქალაქ ალ-მალიკიაში სირიის ჩრდილო-აღმოსავლეთით. ავიაიერიშის შედეგად დაღუპულთა და დაშავებულთა შესახებ ცნობები არ გავრცელებულა. ქურთული დაჯგუფებები სირიიდან ამერიკული ჯარის გასვლას ღალატად მიიჩნევენ. თურქეთის პრეზიდენტმა სირიაში ანტიტერორისტული ოპერაციის ჩატარების შესახებ 5 ოქტომბერს განაცხადა. შემდეგ კი საზღვართან დამატებითი ძალები და სამხედრო ტექნიკა გაგზავნა. ამერიკის შეერთებულმა შტატებმა სირიის ჩრდილო-აღმოსავლეთ ნაწილიდან ჯარის გაყვანა დაიწყო. ასე ვაშინგტონმა თურქეთს დაგეგმილი სამხედრო ოპერაციისთვის გზა გაუთავისუფლა.[1]

ავიაიერიშის შემდეგ თურქეთმა სირიის ტერიტორიაზე სამხედრო ოპერაცია დაიწყო. ექსპერტები თურქეთსა და ქურთულ ძალებს შორის პირდაპირ დაპირისპირებას ვარაუდობენ. ანკარა კი აცხადებს, რომ მათი მიზანი ქურთი მებრძოლებისგან თავისუფალი უსაფრთხო ზონის შექმნაა, სადაც ანკარა თურქეთში მცხოვრები 3,6 მილიონი სირიელი ლტოლვილის დასახლებას აპირებს. საბრძოლო მოქმედებების დაწყება თურქეთის პრეზიდენტმა რეჯეფ თაიფ ერდოღანმა Twitter-ის გვერდზე დაადასტურა. როგორც მის განცხადებაში წერია, ოპერაცია „მშვიდობის წყაროს“ თურქეთი სირიის ეროვნულ ჯართან ერთად ახორციელებს.[2]

თურქეთის შეიარაღებული ძალების მიერ შეტევის გაძლიერების გამო მოსახლეობა ჩრდილოეთ სირიაში სახლებს ტოვებს. თურქულმა ჯარებმა სასაზღვრო ქალაქებს რას ალ-აინს და თელ აბიადს ალყა შემოარტყეს. თურქული მედიის ცნობით, სირიის მხრიდან თურქეთის ქალაქებზე განხორციელებულ სარაკეტო დარტყმებს 6 ადამიანი ემსხვერპლა, მათ შორის 1 ბავშვია, დაშავდა 70.[3]

სირიის ტერიტორიაზე თურქეთის ოპერაცია „მშვიდობის წყაროს“ დაწყების შემდეგ სულ ცოტა 30 ადამიანი დაიღუპა. საკუთარი სახლების დატოვება 200 000 ადამიანზე მეტს მოუწია. ამ ეტაპზე საბრძოლო მოქმედებები ქალაქ რას ალ-აინში მიმდინარეობს. თურქეთი ამტკიცებს, რომ ქალაქი დაიპყრო, თუმცა ქურთული ძალები ამას უარყოფენ. თურქულმა მხარემ ბრძოლების შედეგად 1 ჯარისკაცის სიკვდილი და სამის დაჭრა დაადასტურა. სირიის სახელმწიფო ჯარმა, რომელიც ოპერაციაში თურქეთთან ერთად მონაწილეობს 4 დღის განმავლობაში 49 მებრძოლი დაკარგა. ამასთან, პარასკევს თურქულმა ავიაციამ სირიაში დარჩენილ ამერიკელი სამხედროების ბაზას საარტილერიო იერიში მიიტანა. ინფორმაციას პენტაგონი ადასტურებს. ინციდენტი ქალაქ კობანთან მოხდა. შედეგად არავინ დაშავებულა. თურქეთის მტკიცებით, მათი ჯარი საპასუხო იერიშს აწარმოებდა და დაბომბვა აშშ-ისგან მიღებული ინფორმაციის შემდეგ შეწყვიტა. თურქეთმა სირიის ტერიტორიაზე ოპერაცია „მშვიდობის წყარო“ 9 ოქტომბერს დაიწყო. თურქეთის შეიარაღებული ძალების ცნობით, ოპერაციის დაწყებიდან 399 ქურთი მებრძოლია ნეიტრალიზებული. პენტაგონი ანკარას ოპერაციის შეწყვეტისკენ მოუწოდებს.[4]

„ისლამურ სახელმწიფოსთან“ დაკავშირებული ასობით უცხოელი ჩრდილოეთ სირიაში მდებარე ბანაკიდან გაიქცა. ამის შესახებ ქურთმა ოფიციალურმა პირებმა განაცხადეს. მათი განცხადებით, დაკავებულები თავს დაესხნენ აინ ისას იძულებით გადაადგილებულთა ბანაკებს მაშინ, როდესაც ბანაკის სიახლოვეს საბრძოლო მოქმედებები მიმდინარეობდა. გასულ კვირას თურქეთმა სირიაში ქურთების მიერ დაკავებული ტერიტორიების მიმართულებით შეტევები დაიწყო. გაეროს ცნობით, ამ პერიოდის განმავლობაში სახლი იძულებით 130 ათასმა ადამიანმა დატოვა და მათი რაოდენობა შეიძლება გაიზარდოს. რაც შეეხება ბანაკიდან გაქცევის დეტალებს, მას ჯერ ბოლომდე არ ახმაურებენ – მონიტორინგის ჯგუფის განცხადებით 100-მდე ადამიანმა დატოვა ბანაკი, ქურთების ოფიციალური პირების თქმით კი „ისლამური სახელმწიფოს“ წევრების სულ ცოტა 800 დაკავებული ნათესავი გაიქცა ბანაკიდან.[5]

თურქეთის თავდაცვის სამინისტროს ინფორმაციით, ოპერაციის დაწყებიდან თურქულმა ძალებმა „ქურთისტანის დემოკრატიული კავშირის“ (PYD), „ქურთული თავდაცვითი ერთეულების“ და „ქურთისტანის მუშათა პარტიის“ 525 ტერორისტი გაანეიტრალა. თავის მხრივ, ქურთების ინფორმაციით, 75 თურქი ჯარისკაცი მოკლულია, კიდევ 19 კი დაიჭრა.[6]

სირიის ადამიანის უფლებადამცველი ორგანიზაციის განცხადებით, თურქეთის საჰაერო დარტყმებს 14 ადამიანი ემსხვერპლა, მათ შორის ხუთი სამოქალაქო პირი. ავიაიერიშის შედეგად 10 ადამიანი დაიჭრა. ორგანიზაციის დირექტორის რამი აბდულრაჰმანის განცხადებით, ავიაიერიშის სამიზნე ერთ ტერიტორიაზე მყოფი ადამიანთა ჯგუფი გახდა, რომლებიც ქალაქ რას-ელ-აინში ქალაქ ქამიშლიდან მხარდაჭერის გამოსახატად ჩავიდნენ, ვინაიდან თურქეთის ძალები სირიის ჩრდილოეთით ქურთების მიერ კონტროლირებად ტერიტორიას უტევენ. ჯგუფთან ერთად რამდენიმე უცხოელი ჟურნალისტიც იმყოფებოდა. „ჩვენ ქურთ კონვოისთან ერთად ვიყავით, როდესაც ის თურქი სამხედროებისა და მათი მოკავშირეების სამიზნე გახდა“, – განაცხადა ფრანგული მედია გამოცემის რეპორტიორმა.[7]

სირიელი ქურთების თვითმმართველობის ინფორმაციით, მათ ქვეყნის ხელისუფლებასთან შეთანხმებას მიაღწიეს და თურქეთთან საზღვარზე ბაშარ ასადის მთავრობა დამატებით ძალებს გაგზავნის. 13 ოქტომბერს გავრცელდა ინფორმაცია, რომ ქურთების შეიარაღებულმა რაზმებმა სირიის ქალაქ რას-ელ-აინის დიდ ნაწილზე კონტროლი დაიბრუნეს. „განადგურებულია თურქეთის არმიის 7 ტანკი, მოკლულია 75 თურქი ჯარისკაცი და შეიარაღებული ოპოზიციის მებრძოლი, კიდევ 19 დაიჭრა“, – ნათქვამია ქურთების შეიარაღებული დაჯგუფების „სირიის დემოკრატიული ძალების“ განცხადებაში.[8]

მას შემდეგ რაც სირიის ხელისუფლება ქურთებს თურქეთის წინააღმდეგ დახმარებაზე დათანხმდა, სირიის სამთავრობო ძალები ქვეყნის ჩრდილოეთით გაემართნენ. სირიის სამთავრობო მედიის ცნობით, ქვეყნის სამხედრო ძალები ქალაქ რას-ელ-აინსა და მანბიჯში, რომელიც თურქეთის საზღვრიდან 30 კილომეტრში მდებარეობს, ორშაბათს შევიდნენ. თურქეთის პრეზიდენტის ოფიციალური წარმომადგენელი აცხადებს, რომ თურქეთი არ აპირებს სამხედრო ოპერაციის „მშვიდობის წყარო“ შეწყვეტას, სანამ სამხედროები დასახულ მიზანს არ მიაღწევენ.[9]

სირიაში სამხედრო ოპერაციის გამო აშშ-მა თურქეთს სანქციები დაუწესა. სიაში თურქეთის თავდაცვისა და ენერგეტიკის სამინისტროები მოხვდნენ. ამის შესახებ აშშ-ის ფინანსთა სამინისტროს ვებგვერდზე გამოქვეყნებულ განცხადებაში წერია. გარდა ამისა, შეზღუდვები დაუწესდათ თურქეთის თავდაცვის, შინაგან საქმეთა და ენერგეტიკის მინისტრებს. მანამდე დონალდ ტრამპმა თურქეთის წინააღმდეგ სანქციების დეტალები განმარტა. თეთრი სახლის ლიდერის თქმით, ვაშინგტონი გეგმავს თურქეთიდან შემოსულ ფოლადზე ტარიფი 50%-მდე გაზარდოს. მისივე თქმით, თურქეთთან სავაჭრო მოლაპარაკებები დაუყოვნებლივ შეწყდება. მომავალში კი შეზღუდვები შესაძლოა ფინანსურ სექტორსა და ვიზის გაცემასაც შეეხოს. აშშ-ის ვიცე პრეზიდენტის მაიკ პენსის განცხადებით, ტრამპი თურქ კოლეგას ტელეფონით უკვე ესაუბრა და სირიაში სამხედრო ოპერაციის შეჩერება მოსთხოვა.[10]

[1] იმედის ახალი ამბები; თურქეთმა სირიაში ქურთები ბაზაზე ავიაიერიში მიიტანა; 8 ოქტომბერი, 2019; ხელმისაწვდომია ბმულზე: https://imedinews.ge/ge/msoflio/118314/turqetma-siriashi-qurtebis-bazaze-aviaierishi-miitana

[2] BBC; Turkey launches ground offensive in northern Syria; 9 October, 2019; available at: https://www.bbc.com/news/world-middle-east-49983357

[3] BBC; Turkey Syria offensive: Tens of thousands flee homes; 10 October, 2019; available at: https://www.bbc.com/news/world-middle-east-50008418

[4][4] BBC; Turkey Syria offensive: Fierce battle rages in Ras al-Ain; 12 October, 2019; available at: https://www.bbc.com/news/world-middle-east-50025727

[5] BBC; Turkey-Syria offensive: Hundreds of IS relatives escape camp; 13 October, 2019; available at: https://www.bbc.com/news/world-middle-east-50029540

[6] იმედის ახალი ამბები; თურქეთის აცხადებს რომ 525 ტერორისტი გაანეიტრალა; 13 ოქტომბერი, 2019; ხელმისაწვდომია ბმულზე: https://imedinews.ge/ge/msoflio/118749/turqeti-atskhadebs-rom-525-teroristi-gaaneitrala

[7] Reuters; Fourteen killed after Turkish strike in Ras al Ain; 13 October, 2019; available at: https://www.reuters.com/article/us-syria-security-turkey-strike/fourteen-killed-after-turkish-strike-in-ras-al-ain-idUSKBN1WS0HL?il=0&fbclid=IwAR0ysK2n95HGQFl6v-jVMM13oJed_vgutiqzRNgrzdvUqPv0_BV4YRPtb4I

[8] BBC; Turkey-Syria offensive: Kurds reach deal with Syrian army; 14 October, 2019; available at: https://www.bbc.com/news/world-middle-east-50036901

[9] BBC; Turkey-Syria offensive; Assad’s army enters Manbij; 14 October, 2019; available at: https://www.bbc.com/news/world-middle-east-50039106

[10] U.S. Department of the Treasury; Treasury Designates Turkish Ministries and Senior Officials in Response to Military Action in Syria; 14 October, 2019; available at: https://home.treasury.gov/news/press-releases/sm792

სირიის არმიამ საკვანძო ქალაქი დაიკავა – სტრატეგიულად მნიშვნელოვანი ქალაქი კაფრ-ნაბუდა ჰამის პროვინციაში მდებარეობს. დაჯგუფება „ჰაიატ ტაჰრიტ აშ-შამის“ მებრძოლებმა კონტრშეტევა სცადეს და 27 მაისის ღამეს ქალაქის აღმოსავლეთ ფლანგზე სირიის არმიის პოზიციებზე იერიში მიიტანეს. ამბოხებულებმა შეტევა მას შემდეგ შეწყვიტეს, რაც დიდი დანაკარგი განიცადეს.[1]

თურქეთმა ერაყის ჩრდილოეთით სამხედრო ოპერაცია დაიწყო – ანტიტერორისტული ოპერაცია ქურთი სამხედროების წინააღმდეგაა მიმართული. საარტილერიო და ავია იერიშების შემდეგ, ოპერაციაში სადესანტო დანაყოფები ჩაერთნენ. თურქეთის თავდაცვის სამინისტროს განცხადებით, მათი მიზანი ტერორისტების ნეიტრალიზაცია და მათი თავშესაფრის განადგურებაა.[2]

ვითარება ავღანეთში – ქაბულის თავდაცვის ეროვნულ უნივერსიტეტთან ტერაქტს მსხვერპლი მოჰყვა. თვითმკვლელმა ტერორისტმა თავი მაშინ აიფეთქა, როდესაც შენობიდან კადეტები გამოდიოდნენ. დაიღუპა 6 და კიდევ 6 ადამიანი დაშავდა.[3] მომხდარზე პასუხისმგებლობა ტერორისტულმა დაჯგუფებამ „ისლამური სახელმწიფო“ აიღო.[4]

დანაღმული ავტომობილი აფეთქდა ქაბულში, კალა-ე-ვაზირის რაიონში ამერიკული სამხედრო კოლონის ჩავლის დროს. დაიღუპა 4 ადამიანი. დაშავებულებს შორის ამერიკელი სამხედროებიც არიან.[5]

თურქეთში 119 სამხედროს სამუდამო პატიმრობა მიუსაჯეს – სამხედროებს მსჯავრი სახელმწიფო გადატრიალების მცდელობაში მონაწილეობის გამო დასდეს. მსჯავრდებულთა შორის არიან სამხედრო პილოტები, რომლებმაც გადატრიალების მცდელობის ღამეს სადაზვერვო სამსახურის, პარლამენტისა და უსაფრთხოების სამმართველოს შენობები დაბომბეს.[6]

[1] AMN; Jihadists suffer heavy losses in failed counter-offensive at Kafr Naboudeh; 27 May, 2019; available at: https://www.almasdarnews.com/article/jihadists-suffer-heavy-losses-in-failed-counter-offensive-at-kafr-naboudeh/

[2] იმედის ახალი ამბები; თურქეთმა ჩრდილოეთ ერაყში სამხედრო ოპერაცია დაიწყო; 28 მაისი, 2019; ხელმისაწვდომია ბმულზე: https://imedinews.ge/ge/msoflio/106963/turqetma-chrdiloet-erakshi-samkhedro-operatsia-daitsko

[3] 1TV News; At least six killed in suicide blast near military academy in Kabul; 30 May, 2019; available at: http://www.1tvnews.af/en/news/afghanistan/38366-at-least-six-killed-in-suicide-blast-near-military-academy-in-kabul?fbclid=IwAR26v3rhObaCneT1HsPrK-3JEgRSRxrx8_sJhJQ5Hc9vrP8lt7mLc7rVjKU

[4] Reuters; Blast near Afghan military training center kills at least six: officials; 30 May, 2019; available at: https://www.reuters.com/article/us-afghanistan-blast/blast-near-afghan-military-training-center-kills-at-least-six-officials-idUSKCN1T00S8?il=0

[5] Reuters; Car bomb targets US convoy in Afghan capital, several casualties; 31 May, 2019; available at: https://www.reuters.com/article/us-afghanistan-blast/car-bomb-targets-u-s-convoy-in-afghan-capital-several-casualties-idUSKCN1T10EF?fbclid=IwAR3J2HizaNyJzeoewbjuBqqtP0l1BF3bxVLaiqqAJCl4RQdtJ0qe_5Dt4yY

[6] იმედის ახალი ამბები; სახელმწიფო გადატრიალების მცდელობაში მონაწილე 119 თურქ სამხედროს სამუდამო პატიმრობა მიუსაჯეს; 30 მაისი, 2019; ხელმისაწვდომია ბმულზე: https://imedinews.ge/ge/msoflio/107233/sakhelmtsipo-gadatrialebis-mtsdelobashi-monatsile-119-turq-samkhedros-samudamo-patimroba-miusajes