ტეგი: ქურთები

Tag: ქურთები

тег: ქურთები

დაიჯესტი. მსოფლიოში მიმდინარე ახალი ამბების ქრონიკა. 24-31 მაისი, 2019

სირიის არმიამ საკვანძო ქალაქი დაიკავა – სტრატეგიულად მნიშვნელოვანი ქალაქი კაფრ-ნაბუდა ჰამის პროვინციაში მდებარეობს. დაჯგუფება „ჰაიატ ტაჰრიტ აშ-შამის“ მებრძოლებმა კონტრშეტევა სცადეს და 27 მაისის ღამეს ქალაქის აღმოსავლეთ ფლანგზე სირიის არმიის პოზიციებზე იერიში მიიტანეს. ამბოხებულებმა შეტევა მას შემდეგ შეწყვიტეს, რაც დიდი დანაკარგი განიცადეს.[1]

თურქეთმა ერაყის ჩრდილოეთით სამხედრო ოპერაცია დაიწყო – ანტიტერორისტული ოპერაცია ქურთი სამხედროების წინააღმდეგაა მიმართული. საარტილერიო და ავია იერიშების შემდეგ, ოპერაციაში სადესანტო დანაყოფები ჩაერთნენ. თურქეთის თავდაცვის სამინისტროს განცხადებით, მათი მიზანი ტერორისტების ნეიტრალიზაცია და მათი თავშესაფრის განადგურებაა.[2]

ვითარება ავღანეთში – ქაბულის თავდაცვის ეროვნულ უნივერსიტეტთან ტერაქტს მსხვერპლი მოჰყვა. თვითმკვლელმა ტერორისტმა თავი მაშინ აიფეთქა, როდესაც შენობიდან კადეტები გამოდიოდნენ. დაიღუპა 6 და კიდევ 6 ადამიანი დაშავდა.[3] მომხდარზე პასუხისმგებლობა ტერორისტულმა დაჯგუფებამ „ისლამური სახელმწიფო“ აიღო.[4]

დანაღმული ავტომობილი აფეთქდა ქაბულში, კალა-ე-ვაზირის რაიონში ამერიკული სამხედრო კოლონის ჩავლის დროს. დაიღუპა 4 ადამიანი. დაშავებულებს შორის ამერიკელი სამხედროებიც არიან.[5]

თურქეთში 119 სამხედროს სამუდამო პატიმრობა მიუსაჯეს – სამხედროებს მსჯავრი სახელმწიფო გადატრიალების მცდელობაში მონაწილეობის გამო დასდეს. მსჯავრდებულთა შორის არიან სამხედრო პილოტები, რომლებმაც გადატრიალების მცდელობის ღამეს სადაზვერვო სამსახურის, პარლამენტისა და უსაფრთხოების სამმართველოს შენობები დაბომბეს.[6]

[1] AMN; Jihadists suffer heavy losses in failed counter-offensive at Kafr Naboudeh; 27 May, 2019; available at: https://www.almasdarnews.com/article/jihadists-suffer-heavy-losses-in-failed-counter-offensive-at-kafr-naboudeh/

[2] იმედის ახალი ამბები; თურქეთმა ჩრდილოეთ ერაყში სამხედრო ოპერაცია დაიწყო; 28 მაისი, 2019; ხელმისაწვდომია ბმულზე: https://imedinews.ge/ge/msoflio/106963/turqetma-chrdiloet-erakshi-samkhedro-operatsia-daitsko

[3] 1TV News; At least six killed in suicide blast near military academy in Kabul; 30 May, 2019; available at: http://www.1tvnews.af/en/news/afghanistan/38366-at-least-six-killed-in-suicide-blast-near-military-academy-in-kabul?fbclid=IwAR26v3rhObaCneT1HsPrK-3JEgRSRxrx8_sJhJQ5Hc9vrP8lt7mLc7rVjKU

[4] Reuters; Blast near Afghan military training center kills at least six: officials; 30 May, 2019; available at: https://www.reuters.com/article/us-afghanistan-blast/blast-near-afghan-military-training-center-kills-at-least-six-officials-idUSKCN1T00S8?il=0

[5] Reuters; Car bomb targets US convoy in Afghan capital, several casualties; 31 May, 2019; available at: https://www.reuters.com/article/us-afghanistan-blast/car-bomb-targets-u-s-convoy-in-afghan-capital-several-casualties-idUSKCN1T10EF?fbclid=IwAR3J2HizaNyJzeoewbjuBqqtP0l1BF3bxVLaiqqAJCl4RQdtJ0qe_5Dt4yY

[6] იმედის ახალი ამბები; სახელმწიფო გადატრიალების მცდელობაში მონაწილე 119 თურქ სამხედროს სამუდამო პატიმრობა მიუსაჯეს; 30 მაისი, 2019; ხელმისაწვდომია ბმულზე: https://imedinews.ge/ge/msoflio/107233/sakhelmtsipo-gadatrialebis-mtsdelobashi-monatsile-119-turq-samkhedros-samudamo-patimroba-miusajes

თურქეთი. ქურთების მიმართ დამოკიდებულება. მარტი, 2019

საერთაშორისო არასამთავრობო ორგანიზაცია Freedom House თურქეთის შესახებ 2019 წელს გამოქვეყნებულ ანგარიშში, რომელიც 2018 წელს განვითარებულ მოვლენებს ასახავს, წერს, რომ სექტემბერში დაკავებული იქნა სალაჰატტინ დემირტასი, რომელიც საპრეზიდენტო არჩევნებში პრო-ქურთული „ხალხის დემოკრატიული პარტიის“ (HDP) კანდიდატი იყო. მას ბრალად ტერორიზმის ხელშეწყობა დასდეს და 4 წლით  და 8 თვით თავისუფლების აღკვეთა მიუსაჯეს. 2016 წლის ჩაშლილი სახელმწიფო გადატრიალების მცდელობის შემდეგ, მუნიციპალურ დონეზე ბევრი თანამდებობის პირი იქნა დათხოვნილი. მათი უმრავლესობა გაათავისუფლეს ტერორიზმისთვის ხელშეწყობის მოტივით, საგანგებო მდგომარეობის შედეგად მიღებული სპეციალური კანონების მეშვეობით, რომელსაც ფართოდ განმარტავენ და უკანასკნელ ხანებში ძირითადად ქურთი პოლიტიკოსების მისამართით იყენებენ. მაგალითად, 2018 წლის ოქტომბრის მდგომარეობით, იმ 102 მუნიციპალიტეტიდან, რომლებშიც ქურთები უმრავლესობას წარმოადგნენე, 94-ში ქალაქის მერები დაითხოვეს და ჩაანაცვლეს მმართველი პარტიის მხარდამჭერი პირებით.

ამას გარდა, ანგარიშში ასევე საუბარია იმ საკითხზეც, რომ ეთნიკური და რელიგიური უმცირესობები ქვეყნის პოლიტიკურ პროცესებში სათანადოდ არ არიან ჩაბმულნი. მიუხედავად იმისა, რომ მათ ნაწილს პარლამენტში საკუთარი წარმომადგენლები ჰყავს CHP  და HDP (პრო-ქურთული პარტიები) პარტიების სახით, მთავრობის მიერ წამოწყებულმა ოპოზიციურ პარტიათა წინააღმდეგ მიმართულმა სადამსჯელო კამპანიამ მნიშვნელოვნად დააზარალა ქურთებისა თუ სხვა ეთნიკური უმცირესობების პოლიტიკური და საარჩევნო უფლებები.

ქურთ მუშათა პარტიასთან (PKK) მიმდინარე კონფლიქტი გამოყენებული იყო ქურთი მოსახლეობის მიმართ დისკრიმინაციული ქმედებების გასამართლებლად. მაგალითად, აღნიშნული მიზეზით აკრძალეს ქურთული ფესტივალის ჩატარება და ქურთული ენისა და კულტურის პროპაგანდა. 2015 წლის შემდგომ, ბევრი ქურთული სკოლა თუ კულტურული ორგანიზაცია იქნა დახურული მთავრობის მიერ.[1]

ა.შ.შ. სახელმწიფო დეპარტამენტი თურქეთში ადამიანის უფლებათა კუთხით არსებული მდგომარეობის შესახებ 2019 წელს გამოქვეყნებულ ანგარიშში (საანგარიშო პერიოდი – 2018 წელი) წერს, რომ თურქეთის კონტიტუცია არ ცნობს არც ერთ ეროვნულ, ეთნიკურ თუ რელიგიურ უმცირესობას გარდა სამი არამუსლიმური რელიგიური უმცირესობისა: სომეხი მართლმადიდებელი ქრისტიანები, ებრაელები და ბერძენი მართმადიდებელი ქრისტიანები. შესაბამისად, ბევრ ეროვნულ თუ ეთნიკურ უმცირესობებს (მათ შორის, ქურთებს) არ აქვთ საშუალება, სრულად ჰქონდეთ წვდომა საკუთარ რელიგიურ, ლინგვისტურ თუ კულტურულ უფლებებზე.

თურქეთში ქურთული წარმომავლობის და ქურთულ ენაზე თუ დიალექტებზე მოლაპარაკე დაახლოებით 15 მილიონი ადამიანი ცხოვრობს. წლის განმავლობაში, უსაფრთხოების ძალების მიერ ქურთ მუშათა პარტიის (PKK) წინააღმდეგ განხორციელებულ ქმედებები არაპროპორციულ ნეგატიურ გავლენას ახდენდნენ ადგილობრვ თემებზე. რამდენიმე, ძირითადად ქურთული ადგილობრივი თემის წარმომადგენლები აცხადებნდნენ, რომ მთავრობა მათ უქვემდებარებდა ე.წ. კომენდანტის საათს, რაც ახსნილი იყო PKK-ს წინააღმდეგ მიმართული უსაფრთოების ზომებით.

ქურთების და პრო-ქურთული სამოქალაქო საზოგადოების ორგანიზაციები და პოლიტიკური პარტიები აცხადებდნენ, რომ ფიქსირდებოდა მზარდი პრობლემები მათ მიერ შეკრების და მანიფესტაციის უფლებების განხორციელების კუთხით. მთავრობამ, 2016 წლის ჩაშლილი სახელმწიფო გადატრიალების მცდელობის შემდეგ, ასობით ქურთული სამოქალაქო საზოგადოების ორგანიზაცია და მედია საშუალება დახურა. არც ერთი აღნიშნული ორგანიზაცია არ გახსნილა საგანგებო მდგომარეობის გაუქმების შემდეგაც. გასული წლის 10 დეკემბრის მონაცემებით, 2016 წლიდან მოყოლებული, ქვეყნის სამხრეთ-აღმოსავლეთ ნაწილში სულ 2654 პირი, მათ შორის, სამხედროები, პოლიციელები, PKK წევრები და სამოქალაქო პირები, დაიღუპა PKK-სთან შეიარაღებული დაპირისპირებების შედეგად.

კანონი საშუალებას აძლევს მოქალაქეებს, გახსნან კერძო სასწავლო დაწესებულებები, სადაც მოსწავლეები განათლებას მიიღებენ იმ ენასა თუ დიალექტზე, რომელზედაც ისინი ლაპარაკობენ. თუმცა, ქურთული ენა საჯარო სკოლებში არ ისწავლება. ამას გარდა, მართალია, ზოგიერთ უნივერსიტეტში არსებობს ქურთული ენის არჩევითი კურსები, ხოლო 2 კონკრეტულ სასწავლებელში – ქურთული ენის დეპარტამენტი, თუმცა, აღნიშნულ დეპარტამენტებში მომუშავე პერსონალის ბევრი წევრი იყო იმ ათასთა შორის, რომლებიც საგანგებო მდგომარეობის შედეგად მიღებული კანონების საფუძველზე დაითხოვეს, შესაბამისად, აღნიშნულ პროგრამებზე ლექტორი სპეციალისტების ნაკლებობაა.

ანგარიშში ასევე საუბარია ქურთების პოლიტიკურ აქტივობებსა და აღნიშნულთან დაკავშირებული სამთავრობო ქმედებების შესახებ. პროკურორები იყენებდნენ ტერორიზმისა და სახელმწიფოს უსაფრთხოების წინააღმდეგ მიმართული საფრთხის ფართო დეფინიციას, რაც საშუალებას აძლევდათ დაეპატიმრებინათ ადამიანის უფლებათა აქტივისტები, მედიის წარმომადგენლები, PKK-ს მიმართ სიმპათიით განწყობილი პირები, ბიზნესმენები, დაეხურათ პრო-ქურთული ორგანიზაციები და ა.შ. მთავრობა ქურთულ ენაზე მომუშავე მედია საშუალებების პერსონალს ასევე მიიჩნევდა „ტერორისტებად“, რასაც ამართლებდნენ მათი PKK-სთან სავარაუდო კავშირით.

დახურულია თითქმის ყველა ქურთულ ენაზე მომუშავე ტელევიზია, გაზეთი თუ რადიო სადგური. თუმცა, ივლისში საგანგებო მდგომარეობის დასრულების შემდგომ, ერთ-ერთი მათგანი – Amed Radio-Television კვლავ გაიხსნა.

ანგარიშის მიხედვით, მედია საშუალებები ზოგადად, იყენებდნენ თვით-ცენზურას და თავს არიდებდნენ ისეთ თემებზე სტატიების გამოქვეყნებას, რომელსაც შესაძლოა სამართლებრივი დევნა მოჰყოლოდა. მაგალითად, იყო შემთხვევები, როდესაც პროკურატურამ მიიჩნია, რომ ზოგიერთი ქურთულ ენაზე დაწერილი წიგნის, ასევე, პრო-ქურთული ან გიულენისტური წიგნის ქონა უტოლდებოდა ტერორისტული ორგანიზაციის წევრობის სარწმუნო მტკიცებულებას.

შეურაცხყოფასთან დაკავშირებულ ქეისებში, ყველაზე მეტად, სამიზნეს წარმოადგენდნენ პოლიტიკური პარტიების წევრი, განსაკუთრებით, პრო-ქურთული HDP პარტიიდან. წლის ბოლოსთვის არსებული მდგომარეობით, 6000-მდე HDP წევრი იმყოფებოდა ციხეში ტერორიზმისა თუ შეურაცხყოფასთანა დაკავშირებული ბრალდებების გამო.

ასევე, წლის განმავლობაში, სხვადასხვა ტიპის პრო-ქურთული დემონსტრაციების მიმდინარეობისას, პოლიცია იყენებდა ძალადობრივ მეთოდებს. მაგალითად, ივნისში HDP-ს წევრები აღნიშნავდნენ პარტიის წარმატებას არჩევნებში, როდესაც ზოგიერთმა მათგანმა პოლიციის მანქანების ქვები ესროლეს. საპასუხოდ, პოლიციამ დემონსტრაცია ცრემლსადენი გაზისა და წყლის ჭავლის გამოყენებით დაშალა.[2]

გერმანიის მიგრაციისა და ლტოლვილთა საკითხების ფედერალური სამსახური (BAMF) 2019 წლის 18 თებერვალს გამოქვეყნებულ ანგარიშში წერს, რომ თურქეთში ასობით ქურთი დაალავეს. სამთავრობო მედია სააგენტო Anadolu-ს მიხედვით, 15 თებერვალს ჩატარებული 156 ერთდროული სპეც. ოპერაციის შედეგად, 735 ქურთი პირი დააკავეს, რომელთაც ბრალად ედებოდათ PKK-ს მხარდაჭერა. სპეც. ოპერაციები ჩატარდა PKK-ს დამაარსებლისა და ლიდერის – აბდულა ოჩალანის დაჭერიდან 20 წლის თავზე. დაკავებულებს ბრალად სდებდნენ ისეთი ტიპის მასობრივი პროტესტების ორგანიზებას, რომლითაც „შეიქმნებოდა ქაოსი“ წინასაარჩვნო პერიოდში (თურქეთში 31 მარტს ადგილობრივი თვითმართველობის არჩევნები ტარდება). სააგენტოს ინფორმაციით, 226 პირი იმ დღესვე გაათავისუფლეს. რეიბის დროს, პოლიციამ ამოიღო იარაღი, ტყვია-წამალი და ხელნაკეთი ასაფეთქებელი მოწყობილობები.[3]

[1]Freedom House –  Freedom in the World 2019 – Turkey, available at

https://www.ecoi.net/en/document/2004358.html
[accessed 18 March 2019]

[2] United States Department of State – Country Report on Human Rights Practices 2018 – Turkey available at

https://www.ecoi.net/en/document/2004277.html
[accessed 19 March 2019]

[3] BAMF – Federal Office for Migration and Refugees (Germany) – Brief update on recent developments (security, politics, economy) in selected countries 18 February 2019 – available at

https://www.ecoi.net/en/file/local/2003660/Deutschland___Bundesamt_f%C3%BCr_Migration_und_Fl%C3%BCchtlinge%2C_Briefing_Notes%2C_18.02.2019_%28englisch%29.pdf
[accessed 19 March 2019]