ევროპის თავშესაფრის მხარდაჭერის ოფისი (EASO) 2019 წლის დეკემბერში გამოქვეყნებულ ანგარიშში სომალის შესახებ წერს, რომ სომალილენდმა დამოუკიდებლობა 1991 წელს გამოაცხადა, მას შემდეგ, რაც სომალის სახელმწიფოებრიობა ჩამოიშალა. მიუხედავად იმისა, რომ სომალილენდი საერთაშორისოდ აღიარებული არაა, მას აქვს საკუთარი პოლიტიკური და სამთავრობო ინსტიტუტები, პოლიცია და შეიარაღებული ძალები და საკუთარი ვალუტა. სომალილენდმა მეტწილად აიცილა თავიდან ის ქაოსი და ძალადობა, რომელმაც სომალი მოიცვა. სომალილენდის მოსახლეობა, დაახლოებით, 3.5 მილიონია და ქალაქი ჰარგისა გამოცხადებულია დედაქალაქად. სომალილენდის მოსახლეობის თითქმის ნახევარი მომთაბარე ან ნახევრად მომთაბარე ცხოვრებას ეწევა. სომალილენდი ესაზღვრება ჯიბუტს დასავლეთით, ეთიოპიას სამხრეთით და პუნტლენდს (სომალის კიდევ ერთი, ასევე არ აღიარებული ნაწილი). გაეროს ლტოლვილთა უმაღლესი კომისრის ოფისის მონაცემებით, სომალელი იძულებით გადაადგილებული პირების თითქმის 3% სომალილენდში ცხოვრობს.

ისააქი სომალილენდის მთავარი კლანია. სომალილენდში ასევე დირი, დარუდი და სხვა კლანები ცხოვრობენ. კლანური სისტემა სომალილენდში უფრო ერთგვაროვანია, ვიდრე სამხრეთ და ცენტრალურ სომალიში. თუმცა, ის მაინც მნიშვნელოვან როლს თამაშობს. სომალილენდში არ მიაჩნიათ, რომ კლანებზე დაფუძნებული სახელმწიფო აქვთ და ადმინისტრაციული საზღვრებიც ადრე კოლონიური პერიოდის საზღვრებია და არა კლანებს შორის საზღვარი.

ურთიერთობა სომალისა და სომალილენდს შორის დაძაბულია. ფედერალური მთავრობა იბრძვის ძალაუფლებისა და გავლენის მოსაპოვებლად, მათ შორის სომალილენდზე, რომელიც თავს დამოუკიდებელ სახელმწიფოდ მიიჩნევს.

ტერიტორიის კონტროლი – სახელმწიფო აქტორები – სომალილენდის მთავრობა კონტროლს ახორციელებს თავისი ტერიტორიების უმეტეს ნაწილზე. ბორამა-ჰარგისა-ბერბერა-ბურაოს ზონა, რომელიც სომალილენდის უდიდეს ქალაქებს აერთიანებს, შედარებით მშვიდი და უსაფრთხოა. თუმცა, სომალილენდის აღმოსავლეთ ბოლოები და სასაზღვრო ზონები პუნტლენდთან მოწყვლადია ალ-შაბაბის და სხვა ტერორისტული ჯგუფების ინფილტრაციისადმი. ეს ის ადგილებია, სადაც სომალილენდის პოლიციას, არმიას და სადაზვერვო სამსახურს ყველაზე დიდი გამოცდა აქვთ.

სომალილენდს ჰყავს საკუთარი პოლიცია და შეიარაღებული ძალები, რომლებიც ფედერალური ხელისუფლებისგან დამოუკიდებლად ფუნქციონირებენ. გაეროს სომალის მხარდაჭერის მისიის პოლიციის (UNSOM) ოფიცრები, რომელთაც სახელმწიფო და ფედერალური პოლიციის მხარდაჭერა ევალებათ, პუნტლენდში არიან განლაგებულნი. სომალილენდში ყველა კლანს საკუთარი შეიარაღებული დაჯგუფება ჰყავს. მშვიდობიანი მოსახლეობა აწყდება ინტენსიურ დაპირისპირებებს და დავებს სხვადასხვა კლანის შეიარაღებულ დაჯგუფებებს შორის, რა დროსაც ისინი სისტემატურად იყენებენ მძიმე არტილერიასაც.

არა-სახელმწიფო აქტორები – დაჯგუფება ალ-შაბაბმა ვერ მოახერხა ფეხის მოკიდება სომალილენდში და არ აღიარებულ სახელმწიფოში დიდი მასშტაბის ტერაქტი 2008 წლის შემდეგ არ განუხორციელებია. სომალილენდში არ დაფიქსირებულა რაიმე აღსანიშნავი აქტივობა ალ-შაბაბის მხრიდან, რაც იმის დამსახურებაა, რომ სომალილენდის მთავრობა გაცილებით სტაბილური და უკეთესად სტრუქტურირებულია, ვიდრე დანარჩენი სომალის შემთხვევაში. კონტროლი დაწესებულია ყველა გზაზე და გადაადგილებისას, ვინც ცდილობს სომალილენდში შესვლას, პასპორტი უნდა წარადგინოს. უსაფრთხოების აპარატი სომალილენდში ეფექტურად მუშაობს. გასულ წლებში იყო იერიშების მცდელობები, თუმცა ისინი ეფექტურად იქნა ჩაშლილი. სომალილენდის მოსახლეობა უფრო ჰომოგენური, ერთგვაროვანია, ვიდრე სომალის სხვა ნაწილებში. აქ წარმოდგენილია ერთი დომინანტი კლანი მასში შემავალი კლანებით. სომალილენდში მკაცრი სოციალური კონტროლია;  საზოგადოებრივი მეთვალყურეობის სისტემა აქტიურად გამოიყენება – ხალხმა ზუსტად იცის, რა ხდება სამეზობლოში.

სანააგი და სოოლი (Sanaag and Sool) – სანააგი და სოოლი სომალილენდსა და პუნტლენდს შორის სადავო ტერიტორიებს წარმოადგეს უკვე ათ წელზე მეტი ხნის მანძილზე. კონფლიქტი აღვივებს არა-სტაბილურობას, ზრდის იძულებით გადაადგილებას და ალ-შაბაბსა და სხვა ტერორისტულ დაჯგუფებებს რეგიონში შეღწევის საშუალებას აძლევს. კონფლიქტის მიზეზი რეგიონში კლანების განაწილებაა. სომალილენდს თავისი საზღვრები კოლონიური დაყოფის შესაბამისად აქვს ორგანიზებული, პუნტლენდში კი საზღვრები კლანური განაწილების მიხედვითაა დაწესებული. სანააგსა და სოოლის ნაწილში ცხოვრობენ ის კლანები, რომლებიც პუნტლენდს მიეკუთვნება, თავად რეგიონები კი კოლონიური ეპოქაში ფორმალურად სომალილენდის შემადგენლობაში მოიაზრებოდა. გარდა ამისა, გარკვეულ როლს თამაშობს ასევე რესურსები, რომელთა გამოც ასევე ადგილი აქვს კლანებს შორის დაპირისპირებას.

2018 წელი განსაკუთრებით ძალადობრივი გამოდგა სადავო ტერიტორიებზე. იანვარი-ივნისის პერიოდში ადგილი ჰქონდა 20-მდე შეიარაღებულ კონფრონტაციას. 2018 წლის განმავლობაში გრძელდებოდა კონფრონტაციები ორივე მხარეს, რამაც ათობით მსხვერპლი და დაახლოებით 2500 პირის იძულებითი გადაადგილება გამოიწვია. ერთერთი წყარო 200-დან 300-მდე მსხვერპლს ითვლის 2018 წლის იანვარი-მაისის პერიოდში. 2018 წლის იანვარში, ქალაქი ტუკარაქი სოოლის რეგიონში, რომელსაც 2007 წლიდან პუნტლენდი აკონტროლებდა, სომალილენდის კონტროლის ქვეშ გადავიდა. 2019 წლის განმავლობაში სასაზღვრო რეგიონში დაძაბულობის მატება გაგრძელდა.

2019 წლის იანვარი-ნოემბრის პერიოდში ადგილი ჰქონდა უსაფრთხოებასთან დაკავშირებულ 45 ინციდენტს სანააგსა და სოოლში, მათ შორის 35 ორთაბრძოლას, სამოქალაქო პირებზე ძალადობის 8 შემთხვევას და 2 აფეთქებას. ძირითადი აქტორები იყვნენ სომალილენდის შეიარაღებული ძალები, სამოქალაქო პირები და დაუდგენელი შეიარაღებული ჯგუფები.

უსაფრთხოების კუთხით არსებული ვითარება სომალილენდში – სომალილენდი სომალის ყველაზე სტაბილურ ნაწილს წარმოადგენს. წყაროები უსაფრთხოებასთან დაკავშირებული მთავარ გამოწვევებად სომალილენდისთვის მიიჩნევენ სასაზღვრო კონფლიქტს პუნტლენდთან და ზოგად კრიმინალს. იშვიათად, სომალილენდში ფიქსირდება იერიშები ალ-შაბაბისა და სხვა ტერორისტული დაჯგუფებების მხრიდან. საერთო ჯამში 124 ინციდენტი 2018 წლის მარტიდან 2019 წლის მარტამდე პერიოდში, რამაც 99 ადამიანის მსხვერპლი გამოიწვია სომალილენდში, ყველაზე დაბალი მაჩვენებელია სომალის დანარჩენ ტერიტორიასთან შედარებით. საშუალოდ, აღნიშნულ პერიოდში, ყოველთვიურად ადგილი ჰქონდა 10-მდე ინციდენტს, რასაც 8-მდე ადამიანის მსხვერპლი ახლდა.

სომალილენდი შედარებით მშვიდი და სტაბილური რეგიონია, განსხვავებით სომალის დანარჩენი ტერიტორიისგან, სადაც აფრიკული შეიარაღებული ძალები ეხმარებიან მთავრობას ალ-შაბაბისა და სხვა ტერორისტული დაჯგუფებების წინააღმდეგ ბრძოლაში. 2019 წლის ნოემბერში გავრცელდა ინფორმაცია ავდალსა და სელალში ახალი შეიარაღებული დაჯგუფების ავალეს შექმნის შესახებ. გავრცელებული იფნრომაციით, აღნიშნული დაჯგუფება ემუქრებოდა სომალილენდის მთავრობას და უცხოელებს მოუწოდებდა, დაუყოვნებლივ დაეტოვებინათ სომალილენდი. 2019 წლის ნოემბერში სომალილენდის მთავრობამ განაცხადა, რომ მზად იყო დაჯგუფების წინააღმდეგ სამხედრო ძალის გამოყენებისთვის.

2019 წლის იანვარი-ნოემბრის პერიოდში უსაფრთხოებასთან დაკავშირებულ 37 ინციდენტს ჰქონდა ადგილი სომალილენდში (ავდალი (Awdal), ტოგდჰირი (Togdheer) და ვოქუი გალბიდი (Woqooyi Galbeed)), მათ შორის 11 ორთაბრძოლას, სამოქალაქო პირებზე ძალადობის 16 შემთხვევას და 10 აფეთქებას. ძირითადი აქტორები იყვნენ სამოქალაქო პირები, დაუდგენელი შეიარაღებული ჯგუფები და სომალის საპოლიციო ძალები. დაჯგუფება „ისლამურმა სახელმწიფომ“ პასუხისმგებლობა აიღო რამდენიმე იერიშზე სომალიში, მათ შორის სომალილენდში თუმცა წყაროებს სომალილენდში ასეთი თავდასხმები არ დაუდასტურებიათ.

იძულებით გადაადგილებული პირები – წყაროები 2019 წლის სექტემბერში გამოქვეყნებულ ინფორმაციებში აღნიშნავენ, რომ სომალილენდში იძულებით გადაადგილებული პირების დაცვის კუთხით სამართლებრივი ვაკუუმია. ისინი განიცდიან ჯანდაცვის საბაზისო მომსახურებაზე, განათლებაზე, მიწაზე, თავშესაფარსა და დასაქმებაზე წვდომის ნაკლებობას. ისინი აწყდებიან მიწებიდან გაძევებას. ქალები და გოგონები აწყდებიან მათი უფლებების სხვადასხვა სახით დარღვევას და არიან სექსუალური გენდერზე დაფუძნებული ძალადობის ობიექტები.[1]

გაეროს ლტოლვილთა უმაღლესი კომისარიატის მონაცემებით, 2018 წლის 31 აგვისტოს მდგომარეობით, სომალილენდში 594 ათასი იძულებით გადაადგილებული პირია. სომალილენდში ძირითადად ჩადიან ლტოლვილები იემენიდან და დევნილები სამხრეთ და ცენტრალური სომალიდან. სომალილენდის ხელისუფლება თანამშრომლობს გლუკთან და მიგრაციის საერთაშორისო ორგანიზაციასთან რათა მხარდაჭერა აღმოუჩინოს იძულებით გადაადგილებულ პირებს, ლტოლვილებს, დაბრუნებულ ლტოლვილებს, თავშესაფრის მაძიებლებს და მოქალაქეობის არმქონე პირებს. სომალილენდის პრეზიდენტის აპარატში ფუნქციონირებს ასევე მრჩევლის ოფისი უმცირესობების პრობლემებზე. საერთაშორისო და ადგილობრივი არასამთავრობო ორგანიზაციები ზოგადად სერიოზული შეზღუდვების გარეშე მოქმედებენ სომალილენდში, თუმცა კლანების პოლიტიკა, კონცენტრირებული ძალადობა და ტრადიციებთან თუ რელიგიასთან დაკავშირებული საკითხები, ხანდახან პრობლემებს უქმნის არასამთავრობო სექტორის საქმიანობას სომალილენდში.

ადგილობრივი სამოქალაქო საზოგადოებრივი ორგანიზაციები აღნიშნავენ, რომ ბანდების მიერ ჩადენილი გაუპატიურებები კვლავ რჩება პრობლემად ურბანულ ზონებში. დამნაშავეები ძირითადად ახალგაზრდა ბანდები და მამრობითი სქესის სტუდენტები არიან. დანაშაულის ადგილს ძირითადად ღარიბი უბნები წარმოადგენს და უფრო ხშირია იმიგრანტებს, დაბრუნებულ ლტოლვილებს და გადაადგილებულ მოსახლეობას შორის, რომელიც ურბანულ ზონებში ცხოვრობს.

იძულებით გადაადგილებულ პირთა უმრავლესობა სომალილენდში ქალაქებს გარეთ არის განსახლებული. ადგილობრივები საუბრობენ გავრცელებულ კრიმინალზე, ძირითადად გაუპატიურებასა და სხვა სექსუალურ და გენდერზე დაფუძნებულ ძალადობაზე. გამოხატვის თავისუფლებასთან, უმცირესობების უფლებებთან და გაუპატიურებასთან დაკავშირებული საკითხები საერთაშორისო ექსპერტების ყურადღების ცენტრშია. ქალების მიმართ ძალადობა რჩება სერიოზულ პრობლემად და ქალები განიცდიან უთანასწორობას როგორც შარიათის, ასევე ჩვეულებითი სამართლებრივი სისტემის ფარგლებში. გარდა ამისა, კულტურული ბარიერები ზღუდავს ქალების პოლიტიკურ პროცესებში ჩართულობას.[2]

სომალილენდში არსებული ეკონომიკური ვითარების მოკლე მიმოხილვა – სომალილენდის მოსახლეობის 55% მომთაბარე ან ნახევრად მომთაბარე ცხოვრებას ეწევა; 45% კი ურბანულ ცენტრებსა და პერიფერიულ ქალაქებში ცხოვრობს. სომალილენდის მოსახლეობის 73% სიღარიბეში და 43% უკიდურეს სიღარიბეში ცხოვრობს. უმუშევრობა ფართოდაა გავრცელებული. მსოფლიო ბანკის მონაცემებით, მთლიანი შიგა პროდუქტის მაჩვენებლით სომალილენდი ბოლო ათეულშია. დასაქმების მაჩვენებელი მამაკაცებს შორის 28%, ხოლო ქალებს შორის 17%-ია. 2010 წელს 15-35 წლის ახალგაზრდობაში უმუშევრობა 75% იყო.[3]

ფრენები სომალილენდის მიმართულებით – სომალილენდის დედაქალაქ ჰარგისაში მოქმედებს საერთაშორისო აეროპორტი, სადაც ხორციელდება ფრენები დუბაის, ჯიბუტის და სხვა ქალაქების გავლით და მიმართულებით. საერთაშორისო აეროპორტი არის ასევე ბერბერაში, სადაც ასევე ხორციელდება ბევრი საერთაშორისო ფრენა, ძირითადად დუბაის გავლით. ეთიოპიის ავიახაზებს აქვს პირდაპირი რეისი ადის აბებადან ჰარგისას მიმართულებით. სომალილენდიდან და სომალილენდში ყველა ფრენა ძვირია და არ ხორციელდება დაბალ-ბიუჯეტიანი ფრენა.[4] [5] [6]

ადამიანის ძირითადი უფლებებისა და თავისუფლებების დაცვის კუთხით არსებული პრობლემები სომალილენდში – საერთაშორისო უფლებადამცველი ორგანიზაცია „Human Rights Watch“ 2020 წლის იანვარში გამოქვეყნებულ ანგარიშში სომალის შესახებ წერს, რომ სომალილენდის მთავრობა მკაცრად ზღუდავს სიტყვის და გამოხატვის თავისუფლებას ისეთ საკითხებზე, რომელიც განსხვავებული მოსაზრებისაა ან ზოგადად კრიტიკულია ხელისუფლების მიმართ. ანგარიშში აღნიშნულია, რომ ადგილი ჰქონდა მნიშვნელოვანი რაოდენობის ჟურნალისტების თვითნებურ დაკავებებს და მედია საშუალებების დროებით დახურვის ფაქტებს. 2019 წლის თებერვალში ჰარგისას სასამართლომ ერთი წლით შეაჩერა გაზეთის „Foore“ საქმიანობა და რედაქტორი სამი მილიონი სომალილენდური შილინგით (300$) დააჯარიმა. გაზეთი ცრუ ინფორმაციის გავრცელებაში დაადანაშაულეს, მას შემდეგ, რაც მედია საშუალებამ გაავრცელა ინფორმაცია ჰარგისაში ახალი საპრეზიდენტო სასახლის შესახებ. გაზეთის საქმიანობაზე დაწესებული აკრძალვა აგვისტოში გააუქმეს. მთავრობა ასევე თვითნებურად აკავებდა ხელისუფლების მიმართ კრიტიკული დამოკიდებულების მქონედ მიჩნეულ პირებს. იანვარში თვითნებურად დააკავეს პოეტი აბდირაჰმან იბრაჰიმ ადანი და დაადანაშაულეს პოლიციის შეურაცხყოფაში, მას შემდეგ, რაც მან სომალილენდში პროცესუალურ დარღვევებს გაუსვა ხაზი. ის მოგვიანებით გაამართლეს და თებერვლის ბოლოს გამოუშვეს.[7]

[1] EASO – European Asylum Support Office: Somalia – Security situation in Puntland and Somaliland (January –15 November 2019): 1. Short description of the region 1.1 Somaliland 1.2 Puntland 2. Control of territory and presence / activities of non-state armed groups 2.1 Somaliland 2.2 Puntland 3. Recent security trends, impact on the civilian population and overview of documented incidents with civilians casualties 3.1 Sanaag and Sool 3.2 Somaliland 3.3 Puntland [Q39], 12 December 2019

 (accessed on 23 January 2020)

[2] IRB – Immigration and Refugee Board of Canada: Somalia: Treatment of returnees in Somaliland by authorities and society; ability of an individual to relocate to Somaliland, including access to employment, housing, and social services (2018-March 2019) [SOM106246.E], 19 March 2019

 (accessed on 24 January 2020)

[3] IRB – Immigration and Refugee Board of Canada: Somalia: Treatment of returnees in Somaliland by authorities and society; ability of an individual to relocate to Somaliland, including access to employment, housing, and social services (2018-March 2019) [SOM106246.E], 19 March 2019

 (accessed on 24 January 2020)

[4] KAYAK; Flight tickets; Tbilisi – Hargeisa; available at: https://www.kayak.com/ [accessed 24 January 2020]

[5] Cheapflights; Flight tickets; Tbilisi – Hargeisa; available at: https://www.cheapflights.com/ [accessed 24 January 2020]

[6] Agoda; Flight tickets; Tbilisi – Hargeisa; available at: https://www.agoda.com/?pv=0# [accessed 24 January 2020]

[7] HRW – Human Rights Watch: World Report 2020 – Somalia, 14 January 2020

 (accessed on 23 January 2020)

ევროპის თავშესაფრის მხარდაჭერის ოფისი 2019 წლის ივნისში გამოქვეყნებულ ანგარიშში ერაყის შესახებ წერს, რომ საერთო ჯამში, ძალადობრივმა ინციდენტებმა ქალაქ ბაღდადსა და ე.წ „ბაღდადის ქამრის“ ზონაში იკლო 2017 წლის შემდეგ. 2018 წელს ბაღდადი ნაკლებად პრიორიტეტული გახდა დაჯგუფება „ისლამური სახელმწიფოსთვის“  და მათი აქტივობა ქალაქ ბაღდადსა და ქამრის ზონაში შემცირდა. მიუხედავად ამისა, დაჯგუფება ინარჩუნებს წარმომადგენლობას ქამრის ზონაში და აქვს უნარი განახორციელოს იერიშები. ბაღდადის პროვინცია ძირითადად ხელისუფლების კონტროლის ქვეშაა და ის თავდაცვისა და სამართალდამცავ ფუნქციებს ინაწილებს სახალხო მობილიზაციის ძალებთან. წყაროების ცნობით სახალხო მობილიზაციის ძალები, პერიოდულად, ჩართულები არიან უსაფრთხოების ძალებთან ძალადობრივ დაპირისპირებებში ტერიტორიული და პოლიტიკური გავლენისთვის ბრძოლის პროცესში.

ბაღდადის პროვინციაში 2018 წელს უსაფრთხოებასთან დაკავშირებულ 392 ინციდენტს ჰქონდა ადგილი, რომელთაც სამოქალაქო პირებს შორის მსხვერპლი მოჰყვა. სიკვდილიანობის ინტენსიურობის მაჩვენებელი 100 ათას მოსახლეზე 7.4 იყო. 2017 წლის ანალოგიური მაჩვენებელი 13.4 შეადგენდა (ინციდენტების რაოდენობა – 487). გაეროს ერაყის მხარდაჭერის მისიის მონაცემებით, 2018 წელს სამოქალაქო პირებს შორის მსხვერპლის რაოდენობა 1124 იყო (2017 წელს – 2975). სამოქალაქო პირებს შორის მსხვერპლის გამომწვევი ძირითადი მიზეზი იყო ცეცხლსასროლი იარაღის გამოყენება, სიკვდილით დასჯა და ხელნაკეთი ასაფეთქებელი მოწყობილობები.

უსაფრთხოებასთან დაკავშირებული ყველაზე მეტი ინციდენტი ადამიაში დაფიქსირდა (78), ასევე, რესაფაში, ტავრა 1 და ტავრა 2-ის ჩათვლით (77 ინციდენტი). სამოქალაქო პირებს შორის ყველაზე დიდი მსხვერპლი იყო ტარმიასა და მადაინში. 2018 წელს, ბაღდადში, ძალადობის უმეტესობა იყო პოლიტიკური ხასიათის, მათ შორის პოლიტიკური ხასიათის დაშინებები, შეიარაღებული შეტაკებები და მიზნობრივი მკვლელობები 2018 წლის არჩევნების კონტექსტში. კრიმინალური ხასიათის ძალადობა ძირითადად დაკავშირებული იყო დაჯგუფებებთან და მოიცავდა გატაცებებს, გამოძალვას, დაშინებას და მცირე ზომის ასაფეთქებელი მოწყობილობებისა და ცეცხლსასროლი იარაღის გამოყენებას, ასევე ადგილი ჰქონდა ძარცვასა და რეკეტს. დაჯგუფება „ისლამური სახელმწიფო“ იყენებდა მცირე ზომის ასაფეთქებელ მოწყობილობებს და მათ სამიზნეს წარმოადგენდა მშვიდობიანი მოსახლეობა ბაზრებში, ავტობუსებსა და მაღაზიებში. თემთა ლიდერები ასევე იყვნენ დაჯგუფების სამიზნეები, რაც ლიდერების მხრიდან არჩევნების მხარდაჭერასთან იყო დაკავშირებული.

2018 წლის 15 დეკემბრის მონაცემებით, ბაღდადში იძულებით გადაადგილებულ პირთა რაოდენობა 604 140-დან (2016 წელი) 69 2014-მდე იყო შემცირებული. თავად ბაღდადის პროვინციიდან იძულებით გადაადგილებულ პირთა რაოდენობა, რომლებიც ძირითადად პროვინციის შიგნითვე იყვნენ გადაადგილებულნი შემცირებული იყო 8 550-დან 486-მდე.

ევროპის თავშესაფრის მხარდაჭერის ოფისი წერს, რომ ინდიკატორების გათვალისწინებით, შეიძლება ითქვას, რომ განურჩეველ ძალადობას ბაღდადში ადგილი აქვს, თუმცა არა  მაღალი დონით, შესაბამისად, მაღალი ხარისხის ინდივიდუალური ელემენტის არსებობა საჭიროა, რომ დადგინდეს მყარი საფუძველი იმის სარწმუნოდ, რომ პირი, ტერიტორიაზე დაბრუნების შემთხვევაში, მაკვალიფიცირებელი დირექტივის მე-15 მუხლის განმარტებით, სერიოზული ზიანის რეალური რისკის წინაშე აღმოჩნდება. თუმცა, აღსანიშნავია, რომ „ბაღდადის ქამრის ზონა“, განსაკუთრებით ტარმიას რაიონი, შედარებით, მეტად არის დაზარალებული განურჩეველი ძალადობით.

სურსათის უსაფრთხოება – ყველა საკვები საქონელი, რომელსაც მოსახლეობას აწვდის გაეროს მსოფლიო სასურსათო პროგრამა, ფართოდაა ხელმისაწვდომი ბაბილში, ბაღდადში, ნაჯაფში, ქადისიასა და სალაჰადინში; ასევე, კირკუკსა და ნინევაში.

განსახლება და თავშესაფარი – წყაროების ცნობით, ქვეყანაში განსახლების შესაძლებლობების დიდი დეფიციტია. ფასები გაზრდილია განსაკურებით იმ რეგიონებში, სადაც იძულებით გადაადგილებულ პირთა დიდი რაოდენობაა. განსახლების საშუალებები ძირითადად არაფორმალურია და დაგეგმარების გარეშეა ნაშენები. ქირის ფასი უკიდურესად მაღალია ბაღდადში.

ჰიგიენა – 2010 წლის შემდეგ წყალზე წვდომა გაუმჯობესებულია, თუმცა ბევრი ერაყელი კვლავ დამოკიდებულია არაფორმალურ ჭებზე, მთავრობისა და არასამთავრობო ორგანიზაციების დახმარებასა და არასაიმედო მომარაგების სისტემაზე, რადგან ერაყის სასმელი წყალი განაგრძობს გაფუჭებას. 2018 წლის დეკემბრის მონაცემებით, 2.3 მილიონი ერაყელი წყალზე და სანიტარიაზე წვდომის საჭიროების წინაშეა. ქვეყნის სამხრეთში გაცილებით უკეთესი ვითარებაა, სადაც წყალზე წვდომა კვირაში 6 დღის განმავლობაშია შესაძლებელი. ყველაზე ცუდი ვითარებაა ნინევასა და კირკუკში (კვირაში 3 დღე).

საბაზისო ჯანდაცვა – კონფლიქტის შედეგად დაზიანდა ერაყის ჯანდაცვის სისტემა, მათ შორის ბაღდადში. როგორც სამედიცინო მომსახურება, ასევე მედიკამენტები ხელმისაწვდომია როგორც საჯარო, ასევე კერძო სექტორის სისტემებში. ჰოსპიტალები და სხვა სამედიცინო დაწესებულებები ძირითადად ურბანულ სივრცეებშია კონცენტრირებული და ძნელად ხელმისაწვდომია ღარიბი პროვინციებისთვის. სამედიცინო პერსონალი არა თანაბრადაა გადანაწილებული ქვეყანაში. ბაღდადში ზედმეტად დიდი რაოდენობა ექიმები და სამედიცინო პერსონალია თავმოყრილი და ამ დროს ღარიბი პროვინციები სამედიცინო რესურსების ნაკლებობას განიცდიან.

ევროპის თავშესაფრის მხარდაჭერის ოფისი წერს, რომ ძირითადი გარემოებები ბაღდადში, ზემოაღნიშნული ფაქტორების შეფასებით, არ გამორიცხავს ქალაქში განსახლების მიზანშეწონილობას. შეფასებისას გათვალისწინებული უნდა იყოს ინდივიდუალური გარემოებები.[1]

ავსტრიის იმიგრაციისა და თავშესაფრის ფედერალური ოფისის მიერ 2019 წლის 31 ივლისს გამოცემულ კვლევაში ბაღდადში სოციალურ-ეკონომიკური მდგომარეობის შესახებ ნათქვამია, რომ ერაყის დედაქალაქში უმუშევრობის მაჩვენებელი ქვეყნის საშუალო მაჩვენებელზე დაბალია, მიუხედავად იმისა, რომ ქალაქში უმუშევარი ახალგაზრდების დიდი რაოდენობაა. ქალთა ჩართულობა შრომით ძალაში ბაღდადში დაბალია, იგივე მდგომარეობაა იძულებით გადაადგილებული პირების კუთხით. ანგარიშში, ასევე, ნათქვამია, რომ ზოგიერთი წყაროს მტკიცებით, აღნიშნული მაჩვენებლები სანდო არაა.

საჯარო სექტორი მთავარი დამსაქმებელია ერაყში და მათ შორის ბაღდადშიც. ასობით ათასი პირი მუშაობს მთავრობაში, პირდაპირ ან ირიბად – საჯარო სამსახურში, მთავრობის ხელმძღვანელობით მოქმედ საგანმანათლებლო დაწესებულებებში და მთავრობის საკუთრებაში არსებულ ინდუსტრიულ და კომერციულ საწარმოებში. მიუხედავად ამისა, მიგრაციის საერთაშორისო ორგანიზაციის მონაცემებით, კერძო სექტორი შემოსავლის წყაროს წარმოადგენს ბაღდადის მოსახლეობის 44%-სთვის. არაფორმალური შრომის მაჩვენებელი ურბანულ ზონებში 50%-ზე მეტია. ასეთი სამუშაო ძალა, როგორც ბაღდადში, ასევე მთელ ქვეყანაში, მნიშვნელოვან როლს თამაშობს ეკონომიკაში.[2]

ერაყში საგანმანათლებლო პროცესი სრულად არასდროს შეწყვეტილა. კონფლიქტის გათვალისწინებით, მიუხედავად იმისა, რომ ბევრი სკოლა დაინგრა და დაიხურა, სასწავლო პროცესი ქვეყანაში ყოველთვის მიმდინარეობდა სხვადასხვა ხარისხით და ინტენსივობით. „ისლამური სახელმწიფოს“ ქმედებებმა ერაყში საგანმანათლებლო სისტემა მნიშვნელოვნად დააზარალა. დაჯგუფების ტერიტორიული დამარცხების შემდეგ, სკოლების თითქმის ნახევარს სჭირდება შეკეთება. 2.5 მილიონზე მეტი ბავშვი საჭიროებს განათლებაზე წვდომას. იმის გამო, რომ ბევრი სკოლა დანგრეულია, მოქმედ სკოლებს უწევთ ორმაგი ან სამმაგი დატვირთვით მუშაობა. დევნილი ბავშვების 50%-ს დევნილთა ბანაკებში არასათანადო წვდომა აქვთ განათლებაზე. დაახლოებით, 3.2 მილიონი ბავშვი არა რეგულარულად ან საერთოდ ვერ დადის სკოლაში.

გაეროს ბავშვთა დაცვის ფონდის მხარდაჭერა ერაყის მიმართ განათლების კუთხით აღსანიშნავია და მოიცავს ისეთ მიმართულებებს, როგორიცაა სკოლების მშენებლობა, წყლისა და კანალიზაციის სისტემების შეკეთება უკვე არსებულ სკოლებში, 50 ათასზე მეტი მასწავლებლის გადამზადება, მილიონობით ბავშვის სასკოლო ნივთებით მომარაგება და ბევრი სხვა სახის პოზიტიური ჩარევა. 2016 წელს გაეროს ბავშვთა ფონდი 682 ათას ბავშვს დაეხმარა განათლებაზე წვდომის კუთხით.

ერაყის მთავრობა ძალიან ცოტას (მთლიანი ბიუჯეტის 5.7%) ხარჯავს განათლებაზე. გასულ თვეს საგანმანათლებლო სისტემის და მასწავლებელთა ცხოვრების სტანდარტის გაუმჯობესების მოთხოვნით, ბაღდადისა და სხვა პროვინციების დაწყებითი და საშუალო სკოლების მასწავლებლები გაიფიცნენ. ისინი ხელისუფლებისგან ითხოვდნენ საკმარისი თანხების გამოყოფას განათლების სამინისტროსთვის.[3] [4] [5] [6] [7] [8] [9]

თურქული ინტერნეტ მედია საშუალება „ანადოლუ“ 2019 წლის 30 სექტემბერს წერდა, რომ თურქეთის მაარიფის პროგრამის სკოლებმა ბაღდადში ახალი სემესტრი დაიწყეს. სტატიაში ნათქვამია, რომ ერაყის მასშტაბით, ფონდის 10 სკოლაში დაახლოებით 2 ათასი მოსწავლე ისწავლის.[10]

ბაღდადის უნივერსიტეტის ოფიციალური ინტერნეტ გვერდის მიხედვით, უნივერსიტეტში აქტიური სასწავლო და სამეცნიერო პროცესები მიმდინარეობს. ვებ-გვერდზე გამოქვეყნებული ინფორმაციის თანახმად, უნივერსიტეტი რეგულარულად მასპინძლობს სხვადასხვა კონფერენციებსა და სამუშაო შეხვედრებს. 2019-2020 წლების სასწავლო სემესტრი დაიწყო ასევე ბაღდადის უნივერსიტეტის ქალთა და გოგონათა კოლეჯმაც.[11]

თბილისიდან ბაღდადის მიმართულებით ჩარტერულ რეისებს ახორციელებენ „პეგასუსი“, „კატარის ავიახაზები“, „თურქეთის ავიახაზები“, „ემირატების ავიახაზები“ და „ეგვიპტის ავიახაზები“. ბილეთის ფასები 250-დან 850 აშშ დოლარამდე მერყეობს.[12]

გაეროს ლტოლვილთა უმაღლესი კომისრის ოფისი 2019 წლის აპრილში გამოქვეყნებულ ანგარიშში ერაყის შესახებ წერს, რომ სხვადასხვა რეგიონში, ადრე ისლამური სახელმწიფოს მიერ კონტროლირებადი ტერიტორიიდან წამოსულ პირს, ძირითადად სუნიტ არაბს, მოეთხოვება სპონსორის ყოლა ან ადგილობრივი საბჭოდან ან მუხტარისგან (სოფლის ლიდერი) დასტურის/რეკომენდაციის წერილის ქონა რათა მიიღოს განსახლების უფლება. დამატებით, ყველა რეგიონში, პირი ვალდებულია გაიაროს უსაფრთხოების სამსახურის შემოწმება. ბაღდადში განსახლებისთვის, ადრე ისლამური სახელმწიფოს მიერ კონტროლირებადი ტერიტორიიდან წამოსულ პირს ესაჭიროება ორი სპონსორი სამეზობლოდან, სადაც აპირებს განსახლებას და ადგილობრივი მუხტარის მხარდაჭერის წერილი.[13]

გაეროს ლტოლვილთა უმაღლესი კომისრის ოფისი 2019 წლის მაისში გამოქვეყნებულ ანგარიშში ერაყის შესახებ წერს, რომ 2018 და 2019 წელს უსაფრთხოების კუთხით ვითარების გამოსწორების პარალელურად, უსაფრთხოების კუთხით არსებული ვითარება მეტწილად სტაბილური გახდა ბაღდადშიც. 2018 წლის განმავლობაში დაჯგუფება ისლამური სახელმწიფო აქტიური რჩებოდა „ქამრის ზონის“ პატარა ქალაქებში და ხელნაკეთი ასაფეთქებელი მოწყობილობების გამოყენებით ახორციელებდა იერიშებს მშვიდობიანი მოსახლეობის წინააღმდეგ. მიუხედავად ამისა, მათი შესაძლებლობები, განახორციელონ ისეთი იერიში, რომელიც მასობრივ მსხვერპლს გამოიწვევს, მნიშვნელოვნადაა შემცირებული. 2019 წლის დასაწყისში დაჯგუფება დიდწილად განდევნეს, იმის ფონზე, რომ ერაყის უსაფრთხოების ძალებმა გააფართოვეს საკუთარი კონტროლი „ქამრის ზონაზე“; ამან თავის მხრივ ინციდენტების კიდევ უფრო შემცირება გამოიწვია. მიუხედავად ამისა, 2019 წლის აპრილში, დაჯგუფება ფიქრობდა თავისი მხარდაჭერის ზონის გაფართოებას ბაღდადის „ქამრის ზონის“ სამხრეთ-დასავლეთით. მაშინ, როცა ანგარიშები ყოველდღიურ რეჟიმში აღნიშნავდნენ პოლიტიკური მოტივებით თუ გამოსასყიდის მისაღებად განხორციელებული გატაცებების შესახებ, 2018 და 2019 წლებში აღნიშნული მიმართულებითაც კლებას ჰქონდა ადგილი. ბაღდადში კვლავ ადგილი აქვს მაღალი პროფილის მქონე პირების მიზნობრივ მკვლელობებს.[14]

გაეროს ლტოლვილთა უმაღლესი კომისრის ოფისი 2019 წლის მაისში გამოქვეყნებულ ერაყელთა საერთაშორისო დაცვის საჭიროების შესახებ მოსაზრებაში ნათქვამია, რომ ქვეყანაში საცხოვრებელი სახლების ფართომასშტაბიანი ნგრევის, საბაზისო ინფრასტრუქტურის და სასოფლო-სამეურნეო მიწების ზიანის, საბაზისო სერვისებსა და შემოსავლის წყაროებზე წვდომის შეზღუდულობის, მიწებისა და სახლებში ნაღმების არსებობის, მიმდინარე ტერიტორიული დაძაბულობის, მათ შორის ისლამურ სახელმწიფოსთან ასოცირებული პირების მიმართ რეპრესიული აქტების და ლოკალიზებული არამდგრადი უსაფრთხოების გათვალისწინებით, გაეროს ლტოლვილთა უმაღლესი კომისრის ოფისი მოუწოდებს სახელმწიფოებს, თავი შეიკავონ იმ პირთა დაბრუნებისგან, რომლებიც ადრე ისლამური სახელმწიფოს კონტროლის ქვეშ ტერიტორიიდან არიან; ასევე, იმ ტერიტორიიდან, სადაც დაჯგუფებას ახლაც ჰყავს წარმომადგენლობა. გლუკი ასევე ეწინააღმდეგება ქვეყნის სხვა რეგიონებში იმ პირთა იძულებით დაბრუნებას, ვინც დგას რისკის წინაშე, რომ ვერ შეძლებს განსახლებაზე წვდომას ან აღმოჩნდება ისეთ პირობებში, რომ არ დარჩებათ სხვა ვარიანტი, გარდა საკუთარი წარმოშობის რეგიონში დაბრუნებისა. გლუკი აქვე აღნიშნავს, რომ მოსაზრება ეხება იმ პირებს, რომელთა მიმართაც არ დადგინდა ლტოლვილის სტატუსით საერთაშორისო დაცვის საჭიროება.[15]

[1] EASO – European Asylum Support Office: Country Guidance: Iraq; Guidance note and common analysis, June 2019

 (accessed on 16 September 2019)

[2] BFA Staatendokumentation (Austrian Federal Office for Immigration and Asylum, COI unit): Analyse der Staatendokumentation zu Irak: Socio-economic dynamics Baghdad, 1 August 2019

 (accessed on 6 November 2019)

[3] USDOS – US Department of State: Country Report on Human Rights Practices 2018 – Iraq, 13 March 2019

 (accessed on 13 March 2019)

[4] EASO – European Asylum Support Office: Iraq; Targeting of Individuals, March 2019

 (accessed on 13 March 2019)

[5] Freedom House: Freedom in the World 2019 – Iraq, 4 February 2019

 (accessed on 13 March 2019)

[6] HRW – Human Rights Watch: World Report 2019 – Iraq, 17 January 2019

 (accessed on 13 March 2019)

[7] EASO – European Asylum Support Office: Iraq; Security situation, March 2019

 (accessed on 13 March 2019)

[8] The Borgen Project; Top 10 facts about education in Iraq; By Daniel Lehewych; 10 August, 2018; available at: https://borgenproject.org/education-in-iraq/ [accessed 14 March 2019]

[9] Xinhua; Iraqi teachers on strike over deteriorated educational system; 17 February; 2019; available at: http://www.xinhuanet.com/english/2019-02/17/c_137829072.htm [accessed 14 March 2019]

[10] Anadolu Agency; Iraq: Turkey’s Maarif schools start semester in Baghdad; By Haydar Karaalp; 30 September, 2019; available at: https://www.aa.com.tr/en/education/iraq-turkeys-maarif-schools-start-semester-in-baghdad/1598122# [accessed 7 November 2019]

[11] University of Baghdad; Official web-page; available at: http://en.uobaghdad.edu.iq/ [accessed 7 November 2019]

[12] CheapOair; Search results – flights from Tbilisi to Baghdad; available at: https://www.cheapoair.com/fpnext/air/Listing/s/1/su/d372057a-8d45-4c9e-ad97-441a4d6997c5 [accessed 7 November 2019]

[13] UNHCR – UN High Commissioner for Refugees: Iraq: Country of Origin Information on Access and Residency Requirements in Iraq: Ability of Persons Origination from Formerly ISIS-Held or Conflict-Affected Areas to Legally Access and Remain in Proposed Areas of Relocation, 25 April 2019

 (accessed on 16 September 2019)

[14] UNHCR – UN High Commissioner for Refugees: International Protection Considerations with Regard to People Fleeing the Republic of Iraq, May 2019

 (accessed on 16 September 2019)

[15] UNHCR – UN High Commissioner for Refugees: International Protection Considerations with Regard to People Fleeing the Republic of Iraq, May 2019

 (accessed on 16 September 2019)

ევროპის თავშესაფრის მხარდაჭერის ოფისი 2019 წლის ივნისში გამოქვეყნებულ ანგარიშში ერაყის შესახებ წერს, რომ საერთო ჯამში, ძალადობრივმა ინციდენტებმა ქალაქ ბაღდადსა და ე.წ „ბაღდადის ქამრის“ ზონაში იკლო 2017 წლის შემდეგ. 2018 წელს ბაღდადი ნაკლებად პრიორიტეტული გახდა დაჯგუფება „ისლამური სახელმწიფოსთვის“  და მათი აქტივობა ქალაქ ბაღდადსა და ქამრის ზონაში შემცირდა. მიუხედავად ამისა, დაჯგუფება ინარჩუნებს წარმომადგენლობას ქამრის ზონაში და აქვს უნარი განახორციელოს იერიშები. ბაღდადის პროვინცია ძირითადად ხელისუფლების კონტროლის ქვეშაა და ის თავდაცვისა და სამართალდამცავ ფუნქციებს ინაწილებს სახალხო მობილიზაციის ძალებთან. წყაროების ცნობით სახალხო მობილიზაციის ძალები, პერიოდულად, ჩართულები არიან უსაფრთხოების ძალებთან ძალადობრივ დაპირისპირებებში ტერიტორიული და პოლიტიკური გავლენისთვის ბრძოლის პროცესში.

ბაღდადის პროვინციაში 2018 წელს უსაფრთხოებასთან დაკავშირებულ 392 ინციდენტს ჰქონდა ადგილი, რომელთაც სამოქალაქო პირებს შორის მსხვერპლი მოჰყვა. სიკვდილიანობის ინტენსიურობის მაჩვენებელი 100 ათას მოსახლეზე 7.4 იყო. 2017 წლის ანალოგიური მაჩვენებელი 13.4 შეადგენდა (ინციდენტების რაოდენობა – 487). გაეროს ერაყის მხარდაჭერის მისიის მონაცემებით, 2018 წელს სამოქალაქო პირებს შორის მსხვერპლის რაოდენობა 1124 იყო (2017 წელს – 2975). სამოქალაქო პირებს შორის მსხვერპლის გამომწვევი ძირითადი მიზეზი იყო ცეცხლსასროლი იარაღის გამოყენება, სიკვდილით დასჯა და ხელნაკეთი ასაფეთქებელი მოწყობილობები.

უსაფრთხოებასთან დაკავშირებული ყველაზე მეტი ინციდენტი ადამიაში დაფიქსირდა (78), ასევე, რესაფაში, ტავრა 1 და ტავრა 2-ის ჩათვლით (77 ინციდენტი). სამოქალაქო პირებს შორის ყველაზე დიდი მსხვერპლი იყო ტარმიასა და მადაინში. 2018 წელს, ბაღდადში, ძალადობის უმეტესობა იყო პოლიტიკური ხასიათის, მათ შორის პოლიტიკური ხასიათის დაშინებები, შეიარაღებული შეტაკებები და მიზნობრივი მკვლელობები 2018 წლის არჩევნების კონტექსტში. კრიმინალური ხასიათის ძალადობა ძირითადად დაკავშირებული იყო დაჯგუფებებთან და მოიცავდა გატაცებებს, გამოძალვას, დაშინებას და მცირე ზომის ასაფეთქებელი მოწყობილობებისა და ცეცხლსასროლი იარაღის გამოყენებას, ასევე ადგილი ჰქონდა ძარცვასა და რეკეტს. დაჯგუფება „ისლამური სახელმწიფო“ იყენებდა მცირე ზომის ასაფეთქებელ მოწყობილობებს და მათ სამიზნეს წარმოადგენდა მშვიდობიანი მოსახლეობა ბაზრებში, ავტობუსებსა და მაღაზიებში. თემთა ლიდერები ასევე იყვნენ დაჯგუფების სამიზნეები, რაც ლიდერების მხრიდან არჩევნების მხარდაჭერასთან იყო დაკავშირებული.

2018 წლის 15 დეკემბრის მონაცემებით, ბაღდადში იძულებით გადაადგილებულ პირთა რაოდენობა 604 140-დან (2016 წელი) 69 2014-მდე იყო შემცირებული. თავად ბაღდადის პროვინციიდან იძულებით გადაადგილებულ პირთა რაოდენობა, რომლებიც ძირითადად პროვინციის შიგნითვე იყვნენ გადაადგილებულნი შემცირებული იყო 8 550-დან 486-მდე.

ევროპის თავშესაფრის მხარდაჭერის ოფისი წერს, რომ ინდიკატორების გათვალისწინებით, შეიძლება ითქვას, რომ განურჩეველ ძალადობას ბაღდადში ადგილი აქვს, თუმცა არა  მაღალი დონით, შესაბამისად, მაღალი ხარისხის ინდივიდუალური ელემენტის არსებობა საჭიროა, რომ დადგინდეს მყარი საფუძველი იმის სარწმუნოდ, რომ პირი, ტერიტორიაზე დაბრუნების შემთხვევაში, მაკვალიფიცირებელი დირექტივის მე-15 მუხლის განმარტებით, სერიოზული ზიანის რეალური რისკის წინაშე აღმოჩნდება. თუმცა, აღსანიშნავია, რომ „ბაღდადის ქამრის ზონა“, განსაკუთრებით ტარმიას რაიონი, შედარებით, მეტად არის დაზარალებული განურჩეველი ძალადობით.

სურსათის უსაფრთხოება – ყველა საკვები საქონელი, რომელსაც მოსახლეობას აწვდის გაეროს მსოფლიო სასურსათო პროგრამა, ფართოდაა ხელმისაწვდომი ბაბილში, ბაღდადში, ნაჯაფში, ქადისიასა და სალაჰადინში; ასევე, კირკუკსა და ნინევაში.

განსახლება და თავშესაფარი – წყაროების ცნობით, ქვეყანაში განსახლების შესაძლებლობების დიდი დეფიციტია. ფასები გაზრდილია განსაკურებით იმ რეგიონებში, სადაც იძულებით გადაადგილებულ პირთა დიდი რაოდენობაა. განსახლების საშუალებები ძირითადად არაფორმალურია და დაგეგმარების გარეშეა ნაშენები. ქირის ფასი უკიდურესად მაღალია ბაღდადში.

ჰიგიენა – 2010 წლის შემდეგ წყალზე წვდომა გაუმჯობესებულია, თუმცა ბევრი ერაყელი კვლავ დამოკიდებულია არაფორმალურ ჭებზე, მთავრობისა და არასამთავრობო ორგანიზაციების დახმარებასა და არასაიმედო მომარაგების სისტემაზე, რადგან ერაყის სასმელი წყალი განაგრძობს გაფუჭებას. 2018 წლის დეკემბრის მონაცემებით, 2.3 მილიონი ერაყელი წყალზე და სანიტარიაზე წვდომის საჭიროების წინაშეა. ქვეყნის სამხრეთში გაცილებით უკეთესი ვითარებაა, სადაც წყალზე წვდომა კვირაში 6 დღის განმავლობაშია შესაძლებელი. ყველაზე ცუდი ვითარებაა ნინევასა და კირკუკში (კვირაში 3 დღე).

საბაზისო ჯანდაცვა – კონფლიქტის შედეგად დაზიანდა ერაყის ჯანდაცვის სისტემა, მათ შორის ბაღდადში. როგორც სამედიცინო მომსახურება, ასევე მედიკამენტები ხელმისაწვდომია როგორც საჯარო, ასევე კერძო სექტორის სისტემებში. ჰოსპიტალები და სხვა სამედიცინო დაწესებულებები ძირითადად ურბანულ სივრცეებშია კონცენტრირებული და ძნელად ხელმისაწვდომია ღარიბი პროვინციებისთვის. სამედიცინო პერსონალი არა თანაბრადაა გადანაწილებული ქვეყანაში. ბაღდადში ზედმეტად დიდი რაოდენობა ექიმები და სამედიცინო პერსონალია თავმოყრილი და ამ დროს ღარიბი პროვინციები სამედიცინო რესურსების ნაკლებობას განიცდიან.

ევროპის თავშესაფრის მხარდაჭერის ოფისი წერს, რომ ძირითადი გარემოებები ბაღდადში, ზემოაღნიშნული ფაქტორების შეფასებით, არ გამორიცხავს ქალაქში განსახლების მიზანშეწონილობას. შეფასებისას გათვალისწინებული უნდა იყოს ინდივიდუალური გარემოებები.[1]

გაეროს ლტოლვილთა უმაღლესი კომისრის ოფისი 2019 წლის აპრილში გამოქვეყნებულ ანგარიშში ერაყის შესახებ წერს, რომ სხვადასხვა რეგიონში, ადრე ისლამური სახელმწიფოს მიერ კონტროლირებადი ტერიტორიიდან წამოსულ პირს, ძირითადად სუნიტ არაბს, მოეთხოვება სპონსორის ყოლა ან ადგილობრივი საბჭოდან ან მუხტარისგან (სოფლის ლიდერი) დასტურის/რეკომენდაციის წერილის ქონა რათა მიიღოს განსახლების უფლება. დამატებით, ყველა რეგიონში, პირი ვალდებულია გაიაროს უსაფრთხოების სამსახურის შემოწმება. ბაღდადში განსახლებისთვის, ადრე ისლამური სახელმწიფოს მიერ კონტროლირებადი ტერიტორიიდან წამოსულ პირს ესაჭიროება ორი სპონსორი სამეზობლოდან, სადაც აპირებს განსახლებას და ადგილობრივი მუხტარის მხარდაჭერის წერილი.[2]

გაეროს ლტოლვილთა უმაღლესი კომისრის ოფისი 2019 წლის მაისში გამოქვეყნებულ ანგარიშში ერაყის შესახებ წერს, რომ 2018 და 2019 წელს უსაფრთხოების კუთხით ვითარების გამოსწორების პარალელურად, უსაფრთხოების კუთხით არსებული ვითარება მეტწილად სტაბილური გახდა ბაღდადშიც. 2018 წლის განმავლობაში დაჯგუფება ისლამური სახელმწიფო აქტიური რჩებოდა „ქამრის ზონის“ პატარა ქალაქებში და ხელნაკეთი ასაფეთქებელი მოწყობილობების გამოყენებით ახორციელებდა იერიშებს მშვიდობიანი მოსახლეობის წინააღმდეგ. მიუხედავად ამისა, მათი შესაძლებლობები, განახორციელონ ისეთი იერიში, რომელიც მასობრივ მსხვერპლს გამოიწვევს, მნიშვნელოვნადაა შემცირებული. 2019 წლის დასაწყისში დაჯგუფება დიდწილად განდევნეს, იმის ფონზე, რომ ერაყის უსაფრთხოების ძალებმა გააფართოვეს საკუთარი კონტროლი „ქამრის ზონაზე“; ამან თავის მხრივ ინციდენტების კიდევ უფრო შემცირება გამოიწვია. მიუხედავად ამისა, 2019 წლის აპრილში, დაჯგუფება ფიქრობდა თავისი მხარდაჭერის ზონის გაფართოებას ბაღდადის „ქამრის ზონის“ სამხრეთ-დასავლეთით. მაშინ, როცა ანგარიშები ყოველდღიურ რეჟიმში აღნიშნავდნენ პოლიტიკური მოტივებით თუ გამოსასყიდის მისაღებად განხორციელებული გატაცებების შესახებ, 2018 და 2019 წლებში აღნიშნული მიმართულებითაც კლებას ჰქონდა ადგილი. ბაღდადში კვლავ ადგილი აქვს მაღალი პროფილის მქონე პირების მიზნობრივ მკვლელობებს.[3]

გაეროს ლტოლვილთა უმაღლესი კომისრის ოფისი 2019 წლის მაისში გამოქვეყნებულ ერაყელთა საერთაშორისო დაცვის საჭიროების შესახებ მოსაზრებაში ნათქვამია, რომ ქვეყანაში საცხოვრებელი სახლების ფართომასშტაბიანი ნგრევის, საბაზისო ინფრასტრუქტურის და სასოფლო-სამეურნეო მიწების ზიანის, საბაზისო სერვისებსა და შემოსავლის წყაროებზე წვდომის შეზღუდულობის, მიწებისა და სახლებში ნაღმების არსებობის, მიმდინარე ტერიტორიული დაძაბულობის, მათ შორის ისლამურ სახელმწიფოსთან ასოცირებული პირების მიმართ რეპრესიული აქტების და ლოკალიზებული არამდგრადი უსაფრთხოების გათვალისწინებით, გაეროს ლტოლვილთა უმაღლესი კომისრის ოფისი მოუწოდებს სახელმწიფოებს, თავი შეიკავონ იმ პირთა დაბრუნებისგან, რომლებიც ადრე ისლამური სახელმწიფოს კონტროლის ქვეშ ტერიტორიიდან არიან; ასევე, იმ ტერიტორიიდან, სადაც დაჯგუფებას ახლაც ჰყავს წარმომადგენლობა. გლუკი ასევე ეწინააღმდეგება ქვეყნის სხვა რეგიონებში იმ პირთა იძულებით დაბრუნებას, ვინც დგას რისკის წინაშე, რომ ვერ შეძლებს განსახლებაზე წვდომას ან აღმოჩნდება ისეთ პირობებში, რომ არ დარჩებათ სხვა ვარიანტი, გარდა საკუთარი წარმოშობის რეგიონში დაბრუნებისა. გლუკი აქვე აღნიშნავს, რომ მოსაზრება ეხება იმ პირებს, რომელთა მიმართაც არ დადგინდა ლტოლვილის სტატუსით საერთაშორისო დაცვის საჭიროება.[4]

[1] EASO – European Asylum Support Office: Country Guidance: Iraq; Guidance note and common analysis, June 2019

 (accessed on 16 September 2019)

[2] UNHCR – UN High Commissioner for Refugees: Iraq: Country of Origin Information on Access and Residency Requirements in Iraq: Ability of Persons Origination from Formerly ISIS-Held or Conflict-Affected Areas to Legally Access and Remain in Proposed Areas of Relocation, 25 April 2019

 (accessed on 16 September 2019)

[3] UNHCR – UN High Commissioner for Refugees: International Protection Considerations with Regard to People Fleeing the Republic of Iraq, May 2019

 (accessed on 16 September 2019)

[4] UNHCR – UN High Commissioner for Refugees: International Protection Considerations with Regard to People Fleeing the Republic of Iraq, May 2019

 (accessed on 16 September 2019)

უსაფრთხოების კუთხით არსებული ვითარება – ეუთოს სპეციალური მონიტორინგის მისიის ინფორმაციით, 2018 წლის ოქტომბრის მონაცემებით, უკრაინის კონფლიქტურ რეგიონებში (აღმოსავლეთ უკრაინა – დონეცკისა და ლუჰანსკის ოლქების ნაწილი) მინიმუმ 212 სამოქალაქო პირი იყო დაშავებული ან დაღუპული; მეტწილად დაბომბვებისა და მსუბუქი იარაღიდან ცეცხლის შედეგად. დაბომბვები ძირითადად ხორციელდება ე.წ. გამყოფ ხაზსა და მიმდებარე ტერიტორიებზე, რაც კვლავ აზიანებს მოსახლეობის სახლებს და ინფრასტრუქტურას და საფრთხეს უქმნის ადამიანების სიცოცხლეს. 2014 წლიდან მოყოლებული, 740 საგანმანათლებლო დაწესებულება დაზიანდა კონფლიქტის შედეგად, მათგან 16 2018 წლის იანვარი-ოქტომბრის პერიოდში. კონფლიქტში ჩართული ორივე მხარის მხრიდან ადგილი აქვს განურჩეველ ან განზრახ იერიშებს სკოლებზე და ასევე, სკოლების სამხედრო დანიშნულებით გამოყენების ფაქტებს.

ხელისუფლება კვლავ განაგრძობს დისკრიმინაციულ პოლიტიკას იმ პენსიონერების მიმართ, რომლებიც აღმოსავლეთ უკრაინაში, შეიარაღებული ჯგუფის მიერ კონტროლირებად ტერიტორიაზე რჩებიან. ხელისუფლება მათ იძულებით გადაადგილებულ პირებად რეგისტრაციას და მთავრობის მიერ კონტროლირებად ტერიტორიაზე ჩაწერას სთხოვს, რათა მათ პენსია მიიღონ. დადგენილი წესის მიხედვით, მოსახლეობას გადაბმულად მაქსიმუმ 60 დღე შეუძლიათ გაჩერდნენ დაჯგუფების მიერ კონტროლირებად ტერიტორიაზე, წინააღმდეგ შემთხვევაში მათ შეიძლება პენსია შეუჩერდეთ. ორ შემთხვევაში, სასამართლომ არსებული წესები პენსიონერთა მიმართ დისკრიმინაციულად შეაფასა და ხელისუფლებას ხარვეზის გამოსწორება დაავალა; თუმცა, ხელისუფლების მხრიდან ამას რეაგირება არ მოჰყოლია.

ხანდაზმულები და შეზღუდული შესაძლებლობების მქონე პირები, რომლებიც პრიორიტეტულ მდგომარეობაში არიან კონფლიქტის ხაზის გადაკვეთისა და დახმარების მიღების კუთხით, აწყდებიან სირთულეებს აღნიშნული სერვისების მიღების პროცესში.

ძირითადი ობიექტები და სანიტარული ინფრასტრუქტურა გამყოფი ხაზის გადაკვეთის წერტილებში კვლავ არა ადექვატურია, განსაკუთრებით რუსეთის მიერ მხარდაჭერილი შეიარაღებული დაჯგუფებების მიერ კონტროლირებად მხარეს, როგორც დონეცკის, ასევე ლუჰანსკის რეგიონში. დიდი ხნით ლოდინი კვეთის წერტილებთან, განსაკუთრებით ექსტრემალური ამინდის პირობებში, კვლავ იწვევს სერიოზულ ზიანს მოსახლეობაში.[2]

აშშ-ის სახელწმიფო დეპარტამენტი 2019 წლის ანგარიშში უკრაინის შესახებ წერს, რომ რუსეთის მთავრობა აკონტროლებს ძალადობის დონეს აღმოსავლეთ უკრაინაში და კონფლიქტური სიტუაციის ესკალაციას ახდენს მაშინ, როდესაც ეს მის პოლიტიკურ ინტერესებს სჭირდება. რუსული ძალები განაგრძობენ სეპარატისტების შეიარაღებას, წვრთნას და ხანდახან მათ მხარდამხარაც იბრძვიან. მათი მხრიდან ადგილი აქვს ცეცხლის შეწყვეტის შესახებ შეთანხმების სისტემატურ დარღვევას.

საერთაშორისო და არასამთავრობო ორგანიზაციები, მათ შორის „Amnesty International“, „Human Rights Watch“ და გაეროს ადამიანის უფლებების დაცვის უმაღლესი კომისრის ოფისი თავიანთ პერიოდულ ანგარიშებში წერენ ადამიანის უფლებების დარღვევების შესახებ ე.წ. დონბასის რეგიონში. ასევე, მედია და ადამიანის უფლებათა დამცველი ჯგუფები კვლავ წერენ ადამიანის უფლებების ფართომასშტაბიან დარღვევებზე რუსეთი მიერ მხარდაჭერილი ძალების მიერ კონტროლირებად ტერიტორიებზე.

2017 წელთან შედარებით, 2018 წელს მსხვერპლის რაოდენობა შემცირებულია. 2017 წელს 86 ადამიანი დაიღუპა და 390 დაშავდა; ხოლო 2018 წლის 1-ელი ნოემბრის მონაცემებით, დაიღუპა 43 და დაშავდა 173 სამოქალაქო პირი.

წყაროების ინფორმაციით, გამყოფი ხაზის ორივე მხარეს ადგილი აქვს გატაცებებს და იძულებით გაუჩინარებებს. როგორც რუსეთის მიერ მხარდაჭერილი ძალების, ასევე მთავრობის მხრიდან ადგილი აქვს სამოქალაქო პირებსა და ჯარისკაცებზე ფიზიკური ძალადობის ფაქტებს საპატიმრო დაწესებულებებში. სეპარატისტები დონეცკის ოლქში არ უშვებენ უკრაინის ხელისუფლებისა და საერთაშორისო ორგანიზაციების ჰუმანიტარულ დახმარებას. ამის შედეგად, ფასები სამომხმარებლო პროდუქტებზე სეპარატისტების მიერ კონტროლირებად ტერიტორიაზე არა ადექვატურადაა გაზრდილი.[3]

იძულებით გადაადგილებული პირების მდგომარეობა – უკრაინის სოციალური პოლიტიკის სამინისტროს ინფორმაციით, 2018 წლის სექტემბრის მდგომარეობით, აღმოსავლეთ უკრაინაში მიმდინარე კონფლიქტისა და ყირიმის ანექსიის შედეგად, ქვეყანაში 1.5 მილიონზე მეტი დევნილია რეგისტრირებული. სხვადასხვა წყარო ვარაუდობს, რომ რეალური დევნილების რაოდენობა შედარებით ნაკლებია, რადგან ზოგიერთი დევნილი, რეგისტრაციის შემდეგ, კვლავ ბრუნდება თავის საცხოვრებელ ადგილზე, ხოლო ზოგიერთი ისე რეგისტრირდება იძულებით გადაადგილებულ პირად, რომ არც ტოვებს თავის საცხოვრებელს. დევნილთა ყველაზე დიდი რაოდენობა უშუალოდ გამყოფი ხაზის მიმდებარედ ცხოვრობს – დონეცკისა და ლუჰანსკის რეგიონების მთავრობის მიერ კონტროლირებად ნაწილში, ასევე, ხარკოვის, დნიპროპეტროვსკისა და ზაპოროჟიეს ოლქებში. ბევრი გამყოფ ხაზთან იმ იმედით რჩება, რომ საკუთარ სახლებში დაბრუნებას შეძლებს.

მთავრობა სოციალურ დახმარებას აძლევს მხოლოდ იმ დევნილებს, რომლებიც რეგისტრირდებიან იძულებით გადაადგილებულ პირებად. კანონის მიხედვით, დევნილი ბავშვები და შშმ პირები იღებენ 880 გრივნას (33$) ყოველთვიურად; ხოლო შრომისუნარიანი პირები 440 გრივნას (16$). კანონის მიხედვით, ხელისუფლებამ უნდა უზრუნველყოს დევნილთა განსახლება, მაგრამ მთავრობა ამისთვის ეფექტურ ნაბიჯებს არ დგამს. 2018 წლის 10 ოქტომბერს პრეზიდენტმა ხელი მოაწერა კანონს, რომელიც ითვალისწინებს პრიორიტეტულ დებულებებს შშმ პირთა განსახლების კუთხით. მთავრობის მიერ კონტროლირებად ტერიტორიაზე ჰუმანიტარული დახმარების ჯგუფებს კარგი წვდომა აქვთ.

განსახლება, დასაქმება და სოციალური სარგებლისა და პენსიის მიღება დევნილთათვის უდიდეს გამოწვევად რჩება. სოციალური პოლიტიკის სამინისტროს ადგილობრივი დეპარტამენტები რეგულარულად აჩერებენ სოციალური დახმარებისა და პენსიის გაცემას, ვიდრე ბენეფიციარის მთავრობის მიერ კონტროლირებად ტერიტორიაზე ფიზიკური ყოფნა არ დადასტურდება. გაყალბებასთან ბრძოლის ფარგლებში, ხელისუფლება ითხოვს აღდგენის მძიმე პროცესის გავლას. დევნილთა ვერიფიკაციის პროცესი ხელისუფლების მიერ ფართოდ გამოიყენება და ეს ზიანს აყენებს მთავრობის მიერ კონტროლირებად ტერიტორიაზე მყოფ დევნილებსაც, მაგრამ განსაკუთრებით იმ დევნილებს, რომლებიც სეპარატისტების მიერ კონტროლირებად ტერიტორიებზე რჩება. ნეგატიური ეფექტი განსაკუთრებით თვალსაჩინოა მოხუცი და შშმ პირების მიმართ, რომელთაც შეზღუდული შესაძლებლობები აქვთ ვერიფიკაციის პროცესის გავლის კუთხით. ხელისუფლება ხშირად დახმარების გაცემას გაუფრთხილებლად აჩერებს და შემდგომ დევნილებო აწყდებიან სირთულეებს აღდგენის პროცესში. 2018 წლის 4 სექტემბერს სასამართლომ დაადგინა, რომ ვერიფიკაციის მოთხოვნებს არ აქვთ სამართლებრივი საფუძველი პენსიის შეჩერებისთვის.

მიგრაციის საერთაშორისო ორგანიზაციის კვლევის შედეგებით, დევნილთა 59%-ისთვის სახელმწიფო შემწეობა შემოსავლის მთავარი წყაროა. გამოკითხულთა 15%-ის თქმით, მათთვის აღნიშნული დახმარება სხვადასხვა დროს შეუჩერებიათ. დევნილებს არ ჰქონდათ საშუალება მონაწილეობა მიეღოთ ადგილობრივ არჩევნებში, გარდა იმ პირებისა, რომლებმაც შეიცვალეს რეგისტრაციის ადგილი.

იძულებით გადაადგილებული პირების ინტეგრაცია კვლავ დიდი გამოწვევაა. დაბრკოლებებს იწვევს მთავრობის მხრიდან სტრატეგიის არ ქონა და მწირი ფინანსური რესურსი. ყოველივე ეს კი იწვევს დევნილთა ეკონომიკურ და სოციალურ მარგინალიზაციას. ადგილობრივი სამოქალაქო საზოგადოება და საერთაშორისო ჰუმანიტარული ორგანიზაციები დევნილებს სხვადასხვა სახის დროებით დახმარებას უწევენ. არასამთავრობო ორგანიზაციების განცხადებით მათი რესურსი, დაეხმარონ დევნილებს, შეზღუდული და ამოწურვის პირასაა. გაეროს სააგენტოები აღნიშნავენ, რომ დევნილთა ნაკადმა გაზარდა დაძაბულობა მწირი რესურსებისთვის კონკურენციისას. კრიტიკულად განწყობილი საზოგადოება ქვეყნის დასავლეთ ნაწილში იძულებით გადაადგილებულ მამაკაცებს სამხედრო სამსახურისთვის თავის არიდებაში ადანაშაულებს; პარალელურად კი იზრდება კონკურენცია განსახლების, დასაქმების და საგანმანათლებლო შესაძლებლობების კუთხით კიევსა და ლვოვში.

დასაქმების მწირი შესაძლებლობები და ზოგადად სუსტი ეკონომიკა განსაკუთრებით ნეგატიურად მოქმედებს დევნილებზე და ბევრ მათგანს არა ადექვატურ საცხოვრებელ პირობებში (კოლექტიური ცენტრები და დროებითი თავშესაფრები) დარჩენა უწევთ. სხვა დევნილები მასპინძელ ოჯახებში, მოხალისეებთან ან ნაქირავებ ბინებში ცხოვრობენ; აღსანიშნავია, რომ ქირისთვის ხელმისაწვდომი ბინები ასევე მძიმე კონდიციისაა.

არასამთავრობო ორგანიზაციები საუბრობენ დასაქმების კუთხით დევნილთა დისკრიმინაციის შესახებ. დევნილთა ნაწილი, განსაკურებით ისინი, ვინც დონეცკისა და ლუჰანსკის მთავრობის მიერ კონტროლირებად ტერიტორიაზე ცხოვრობენ, სათანადო სანიტარიის, თავშესაფრისა და სასმელი წყლის ნაკლებობას განიცდიან. დევნილები აწყდებიან სირთულეებს განათლების, ჯანდაცვისა და საჭირო დოკუმენტაციის მიღების პროცესში.[4]

[1] OCHA; Ukraine Situation Report; 18 February, 2019; available at:

[accessed 5 April 2019]

[2] HRW – Human Rights Watch: World Report 2019 – Ukraine, 17 January 2019

 (accessed on 4 April 2019)

[3] USDOS – US Department of State: Country Report on Human Rights Practices 2018 – Ukraine, 13 March 2019

 (accessed on 4 April 2019)

[4] USDOS – US Department of State: Country Report on Human Rights Practices 2018 – Ukraine, 13 March 2019

 (accessed on 4 April 2019)

უსაფრთხოების კუთხით არსებული ვითარება – 2017 წლის ბოლოს ერაყის მთავრობამ, გასამხედროებულმა შენაერთებმა, ქურთულმა და კოალიციურმა ძალებმა ერაყში ტერორისტული ორგანიზაცია ისლამური სახელმწიფოს მიერ კონტროლირებადი ტერიტორიები, მათ შორის მოსული, ტალ-აფარი და ჰავიჯა დაიბრუნეს და ისლამურ სახელმწიფოზე საბოლოო გამარჯვება გამოაცხადეს.[1] 10 დეკემბერი ქვეყანაში ოფიციალურ დღესასწაულად გამოცხადდა. 2018 წლის 10 დეკემბერს ერაყში ისლამურ სახელმწიფოზე გამარჯვების ერთი წლისთავი აღნიშნეს. ბაღდადში გამართულ ღონისძიებას ერაყის პრემიერ მინისტრი ადელ აბდელ მაჰდი მთავრობისა და შეიარაღებული ძალების წარმომადგენლებთან ერთად დაესწრო.[2]

ისლამური სახელმწიფოს კონტროლისგან ერაყის გათავისუფლების შემდეგ ტერორისტული თავდასხმების რაოდენობა შემცირდა, თუმცა დაჯგუფებამ მაინც შეძლო და რამდენი ფართო მასშტაბის იერიში მიიტანა კონფლიქტის ძირითადი ზონის მიღმა მდებარე ქალაქებზე; დაბომბვებსა და სხვადასხვა შეიარაღებულ თავდასხმას კი ათობით ადამიანი ემსხვერპლა ბაღდადში, ბასრასა და სხვა ადგილებში. უსაფრთხოების კუთხით არსებული ვითარება გაუმჯობესებულია, თუმცა სიტუაცია კვლავაც ცვალებადი და ძნელად პროგნოზირებადია.[3] [4]

ანალიტიკოსი ჯოელ უინგი, რომელიც თავის ბლოგზე ერაყში უსაფრთხოების კუთხით არსებული ვითარების შესახებ წერს აღნიშნავს, რომ მიუხედავად იმისა, რომ 2017 წლის ბოლოს ისლამურმა სახელმწიფომ დაკარგა ერაყის ტერიტორიის ბოლო კონტროლირებადი ნაწილი, დაჯგუფება მაინც ცდილობს, აღადგინოს კონტროლი სასოფლო-სამეურნეო მიწებზე და პარალელურ რეჟიმში ზრდის უსაფრთხოების ძალებთან პირდაპირი კონფრონტაციის ხარისხს. 2017 წლის ოქტომბრიდან 2018 წლის მარტამდე პერიოდში ერაყში უსაფრთხოებასთან დაკავშირებული ინციდენტების რაოდენობა მეტ-ნაკლებად თანაბარი სიხშირის იყო (დღიურად საშუალოდ 8-9 ინციდენტი); აპრილში აღნიშნული მაჩვენებელი მკვეთრად შემცირდა (დღიურად საშუალოდ 6 ინციდენტი), რაც 2003 წლის შემდეგ ინციდენტების ყველაზე დაბალი მაჩვენებელია.[5]

2018 წლის მაისში ვითარება მნიშვნელოვნად არ შეცვლილა (აპრილი – 204 ინციდენტი, მაისი 218), ხოლო ივნისში ჯამში 239 ინციდენტი დაფიქსირდა. ინციდენტების ძირითად ნაწილს ადგილი ჰქონდა კირკუკში, დიალასა და სალაჰადინში. ივნისში მომხდარი ინციდენტების შედეგად 300-ზე მეტი ადამიანი დაიღუპა და 200-ზე მეტი დაშავდა. აღსანიშნავია, რომ დაღუპულთა დიდი ნაწილი თურქეთის შეიარაღებულ ძალებსა და ქურთისტანის მუშათა პარტიის მეომრებს შორის დაპირისპირებას შეეწირა.

2018 წლის დასაწყისისთვის ძალადობის ზრდა შეინიშნებოდა ანბარსა და ბაბილში, თუმცა შემდეგომ პერიოდში აღნიშნულ ტერიტორიებზე ძალადობამ მნიშვნელოვნად იკლო.  ბაბილსა და ანბარში 0.2-ს გაუთანაბრდა. 2017 წლიდან მოყოლებული იკლებდა ინციდენტების რაოდენობა ნინევაში და 2018 წლის ივნისისთვის დღიურად 0.4-ს გაუტოლდა. ამ დროისთვის ისლამური სახელმწიფო აქტიურობდა დიალაში, კირკუკსა და სალაჰადინში. დაჯგუფება მოქმედებდა დიალას ქალაქგარე ტერიტორიაზე, კირკუკში ჰავიჯასა და დაქუქში. სალაჰადინის მსგავსად, აღნიშნულ ტერიტორიებზე გაიზარდა ინციდენტების რაოდენობა. ადგილი ჰქონდა გატაცებებს და გატაცებულთა მოკვლის ფაქტებს.[6]

2018 წლის იანვარში ბაღდადში საშუალოდ 3.3 უსაფრთხოებასთან დაკავშირებული ინციდენტი ფიქსირდებოდა. აღნიშნული მაჩვენებელი ივნისში 1.1-მდე შემცირდა.[7] 2017 წლის იანვარი-აგვისტოს პერიოდის მონაცემებისა და 2018 წლის იანვარი-აგვისტოს პერიოდის მონაცემების შედარება აჩვენებს, რომ ბაღდადში იკლო როგორც ინციდენტების რაოდენობამ, ასევე მსხვერპლთა რაოდენობამ; 2017 წლის იანვარ-აგვისტოს პერიოდში დაფიქსირდა 4 544 ინციდენტი, ხოლო 2018 წლის იგივე პერიოდში 1 941; 2017 წლის იანვარ-აგვისტოს პერიოდში დაღუპულთა რაოდენობამ 18 443 შეადგინა, ხოლო 2018 წლის იგივე პერიოდში 3 345. არსებული მონაცემების თანახმად, ცენტრალურ ერაყში ინციდენტების კლების ფონზე, ბაღდადში უსაფრთხოებასთან დაკავშირებული ყველაზე მეტი ინციდენტი ფიქსირდება, მაგალითად: ივლისში – 49 და აგვისტოში – 58; თუმცა, ანალიტიკოსი ჯოელ უინგი მიიჩნევს, რომ დედაქალაქის მოცულობის, მოსახლეობის რაოდენობისა და წინა წლებში არსებული მონაცემების გათვალისწინებით, ინციდენტების ასეთი რაოდენობა განსაკუთრებით მომატებულად არ უნდა ჩაითვალოს.[8] ამასთან, გაეროს ლტოლვილთა უმაღლესი კომისრის ოფისის (UNHCR) მონაცემებით, ინციდენტებისა და მსხვერპლის რაოდენობის ყველაზე დაბალი მაჩვენებელი უკანასკნელი 5 წლის განმავლობაში 2018 წელს ფიქსირდება.[9]

ამერიკის შეერთებული შტატების სახელმწიფო დეპარტამენტის დიპლომატიური უსაფრთხოების ბიურო ერაყში კრიმინალისა და უსაფრთხოების შესახებ 2018 წლის  ანგარიშში წერს, რომ ერაყის მთავრობასა და ისლამურ სახელმწიფოს შორის ბრძოლამ ნეგატიური გავლენა იქონია ქვეყნის ეკონომიკაზე. ანგარიშში, ასევე, ნათქვამია, რომ გაზრდილია ორგანიზებული დანაშაული და ქუჩის კრიმინალი. ბიურო მიიჩნევს, რომ ბაღდადში არსებული ვითარება ტერორიზმის კუთხით საფრთხის შემცველია. შიიტური დაჯგუფებების მხრიდან ადგილი აქვს ადგილობრივების, უცხოელი მუშაკების და საერთაშორისო ორგანიზაციების თანამშრომლების გატაცებებისა და გამოსასყიდის მოთხოვნის ფაქტებს. რელიგიურად შერეულ რაიონებში ხშირია ძალადობა რელიგიურ და ეთნიკურ ნიადაგზე.[10]

ჰუმანიტარული ვითარება – გაეროს მონაცემებით, ერაყში ათასობით იძულებით გადაადგილებული პირი უბრუნდება წარმოშობის ადგილებს. ისლამური სახელმწიფოსგან გათავისუფლებულ ადგილებში ჩატარდა განაღმვითი სამუშაოები. ამ ეტაპზე განსაკუთრებულ ყურადღებას საჭიროებს ელექტროენერგიის, წყლის, კანალიზაციის სისტემების აღდგენა და სახელმწიფო სოციალური დაცვის მექანიზმების ჩამოყალიბება. 2018 წლის 6 მარტს ერაყის მთავრობამ გაეროსთან და სხვა ჰუმანიტარულ პარტნიორებთან ერთად დაიწყეს 2018 წლის ჰუმანიტარული გეგმის განხორციელება, რომელიც მიზნად ისახავს 9 მილიონამდე ერაყელის დახმარებას. ჰუმანიტარული ორგანიზაციების განსაკუთრებულ ყურადღებას აქცევენ კონფლიქტის შედეგად დაზარალებულ ადგილებს და მოწყვლად ერაყელებს, რომ მათ შეძლონ სათანადო დახმარების მიღება.[11]

ამერიკის შეერთებული შტატების კონგრესის კვლევითი სამსახურის მკვლევარი კრისტოფ ბლანჩარდი 2018 წლის ოქტომბერში გამოქვეყნებულ ანგარიშში ერაყის შესახებ წერს, რომ კონფლიქტით დაზარალებულ ტერიტორიებზე არსებული ვითარება რთულია; თუმცა, 2013 წლის შემდეგ, 2017 წლის დეკემბერში პირველად საკუთარ წარმოშობის ტერიტორიებზე დაბრუნებულთა რაოდენობამ იძულებით გადაადგილებულთა რაოდენობას გადააჭარბა. 2018 წლის თებერვლის მონაცემებით, 3.5 მილიონი ერაყელი დაუბრუნდა საკუთარ წარმოშობის რეგიონს, ხოლო 2.3 მილიონი კვლავ იძულებით გადაადგილებულია.[12] იძულებით გადაადგილებულ პირთა თავიანთი წარმოშობის ადგილებში დაბრუნების მაღალ მაჩვენებლზე საუბრობს, ასევე, გაეროს ლტოლვილთა უმაღლესი კომისარიატი 2018 წლის აპრილში გამოქვეყნებულ ანგარიშში.  მაისში გამოქვეყნებული ანგარიშის მიხედვით კი ერაყში მსხვერპლის მაჩვენებელი კვლავ მცირდება. მარტის ბოლო კვირას 1 400-მდე დევნილი დაუბრუნდა ალ-ქაიმს ანბარის პროვინციაში. 900-მდე იძულებით გადაადგილებულმა პირმა კირკუკი დატოვა და ჰაჯივაში დაბრუნდა. 800-მდე დევნილი დაბრუნდა სალაჰადინში, ძირითადად ბალადასა და ბაიჯიში. 1 600-მდე პირმა დატოვა ბანაკები ნინევასა და ერბილში და დაუბრუნდა მოსულის ირგვლივ ტერიტორიებს. აპრილის ბოლოსა და მაისის დასაწყისში 1 500-ზე მეტმა იძულებით გადაადგილებულ პირმა დატოვა ბანაკები ანბარში, ბაღდადში, ერბილში, ნინევასა და სალაჰადინში. საპირისპიროდ, ბანაკებში ჩასახლდა 300-მდე პირი. ერაყელებმა ბანაკში დაბრუნების მიზეზად დანგრეული სახლები, ფინანსური პრობლემები, უსაფრთხოება, დასაქმების შესაძლებლობების ნაკლებობა და სერვისებზე ხელმისაწვდომობის შეზღუდულობა დაასახელეს.[13] [14]

შიდა გადაადგილება – ავსტრალიის მთავრობის საგარეო საქმეთა და ვაჭრობის დეპარტამენტი 2017 წლის ანგარიშში ერაყის შესახებ წერს, რომ შიდა გადაადგილება განსხვავებული ეთნიკური და რელიგიური შემადგენლობის რეგიონებში შესაძლოა, გახდეს დაძაბულობის საბაბი. სამხრეთით მდებარე რეგიონები, მათ შორის ბასრა, ქარბალა, ვასიტი, ქადისია, მაისანი, დიქარი, მუთანა და ნაჯაფი შედარებით უსაფრთხო რეგიონებია, თუმცა პერიოდულად ბასრაში მდგომარეობა იძაბება ხოლმე. ზოგადად ქვეყანაში კრიმინალს ადგილი აქვს, თუმცა შიიტურ რეგიონებში კრიმინალის გაცილებით დაბალი დონეა, ვიდრე თუნდაც ბაღდადში. გარდა ამისა, ადგილი აქვს შიდა შიიტურ დაპირისპირებებსაც, თუმცა აღსანიშნავია, რომ ასეთი დაპირისპირებებს მსხვერპლი შეიძლება გახდეს ის, ვინც შეიარაღებულ ძალებშია ჩართული. ნებისმიერი უმცირესობისთვის, რომელთაც სამხრეთ რეგიონებში ოჯახური ან სხვა სახის კავშირები არ აქვთ, გადაადგილება სამხრეთ პროვინციებში დაკავშირებულია სხვადასხვა სახის სირთულეებთან; მაგრამ ის პირები, ვინც საზღვარგარეთ თავშესაფარს ითხოვდნენ, ერაყის სამხრეთ რეგიონებში უპრობლემოდ ბრუნდებიან. ასევე აღსანიშნავია, რომ ერაყში დასაქმებისა და სერვისებზე ხელმისაწვდომობის კუთხით პრობლემებია. მიუხედავად ამისა, შიიტების შიიტურ პროვინციებში შიდა გადაადგილება შესაძლებელია, განსაკუთრებით თუ მათ იქ კავშირები აქვთ. სუნიტებისთვის და სხვა უმცირესობის წარმომადგენლებისთვის სამხრეთ რეგიონებში გადაადგილება მაინც დაკავშირებულია გარკვეულ პრობლემებთან.[15]

დიდი ბრიტანეთის საშინაო საქმეთა ოფისი ერაყის შესახებ 2018 წლის ანგარიშში შიდა გადაადგილებას, ზოგადად, არ მიიჩნევს მიზანშეწონილად; თუმცა უსაფრთხო რეგიონებად მოიხსენიებს სამხრეთის პროვინციებს, კერძოდ ქარბალას, ბაბილს, ბასრას, ნაჯაფს, მუთანას, დიქარს, მაისანს, ქადისიასა და ვასიტს. აღნიშნულ რეგიონებში შიდა გადაადგილებისთვის საშინაო საქმეთა ოფისი მიიჩნევს, რომ შესასწავლია ის, თუ რამდენად უსაფრთხოდ შეუძლია პირს ბაღდადიდან სამხრეთის პროვინციებში გადაადგილება.[16]

[1] Amnesty International, Amnesty International Report 2017/18 – Iraq, 22 February 2018, available at:

[accessed 18 December 2018]

[2] The Wall Street Journal; Iraq marks anniversary of ISIS defeat amid public discontent; By Ghassan Adnan and Isabel Coles; 10 December, 2018; available at: https://www.wsj.com/articles/iraq-marks-anniversary-of-isis-defeat-amid-discontent-over-corruption-governance-1544452820 [accessed 18 December 2018]

[3] Freedom House, Freedom in the World 2018 – Iraq, 5 April 2018, available at:

[accessed 18 December 2018]

[4] Congressional Research Service; Christopher M. Blanchard; 4 October, 2018; available at:

[accessed 18 December 2018]

[5] Musings on Iraq; April 2018 large drop in violence in Iraq; Joel Wing; 2 May, 2018; available at: http://musingsoniraq.blogspot.com/2018/05/april-2018-large-drop-in-violence-in.html [accessed 18 December 2018]

[6] Musings on Iraq; June 2018 Islamic State rebuilding in rural areas of central Iraq; Joel Wing; 3 July, 2018; available at: http://musingsoniraq.blogspot.com/2018/07/june-2018-islamic-state-rebuilding-in.html [accessed 18 December 2018]

[7] Musings on Iraq; June 2018 Islamic State rebuilding in rural areas of central Iraq; Joel Wing; 3 July, 2018; available at: http://musingsoniraq.blogspot.com/2018/07/june-2018-islamic-state-rebuilding-in.html [accessed 18 December 2018]

[8] Musings on Iraq; Violence remained steady in Iraq August 2018; Joel Wing; 3 September, 2018; available at: http://musingsoniraq.blogspot.com/2018/09/violence-remained-steady-in-iraq-august.html [accessed 18 December 2018]

[9] UNHCR; Iraq Situation: UNHCR Flash Update – 10 May 2018; available at: https://reliefweb.int/report/iraq/iraq-situation-unhcr-flash-update-10-may-2018 [accessed 18 December 2018]

[10] US Department of State; OSAC Bureau of Diplomatic Security; Iraq 2018 Crime and Safety Report: Baghdad; 12 February, 2018; available at: https://www.osac.gov/pages/ContentReportDetails.aspx?cid=23505 [accessed 18 December 2018]

[11] UN Security Council; Report of the Secretary-General pursuant to security council resolution 2367; 17 April, 2018; available at:

[accessed 18 December 2018]

[12] Congressional Research Service; Christopher M. Blanchard; 4 October, 2018; available at:

[accessed 18 December 2018]

[13] UNHCR; Iraq Situation: UNHCR Flash Update – 12 April 2018; available at: https://reliefweb.int/report/iraq/iraq-situation-unhcr-flash-update-12-april-2018 [accessed 18 December 2018]

[14] UNHCR; Iraq Situation: UNHCR Flash Update – 10 May 2018; available at: https://reliefweb.int/report/iraq/iraq-situation-unhcr-flash-update-10-may-2018 [accessed 18 December 2018]

[15] Australian Government; Department of Foreign Affairs and Trade; DFAT Country Information Reports – Iraq; 26 June, 2017; available at:

[19 December 2018]

[16] United Kingdom: Home Office, Country Policy and Information Note Iraq: Internal relocation, civil documentation and returns , September 2018, Version 7.0, available at:

[accessed 19 December 2018]